Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

461쪽

PRYDENTIA CIVILIS. 429 verum vel levitate, vel ut intercon-juratos te trahat, illico revela: sed caussam adde , quod non habeas sufficientem probationem: propterea si placei verba habiturum, ut comisplicem obsconditis testibus post tabulatum instar muri L convincant. JInterim eo praetextu armatus cum

fidis sochs incedes. Sic per alios detecta conjuratione, in tuto eris. Si opus quoddam Principi dedicare propositum est, fac ut postulet:& Epistolae argumentum quasi e re occasionem habeat a velut AristoteIis ad Alexandrum : Eaque modestiam maximam praeferat, ut Plutarchi ad Traianum. Vel si solum ad optimates scribas, laudes majorum commemora: talis EpistolaJ Ciceronis ad Lucullum. At si plures pro

te operam navarint, ita ad unum referes Principem, ut ille honorem, hi gratiam ejus consequantur. Quodsi ab his, inter quos aemulatio nis studia vigent, seu libertatis munus tuum consequutus sis, non tam facile omnibus satisfacere: ita ta

462쪽

3o HIERONYMI CARDANI

men ages, ut inferior dissimulata aemulatione in & alterius gratia fecisse, & per se potuisse videatur:

quu'm aliquid etiam praecipuum addiderit. Innumera habes hujus rei exempla apud Ciceronem, quum a Populo & a Senatu aliquid consequutus est, velut reditum: Et nos in Epistola nuncupatoria super Α- .phorismos Commentariorum, ad Pium quartum Pontificem. Nam - que beneficium illud eratProcerum; Senatus suum videri voluit; Pontificis ego videri cupiebam. Ita omnibus 1atisfeci: ut omnes quum legerent, se praepositos existimarent in ossicio, singulorum aucta verbis magnificis, sensibus altis, dignitate.

Et s quod maius est etiam hi qui a

Pontifice dissidebant , non solum aequo animo tulerunt, sed illius lauiades typis, quum aliorum probra vulgarent, ipsi publicarunt. Praeterea in magnis rebus exemplo gravi, sed brevius quam potes, te excusabis:

quemadmodum ego cum Bononiensi Pontifice. Volebatis, ut medi

463쪽

PRvDENTIA CIVILIS Icos suos docerem, quid agere deberem. Exemplum attuli, quo illum docui, fmeJ in Scotia, dum aliud agerent medici, quam ego docerem, existimationem & vitam petie amD

Principum autem fmalorumJm res scire oportet. Quod ad domin tionem attinet, neque justitia, neque legibus, aut fide , vel lacramentire ligione, vel sanguinis eo unqio , imo nec infamia, nisi quatenus es ment nocituram, moventur: sed sola utilitate, mista cum perturbationibus irae , odij, invidiae, atque ambitionisue netariorumque aemo bid 19axime cave nolim est, ne in-jutia irrites, quos perdere nequeas et necubi occepisti, desistast nec speres reoonciliationem.sed enitaris ut perdas: alioquin potentiorem habiturus fesJ inimicum, & deteriorem. Nami selet animus cum Fortuna frangi. Pessime his consultum est

qui beneficioruel foedere sperant se

reconciliatos esse. th

yiiij praeterea Principum, qui sibi

Iegnum

464쪽

43x HIERONYMI CARDANI regnum multa caede paraverunt, omnes sunt crudelissimi, ac paene fu

riosissimi. A Philosophis fitaque J

educentur, & abstineant a vino, vel

ut Cambyses Cyri, & filii Herodis

omnes. Alexandri virtus, Aristot lis fructus fuit; vitia, vinum: caussa est furor patrius dominandi, cum aula plena vitiis, adulationibus, ac

timore, nondum constituto regno:&c. ut in hoc numquam commigrandum sit. Nec mortes ac cruciatus meliores subditosJ faciunt: sed

amicos efficiunt hostes, bonos de medio tollunt, adulationem augenti.& dum plectunt incautos & simplices, insidiatores cautiore sessiciunt ;& aperta via, ac loco quasi inani relicto, eis animum augent: Velut Antipatro & Laconi : ea etiam ratione, quod cum furiosis rem habere se intelligunt. Quamobrem si sublatis opibus, vinculis, triremibus,relegationibus puniantur sontes, magis timebunt improbi; ut quibus nil per imprudentiam sperandum sit; &quod cum sapientibus negotium

465쪽

PRYDENTIA CIvILIS. 433 esse intelligant 3 tempore que con-slia dc machinationes detegi, adhuc superstitibus damnatis, Fideantur.

Si Principem tibi ignotum sed a

quo tibi aliquando timendum fore, maxime ob inimicos, verearisJ salutare necessarium putes; imitare illos, qui Reges Barbaros adituri sunt: saluta, sed J non sine munere. Itaque argumento aliquo notabili opus esti Id fiet, si merita alicujus e majocibus suis in te, vel tuos ; aut illius in tuismiles commemorabis ; sed sine jactantia: ne, dum te illis aequas, teipsum evehas. Habes superius eX- emptu, quo sine adulatione placeas. Quod si nimium distuleris, non sine

amico invises , ut commodius te illi insinues,&excusationis occasionem arripias : aut ita agito, ut haec expectatio necessaria, aut honesta, aut utilis videatur : velut si morbum

praetexas, J quamvis multo post, si

rem nondum absolutam, qua ei debetur; si impeditum dicas offendisse:

demum cunctationem tuam ex VC-

466쪽

.ces. Id vero apposite cedet, non difficulter: quum verecundia laudum suarum occasionem praebeat. . Ic 'Quum Princeps te attffectat, moreque quasi i nsolito blanditur, contemnit te, aut beneficij accepti hoc praemium esse vult aut timet, aut molitur tibi interitum, aut te evi- 'lenti periculo exponere vult: ut sint omnia mala. Bonum est solum, quum te tueri a calumnia, & multitudinis violentia cupit. Ergo considerandum est diligenter,quis sis; an metuendus illi, tantundem te metuere decet; an odiosus, magnum tibi imminet periculum; comtem plus & gravis, & is te despiciet: s1 beneficium attulisti , mercedem reis cipis si impotens εc amicus, in cala

nsit, hisc-- est. Si ope - in Mia et, vel tibi non sine ma-

discrimine onus incumbit, omnino ' chara est illi sedulitas tua. Propter haec, quum illa plerique nesciant, multi periclitan- aut

turi

Quum

467쪽

PRvDENTIA CIVILIS.. 4 3s

Quum amici illius f Principis Ja te quippiamJ petunt, id grave est.

Nam si das, verit beneficium, nec Princeps sit; u non das, Principem a te alienant. Hoc autem nil frequentius; quum vel avaritia, vel paupertate plerique aulici laborent. Vnum inter multa auxilium videtur, si operam: poscunt, maximam esse refers ut veI ipsos precario requirere pudeat, vel tu honestius recusare possis, si rem tuam esse neges. Velut in opera ue si consilium medici quar- rant, dicas longum nimis futurum: oportere a te curari. Si id agat, nee spes si solutionis, subjice pharma- acopolam , qui petat: tum cum eo .collude. Non est flagitium, tueri se ab improbis & impudentibus. Exemplum rei : pecunia mutuo re quisita, dc tu trapezita es: dicas ut

faciat, quod Princeps id jubeat;

convenisse enim cum illo sic. Vςl eorgo dabis Principi , vel si in illo fidem

non habes, non est ut cum eo retineas amicitiam. Si dicat aulicus,

468쪽

36 HIERONYMI CARDANI tu, si instet, Principem mone. Ita te liberabis a damno, & insimulationis periculo: ostendesque te esse virum;

ut caeteri deterreantur.

Verum hac in parte cave, quod ego aliquando expertus sum, ne lenonem Principis offendas. Habent enim plerique suum quem amant,

ob voluptatem 3 plerumque ' Oderunt 3Ietiam saepe . tament. 'Semper

ob infamiam & periculum ab his a magnaxmuntur parvo pretio, indi gnantibus qui & in illos beneficia non levia contulere, & quibus eum εc amicitiam & ipsi petunt arcanum humanae nequitiae: Hujusmodi Are- . tas seu Basileutheros ubi inimicos habueris, & illi omnino praefractae avaritiae sint , atque impudentiae quod humili loco nati sint nec tamen tibi aditus praeclusus erit magis quam alijs i pecunia & lenocinijs opus est, ut nil aliud in spe ponas;

non jus, aut misericordiam, aut os.ficia praestita, nec amicorum preces.

Sed si praeventus sis ab insidiatore, rem ad judicem ordistarium re Voca.

469쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 437 multis bene cessit. Iudicem pari artei confirma. Sic enim differes, si vince re non liceat. Interim tempus labitur, multiplici spe. Et quanto plures fuerint personae, seu una obeat, seu inter eos oriatur flis aut discordia, J& quum te prudenter & fortiter resistentem viderint, languescet eo magis furor eorum. Multum refert vitasse initia. Iuvant saepe in absurdis Fortunae ictibus absurdiora commenta, Chymicae, Astrologiae, ducendi aquas. His enim promissis deceptores decipiuntur, & captat O-

res captanxur. .

Principum comminationes &intelligere non parum futile J fuerit.& imitari se vitareJ prudentis. Ad

graves enim viros conversi, qui eos facto provocarunt, dicere 1 olent: Noluistis nobis amicis gratificari: Sussicit. Quidam modestius addunt:

Et nos paria reddemus. Hae minae sunt atrocissimae. QSandoque tamen utuntur his ad terrendum , quum injustum aliquid petunt; in i quo terrore. Timendum est enim;

470쪽

38 H12RONYMI CARDANI quum ab injustis, absque minis, niL

tutum sit; a j ustis D etiam, J ob si

gnum gravis indignationis. Ita ergo quum quis juste tibi non gratifica- . tur; haec dixisse sufficit. CAPYT LXXXII.

a De calumnia apud Principes abolenda. N reserenda autem calumnia apud Principem, etiamsi testes aiasint, ut alias dixi, nil melius est repetio- ne. Fiat paulo post , ut per sex dies ,

aut septem. Nemo enim tam tenacis memoria, esse potest, ut eodem modo referat, si vera non sint. Atisque sic convincuntur testes falsi; refelliturque calumnia apud plebem: tum plus valet testimonium potentis viri, quam Vel ratio, vel

oculi ipsi. Ab his ergo petendum au . xilium: aliter vindicanda D injuria, vel calumniaJ ferro, vel legibus. Testibus agere apud hos, vel rationibus, est augere suspicionem, & am plificare rem. Verum si nihil horum