Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

651쪽

PRYDENTIA CIVILIS. 19squi ob tam 1-nem humanitatem pro

Diis habiti sunt, quod hoc ipse pracipuo

Deo assimilarentur; que Theologi omnes referunt in tam ampla omnium ad ianistratione no ignorare hominum facta svassessi intelligere, quid homines agant. Adeoque res ipsa probatur ab omnibus Principibus, ut etiam hi quiasis nos alienisunt, o nomine rannorum horrendi, hane patientia consuetudinem i violabiliter observent. Boru regnum

forsan non ob aliud lnam secus gravisesima est dominaiio iam diu felix bello

pacequeperseverat. Igitur res itase habet, f&c. J Curabis autem ut quam ornata sit, & lingua in qua maxime praestas, conscripta, notaque eleganti , ne contemtum pro humanitate

subjecisse videaris. C A p v T C l I. De dolo , ae seductione. DO Lis praeterea fictis vincere

nituntur, ac seducere viros,pue ros, puellas; aliaque ratione. Nam fi his non omnibus unus. Observant iter I

t ii

652쪽

s 96 Hi ERONYMI CARDANI iter quotidianum 3 mentitoque nomine obviam facti, tamquam ex urbe longinqua illo advenerint , salutant. Inde quasi specie simillima

aberraverint, jam amplexati, ac dinsuaviati, serunt sermones, explorant animos, ingenium, mores: eoque omnia tendunt, ut attentissime audiant, statum illius intelligant, atque prudentiam; tum quibus capiatur rebus, & ut illum maxime laudent. Inde socium immiscent: conveniunt de sequeliti die. Si gravior

sit paulo sensus, abducunt ad cauponas, ut pecunijs spolient; aut in domos solitarias deducunt , altero patrono, aut socio, altero qui ineallidum, seu credulum, &-se exhibet; ut dum illum deciperestudet, succumbat. I nterim cibi delicatiores, vina, & jentaculum, lusus. blanditiae, veneratio, admiratio.

honesta omnia palam; atque suspicitur, laudatur, dum spoliatur. At puellae per lenas eodem modo solli citantur: qnae si abduci possunt, jam puta rem peractam ; sin domi ma-

653쪽

PRvDENTIA CIvILIS. 197nent, occupare haesitantes solent, α adhuc dubias, ut non desint ostentationi, munuseulis, pollicitationibus. Namque

Pollietiis diυes quilibet esse potest.

Verum puellae misericor ita & lacrymis , pueri jact abunda spe, & incauta tractatione ; viri primordijs lucri magis acquiescunt. Caetera eodem modo-dixi, se habent. Quare vi dendum est , quibus socijs utantur ine fini: seli, filia: tyec eum incogniti psolum versari , praecipue numarum I minorem natu J oportet. R itionem dixi. Et nihil tam tutum, quam pa

ror f adsit ;J sed melior etiam frater

Patrui quoque omnium vices explent. Vt summa omnino necessaria sit in molli aetate, tum Razu,s .cietas, diligentia. Est, ut ad rem redeam

modus seduςendi, procul inchoam do. Velut sacerdos improbus iudique literaxij magister, , titulo ex

654쪽

ΡRvDgNTIA CIVILI s. so Isateatur per publicum monumentum, ingentem summam ab amico accepisse: die sequenta amico reddiderit: nam sic creditotibus, a quibus in posterum sumsit, .stendere pote- . irit,se non habere:Nec vitio Verti po- iterit alterutri r quoniam a Procura- 'toribus, quibus nec deferri potest j ramenrum, defendetur. t

QV Μ possidere quid, suod e-

mern non decet ad , iti

ulla ratione coincedere uit,pulcher rimum ae ineundissimum uhionis aut seductionisJ genus est,rem eam eoram illo summis laudibus extollere et airrisi venalis fit, submittere emta trires; qui cestatim pretium augi anciaut etiam fi non venalis si, protiosi i. ta conditione quavis petant; neisine tamen certum quid statuente: atquesie delusum & hiantem telinqueres

ut i

655쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 6ox rem afferat invidia, & memoria. amissae pinguis occasioniS: adeo ut

quidam poenitentia duisti in eas eosive qui locum occuparunt, insidias moliti sint, alij etiam desperatione

se suspenderint. Acrem autem & exitialem invidiam movent bona, praecipue ornatus, dona, honor; voluptas, libertas , virtus rhis, enim sex rebus circa personam assumptam

excitatur rivdibus invidia: in eo: - vero qui quaesivit, potentia auget desiderium, liberalitas & gloria. Sed si absente p tre ejusmodi fiat inter- rreatio; dicas, optime tecum actum, elisi a Fortuna, quod quum tantum errorem admittere cogitasses, illa; tuo ingenti commodo tactum id interruperit, teque liberaverit. . . ,

Similiter & a Principibus ut corradas praemium, , arte opus est . . Si: . quidςm in nuncupatione librorum, per Proxenevam ex intimis, auliAre-

. taSexige primum pro nagnostis firmum stipendium: deinde pro impressione: sic tibi libri supererunt unde etiam licebit sperare aliquid C c doni:

656쪽

PRvDENTIA CIVILIS.

randi 8c metiendi: in uno e tribus generibus excellere oportet eum qui existimationem habere velit apud homines: maxime autem in primo, ac tertio genere. Omne enim lucrum ab existimatione in artibus proficiscitur , existimatio a nobilitate ue nobilitas a Iubstantia artis, seu fine, aut raritate ; raritas ab excellentia artificis, vel exercendi modo. Erunt igitur tria: nobilitas artis satque de ea, in quibus constet, satis dictum est ιὶ praestantia artificis, dc

exercendi. Verum praestantia artificis qualis esse debeat, unicuique manifestum est; & quomodo habeatur, scilicet studijs, meditatione, multa

exercitatione , atque rari S experimentis ; & quod non omnibus datum est adire Corinthum: at, quod maxime conspicuum est omnibus, diligentia artificis; adeo ut etiam , frustrata fine, existimationem retineat. Haec vero duplex ;ut etiam duo sunt genera artificum peritorum. At peritorum utilis est, & honesta ac pia ι imperitorum vero in utilis, C e 1 fuca-

657쪽

HIERONYMI CARDANI fucata, &detestanda. Quatriobrem 'S priorem exercere oportet, & hane 'in aledictis prosequi, non quidem aperte , ne socios insectari videaris, . quamquam omni reprehensione dia gni sint. Id ergo facies quasi corrimi- 'serando: velut si dicas, Vellem ut reis cordatus esset inspectionis linguae aut ventris ue horterisque illos, ut

eum moneant, ut haec animadver-

tat. odsi dixerint, dorsum inspexisse, gratia exempli, quod tu neglexeris , statim respondebis subri- .dens. Quorsum id Haec autem responsio statim facta, cum maxima 'autoritate tua est, elevatque illius 'existimationem: ita si non statim fiat, contrahasque Iulium, multi pro malisnitate, interpretabuntur animi tui erga illum. subjicies vero, ubi illa dix ris , ' denuo ut meminerit haec inspicere, atque conside-ή rare Observare etiam debes, ut quicquid Ralijs constitutum fuerit, addendo, minuendo, locum, tempus, quantitatem, determinando limes. Deni

658쪽

PRvDENTIA CIvILIS. 6OTDenique si contra te unum multi consentiant, admonebis ex adstantibus unum atque praecipuum, ut saluti aegri consulat quod expediat ;te contrarium propoliturum : illos, ut tuam existimationem frangant, bene consulturos. Tum vero si id fecerint, dicet te prudentem & eruditum, qui quod oportet facere cos coegeris. Si quod proponis, s fecerint, J imperitos rursus ostendes , &non audentes tibi repugnare. Ergo si existimationem tuam per conjun istos aegri, tum suos parasitos, elevarint ; quadruplici via occurres. Alijs enim fautoribus opus habes, & contemnendo verba prorsus, & detestando operi totus incumbes ; imperabisque coram illis; cogesque a Dsentiri: tam vero & infirmum de astantes terrebis, ne quid te inconsulto agant, commemorando si non per alios id commode & honestius

facere licet eos qui in illorum, qui

laudantur, manibus inopinato interierint. Prςstat in his , qui jam famam adepti sunt, partes quaicunque aegro

659쪽

co 2 HivRONYMI CARDANI parum utiles condere ; ut temeritatis quam omnes sormidanto opinionem de illo seras cui suspicioni argumentum numquam deesse po- teli, & quae tibi locum praecipuum ad autoritatem, rnoderationis scilicet inanimis omnium existimationem relinquat. Id vero modestius significare decet, quam ut eum accuses, atque apud tuos, non suos, fautores, parum enim prodest serere in alieno agro ;) & ut magis illius infelicitatem , quam fael a , damnes. Id vero scite ut peragas, prudentia opus est: exemploque superius sec ione 79 ὶ te docui, quum singula scribere nimis operosum eias et. Interim & animum eruditione plenum habere oportet; & omnia ad simplex imperium t quod majestate quadam, ex autoritate, graVitate, operibus, sapientia, ornatu , Mcomitatu constat, o traducere ; ne vel minimum circa hoc sollicitus &imperitus, vel peritissimus quamvis

L sis, J & doctrina atque usu praestes,

660쪽

PRvDENTIA CIVILI s. gos salutem prodas: ut in Proverbio est Glauci armorum permutatio, ut Deum offendas stultae ambitionis, εο prodigae avaritiae, de incerti lucri caussa. Gamobrem etiam magis angue cavere oportet, ne ut

stulti quidam ad verbosam contentionem devenias. Vt nesciam quid turpius aut foedius, maledice- Te IIe, an male audire: hoc enim im . potentiae; illud stultitiae argumentum; utrumque apud omnes aeque exercrabile. Quum vero sint genera malorum sociorum, ambitiolorum,

qui doctrinae aut eruditionis J prae

textu omnia sibi vendicant ue 3c callidoram, qui visa damnaui, Sc alia

exequuntur, executionique mandari ab astantibus jubent, aliter alterius cura est. Nam ambitiosos fallere oportet clam ι fallaces palam adhorum coarguere, non illorum mentionem faciendo: ad contentionem enim devenires, & odiumhritabile tibi comparares : sed con traria jubendo, atque autoritatibus