Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

501쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 467 Eos autem omnibus ossicijs ac beneflchs demerearis ; idque gratis. Praecipua autem duo sunt inboc genere Vitae: noscere mores civium, & artem si artem calleas absque offensa posse exercere. Primum quidem,Velut Bononiae quum essem, multa audiebam de moribus illorum s Bononiensium, J & quod fallaces: sed id Verum non est ; at id potius, quod ambitiosi sunt, & molles, ut facillime irritentur: ubi coeperint conten dere, non aequitate aut moderatione

ducuntur sed superiores esse volunt, contrajus. Vbi enim offenderis illos, non cogitant, an ipsi causam dederint , sed immortale odium concipiunt; ut bifariam difficile sit eum eis versari. Alioqui magnifici, ben fici, ac admodum civiles sunt,&ornati. Summa igitur rei est . mellifluis uti verbis, pertinaciterjuri tuo inhaerendo I nec immerito eaussa labi. Nam quum in re jus nullum habeant, Volunt Verba quae exciderint, juris loco uti. Res sane admodum dura ; praesertim insuetis. Quam Ο-

502쪽

68 Hi ERONYMI CARDANIobrem scriptis, quam verbis ue & sub judice, quam inter se, altercari melius est. Sed haec praecepta generalia ferme esse debent inquilinis quibus.

Cumque, cum civibus decertantihus. Optimum est etiam, socium habere civem: quidam enim ob beneficia accepta, quidam honestatis causia se, alij ob autoritatem amicorum moventur: maXime qui extra patriam diu fuere. In universum a jur-gijs & minis abstinere admodum Oportet. Id enim agunt, ut ex iniqu causa aequam faciant. Sed si operam CXeIceaS mercenariam , dissicilius Jonge negotium erit ; magnamque conflabis invidiam ; aut jacebis. Qua caussa multi periere. esto igitur

primo cautus, Vitado nocturnas ho-

Tas, convivia, ignotos : domesticis dona. Nec maledicas; sed maledicta refellas honeste ; velut si dicas; Non potest aut,N on puto quemquam a nobis dissentire, qui bonus sit, aut artem probe calleat. Pecunias accipies, non exiges et graVitate , ornatu, dc

promptitudine quaestu augebis. Pe

503쪽

PRvDENTIA COILIS. 46sriculosa blande aut tuto tractabis. Maledicta aemulorum cotemnere te

simulabis. Ostendas teJn qn spe, sed gloria, amicitia de benefa ctis duci. QAum in urbem aliquam habia

tandi caussa te contuleris,privata iura percurre, & condisce , & similit a praeclaro aliquo caussarum proc Iatore consuetudines, quae ad te pertinere possunt.Et quum nullibi justo plene consultum ut, sed pugnantia& ancipitia pleraque sint, ob amplificandam arbitrij licentiam di velut Bononiae si filius diripiat horreum patris , a villico abripiat triticum , vinum, impune est: Pater in vine la potest ducere filium: utrumque injustum. Est tibi filius malus , utere lege paucis rijs aequum habeatur. Sed hoc tecum

statue , omni aetate, ac ferme ubique locorum, cuncta fixisse esseque confusa; ut jacentibus f tacentibus es nil relinquatur; multis in locis nec repugnantibus ue aliquibus etiam nec acriter repugnantibus. Hoe solum

504쪽

47o HIERONYMI CARDANItyrannicum appellant. Confusio ex go omnia.

C A P v x LXXXV III. De Piraeura re in patria relinquendo'QV o HrA M vero qui absunt procul, indigent in rebus quas domi relinquunt, Procuratore, aut reSomnes transferre coguntur, eum eligere debemus, qui nec pauper sit, nec deses, aut improbus, aut qui conjunctus sit sanguine, aut cui plurimum debeas, aut qui in domo sua infantem filium tuum alat. Nam hi si non praestiterint f quod oportet, lnon potes tuto, aut honeste, aut omnino non potes s eo, J cogere ;ut neque potentiores, neque filios familias. Itaque quos non debeas eligere, perspicuum est. & a quibus cavendnm; quem autem debeas

i eligere, J haud facile. Optimum

autem est, ut portionem eorum quae exigunt, accipiant. Nam si annuam pensionem statuas, segnes essiciuntur ; si nihil. etiam inertes: cui enim bono

505쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 47 bono labor illis cedet 3 Cicero non parum deceptus est in Erote: Erotidixeram, ut sepositum haberet non modo, sed iniquisimo faenore: versuram facere Amelius eoactus est. Hic, pro quo viginti millia civium uestem mutaverunt, & cujus hoc erat proprium munus, administrare, dejure agere, in inistros quaerere, unum non potuit fidum Procuratorem in- enire. Quocirca neque tolerabilem

repudiabis, si sapias; neque si bonus Videatur, tu tamen vel indiligens esse debes, & non semper, non levia ter queri ; sed ita, ut si ostendatre egi He, negare non possit, questum te esse. Si recipiant, nil melius publicis personis ; sed prius amicos habuisse expedit, non tamen omnes:

sed optimi numularij, seu trapezitae, magistrique cursorum;& in levibus

cursores ipsi, vel pro quibus si spo

506쪽

47x Hi ERONYMI CARDANI CAPUT LXXXIX. Da Hostitalitato. O N tollo hospitalitatis ossicium ex humano Senere: Iem antiquissimam. , necestariam , plenamque voluptatis : sed hominem instituere propositum est prorsus commodis suis viventem , qui neminem excipere debeat holpicio,' quem non optaret perpetuo secum cohabitare gratis. Hi sunt conjunctissimi, simulque amicissimi , tum

vero sapientes , omnino probi amicique et Iam tertium' genus. est miserabilium personarum , quae tamen tibi intimae sunt, ut a quibus nil incommodi expectare possis: Esset re quartum genus , ut par pari refer res. Sed jam antea te docui, ut hoc caveres. Reliquum est igitur ut ostendam cur non recipere ilebeas a deinde quomodo impudentes tu prudenter repellere possis : demum, si modo cogaris excipere, quot & quanta tibi sint necenaria ,

ut honeste, & fine molestia id facere possis.

507쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 473 possis. Primum ergo ubi quem quani exceperis, etiam tum oportune, hospitem perpetuum tibi facis, ut aliquando cogaris importune, Sc magno tuo incommodo exciperedux in

illud: - An non mihi iure optimo Invisin hospes, qui in tempestate a

venerit pDeinde quot sycophantae orbem circumeunt i Difficile est hominis mentem & consilia internoscere. Qui scis, quo animo ad te venerit Et, si nihil tibi officiat, ne tuis quicquam afferat mali, quomodo caVe- bis3 Alienum habes in domo: si, ut Euclio, aulam observes, illum red

dis pro beneficio f benefico J inimi

cum , injuriam infers ; si non obser-Ves, omnia tua relinquis in alieni potestate, quum vix tuta sint in manibus tuorum. Memineris Plautini illius: Lupus est homo homini, non homo ἱ- quum qualis sis,non novit. At Pol, qui sciet, qualis sit quis am-mum introspiciat, praeter Deum

508쪽

HIERONYMI CARDANI Sed fac ut optimus sit. N onne tamen

interim res perit, commoda impediuntur: obtervat ille secreta domus tuae: sumptus essicit domesticos minus continentes: nescis. quomodo placeas: quae tu maxime probas, ille vitio vertit; ut nimiae luxuriae, liberalitem, aut sordidae avvitiae, parcitatem , vel etiam frugalitatem.

id dices t alius elephanticus est; alteri desunt dentes: hic omnia edulia foede tractat; ille edendo, dum loquitur , exspuit cibi reliquias: alius ad ignem sedens, dum spuit. coinquinat cibos. Hic quid facias ,

rogo 'Expelles ne hospitem, quem praestaret non recepisse ξ aut feres

tam abominanda Uid, inquam, dices.de homine . qui vel ulixo ad te est eis quemi retines in vitum, nulla gra

tiar Denique omnes qui se J invi

tant. & qui cupide accedunt, ferme malo id consilio faciunt, ut aliqua ratone hominem expilent. Quot exempla querelarum in hoc geneasi

Demophoon duplici scelere foed

509쪽

vit Phyllidis domum, Iason Medeae Sed mittamus fabulosa. Vide Ciceronem de Verre, in Dexium Tindaridarum.Philippus Macedonum rex Thessalos holpites suos sub hasta vendidit, etia adjectojoco. sed nuper egere Hispani quidam, imo Pro reges qui Reges Indos jure hospith, fortunis, regno, vitaq; crudeliter spoliarunt. Praestitisset pugnacia, quam aluisse; postqua nil deterius

expectare potuiuent. Quot in Italia, elu minus saeve, turpius tamen,& ob religionis eundem cultum, & patriam, suos hospites prodiderunt lTot quoque alia sunt in hoc ossicio incommoda: & , si non aliud esset. id. f satis Jeffet, quod uno admisso, januam multis aperis. Prudentis f itaque J viri est, ne tentare quidem recipere quemquam alium: sed quoniam, ut dici solet, . in vim eiicitur, quam non admittiatur, ho*es,

nomine hoc inani inhospitalis non reformidato, nihil melius est, quam

obfirmare animum, maxime contra impum

510쪽

4 6 H13RONYMI CARDANI impudentes. Nam qui in vijs publi-

eis nabitant, multas habent occasiones recipiendi hospites. Vt ego Bononiae, quum sit in itinere Romam, e atria proficiscenti, simulque redeunti. Qui vero extra viam tritams habitant, J ijs deest caussa se exculandi; maxime apud impudentes; quorum hospitium etiam gravius est. Ergo primum non invitabis illos : in quo multi turpiter peccant; alij etiam sua arte deluduntur. Ergo

e tuis unus, si se invitet quis nam excusare dc illud inane est, & humi- . lioris animi ; ut simul videaris velle verbis largiri, quod re ipsa neges: atque ita etiam id sine injuria fieri

non potest, ut silentium, velut dixi, melius omnia coistegatὶ excuset te minus bene 'alere; aut magnum tibi nNotium esse ; aut multiplici usita impeditanti domum ; aut adversi quicquam incidisse. solent quidem apposite aliqui vulgari nomine dicere hominem magna esse intravalia: quod Latine non ita essicaciter j turbationem seu curam, seu