Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

681쪽

PR DENTIA CIVILIS. 63I& non cedas, interrogant an sumturus sis corpus Christi λ si neges, contemptus praeceptorum te insimulant , si sumturum dicas , non absolutus, haeresis manifesto es in crimine. Si absolutum te dicas, negat id fieri potuisse: petit ut adducas Lacerdotem; ostensurum id non fieri potuisse. Ita ex minimis iniths te implicat metu infamiae, peri culo fortunarum omnium, existimationis, &vitae; ut nescias quo te vertas. Tum

te aggreditur levibus: consulit quid agendum. Tunc cave: quodcunque exciderit seu acerbum, seu dilonum a prioribus, seu quid pollicearis, detineris. Propterea nega coli quium. Si urgeat, dicas te illum cognoscere. Nam qui prudentiores, discedunt; non ignari, quanto periculo se exponant. Quod si incautus incasses decideris, docuerisque Veniam impetrasse s opponas roganti illud, ut is ad eum potius eat, qui sit

eruditior.

Si ergo propinatum sit f aegro J ali

quid pravi, ut gloriam tuam ever-

682쪽

HIERONYMI CARDANItant: dicas, Ego rem quae te juvit, antea exhibui , nunc immutatum est ue nescio caussam: nollem ut aliquid sinistri contingeret. Propterea ignoscas mihi: nolo amplius tecum habere negotium. Intelligas moὸotu: sed si consilium petat, oiseras curam ex scripto, quam aliubi exequa

tur.

Est praeterea insidiarum genus il

lud exitiale, de quo mirabar diu, Bononiae quum essem Maxime huic negotio dabant opera, ut qui accederent ad infirmum , animum illius

confirmarent, dicentes ut non formidaret, quod omnino in tuto esset, etiamsi in extremis laboraret. Id qua ratione agerent, non poteram intelligere. Tandem animadverti,

heredum esse consilium vaseum: qui seu procurarent illius necem, seu saltem quidem exspectarent, id agebant , ne aeger sibi timens cogitaret demutando medico, aut de insidiatoribus abigendis, aut quod magis

referreto mutandis testamenti tabulis: ut nullum sit malefiearum insidiarum

683쪽

PRvDENTIA CIVILI s. mrum majus argumentum hac importuna procuratione confirmandi

animi ; quumauxili)s bonis, ut ego objiciebam, nesciens quo tende

. rent, non tam forti animo aegrotantis opus esset..

Explorator duplox : alienus, &Jconjunctus: is longe melior, quod non solum actiones, sed & consilia novit. Sed potentium est, & Principum, invenire qui velit personam de nomen proditoris & plerunque non sine gravi periculo) alterius caussa subire. Et speculator is aut puer est, Jaut vir: Puer, non quivis, sed callidus valde, & multa experiendo edoctus: minus suspectus est, Sc plura ei licent, sed judicio inferior: Vir, unus aut duo, si fidi, longe meliores, minusque suspecti; aut ut alter ignoret: si unus, aut omnino vilis, sit aut qui contemnatur, aut splendide ornatus: medij conditione, sunt magis suspecti. Comunia omnibus,assidere

procul, ubi praestolentur. nec videantur, nec tum surgere; post accelerare gradum, oculo, non facie, aspi-

684쪽

ε34 Hi ERONYMI CARDANI ciendo. Vbi via mutanda prope sit. Iuvat ad tarditatem,inspectio domorum,& figurarum, mictus, colloquia cum obviis: ad celeritatem, iulos morates ut praetergrediaris, inae- . qualitas incessus, maxime in puero setiam cursus, lusus cum lapidibus , cantus, imo de saltus: in viro suspiria etiam quasi excusant,&c. Omnes hos non te,sed per amicum, in venire oportet. Quibus etiam optimum est si tutum per viam aliam eundo, necessario in eande rursus rediro: ut si sit in A, speculator in B, quum eum viderit, eat in D:ille in C:inde transibit ad H per LG, J & occurret speculatori quasi fortuito: quod si dum speculator est in Ε, non videt Aipse,& in F G,&c. Oportet igitur diligenter metiri gressum illius ira illi se accommodet speculatori idam

et mulieribus utuntur; nec male.

Plurimu enim absunt a suspicione. . Est etiam insidiarum genus duplex,ualde maleficum. Vnum, quum amicis tuis persuadent, non esse

685쪽

pliciter obsunt : non solum re ; sed amicos in tui jacturam inducunt; ut etiam tu merito illis irascaris. Aliud est, quum quod pes ipsos factum est,

tamquam vitio tuo contigerit , tibi imputant. Velut quum mihi Bononiae paucitatem discipulorum objicerent , cujus caussa ipsi erant, quum etiam violenter abducerent , &locum legendi atque . horam occuparent ue aliosque lectores inducerentC A p v T C VII.

De invidia abolenda. IN V IDIA M. autem declinabis, si apud aemulos & eorum amicos de. fortuna tua conqueraris & non jactes te, nec glorieris; verum illos humaniter amplectaris. Dissicillimum sane est, existimationem fretinere, J & invidiam sugere. N eque bonum est, valde familiarem esse aemulis inam incognitis invidere non solemus. Sed & sortunae potius face eis plaJ referre decet, quam industriae, vel virtuti, quae e eniunt bona. Vnde Sylla se Felicem voluit appellari. . . . D d ι

686쪽

636 Hir RONYMI CARDANI Invidia constat, non existimatio, quiete. Ergo ut alterum serves, alterum declines, mutationes apud

aemulos occulere oportet, ut lucrari, honorari, vocari a Principibus: sed antiqua solum ostentare.

QVv M vero aliquis gratia e Templi domesticorum aegri te

irridet, id magnum est : nam Gontemtum dominorum indicat: unde haud malum fuerit missionem impetrare. Audiunt enim famuli aut omestici quae dicuntur in domo ; MContinere non possunt. Id vero ex alijs signis animadvertes: solutione, quae minuitur; &risu, dum discedis: nam tristes te excipiunt. haec enim proprie sunt contem tus signa . Quod si cedere, grave ninatum sit, tute ipsum contrahe , ac fortiter resisse his, qui te oppugnant. Irrisioni iracundia advertatur ue tum alteratio in caussa, praesentibus fautoribus

tuis.

687쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 637 tuis. Age ut Paulus dicebat: urge, obsecra, &c. increpa: memineris agi de honore tuo: cauisamcontemptus venare. Si medicus molitus est technam , non servum aut ancillam reprehende,sed palam medicum: urge, quasi inscium culpae. Dissimulabis enim. Omnibus praeterea participibus; pharmacopolis,tonsoribus, obstetricibus , lucri causam honeste

praebebis , autoritate tua servata. Nam quorsum tua imminuere, ut al-

herius nomen illustres Perstare pos- es in proposito,& spernere, vel desperare restitutionem e sed res humanae brevi finiuntur, & non constant diu; ut e Oectatio periculosa sit plerumue,semper autem damno insa: desperatio autem absurda ; quum nihil apud nos tutum sit, aut spe careat. Similia, ut dixi , similibus , si superior sis, sunt propulsanda; atque id tantum: dissimilibus, si inferior ;id enim necessarium. Si vero irrideris, aut contemtum pateris, seu causa tua, seu caussa non tua, ut re

stituaris, . prorsus danda est opera.

688쪽

Hi ERONYMI CARDANI Sed exemploutamur: Sit ut vocatus inter belli consultores , irridearis a . Principe,aliis lut fieri soleo in unum conspirantibus: tu vide an inconis sui te aliquid, egeris, aut dixeris. Vt enim medicus numquam recte cur bit morbum, nisi qui caussam cognoverit bene; ita morborum, qui nobis in existimatione continsunt , summa curae est,cognitio caussae.Fac igitur ut scias caullam, an sit error tuus an conspiratio aemulorum, an

Principis judicium; an plura ex hiscSi autem caussa est error tuuS, ne excusaveris :1era enim excusatione nihil pejus, quae fatetur errorem, & ndis tempore illum cituit; nisi te opportunitas juverit, ut quum refricatur: tunc enim ut recenti vulneri

medendum est , ditisentia , cura , de oratio, ,que ictamen α -; aut doceat, nisi id fecis- deserius negotiumse habiturum. Ergo corriges teipsum,seu error fue ritin re, vehat coluetudo; seu in modo, velut quum intempestive,minus apposite cosulueris; seu in alijs,qum

689쪽

PRvD2NTIA CIVILI s. 63 9 ad negotium non pertinent , sermonibus vanis, inanibus,incessu, Orna tu, atque similibus. Sic autem corriges, ut non solum te ab erroris opinione in posterum admittendi vindices, sed etiam prioris suspicione,

dum in εontrarium habitum versus

est Velut si de levitate suspectus sis,

eontinentissimus esto, atque gravis admodum; adeo ut liceat in contrarium transire vitium, modo leve sit, atque purum: velut ex loquace, nugace, vaniloquo,in taciturnu,&eum a quo verba sint vi extorquenda, ne renices, aut iterum erres et tempus omnia abolet, imo elu it. Vt errores tuos cognoscas, amicum habeas,qui quae agas ac dicas consideret, ac libere tibi renunciet:dicat & quae ab inimicis ibis objici sentiet. Quodsi Principis judicium te premit, si pa-xam prudens est,tu te contineas,fautores quaere, atque homines qui tecum sentiant licebit adhaerere illi cujus opinionem probat, tuam mu lasse simulando sententia. At si prudens est, credas calumnia persu sum:

690쪽

HIERONYMI CARDANI sum: itaque apud illos te tueberis. Si veri amans est,&vere pruden S, excusantem libenter audiet; & defensionem amplectetur. Si nimium per-Vicax,aut te oderit,aut ab aliis fuerit persuasus, discede, si potes .Periculosum enim, semper obluctari potentioribus; plerunque & damnosum. Si tui te,extra patriam dum fueris

quod mihi contigit contemnant,

diffamentque; contemptum illorum perferre oportet. Dixi ego quaerenti, 3c interroganti, cur hoc I non esse illos patritios, sed mercatores. In eos recidet contumelia, si s quemad

modum & f evenit J mihi duae res

affulserint: autoritas ex virtute, Ni favor J a nobilissimis concivibus eo in loco in quem te contulisti.

CAP vae CXI. De calumnia apud Populum er dicanda.