Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

541쪽

PRIDENTIA CiVILI s. soraliter admonebis, ut per astantem, qui illum curaverit, assidue hqc refe- Tantur: tum Vero quae acta sint, quae res ab alijs: videbis pharmacorum. descriptionem: nomen astantis, qui illum diligentius curat, condisces; ad illum conversus, omnia ordinabis. Quum redieriso non alia ab initio quasi oblitus interrogaret re

quires; sed c si oblitusὶ aliunde pet

tuorum aliquem scire curabis. De his ergo diligenter interrogabis.,

quae intermedio tempore accidere potuerunt. Denuo etiam explorabis quae mutari potueruntdicet non nova sint, ut linguam ac ventrem. Diligentissimus etiam sis in praecipiendo atque seligendo cibos, ac medicamenta. Namque diligentia circa

sex versatur. genera et rerum cognitionem, quantitatis & qualitati sit larum scientiam; numerum praecipiendorum, electionem illorum, Amodum administrandi. In sermone sis blandus ; tum etiam in auxilijs; ut quae placeant maxime exhibeas delicatis;praecipue tamen iracundis, Y 1 ac

542쪽

so 8 Hi ERONYMI CARDANI ac melancholicis. Eadem ratio inlijs, sed no adeo necessaria, ut in medicina. Et ubi amaris uti cogeris, ea dilutis odoratis condies. Pauca sitit, percolata, fervida: nam fasti ilium

non movent, nec sentiuntur ; celeriusque agunt , ac melius. In Medicina ergo quatuor equum snt excelulentiae modi: peritia artis, gravitas morum, diligentia, & sollicitudo ;in imo horum saltem reliquos Omnes socios excellere oportet ; si potes, in pluribus. In potentibus unum e junioribus medicis prudentem praepone astantem aegro. Hoc enim est utile aegro, & tibi gloriosum, & juxta Hippocratis praecepta: Verum in tenuioris fortunae aegiis. sufficiet ut ille saepius eum invisat. Siquis quod nescis commemoret nec ad dignitatem tuam percunctari

pertinet,&c. tamquam nescias, neque ad aegri salutem, aut pietatem: imminuta enim autoritate apud aegrum & astantes , plus nocebis:

tur ue quod incertum est 3 Itaque cu

pidi

543쪽

pidi potius est hoc, quam pij homi

nis. Quum proponunt aliqui auxilium non utile, necJprobum;s amici sint, non oportunum este dices ; si

aemuli , non tutum; in utrisque periculum ex morbo praetendens: ubi perseveraverint, melius jam habente aegro, non necessarium. Ita eludes petulantiam, aegro consulens. In sulpicione autem veneni, ne dixeris Venenum esse: multis enim hoc ob fuit ; sed cave: verum dic morbum pestilentem, aut materiam Veneno-lam, cum ventriculi imbecillitate.

Ea ratione adhibebis alexipharma-ca: jubebisque hoc velamine ut soror diligenter degustet cibos, ac potus ; unumquodque vitium testatus in hujusmodi magnam afferre no-Xam. Ita non audebunt ministris venenum propinare: J tum magis, si eo praetextu & ipsi degustare cogantur.

In conficiendis autem libris, ut gloriam in exercitatione compβres, illud animadverte, quod qui per&cte in una materia scripserunt, ab

544쪽

IIo, HIERONYMI CARDANihis quibus id argumentum convenit, praeseruntnr. Velut Crantoris libet De consolatione in luctu; tametsi multa deessent; & Dicaearchi De Animorum interitu ; quamvis

opinio illa parum grata seret his, qui

praes alui essent ingenio, & immortalitatis cupidi: imo quasi naturali affectui adversabatur, contraria legibus, iii imica bonis moribus, odiosa exemplo. Et quamquam pauciores legant, ob argumenti tenuitate; plus tamen obtinent aut dritatis , quod quidquid dici in ea caussa potuit, dictis in putent. Eligere ergo materiam decet quasi familiare,dc levem ; quae tamen In omnium usu sit; non admirandam , aut raram ; sed velut si quis de Ptisana scribat, vel de Capitis dolore, aut Lienis tumore, aut Febribus pestilentibus, autHydrope, nihil aliud loquatur, nihil aliud sonet; sed 'in eodem perseveret; donec unicus ea in caussa habeatur. Vbi eo pervcnerit, cuncta ad id genus deducat. Sed non sit ridiculum argumentum rvellit qui morbos omnes ad fascinationem

545쪽

brari omnium aesrorum lectos. Sed quid poterat aliud miser 3 ut qui

omnino literarum esset imperitus Quantum ergo apud vulgum addebat in opinione , tantum tibi de verag'oria apud omnes praestantes viros,

non solum artis peritos, detrahebat. Sed lut solet contingeret multi prudentes vi compellebantur stultorum judicijs acquiescere; permittere que sycophantam iniuis etiam de de suo debacchari. Aaeo violenta res est opinio imperitorum: quae falsa quum sit firmior est prudentium

vera. Itaque numquam intermittere oportet, ubi coeperis, tympanum pulsare: & ex uno in aliud transferendo, fac ut novi semper aliquid afferre videaris I turba, move, concute. Tametsi pleraque falsa sint, cogita quod falsis omnia debentur Eumana ; dc regna, dico, & potentia omnis. Hic liber PROXENET Eest; non de recta vivendi ratione. atque divina parte, ac summo bono.

546쪽

sI2 HIERONYMI CARDANI Itu vero illorum scelere jacebis.Nonne ergo licet dolum dolo, technam technae, flagitium flagitio opponere, ut te serves meliorem , non ut alios perdas Expergiscere ergo; ut tibi

non desis: sed primum quod i li

non habent in bonis artibus instructus sis. Sapiens ille ac tam laudatus Socrates eo tendebat, multia fultus praesidi)s, innocen tia, forti tudine eximia, temperantia singulari tolerantia admirabili, prudentia maxima , ossicijs in am cos. gratuitis. Itaque sine arte, sine opibus, ac sine nobilitate, nullo facto egregio, ac sine magistratu tantum profecit, ut privatam quandam tyrannide exer- . lceret. Licuisset, ut dixi, si ad privatam utilitatem isthaec tetendiisent:

at postquam ob gloriae inane studium, maluit fructu carer C, atque alios docere ; tamquam medicinam, aut architecturam tractaret, non

fraudem; nescio qua laude dignus dici possit. Est etiam finis in hujusmodi quidam constituendus ; ne semper colligas, colicistis numquam

547쪽

utaris; idque merito objici possit:

Semper avarus eget: certum voto

pete finem. In praedicendo paucis agendum est medico. Sunt autem sex modis Ruorum extremos vitare decet , nisi omnino tuta sit praedictio: in paene Profligatis, Modica spes;ne dixerim, -Prorsus conclamatum: in mitiori, Non magna spes; non tamen conclamatus: si secus, Dissicillimus est morbus, etsi non sine spe: in meliori, praedicas juxta Galenum: quaedam autem parva delicta excusare, quum res secus inclinaverit, tusia conqueri, & antequam apud praesentes spes decidat, plus quam cauti est. Quod si etiam te praedicente mortuo aegro, querantur, quum non primum vocatus sis, dices, Si pri. mum vocatus essem, & servatus fuisset, vos errastis: sin secus, magnae est Fortunae bonae meae, quod non vocer. In militari autem discis plina, in navigatione, in lite L quoniam magis coiilio peritorum eventus su bjicitur, dicere, oportet, quid Y ε conti

548쪽

se Hir RONYMI CARDANI conxingere soleat, verum non e . Nota quae alij habeant, aut quibus innitantur: Multum quoque posse

Fortunam, aut gratiam.

Galebica ergo praedictio De eo n-stit. Art. Med. c. 1 8 duplicem habet

finem.Vnus est,quum in cura fueris speraverisque aegium posse servari, ut tum dicas, Galeni nomine praeterito , Etsi non tutus sit noster aeger, spes tamen magna est, eum servari posse, si in nullo fiat error, & nil novi supervenςrit, nec casus aliquis; δe aeger in manibus meis fuerit. Altereri, quum supervocatus cupis retinere curam; tunc dices, Sperare salutem: sed Galenum hoc amperare, ne medicus praedicat quemquam servari debere, nisi his conditioni . bus, ut in nullo delinquatur, nec casus aliquis superveniat; de aeger in manibus praedicentis manserit. Pro

549쪽

PRvDENTIA Crurtis & omnino deceptus videris: quandoquidem praedictio non ad solum morbum, sed etiam ad reliqua referri debet ue & illius gloria esi finis.

scilicet veritas. Caetera magis pos sunt excusari, quam quod laude digna sint; imo nec ut eam pare

queant.

Quod vero plurimum in hujuc' modi prodest , ita difficillimum praecipue claris viris est . ut conjunctarum artium potentissimos sibi adjungant. Namque ut senes Ladulatioresve J plantae inseri alteram alteri non patiuntur, sed senior, juniori,

aut u utraque juvenis extiterit ; ita non facile cohaeret famosus procu

rator juvenis J seni judici ; aut medico juveni senexpliarmacopola. JPlurima enim obuant , quoniam plurima desiderantur, quod potens sit: tum vero existimat, debere te illi, non illum tibi, obsequi. Eo- cum etiam consuetudine omnes italorum aemulos atque inimicos infensos tibi reddis ; amicos non iti

denis illius tibi concilias, &c. JDe-

550쪽

ut in historia; in hac enim magis metuimus; magis aute de nobis. Oportet igitur & narrationem, dc apparatum supplere in metum; tamquam de nobis, de veris, de praesentibus sit.

Vt in Oepido Tyranno Sophoclis. Quum ad horam constitutam non veneris siquidem propiores prius invisere praestat excusationem a . necessitate honesta sumes : velut si ad nobilem maximo in discrimine

laborantem vocatus fueris. Et rursus, si, quum egeris cuncta, res male cedat, quod non ab initio magnitudinem morbi intellexeris, jube medicamentum exhiberi quod conveniat, quod in promptu non sit, nec exoticum tamen videatur ue ut in ascite, oleum e sparti semine. Post modum, testatus Fortunae injuriam,& medicamenti securam spem, substitues aliud longe inferius. Summa ergo diligentia, maxime in prima visitatione, uteris, inspiciendo, interrogando, ω maxime de morbi caussa;&patienter audiendo aegrum mirrantem, si validus sit: Miter