Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

601쪽

j HIERONYMI CARDANI utrique satisfacere, quoniam libenter dant , jubent ministros, ut pronuncient quantum sis, accepturus :nam & recipere liberalibus verbis li-eet ; & renuere, salva prorsus existiamatione. Melius igitur,quia tutius, tuos ad illum mittere, specie ossi eb: nam retinere potes, sine pudore,&remittere pro arbitrio fetu pauca sit absque laevone existimationis: modo statim, tamquam necaecepturus quantacunque tueri .: QMd autem praestantius, ut nuncius tuus, si via derit minorem iusto esse pecuniam, dicat: Ego libertatem accipiendi pecunias ullas a te non habeo ab hero

meo; nihilominus, postquam jubes,

ad euhi illas res iam et hescio an miseeptur sic, te invitis recet erre. incremtum remit- Godu pos inradum, mittant , non autem tunc dent, nec quanta

sit. prius dicant, insidiosum est. Tunc igitui videan conjediari pos

sis de paucitate, vel quantitatis raαὶ tione, vel quia cognoreas argentum

esse quod offertur: si non dicas, ite

602쪽

PstvDENTIA CIVILIS. yy Idonare illi , tum nuncius instabit,ut accipias: quia, si paucum est, velit . te accipere, ut irrideat 3 si multum, ut splendidus & magnificus videatur. Tu ergo accipies, his verbis: Mihi animus erat non accipere Psed postquam me cogis , accipiam, ea conditione, ut &ipse nostra non rejiciat. Tunc , si dignum est te munus, multis verbis, ubi occurreris , cum ipso age, illius humanitatem liberalitatemque testatus : si indignum , tantundem aut aliquanto plus in munus expenso, illud et mitte. Perurbanum est hoc, grave, δc amarulentum. Nam quidam, quibus talia licent. pecunias ejusmodi contemptim& palam inutiliter eo sumptas sparguunt. Sed haec ignominia non carent.

Quum negare vis aliquid, squod

omnes norunt blandis verbis utaris. Si licet, ostende non posse; si non, omnia pollicearis, praeter illud. spem propone,aliquando facturum. ciuidam etiam petunt tempus, tam quam aliud expectent,& statim mit- Aa 3 tunt.

603쪽

318 Hir RONYMI CARDANItunt. Nuncius postmodum facit e cusationem 3 referens, illos non potuisse. Atqueita negatio benencii in alium transfertur. Nostra aetate

polliceri r postmo dura lautui eum sentim quod turpe est, α odiosum.

NE e te inseriines prosequaris

verbis, accusando, quum prae ter ostreium mali visit dedecus tibi. gloriam illi, pariturus fis. Videberisenrm invidete eis, aut sinan aliquid esse existimate: te v o ma dicum ostendes. Proximi ita rei est, ut marivile , ac synceri speciem referens, maletactum narrare, quam ho inestis verbis suggillare. Vbi ergo noveris, gloriae tuae quemquam in fidiari, atque tibi ex prosesso adversati, si minore fuerit conditio , atque existimatione ; lassiciat, occa- . sione

604쪽

PRvDENTIA CIVILIS. sione adveniente, uno verbo illum

evertisse: Velut, Qu6d equo sit similis, aut stultus, aut literarum Scartis imperitiis.Ita uno verbo omnia comprenendentur. At si aequalis est, aut major, nimis petulans est hujus. modi accusatio: sed lassiciat ex lateare illum petere: ut, Quod mista e in ejus manibus aliquis obhi ι aut , Lod invidia numquamperit; aur,

Prodeat I vel prodat, si quid habet

eam egregium: Non artem callere: Extra artis limites eum egredi. Lonsior sermo de alio, ut quivis de teipta, reprehensione non caret. Verum gravitas summa, cum peritia arti & diligentia singulari c o un cta, his argutijs non indiset: sed lassiciat subrisisse. Si judicium de aemulo

non vulgaris autoritatis exigant

amici suspecti, medium laudabis, quod sit animosus, & factum diis ictumve carpes, quod defendi non possit. .

605쪽

De negotiatione eum incognitis V M incognitis non est tractandum, & maxime de rebus ma- gnis . nisi intercedente persona eo gnita. Quoniam tamen, dum in novam regionem venis, multi quandoque veniunt salutatum , maxime si personam publicam asas , non solum vitia , sed suspicionem vitiorum s nec solum opes , sed opum opinionem abscondere oportet. Si malum novum taut nuncium J potenti afferre cogeris , ne imprudenter aut inopinato illud afferas r

s nam pluribus hoc exitio fuit: sed

vultu ad rem composito, meditare. expectans ut te interroget. Vbi id egeris, vehit Pharisatidi Artaxerxis matri apud Phaleraeum , aliquid fropone secundum virtutem. Ut enim acria amaritudinem obtundunt ; ita luctus , generosorum facinorum commemoratio. Etenim ille ad eam, Vicit Cyrus. Cui Parisatis,

QAid de Rege 3 fugit. Cyrus ubi

nunc

606쪽

PRYDENTIA CIVILIS.

nunc est tum ille, Quo loco fortes viros esse decet. Si quis amicus non est, & praesentia sua te gravat, velut apud Horatium, in Satyra illa, Ibam forte via Sacra l*ut meus est mos, eum ablegabis silentio primum ;aut modeste, ubi dixeris scire illi esse

negotium: quodsi non assentiatur, finge cum domesticis secreta colloquia. Demum, quum etiam haeret, simulata necessitate dis das, tamquam rediturus : inde paullo post per puerum mone, is p er venisse negotium longius: itaque tunc discedere posse, alias meliore occasione rediturum. Qu0dsi amicus adsit

cum importuno, utroque emisso, amicum per nuncium monebis, ut

statim redeat. Sed si incognitus, aut parum tibi familiaris, munera saria pius tibi mittat , scito primo cujus sint , & qualis ille sit; inde an invidia gravi, aut inimicitia laboret. Quodsi sine beneficio, vir minime malus, munera mittere consuevit, aliquid a te petiturum scito, aut amicitiam communi bono inire cupere 3

Aa s . at si

607쪽

HigRONYMs CARDANI at si avarus est, ut captet. Praeterea cavendum est , ne cuiquam horum

fidem praestes: nam inter duo mata versaris, vel ut delusus , damno simul & dedecore assi cruris; vel ut sex vata fide, debeas ex eo ipso, quo tibi

debere cogebatur. Referunt tamen

Saladinum AEgypti Regem aliquid

tale erga captivum Imperatorem

Germanum fecisse, dum pignore sacro illum dimisit. Sed non a Princiis pibus lin quibus potentia eminet,&gloriae amor non solum in valet, sed etiam illis magnum cedit in commodum privatorum vivendi institutionem sumere debemus 3 in quibus inopia saepe etiam premit. Si

ignotus, nomine viri potentis, ami- cui debeas etiam, praecipue ira eundi ; & quasi periclitetur, te rogari verit nam & hanc caussam syco- phantae non praetermittere solent ; ut, si neges, gratiam ne amittas amici, peri culum sit; fi facias, ossicium delusus in eassum praestes; idcirco in hujusmodi syngrapham, aut symbo- Ium illius require. Vel enim desistet,

608쪽

PRvDENTIA CIVILI s. vel si afferat adulterinam, irritus Vrati, periculo se exponet. Ostendes enim illam amico, qui eam norit. Sed

si tibi notus sit, &illi familiaris, Seres non levis, alacriter suscipies facturum et interim mittes qui moram excuset ι non interroget, an miserit; C A v T C.

De communi sermone, laudequapropria, suorum se scommatibus.

AT quum necesse si miscere ser

mones, communibus utendum est. Ita nec de te tuisque, aut rebus

negotiisve istiusὶ quicquam dicito, nec de psilicis sat . periculosurnenim eu Deos tangere e nec de cis vlum moribus e quos si vituperes,in riculo es s si fili. laudes, adulat rasauid rutuntis opinionem prae-bo. Communest igituι setanones sum de temporibus, de itinere , de situ urbis, de amico aliquo communi, de externis bellis, de morbis qui vagamur; deni arte Ptincipum, aut is nuptiis ;

609쪽

s64 His RONYMI CARDANInupthh ; de rerum preths, de Magistratibus, qui sint , quam habeant potestateth, an sint perpetui; de domibus ι ω, si 'paulo familiarior sit, an habeat filios , de studijs. Caveas in loquendo ne faelem; inflectas

s quod multi faciunt, 2 sed directe

inspicias: nec nimis elata nec submissa voce Ioquaris: tum etiam ne rideas: tamquam insanus, aut irrisor. Nemini appropinques ore: neve os laeteat. Prooemio commemorationis rei generosae, aut nullo ,

Accidit & in communi sermone , ut nos nostraque laudare, aut alios laudantes audire contingat: quae quidem tam multipliciter divinonem recipiunt, ut dissicile sit recte explicare , quid conveniat: adeo ut Plutarchus, qui accurate & or.

nate lut solet, de laudando se absque invidia seipsit; multa omisem, quae ad rem pertinent; nec ineo quod amplexus est , omnia re. censuerit; ac ne majorem quidem sorsan partem et in quo tamen non. ' solum

610쪽

solum venia dignus est, sed laudem

promeretur quod 'de his quae tractavit graviter disseruit 3 quae ' omisit, ψb multiplicem nimis divisi nem 'eorum, illa eum subterfiage-xunt. Oportet autem non simpliciter de unoquoque agere, nam sic TCPetere multa cogeremur, sed Communiter primum quae possumuS quam maxime amplecti; inde quae sub his non comprehenduntur , singillatim. Quodsi quaedam

sub commitini divisione comprehensa , etiam singulari regula indigeant, aut sub pluribus communibus ebriti heantur, in primis quidem adjecisse quod deerat sufficiet; in

his simpliciter & comuniter de uno quoque dicendum erit: neque enim erit repetitio, quum non eadem, licet de eisdem, dixerimus. Igitur primum duo illa supponere Op Og tet, quod non de Natura aut Dijs hic agitur, de quibus certa habetur tractandi ratio ; sed omnia ad civilem normam sunt referenda: quod etiam bene a Plutarcho animac Ver iam