Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

491쪽

PRADENTIA CIVILI s. 4s7 Ignotis ne associeris: neque quum fueris in aliena patria. Nimis periculosum est nescire cum quo sis ; ubi si cum malis sis, de vita periclitaris, aut fortunis omnibus. N Oxeris suis res & latrones iter agere scime perpetuum: sic enim decipiendi , αε randi, & occidendi occasiones nur quam desunt illis; dc tutiores sunt a publicis ministris. Sunt autem perionati. Apud hospitem ne diverseris; snam apud cauponem liberius ages: etenim forsan gravis illi eris, aut in suspicionem venies i maxime si quid adversi contigerit: aut ea specie in sidias parabit. At nequ e manendi aut discedendi idem mspectus in ca pona. Praeterea plus debebis i hospiti J multo quam acceperis. Nam pro ossicijs etiam levibus debebis, Scfamiliae toti cogeris dare munera ρin quo facto aut exhaurieris, aut maledictis te lacessenti forsan dc utrunque continget. Quinetiam, si occasio eveniat, beneficium multo foenore redditurus; licet ad pote

tiorest divertas. J At mihi, cui libς-

492쪽

tum instituere f te statuere J propositum est, s hoc J non placet. CAPUT LXXXVII.

De habitatione extra patriam. v R c o, si potes , plurimum con- fert non solum ad tranquillitatem & securitatem, in patria degere, sed etiam ad opum, & honorum ac potentiae incrementa. Sed si non potes , eum elige locum, quam post-

.modum mutare non cogaris. Vbi

cunque enim fueris, omnia inchoanda erut:N ovi amici, nova familiaritas, existimatio,domestici, domus apyaratus, omnia ex integro ferme Testituenda erunt. Vnde vix umquam hujusmodi hominibus ditarivontingit. Sed si omnino domicilium mutareJ cogeris, memento eorum quae in patria profuerint, ut tecum adducas idico animi dotes; quae obfuerunt, relinquas : & quan- tum tibi emolumenti afferat patriae absentia, scilicet, ut quae vel vitio vel easu dedecus attulerunt, lateant,

493쪽

ut liberius vivere possis: Sicque discedas ex illa, ut se uehum ferme eundem colligas, impedimenta relinquas. Quapropter sapienti & infelici, comm or eu mutatio,

quam beato & stupido. Ille hquri

xum maculas , calumnias , odia, aemulationes, infamiamque fugit, modo causas eorum non secum ferat. A t quibus Magistratus dc honores in patria contigerunt, dura est conditio inquilini. Iuvat plurimum ut honesta sit migratio: velut quum ad munus aliquod dignum te contuleris. Adhaec quanto periculum m nenti majus est, Sc caussa turpitudia ne vacat, eo laudabilior est dis:

sus , honestissimus, qui ob factum sortitudini non sceleri) conjun- stum, est. Sit, si fieri potest , fuga

leonina , non leporina. Beneficium affert patria relicta, quum invidia, non flagitio, ejechus videris αquum facultatibus tuis gaudere potes s quumque amici te observaverint. Quamobrem tuae prudentiae

est, eos dum in illa es o parare ami-

494쪽

46o HIERONYMI CARDANI cos, qui in omni fortuna, & loci mutatione fidem eandem retineant. Vetum si vel longius a patria te contuleris , ut nihil reliqui auxilij tibi

ab ea sit expectandum, tamquam nuper in lucem hanc veneris cimo eautius agendum est. Infantibus enim etsi novum sit coelum, & nulli

amici, aut clientes, aut rerum experientia ; paterna tamen omnia atque

materna praesidia supersunt: et vero, qui sic absens est a patria, ne ea quidem. Quamobrem se novum hominem prorsus esse intelligat; de qualem te finxerit, prorsus talem futurum esse. Saepe autem his qui invi

dia sprocul patriaJ pulsi sunt, utile

fuit auxilium, velut Themistocli, Λnnibali, Sertorior non ita his, qui prope se contulerunt, ut invidorum odia eousque pertingant; velut Aucibiadi, & Coriolano. Nam illis parserme nocendi potestas; & calumniandi liberior via; nec absenti, ut in patria, tanta praesidia. Ergo longius abeunti tutius exilium; &, si recte utaris occasione , non leve

495쪽

commodum fest, J tegere, quae sciri

nolis ; patefacere, quae Velis. Ex praecipuis autem fortunae aut prudentiae tuae accessionibus illud est, ut mores tuos verbis aut moribus Dominis aut incolarum regionis in qua exulas, J congruant, hoc enim beatum felixque est; aliter, si illorum mores tuis assimilare nitaris : hoc enim stultum. Tria autem principaliter tibi proponere debes, quando novus es inquilinus : personae, quam sustines, rationem ; vitae prioris famam civitatis illius mores atque instituta. Ergo de priore vita verba non

facias: nam si errores commemores,

stultus f habeberis; J si calamitates, contemnent te, & in deteriorem partem accipient ; si laudabiliter gesta, non credent; &praeter id, te inopem

amicitiae, atque consilij f impotem Jexistimabunt ι quum per amicos, non per te ipsum, isthaec vulgari deceat . Vitam vero duces honestam, gravem, splendidam, pro conditione tua. Familiam quoque honestam , sobriamque ac obedientem habeto:

496쪽

4 gr. HIERONYMI CARDANI sed & firmam; ob varios castis. Quocirca ne ex pueris, multo minus ex

mulieribus, s constet familia tua. JScio enim legatos quosdam, alioqui prudentissimos, dedecoris dolore perijsse. Fidei autem convenarum se

committere advenam quem contemnunt, si humilis sis conditionis ;aut invident, si splendidae ; semper autem fastidiunt, haud tutum est. Quapropter fidum amicum secum habere,adeo utile est, ut nihil magis. Per initia autem liberalitatem & humanitatem praeferre oportet: succedente tempore in oderationem &benignitatem : abscondere autem Non necessariam supelle et ilem. QuuVero ubique, ubi factiones vigent, expediat clam beneficia accepta

compensare, tum maxime extra patriam , ne tu simultatum, quibus illi laborant, poenas des. O quot ignorantia hujus praecepti, dum & sibi consulere, & nomen grati adipisci sperant, periclitati suntl Deterius etiam egeris, si cum quopiam que- raris. Oportet denique illud considerares

497쪽

PRvDENTIA CivILIS. 463derare, quod in urbibus,maxime ubi annona cara est, & luxus abundat,

multi sunt corvi, qui domps obser-Vant qua parte expilari possint ι vel vi, si parum munitae; velturio, si m te custoditae, vel dolo , per sui: φά& ser vos. infidos , puerolve . vel in mulieres impudicas; aliqui etiam ge praeter legem: saepe enim, si fili perditus, aut soror, aut filia innupta, nuptiis aut clandestinis, aut violentis fruerit, J omnia evertere con

Tribus autem in casibus patriam deserere licet: Primo, ubi honestius alibi vivere possis, vel ob honorem apud alios , vel ob injuriam aut invidiam J apud tuos: Secundo, quum injustitia in patriam dominatur, seu ob tyrannidem Principis Sc Magistratuum, seu obsecuritatem peregrinae gentis, sin solentiamve; J ieu ob bella civilia; in quibus maxime est miserabile, quod

latrones exercent inauditos crucia

498쪽

6 Hi zRONYMI CARDANI fuerint, itidemque quum inferiores. Neque nos solum nostra debet commovere calamitas, sed & exempla aliorum, quibus opitulari non ponsumus. Terito quum ipsa necemta S, velut exiiij, timor potentioris, pestis grassans, bellum, annonae penuria i nos migrare cogunt. J Reliqua ad hujusmodi s tria i reducuntur :

velut studia literarum, ad honesta

In regione autem, quam frequens invadit pestilentia, vel ubi homines morbosi sunt, non habitabis. Nam& ab initio, ob aeris mutationem, male assicieris; & ubi assueveris, nihilo meliore conditione vives. At ubi aer & homines boni sunt, sapienti, & non omiuno inopi, incommoda sideri non debet habitatio. Nam etsi reliqua onania mala sint, meminisse oportet; quaedam non mutari usquam, nec permittere ut alia mutentur ; ut est ignis: alia non

mutantur prorsus, ut avium carues,& vitelli ovorum gallinarum , &quaecunque adducuntur Ionge; &

499쪽

PRvDENTIA CIVILI so 6s . sal, oleum , & acetum: alia parum,

ut sunt mel, fructus duri, olera, dc radices; his ergo inniti oportet: alia

mediocriter, ut pisces et quae vero plurimum mutantur, sunt aqua Maer, & vinum, & carneS quadrupedum, cancri, & similia, hominum mores, aedificia, & panis, propter praeparationem. Vbi autem omnia mala sunt, noctis aerem, & crepusculorum, & extrema diei, & medium in calidis regionibus vitabis. Somno & igne plurimo, deambulatione diuturna, vel evi alio exercitio non in aere, uti oportet ; f item Jabstinentia a cibis, praesertim malis:& frequenti uti vomitu. nihil enim salubrius. Alexi pharmaca, maxime Smaragdum, & dulcem Asiam, &acetum Scilliticum habeto : Crocum autem , & Rosam, Garyophyllos in cubiculo. Non dabis mutuo: neque quemquam admittes, ubi

quae cara sunt sub clavibus non concludantur. Multi enim non tam ad furtum parati sunt, quam ad latrocinium. Neminem admittes explora-V s , torem,

500쪽

sc HrgRONYMI CARDANItorem. Scies qui sint, si domesti ei ρ' dentes, fidi, atque admoniti fue-Ηnt. Quod si ob aemulationem virtutis, invidia labores, quum careas defensoribus, duplex modus est. Aut enim periculum te premit solum,aut jactura. Α periculo te vindicabis, multitudine stipatus, & tuorum diligentia, Principis familiaritate, humanitate, beneficijs in violentiores di insidiatores; remissione alterna

gloriar & nominis, tum spe discessus Brevi futuri vulgata. At si jactura sequitur conspirationem c quod in omnibus iatile fuerit J postquam be-heficijs ac virtuti ac bonis moribus locus non est, suscitare oportet, factionem , atque divisionem ; & discordiae semina moliri. Quiodsi periendulii mictunt njungatur, sa- ibi esse velle ubi non ,-- bi deterius. Vbi vero autoritate in arte parare in patria ali na velis; nihil melius, quam nobilem aliquem tibi amicum parare, qui faveat amicis, & cum pluribus versetur: & si non suffeti, allium accerse