Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

571쪽

sit HisRONYMI CARDANI pone auxilia & communia diligen- ter, reliqua succincte i nihil celanci do; verum neque laudando , neque vituperando a lia; nec tua extollendo, neque eligendo ue quum incertussis, quid praestantius: atq; ita nec illosi docere cogeris. Abstine a praedictione. caussam si requirant, Galenudic prohibere. Ex Promptuario loca habes.Publice fac ut omnes sciat, experimenta deberi confiiijs in scriptis, aut curationi. Si tamen pro conditione persolvant, doce; sed

coarctata ratione. Sic enim conqueri non poterunt conjuncti aegri, nec medicis esse usui. Sin autem ad c ram vocaris cum alijs non prorsus malis, fac ut scias per quem vocatussis, ut tua benthach Haedicentur,quae reo orum detegantur. Ne dese- ras aegru , nisi omnino recta pergaeaas tem: nam ni reciderit, si m

li sint, numquam curabunt ut re

ceris. Ne umquam verbum illud proseras, Servassem, si in manibus meis suisset:praeterquam enimηuod linviis

572쪽

PRYDENTIA CIvILIS sas invidiosum est, est etiam vanae i istantiae indicium. Multa possem hic adjicere, praesertim rationes eorum quae dicta sunt: sed summa gravitate medicus plura assequitur, quam tot praeceptis, quae partim oblivioni & maxime sub occasione tam praecipiti l traduntur; aut mutuo se impediunt, ut judicium de his ferre haud liceat ; & omnino, si gravitas

desit, illa etiam non sint susteetura. Consistit autem gravitas non solum in verbis, & ornatu, & gestu, & incessu, sed etiam in comtemptu rei: quae autem adscripsi,& de praeceptis,ic de praeceptorum rationibus , prota exemplis indagandi ea quibus opus

est, adjecta sunt: nam ut alias do cui plus est in nudo fine,vel modoJper collationem, & divisionem, &resolutionem la fine siquidem infinitum , aut infinito si in ilρὶ quam in

innumerabilibu S praeceptis, put praeceptorum caussis assighandis do profitendo autem partes has septem, aut ad summum otio, imitaberis: con- tinuationem verborum, declaratio Z nem a

573쪽

sso HIERONYΜI CARDANInem sententiam, demonstrationem, ampliecationem, limitationem

dubiorum dis lutionem. Epilogum sunt qui addant: ego non utor. yorte autem a lectione garrulus te aliquis discipulus exagitabit, turbas ciens, ut scire videatur. Studium enim discipulorum hae aetate magis est contentiosae doctrinae, quam 1'-lidae; tum quia facilius eam adipiscentur 3 ipli autem molles admodum elideo colentiosis operam dant, quoniam ad certamina conducunt,

quorum ipsi sunt cupidi: procedunt en im eaptiosis quibusdam ac futiliabus distinctioninus: & ob id etiam maxime amant doctores qui illis prompte satisfmunt, quasi erudi tiores; timuli obsequiosos ue quum tamen hujusmodi viri ad opera ipsa

nam opera Artis, Naturae

quam millima esse de-' bEM: at hoc praestare dissicilli-imim, ut in pictura plastica & scul- .ptura rideoque indigent studio longo; & cogitatione, & judicio: quae

omnia e regione pugnant eum ho

574쪽

vum doctorum ingenus. Hujusmodi itaque garrulo ita respondebis, Non intelligo contra quae inveharis,con tra quos dixeris , quem oppugnarcvelis. Pudebit enim fors '' agebit in te recitet, respondisse sessici in No, hoc dixisse me, memini: modestes autem J illius redargues ruperitiam: Si rectei reeitet, j te multo

labore lavabis; se ilius oecu res,

quampaucis imp.rtune garrienitem proprio suo invent..iae abis. Q, Generaliter autem sic habe: In quacunque urbe fueris,ubi nondum familiaritatem contraxeris, qviviamo sis mediata udiosus hi Mum Maliquo aegro k ad quem vocatus sis, bene speras, dicito illis, An fiditis ii, me persecte Z Si assiimcnt, dicas, Quid opus es h illis F nam hi sine me

egerant; par in ut ego sine illis: eer. tum est, si adsint ,, eurat ros ut non'. sanetur, nec no magis se ipsos, quam me, dili sunt et si concedant, ac ussanetur, in prMudicium eorum est.

Dubio procul res ita se habet. Sed

575쪽

s3x HIERONYMI CARDANt hoc J non agendum, nisi in his, qui vel ob pauperiem excusare possunt se de multitudine medicorum 3 vel

quia ob virtutem cum potentia conjunctam, ab insidijs omnino tuti sint. In alijs oportet, ut qui omnia potest, id agat ; ut ex praescripto tuo singula faciat: in reliquis, si petant, in quibusdam impedimentum; in alijs, aegri voluntatem; in alijs, oblivionem; in quibusdam casum excusent, donec sanetur: multorum & ipsim et obliviscentur. Si quis astafitium neget peracta esse fquae mandata sunt, Jablegetur, in venta occasione; aut, si potest, emittatur. Praecipiatur ante, ut nemo respondeat, nisi ille, aut que

delegaverit ipse. Obidastans si quis

est emittatur. ob id Bononiae hoc mu nus dissicilli'uni exequi est. E x eusabit autem mortem aegri, ex praedictione supervenietis medici: quod etiam faciet ad sua securitatem. Sed si illi te advocaverint, omnino no procurantibus medicis si recte, recte; si, ut te evertant quum neq; solus pos sis curare , neque cum illis servare inoff-

576쪽

PRvDENTIA CIVILIS.

iciossiciosum tentare ut expellas; sapienter cum illis ages: si exequantur, sanabis; si non exequantur . facta protestatione discedes a sanandum, si illi non defuerint, admonens. Si dicant, Cur ergo discedis quia ex praescripto non agitis: res autem est in praecipiti, ut quemcunque errorem dicit Galenus decimo

Axtis curandi, juxta finem feceritis , aeger sit periturus: ideoque alienum faetum, seu sua mala sors, mihi imputetur. At desinent te non solum ad vocare, sed admittere. Hoc est minimum maloru, auq tibi possint conti ligere in hoc casu. nam aliter agentem nec alij, nedum ipsi, te vocabul.

Sic vero saltem fama salva erit; & ideo ab alijs vocaberis. Sed pugna dum erit. Vita nostra militia est . Melius ut etia in bello, pugnantem cum illorum invidia cadere ; quam insi-

dijs, eorum autoritate aucta. Quum

vero pictoribuslatque statuarijs, tum fabris atq; vestiarijs ex operibus quς sensiis ipse dijudicat, sicut&architectis sed his cum rationibus mani-

Z 3 festis

577쪽

134 HIERONYMi CARDANI festis o ex arte gloria solida accedat ;geometris autem & arithmeticis , propositis interrogationibus , tum problematibus, tum theorematibus; musicis quoque ex cantilenis, Ecdum canendo revocant aberranteS:

'aris consultis ex judicio judicum ,

& victoria causarum, quibus patrocinati sunt, constanter faveatur ἄλ-li medici, & maxime professores,omui auxilio desituuntur : quum aegrorum exitus mille modis turbari. possit; nec sint morbi, naturae hominum, atquε aetates in vicem similes; discipuli vero, qui audiunt, animi fluxi, ob aetatem, & imperiti,& qui mille modis alliciantur , aut artibus avertantur. Ob id nulla est disciplina ; quae majores patiatur errores in qstinitatione peritorum; nulla minus patrocinatur suis studiosis, nec favet eruditis. Vnicum praesi- .dium est in gravitate morum repositum ; sed fallax, quod a quovis

etiam imperitissimo usurpari 1 oleat. Si res ad disputationem redigatur, Fincet clamosior : sit blatu in est escholis

578쪽

PRvDENTIA CIvILIS. F3stum Principum : alterum mihi inutile futurum ; alterum in eorum manibus constitutum, a quibus si deserar, hoc solumaelinquetur, conscientia recti , quae conlolari debet cum, qui Deo non sibi ac voluptatibus vivit. Nam de Principibus ipsis, quod fallantur in praeserendo de ipsi, liquet. Quum enim septem

sint conditiones, quibus meaicus praeserri debet: ut sit bouus Philosophus, Diale isticus bonus ; exercitatus in artis operibus, atque studiosus librorum , bonus Mathematicus , calleat dissectionem corporum humanorum , eorundemque partium usum teneat; quodsi etiam cum his simplicium medicamentorum peritiam habuerit,&literas Graecas,me lius erit: Priucipes eos elegerunt squi has duas ultimas duntaxat calle inrent, caeteris neglectis. Sic Linacrum rex Anglorum, Copum & Ruellium reges Gallorum : Ferrariensium re

579쪽

. HIERONYMI CARDANI

guli Leonicenum, Manardum, Bra-l , savolum; s hic solum adjecit Diale-

cticam : Germaniae Principes Cor- narium, Fuchsium , atque Mat-

thiolum , herbarios potius, quam i medicos. Constat enim antiquo tempore etiam alios fuisse herbal rios, alios medicos. Meminitquel Hippocrates Crateuae. Sed quod lau- di fuit ab initio, elegisse peritos lin- l, guae Graecae, velut Leonicenum , i quum medica disciplina adhuc lati taret apud Graecos; nunc stultitiari tribui debet, paedagogos eligere, si medicorum loco. Ideo non nisi priusi sublato tam pernicioso dc turpi errore, ars ipsa & artifices praeclari,pri- stino candori atque dignitati restii tui poterunt. Nunc autem , quum j sint medendi tres modi: Empiricus. qui pessimus, & ex quo, sine cogni- tione caustae aut differentiarum' morbi, transeunt ad dissimilia, pu- tantes adsimilia transire; & Ratio natis, qui optimus est; hunc nemo *ggreditur ι sed ad Tentandum se conserunt; existimantes hunc esse

580쪽

PRvDENTIA CIVILI s.' 337 eertissimum modum .decurissimum, dc optimum ; quum tempus terant, protrahanim Orbum in immensum ,& c quod majus omnibus esti non possint mensuram rei exquisitam adhibere; quod in Rationali cura est

optimum: nam & celeriter & facile sic, ac cum aegrorum commodo Muoluptate, sanitatem adipiscuntur. Eo ergo res medica traducta est, ueveluti per caecos exploretur iter. Atque hi etiam sulit, qui optimi habentur. Vide quid de alijs censendum sit., C A p v T XCII I.

Vbi Fortuna votis adversetur, 'quid vendum 'A T ubi res non magna est, sed existimatio vulgaris ea opere quae ritur, quum veIo cuncta perςgeris, sed maligna Fortuna reddit eos ingratos ; tunc ex adversis captare oportet utilitatem. Excusata enim temporis angustia, & munere tuor perfecte peracto, uni ex tuis fami-.