Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

561쪽

si 8 Hi TRONYMI CARDANImabuntjactantiam in te, vel improbitatem, aut vanitate, aut invidiam

nullam esse: JT um vero, quod si perte adjuvetur aeger, minus iniquo animo ferent, eiu intelligant a te accusari sed expertiuento illos damnante. At sipereat, aut caussa vincantur illi te oderint maxime,& nulli bi socium admittent, tamqua inimicum optimum enim est in his amicos habere uel domestici vero non laudabunt,aut minimum: non solum quod non habebui quo te laudent,& quod cito gratia senescat; sed quod in om- , ibus odium plus possit amicitia, S injuria vivacior sit beneficio. Ob id studiose exitu rei venare in unoquoque:In Medicina ex quatuor praecipue; Natura, Morbas,Vrinis, Generalibus; velut pestilentia, mutatione a consuetis, & motu, quum is etiam doceat nos respirationem , quum recessus a naturali exiguus fuerit. Praeterea, si mereedem minuant, non laborem, avaritiam aut paupeἔ-tatem significat: si laborem sminuant, J non mercedem, magnificentiam

562쪽

PRvDENTIA CIVILls. sI'tiam cum contemtu. Abdica igitur te: nam i hocJ melius est, quam re linqui. Si laborem augent, non stipem, existimationem bonam indicat, cum avaritia, vel inopia: Si

praemium t augeant; hoc J optimum

ad existimationem: si tum augeas laborem, non rogatus, existimationem minuis, tamquam indignus sis auctione illa; vel quod avaritia ductus, non praestiteris quantum praestare potueris. Mutata igitur forma, summam adhibeto diligentiam. Si augeant pecuniam & laborem, suspiciunt, & avarum te existimant. Si minuunt utrumque dicam autem de hoc suo loco,ὶ hoc ex avaritia

contemtum ostendit.

Siquis persolvat pro facultatum multitudine, operam & diligentiam illi praestabis summam; sed diviti ornatum etiam, unde litus temporis si minus, quam pro ratione debet, moueto tacite; si perstiteris, optimus es; si non teneris; relinquere inhumanum & inutile. Fucum pro tempore adhibe.

563쪽

sio Hi ERONYMI CARDANIVbi in paene perdito D aegro , me

dicum J alium quaerunt, tum auxi-.lium durum, diuturnum, optimum propones ; & spem meliorem, si observet. Si ambo in cura manebitis,& non mutet, probavit; si sanatur, laus tua est; si pereat, nullum dedecus: Si mutet, quum sanari non

possit, dic J semper id praedictum

a te; & mutatione, spem, quaeam bigua erat, amissam: Eadem, & evidentiora, si a curatione excidas. Licebit enim dicere, vel erasse in curatione, si tecum bene praesensit; in spe aut in budicio, qui moriturum proposita spe salutis ab alio, curandum susceperit. Quod si potens aliquis vir a te pe tat auxilium disti cilis morbi,id agito, quodPerusinus chirurgus, Cardinali petenti, ut illum liberaret a fistula,. cujus os erat angustum, & prope anum; respondit, Curare possem; sed praestat linteis: vino madidis ad renes ac lumbos appositis, sinere:

Hoc dic, Nil prosint f auxilia . J Persuasit se non ignorare modum s

564쪽

nandi : spem injecit, quasi hoc ipso sanare posset, quod aliquid melius

doceret ac praestantius sanatio tae; &. se a taedio dissicillimi negoth libera

vit.

E t quam vis multi , sine tot praec piis ad summos honores evecti sint sola garrulitate, tum incredibili sollicitudine, & multitudine auxiliorum etiam periculosissimorum; tum audacia foeda, qua meliores multo se obtundunt; contemti nihilominus. praeter impietatis summum crimen, tribus maximis etiam incommodis assiciuntur: primum, quod maximis periculis se exponunt, quum etiam aliqui eorum poenas dederint stulti propositi,& sceleratae audaciae:secudum, quod non lassicere possunt, semet proprijs conflijs impedientes; tertium, quod immensis laboribus

ipsos interimunt, ut plerique eorum ante perfectam aetatem pereant: omitto quod male audiant; semperque exi Suis praemijs remunerentur ιδc quod saepius contingat . illos in eos animi aestus incidere, ut pigeat

565쪽

111 HIERONYMI CARDANI non solum arti initiatos esse , sed in hane lucem umquam venisse. Res mortalium ex minimis prin ciphs maximos effectus sortiuntur:

ideo parva contemnere non decet.

Veluti in Principibus singulorum

dierum acta& eventus scribere, horasque , in caeteris, morbi naturam, isymptomataque s ut si te pro quovis revocaverit squis eorum, J visa tabella , possis dicere, quae tum illi contigerint. Vnde maximam fidem apud illum: inde ex illo apud ejus

amicos consequeris. Addes etiam praecipua, ex quibus sanatus est. Vbicunque fueris, sed praesertim in aliena urbe, considera seinper finem, & personam, & statum qu i divinorum tamen praeceptorum prius memor.) Nam potentes tuto& blande tra istari volunt, pauperescito, & paucis impensis sanari. Si ergo morbus non urget in potentibus, etiamsi spes sanationis abblandiretur diuturni morbi, non solum

periculosa medicamenta J vitabis,& suspecta, tum infamia, sed etiam

566쪽

PRYDENTIA CIVILI s. y23nori vulgata; neque multitudinematagebis, sed numerum. Hoc enim est extra aleam infami et de calumniae, tutum. Quodsi spes fit omnino; de illi petant, rogentque, protesta- hexis, prius experius in exigua quan titate. Si volunt, recipito. Si morbus uxget, non fine sochs expones te casui. Si his non servatis, affligitur aeger ex medicamento, dolore, vomitu, animi deliquio,anxietate,fluxu Veutris; aut si ex importuna venae sectione periclitatur, deficit, dum laborat. praesidijs solum uteris, verbum nullum proferes: quodcunque enim protuleris, obesse poterit. Memento quod dixi, propriam vocem contra te, non pro te, testem esse. Vbi evaserit, praedica utilitatem, in risum converte aegri timorem I ueῖligentiam, socordiam, errorem mIn iis strorunt; aut pharmacopolam, quasi aliud egetit, quasi per admirationem commemora. Quandoque juvat dicere, se praevidisse, sed noluisse dicere, ne Vel terrorem augeret, vel

a pharmaco, &c. J abstineret. Multi

567쪽

si HIERONYMI CARDANI vero curant advocari in alias urbes, ut majore cum gloria redeant in propriam. Estque ars singularis tum industriae tum utilitatis.

Si aliqui se fecisse aut facere posse jactent, quod tu non feceris , dicas miscere illosi quod in Italica lingua melius exprimitur : emplastrare

enim vocant, non curare: 2 Praeterea eos qui multa agunt, mimos exprimere; qui magnis gestibus significant se multa agere; quum tamen loco non moveantur, nec quicquam agant. Vt vero aliquos serves, & medicos minus offendas, ostensa ratione tuta, votos e tuo clare declarato; si

perstent in epicrastica, dicas, maxime quum amici sunt, Si igitur confiditis, posse illum evadere, pergamus, tumque tale studium diligentiamque adhibeto, ut ex Opere optent se sectuos judicium tuum. Relinques illis judicium, an possint

aliquid indulgere. Sed hoc non potest facere nisi sapiens. Vbi ad aegrum consulturus accedis cuna improbis

568쪽

PRvDENTIA CIvILIS. y2ssochs , vide an mansurus in cura. Sisi c, omnia ostende, per reS inclinata videatur: sed prius ostenso morbo, causisque ejus. Sic enim audientibus videberis prope, & melius socijs, rem tenere & si antea vocatus esses, plus potuisse proficere: si obeat, non solum a culpa casus,

sed ad ventus tui cui improbi solent

malos successus imputare in te liberabis. Sin solum ea vice consulturus sis, bonam spem injice, alacriter illos Iaudans: seorsum autem dicas, si sanari potest, bene processura, si recte egerint ; nam vera dicis: si non existimas posse sanari, responde, ab initio , morbum ejusmodi te credere

fuisse; nunc per tot f dies Jlapsum aegrum, nescire quid pronuncies. Sed si fideles viri sint, quamvis impe-

ritissimi, ab omni truco cave. Neque enim boni viri est ossicium, nedum optimi quaiuq minus Christiani 3 in salute periclitantis versu

te agere. .

Cavendum est etiam, ne hominum siccorum cosuetudinem ineas,

. . etiamsi

569쪽

Hi ONYMI CARDANx retiamsi enixe rogent, nedum ut te insinues, vel insinuari patiaris: nam si feliciter cedat res, adhuc illis debere videberis ι si infeciliter, te funditus evertent. Magna pro felicitate ducas, hujusmodi hominibus non eongredi: si cogaris, blandis verbis utaris ue extorqueas quantum potes, nil ρlus gratiae consecuturus; & existimationem quantum potes, retine. Hi sunt ambitiosi simul, & avari, A plurimum se scire persuadentes. Maliud siccorum genus deterius, qui multis verbis. agunt. Committunt medicos invicem,lucro ducentes, si illi maledicant vicissim. hocq; deterius est priore. Veru his respondebis,te qui dent pecunias multas,&Verba multa, non invenisse ; qui pecunias multas, & pauca verba, opti- lmos esse; qui autem verba multa, pecunias paucas , hos contra pessimos: δt eos statima elinque; aut, si non licet, in posterum tecum statue, ne amplius accedas.

Refugies aegrorum curam , qui lbrevi. sanari volunt: Γ & J qui dare pulliis

570쪽

. PRYDENTIA CIVILI s.' yx pollicemur, quum evaserint. Ominosa enim res est, & cum stultis negotium. Stultos improbis, & ossa canibus relinque. Similiter & ambitiosorum, sed pauperum, & siccorum. α violentorum s genus est: J

in quibus bonae Fortunae munus perit ; malae eventus, perpetuae quae relae obnoxius est. mobrem hos devita, & summa cum gravitate eis congrediaris : fac etiam ut intelligant, quam sis occupatus in artis operibus. Socios quoque imperitos de improbos, sed praecipue contentiosos, fuge. Solum enim tuo infortunio pares se tibi videri posse sperant. Numquam litigabis, sed statim abi uepraesertim si moriturum qgrumJ intelligas; hoc solo dicto, Galenum recte de hoc censuisse: si locum postulant, dic tertiodecimo Methodi, capite decimo quinto. Quum Vocatis ad consulendum, hominum conditionem , & aegri morbum, & quid a te postuleri, intellige. Si enim ad . consulendum solum 3 explica modum & causas diligentissime: propone