Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

641쪽

sy4 Hi ERONYMI CARDANI quiro uisimul totam rivi ; sed ipsum Ii-oellum, etiam in partes minutiores divisum, per intervalla. Sic enim nequo Mendo, tario asscieris ; neque abiiciendo, addictum tibi hominem , ct qui non

nisiin iustitia se humanitate tuaJθem

habet, tamquam feram eanibus dilaniandam relinques ; ut nonsolum memiserum, imbellemst meam stirpem evem 1ant,sed inaudito exemplo bonos omnesct impotentes perterreant,'autoritatem tuam ac sanctitatem ludibrio habeam. Scimus etiam quoscunque bonos

principes, is quanto maiores fuerint, tanto humanius supplicum subditorum porrectos libellos legisse; uisic agendo non solum miseris succurreretur, sed etiam

labor ipse minueretur. 'Nam quum in. tellexerintsubditi, Priseipem velle videre, quo modo ressubditorum agantur, eurabunt iudices, nesua causa patian-

eur huiusmodiJ libellis optimi Principis

laboriosam vitam onerari, Atque ita tranquillior reddetur administratio .Sic fecitJ Augustus olim,sic aianu Adrianu , uterque Antonius, Alexanderi Severin, quotquotque aIi, Imperatores:

642쪽

qui ob tam insignem humanitatem pro, Diis habitisunt ι quod Me ipso pracipua

Deo assimilarentur; que Theologi omnes referunt in tam ampla omnium admianistratione no ignorare hominumfacta sveste , intelligere, quid homines agant. Adeoque res ipsa probatur ab omnibus Principibus,ut etiam hi quia με nos alieni sunt,'nomine rannorum homrendi, hane patientia consuetudinem i violabiliter observent. Boru regnum

forsan non ob aliud inam secus gravisesima est dominaiio iam diu felix bello

pacequeperseverat. Igitur res ita se habet, f&c. J Curabis autem ut quam ornata sit, & lingua in qua maxime praestas, conscripta, notaque eleganti ; ne contemtum pro humanitate subjecisse videaris. C A p v T C l I.

De dolo, ae seductione. OLIs praeterea fictis vincere A nituntur, ac seducere viros, pueros, puella S ; aliaque ratione. Nam finis non omnibus unus. Observant

643쪽

ss6 Hi ERONYMI CARDANI iter quotidianum 3 mentitoque inine obviam facti, tamquam ex urbe longinqua illo advenerint, salutant. Inde quasi specie simillima aberraverint, jam amplexati, ac dinsuaviati, serunt sermones, explorant animos, ingenium, mores: eoque Omnia tendunt, ut attentissime audiant, statum illius intelligant, atque prudentiam; tum quibus capiatur rebus, & ut illum maxime laudent. Inde socium immiscent: conveniunt de sequenti die. Si gravior sit paulo sensus, abducunt ad cauponas, ut pecunijs spolient; aut in domos solitarias deducunt, altero patrono, aut socio, altero qui ineallidum, seu credulum, &-se exhibet ι ut dum illum decipere studet, succumbat. Interim cibi delicaotiores ina jentaculum, lusus. blanditiae, veneratio, admiratio. honesta omnia palam; atque suspicitur, laudatur, dum spoliatur. At puellae per lenas eodem modo sollicitantur: qnae si abduci possunt, jam putarem peractam; sin domi ma-

644쪽

PRvDENTIA CIVILIS. F' nent, occupare haesitantes solent , α adhuc dubias, ut non desint Ostentationi, munuseulis, pollicitationibus. Namque

Pollieitis diυes quiliber esse potest.

Vetum puellae misericordia & lacrymis ; pueri jactabunda spe, & incauta tractatione; viri primordijs luctimagis acquiescunt. Caetera eodem modo se habent. Quare vi dendum est , quibus socijs utantur; ne sintseli, illis: Nec cum incogniti sulum 'ersari, praecipue numatum sminorem natu J oportet. R tionem dixi. Et nihil tam tutum, quam pater, fiater natu .major, Puer adolescentiv e:& ut aleam noR.nsexis. neque Musiscam, vel sum δ: cust dia habendus. Puellae mater aut so

ror f adstue J sed melior etiam frater.

Patrui quoque omnium vices explent. Vt summa omnino necessaria sit in molli aetate, tum sem,s .cietas, diligentia. Eq, ut ad rqm redeam , modus seduςendi , proc*l inchoam do. Velut . sacerdos improbus ludique literaiij magister, i titulo. ex

645쪽

PRvDENTIA CIVILI s. so Isateatur per publicum monumen tum, ingentem summam ab amico accepisse: die sequenti amico reddiderit : nam sic creditoribus, a quibus in posterum sumsit, .stendere poterit,se non habere:Nec vitio verti poterit alterutri: quoniam a Procuratoribus, quibus nec deferri potest juramentum, defendetur. '

De eripiendo ab λυ tis.

QV Μ possidere quid, quod eis

mere non decet, ' ad usum , iti

ulla ratione concedere Vult, pulchra qrimum ac incundissimum ultionis aut seductionis J genus est, rem eante oram illo summis laudibus extollere: aut, si Mnalis sit, submittere emtatores; qui certatim pretium augi aliti aut etiam si non venalis sit, proposita: conditione quavis pelabi nemine tamen certum quid statuente: atque sic delusum & niantem relinqueres

646쪽

gos HiaRONYMI CARDANI ut cogatur apud se retinere, memor priorum oblationum , quum nullam conditionem ei aequalem esse videat. Inde qualecunque genus rei sit , curabis ut elegantius in eo genere possideas ι dicesque multo minore pretio obtinuisse , sed ita ornabis ac tractabis, ut si uxor fuerit, & c. cithari

non duxisti, dolore conficiatur , &pereat. Quod si quis interroget, an volueris. eam ducere is quidem pater adsit, illam ad coelum usque laudabis & evehes, quasi pigeat non duxisset suspirabis, dolebis, gemes

submitte fidos An ii cm, qui quasi id

agant, tamq*am clenuo sis dReinrus. Perpetuo etiam. s aliμd iit , quod liceat habere, submittes qui conditione meliore .proposita fingati te id quaerere. Eas autem sconditiones, Jubi prope finem fuerint , a Mumpes, minima ex caussa, sed quae, tamen amplurimum, cordi sit, at i negata ,

placeat , aut requisita, si .δψl1ceat: atque diu tortum dimitte. . Nihil autem est quod majorem dolo-

647쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 6o 3 rem afferat invidia, & memoria. amissae pinguis occasionis: adeo ut

quidam poenitentia ducti in eas eos-ve qui locum occuparunt, insidias moliti sint, alij etiam desperatione

se suspenderint. Acrem autem & exitialem invidiam movent bona, praecipue oxnatus, dona, honor; voluptas, libertas ,- virtus: his enim sex rebus circa 'personam assumptam

excitatur rivilibus invidia: in eo: - vero qui quaesivit, potentia auget desiderium, liberalitas & gloria. Sed si absente patre ejusmodi fiat inter , 'ruatios dicas, optime tecum actum.

esse; a Fortuna, quod quum tantum terrorem admittere cogitasses, illa

tuo ingenti commodo tactum id interruperit, teque liberaverit Similiter & a Principibus ut corradas praemium, 'arte Opus est. . Si quidςm in nuncupatione. libroruari, per Proxenevam ex intimis, auliAre- r. ias exige primum pro anagnostis firmum itipendium: deinde pro impressione: sic tibi libri supererunt; unde etiam licebit sperare aliquid C c doni:

648쪽

HIERONYMI CARDANI servaverit hominem , omnes illius amicos primum vituperas, & inimi- eos reddis: fieri etiam potes: ut ingratus videaris, quum ex illis te vo- eaverint aliqui ad coenam, vel ad aegrum, &c. J aliqui laudaverint: certe omnes reddes ex amicis inimi-j cos , ex inimicis inimicissimos. Ita 1 dissicille est sua narranti modum sesel vare; ut velut ille ebat, 'Dicenda tacendaque noris. - .

Demum illud accedit pessimum in epistola , quod pollicendo , damnando, laudando, aversando vel, i adversando, J in posterum negothstitis & occasionibus magnum impedimentum affers, aut vanus omni-i ij no deprehenderis: quae in sermonibus non sunt adeo periculosa; quum verba, ut Homerus dicebat, falata sint, & J evolent. QPmobrem in Φistola scribenda non solum exigam ut quis valde considerate agat, sed etiam ut circa generalia Versetur, ει sermones bene conditos solum inserat. Quodsi cura aliqua laudis

i inae significandae te pungat, I tamm

649쪽

PRvDENTIA CIVIUS. 393 eam praedicareJ verearis: si ea enim

fuerit f digna relatu, I honestius

multo, & majore cum autoritate ab alijs spargetur. Nec te moveat exemplum Ciceronis, quod fecerit hoc : sed vide quantum ob id improbetur ; & quanta illi damna hoe a tuleritaDemum memento quod mo

ri potest fad quem scribis, J& omnia

in inimicorum transire potestatem ἔetiamsi ille, qui mille modis delinquere potest, in nullo delinquat. Quum ad Principes epistolam dirigere velis, oportet ut ex initio illum ad legendum invites , velut si dicas: Esinterampli manegotia, o Ardum M pane infinitas oecupationes tuas, o fClementissime, loem nul-- tam in va epistola legenda squa etiam

quatur; humanitas tamen illa tua sin gularis; praesertim in eos qui non serum iniuste, verum miserabiliter, ty adextremam usque calamitatem opprimuntur, Jem addunt, ut epistolam hane

qua longior videripossit sub libellipar.

vi forma oblatam, legas. Non autem re-

- - .

650쪽

sy HIERONYMI CARDANI quiro ut ultotam rivi; sed ipsum Iibellum , etiam in partes minutiores di- 'isum, per intervalla. Sic enim nequs legendo, tadio asscieris ; neque abiiciendo, addictum tibi hominem , ct qui non nisi in iustitia humanitate tuaidem

habet, tamquam feram canibuε dilania andam relinques ; ut nonselum me m ἐ- serum, imbellemst meam stirpem evem fant, sed inaudito exemplo bonos omneso, impotentes perterreant,'autoritatem tuam ae sanctitatem ludibrio habeant. Scimus etiam quosiunque bonos

principes, o quanto maiores fuerint, tanto humanius supplicum subditorum porrectos libellos legisset uisic agendo non serum miseris succurreretur, sed etiam

labor ipse minueretur. Nam quum in tellexerinisubditi, Priseipem velle videre, quo modo res subditorum agantur, curabunt iudices, ne sua caussa patian-

sur huiusmodiJ libellis optimi Principis

laboriosam vitam onerari, Atque ita tranquistior reddetur administratio .Sic feriiJ Augustu olim,sic aianuε, drianm, uterque Antoniin, Alexander Severus, quotquotque ali, Imperatores: qui