Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

61쪽

34 Hi ERONYMI CARDANI ut mitius, honestius, occultius admittatur, quam fieri potest: in ipso reluceant virtutis partes magnae ; &virtutibus admistum sit, ut olivas ali. Rarius committatur: nec loquaris de illo. damnare enim stulti ue gloriari pene impij, sane insolentis. Ornetur liberalitate, magnifico apparatu, disciplinarum liberalium exercitatione , prudentia, fortitudine, exemploque virtutis, gloriae imagi-

, pietate, gratia: medicos es re glos imitatus, qui multa praeclarapharmaca, paucis miscentes Venenis, generosa messiciunt antidotum, Veislut Theriacam : & qui aromatibus ac melle condiunt Aranciorum cortices, diu maceratos & coctos. Verbi haec tota ratio tribus absolvitur: ut adipiscaris, secure, atque glorio-ie. Quanto igitur magis legibus talia sunt obnoxia , eo occultius tractanda, ac rarius ; quo turpiora, gratiosus ; quo disiaciliora, diligentius. Constat igitur, de male agendi quandam esse rectam rationem, quem

admodum dictum est. Dubitari

etiam

62쪽

ΡRvDENTIA CIvILIS. etiam solet an praeter hanc ,radpro- viilentiam, & rectam agibilium rationem, sit aliud solertiae genu S; Vclut ex Astrologia, omnibus aut sortibus sumptum Equidem divina ego praetulerim semper 3 hoc enim demonstratum: deinde quod nostra sapientia & tenuis admodum sit, &ex illa pendeat ; neo finis ipse humanae negotiationis certus sit: sed, juxta Satyricum, Evertere domos totas , mantibus

- sit, L ij superi. Scio quod optem, non quid utile

mihi sit si etiam utile esset, nescio an consequi possim. Eadem rationesoniniorum monita nostrae huic solertiae, quum contigerint, praeferenda duco, quod ijs nonnullhs maxima contigere. Caesar orbem occupavit : Galenus clarissimus medicorum factus est : Nos immortalitatem ex scriptis consecuti. Quae humana providentia majora sunt. Dicam autem quid mihi contigerit nu-pex ; ut intelligas quam minimis Deus

63쪽

36 HrERONYMI CARDANIDeus servet aut perdat quem Velitri omnia enim sic se habere existi mandum est ue licet Deus non det, nisi ad exemplum, quibus vult: ut haec intelligant. J Exciderat tertio ante die quam ex Mediolano discedere Bononiam versus decrevissem, altera cuspis seu clavus ligulae laneae thoracis: ea tamen, quod anterior esset, usus sum, licet incommode, per totam eam ac sequentem diem :tertia , quum discedendum esset,

qtia si fatigatus hoc t dio, socordiam meam reprehendens, & quod ligulas

servatem in arca, ex earum genere,

quas Bononiam deferri putarem ;quasi avaritia tam exiguae rei motu S, ad arcam accedo; quae non facile aperiebatur: caque aperta, stati Occurrunt septem libri Commentariorum in Hippocratis Aphorismos; duodecim Contradicentium medicorum; sex Theo nosti: & in univiversum praeclara tota illa mentis supellex, propter quam Bononiam ire decreveram Et si omisissem tunc, quum nulIa relinquerentur Papiam

64쪽

PRvDENTIA CIVILis. 37 usque memoriae semina ; nec post recuperandi, nisi ferme toto emenso itinere, facultas 3 palam est, perditum iri. Videtur ergo in his, quorum est aliqua certa di vinandi ratio, etsi non plane divina existimetur, modo miraculi speciem praebeat , non ex artis imbecillitate error proficisci, sed potius ob imperitiam nostram. andoquidem quum actio

ipsa, velut in sementibus, sole, & terrae auxilio, ac cultu irso prodeat, Observationem D putarim J nec impedire cursum rei, nec esse ejusdem rei:

nec sine illa persaepe absolvi posse

quod quaerimus 3 seu naturalis sit, seu ex medioximis auxiliantibus proficiscatur. At fidere fortibus &Vanis conjecturis, levibusque ominibus , tam stultum esse reor, quam

juvari ab hujusmodi cscio enim qui

Virgilianis fortibus assidue addicti, ad summos evecti sunt honores in eorum esse, qui quasi ludditem Fortu nam in gremio habent. Atque de divinis sortibus alibi dictum est: de somnijs etiam integro uno 'olumi-

65쪽

38 Hi ERONYMI CARDA Netue : quid vero mihi evenerit ex observatione evidentis miraculi,in Paralipomenis , lib. 7. J Laudo etiam, ut divinam supplicationem e Ecacem ac perbrevem , ad numerum compositam, quae te dirigat, seras. Nam vel fide continentiam & anI- mi lucem augebit. C A P v T V. Fortunam in humanis rebvi plurimum posse ). ZNum hoc sat est, Fortunam plu-

rimum posse, seu aliquid divi

nius. Sed poterat forsan hoc totum praetermitti et Verum veritati dum sLudemus, & illud commodi accedit, ut integre rem assequamuraeonstat enim, etsi gnaviter re geramus,

nulla industria essici posse, ut feliciter res cedant: imo ut existimatio. nem retineamus. Sed lassicit tunc exitium fugere, ac vitare extremas calamitates : in quas exarmati virtute, impelluntur ; fortes & pruden

66쪽

libis

PRvDENTIA CIVILIS. 3' & es abuntur : soli beati, evadunt: qui cum Fortunae beneficio, & ventis Genij succestu, Virtute atque 'industria exornant quicquid quasi rude Dij obtulerint, aut fabricaverint. Equidem quum in Fortuna major sit vis, non tamen adeo perstat iii suis blandimentis; neque potest quae pristiterit exornare. Illud vero cavendum in adversa Fortuna: Tu ne cede malis: sed contra audentior Di . Nerem perperam interpreteris: nam bifariam peccari sol ec: vel in virtutis certamine; ut in bello, aut scientia, aut in te ita te cedendo aut in civilibus contentionibus, vel contra Principum odia certando. Sed imitare optimos naucleros, qui in magnis procellis, anchoras mittunt; aut etiam contra quam ferebantur, ferri se patiuntur, temporique cedunt. Il- lud advertendum, quod quasi disinitus accidit animis torpor.quidam, ac quasi desperatio omnium , exitio proxima, vel signo, vel causae . 'Et si Do occurras, certe si occurras etiam,rnagno periculo. Est autem caco dae

67쪽

o Hi ERONYMI CARDANI mouis quasi indictu, urgenti S, quum ante calamitatem alacer est homo,& quasi incautum opprimere volentis, post calamitatem decidente animo , ne se recolligat. Quandoque tamen, quum his omnibus praefinitum tempus est, unicum praesidi uiri est in Deo confidere, & virtute pu- Enare, nec se deserere; non solum ob

spem, quod finem habitura suu haec mala; sed quod nemo nolentem infelicem facere potest; nec qilisquam felicem. Ideo utraque animi dispo-

specta. - .

, C A P V T VI. Hominis natura, ac morra :-de caussis nostrarum civilium calamitatum. OGNoscERE autem antea opor- tet humanae naturae conditi Ο-

nem: atque id praecipue. Suffcit autemDei Providentia atque benigni tas, ut intelligamus, vel singulis hominibus, va universis utiuus nihili

esse.

68쪽

ΡRYDENTIA CIVILIS. Iesse. Nam secus, numquam potui intelligere, cur melius fuerit nobis nasci ue quum caeteris animalibus itominum genus grave sit, & sibi ipsi

majorum calamitatum etiam cauua.

Sed non est hic locus: ea potius consideranda, quae ad institutionem nostram pertinent: Mala id primum , quod cujuscunque hominis corpus, quantumcumque formosum si, &per aetatem vel sexum commenda, tur, totum odiosum est. Sub cute enim foedum & invisum: dc quilibet

sarcinam magnam stercoris atque vermium secum defert. Vt siquis recte consideret, ne mulierem quidem. ullam corpori suo propinquam habere sustineat, nedum ut amare possit. . Quum vero ad animos respicimuS, cogita tanto magis parvum esse unumquemque , quanto magis sapit ; ut bonum sperare non pollis, ni- .h qui vitio naturae, vel aetatis, aut sexus , aut alia quavis causa stupidior sit. Quum vero dicunt,hos homines illis eo meliores, ne credide-xis. Ex aequo enim omnes sunt pensimi:

69쪽

L HIERONYMI CARDA NIsimi: verum alij alio modo. Etenim differunt homines inter se, praecipue aetate, atque id maximum discrimen est; inde educatione; postgentium natura; demum familiis, ac lexu. Vitia vero maxima sunt, saevitia, avaritia, atque ambitio. Atque in his erga alienos, pares ferme sunt: nisi quod qui culti magis sunt, nec nomen Barbarorum habent, liqc omnia modestius agunt, blandioribusque

verbis utuntur ; minoribusque cauis

sis ab incepto desistunt; non quia meliores sunt, sed quoniam magis

timent, & arctioribus legibus continentur, & verecundiae capaciores sunt. In suos autem discrimen non leve est: nec id negaverim. quandoquidem Afri, fratres & filios vendat; Anthropophagi vero dc comedant. Ergo beneficium ac fides, quae duo sunt bona in humano genere , his fundamentis innituntur, amori, gloriae, cupiditati, utilitati, simplicitati, metui,& sapientiae. Amori quidem, ut in cognatis,& his cum quibus voluptatem Veneris,aut conviviorum,

70쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 43 aut aleae, vel venationis capimus: quoniam ab asse Ru Vincimur. Gloriae vero cupiditate, Reges boni videntur : atque eo magis, quod illa minima eis videntur, quae nobis magna apparent. Simplicitate, pueri, mulieres,vulgique major pars. Metu vero fidem setvamus potentioribus,

vel ob leges. Vtilitati quae fides est

inter mercatores Nisi enim hoc vinculum custodiretur communi quodam consensu, omnium res periret. Demiror autem, quod, quum amicitia tam utile esset bonum mortalibus, dc multo melius, quam mercatorum consuetudo , & res nullius sumptus, tam pauci tamen eam excoluerim: ut a Menedemi & Asclepiadis aetate, tot jam seculis interceptis, in nrimerarumque gentium multitudine, nullum exemplum inveniatur integrae amicitiae. Sed nec

illud Menedemi & Asclepiadis , suspicione assidui stii pri caruit: quod si adfuit, nolim ejusmodi amicitia gaudere. Nam quae de quibusdam

refert Valerius Maximus Romanis amiciS,