Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

711쪽

rium & desertorem ulcisci illum oportet: hoc autem facile est, implicitum flagitijs & amore seductum. Si quis improbum te dicat , trifariam solent satisfacere; vel ne ando. his verbis; Non veritatem ieis; hoc honestius: illud acrius,

Mentiris: tamen aequivalent. Tertium est, Sum probus: hoc majus est, quam si dieas , Non. nam fieri potest , ut nec improbus sis , nec probus. Et quamquam ita sit, non tamen satisfacit: ut si ἡicas , Vera non dicis; licet plus dicas, quam si respondeas, Non, & neges: nam illud superadditum , Probus sum, non repusnat illi. Quia quum dicit, Imprsius es , duo comprehendit, vel quod improbus sis civiliter, id est, malus; vel apud Principes, vilis animi: hoc non negas, quum dicis, Probus sum, sed incumbit onus probandi tibi: ideo injuria affectus es. At duorum priorum modorum altero, ille ideo injuria affectus est, quod vi adjicias dicto, Probussum so omni sensu signis

712쪽

ες α HIERONYMI CARDANI significato, honeste ultus es injuriam; quia incumbit munus ei probandi. At si cum periculo sis, meliuς

est tacere, aut dicere , Sum. nam dic

simulantia praesupponitur: incunIbit tamen munus probandi tibi; nam injuriam fateris. Melius est hoc, quam respondere, Probus sum: irritas enim, & non satisfacis. Calli dissime agitur, si audeas dicere, Probus sum, addita generali nota, ut dixi i modo enim lansiis maneat, nil referunt verba: ὶ nam si adjiciat, Mentiris, putabit injuriam fecisse, quu acceperit Neque enim post injuriam relatam licet amplius in serre, aut excutere verbis ; sed judicio aut facto opus est. Minor aute, &in pO- testate aliena, injuriam non dicitus accip*re 3 ip inpericula, vel dia inspicione ex sterbisola ut levi. facto , ob

inmpli utilitatem, & necessitatem rei. Godsi quis praeoccupet, dicen-

do. Mentiris, nec ille injuriam dix rat, lassicit respondere, QAod sitimprobus ue relataque est injuria: nec juvat

713쪽

juvat eum, si denuo repetat, Menti-xis: sed injuriam accepit ; quia lex ,α communis hominum consensus'

favet referenti. Et multum etiam refert, an dicas,Verum non est; &, Vera non dicis. Nam ex communi consuetudine fertur primum; nec dicit, illum scire, & fallere 3 sed potius falli. Cum prudentibus plurimum refert , ubi te onerent verbis, illud deesse tibi testari, quo maxime superisbiloquentiam exercent. Velut si opulento dicas, Tametsi pauper sum; c perito literariim, imperitus uel non tamen debeo a te contemni; aut effi cacius , injuriose me compellere debes. Nam &per ironiam dicta suspicantur; etsi serio pondus hujusmodi verba habeant, quasi ei causae & tuo juri confisus hoc agas, &superbe se gerat. Vnde confessione illa, & tam ancipiti verbo, huc illueque animo

distorquetur.

Injurias Petincipum arquo animo feras; ne te praecipitem agas. Memento quam nihili singulos mortalas faciant, qui non pari sint pote

statest.

714쪽

664 Hill RONYM1 CARDANI state. Exemplum illud ProregisNeapolis nostris temporibus, te moneady qui tres pueros quorum natu In ximus sextum decimum annum nora excesserati nulla caussa , nec inimicitia privata, quum non potuisseninvenire qui damnare judicio velle jugularijussit;&pedibus in campum qui ante arce erat, trahi. Haec quum . cogitaveris, nullam tibi a Principe injuriam fieri posse, puta. In universum, injurias Principum S aliorum leves spernendo prorsus obliterabis, quum te id alio animo Deere intelligant: graves preme , ut opportune vindicare possis. Sic

Astyagis Harpagus, Cambysis pre' aspes: quum unus i patri Iunicum

filium epulandum dederit; alter nulla caussa filium eorum patre sagitta

per cor diri'. o Merit.

autem, quae in verbis constant, maximae sunt, impietas Minsania. Prior periculosior; praeclupue his temporibus 1 posterior semper damnosa in omnibus actionibus, atque apud omnes. In priori, si semel

715쪽

, PRUDENTIA CIVILI s. 663 semel in calumniam incideris eglige, si absquejudicio sit, si accusatus,. rac ut judicio libereris: deinde accusatorem ita tractabis, ut exemplum praebeat alijs. Neque enim inultum quicquam ex his sinere oportet. Interim vero sic vivas, ut nullam de te suspicionem praebeas; & ut con- . temnere L calumniatores J videaris. C Α p v T CXII. De iudicio.

T N his vero qui judicio publico

ipsi, vel in suis, perculsi sunt, nec desinunt: aemuli infamia illos asper-κ gere, mutatio loci necessaria est: si . texHydra fietLernaea;& si pati etiam velit, Veterem ferendo isiuriam, invitat

. novam.

i Si conetur ulcisci, aut resistere, quid inter tantos aut etiamsi cedat, dicent, In minoribus servidus & impatiens, majora aequo animo tulit..Hoc est senum delirorum oppro brium. Aut igitur patienter omnia

ferrea

716쪽

ες ό HigRONYMI CARD Amferre, & Cynico more contemner

oportet i quod non est praesentia institutio qualecunque sit, aut mutare locum necesse est, & insoluntarium

concedere exilium, magnorum ex

emplo virorum ; Nasicae, Metelli, Solonis, Lycurgi: qψ tamen dole

biles canes, vulgus, & despecti hoamines, gloriae inimicorum tuorum minime participes , prosequantur: a quibus si vexeris, ad quos recur-tes, ut dedecus propulses t Liceat ut mihi seni, & aeterna molienti, non iut recte agenti, sed ut minus malet rebus luis consulenti differre alia quantulum. Semper enim, ubi de . spe aeternitatis agitur, omnia alia contemnere non solum licet, sede in Medi a meo mag quod

Epo sum hujus libri est, homi in sese tuum fieri potest ab ex ..

ioribus damnis restituere L vel immunem reddere. J At generosioris spiritus fuerit,si c lamnia publica opprimaris nam sine ut inimicus traliandas est exem-

717쪽

PRvDINTIA CIVILIS.

plusequi Alcibiadis, Coriolani, Ser torij, ut fad inimicos, J non ad ami- eos Reipublich tuae refugias, apud quos inimi ei tui plurimu potuerunt3&, si ibi cadas, tua culpa cecidisse videberis ; justamq; priorem injuriam

dicent; velamenque sceleri obtendent; & utcunque res cedat, ultionis spe carebis; quum necessarium esse constet, ut quietus vivas: Nam si adversis posthaec premaris, duplici modo assicieris , & contemnexis miser. Si felix fueris, J quanto felicior fAiisti, J eo magis luctus

dolor augebitur: Vt in hujusmodi casibus nullum sit solamen, praeter vindictam; in alijs omnibus velut Caesar de regno dicere solebati pietatem cole. Ita ergo liberali animo remitte, & ignosce. Sed neque ad impotentes s quibus praeter omnia haec mala illud accedit, ut non habeant quod dent;) sed ad inimicos S potentes s confugiendum: J apud

quos ne negligaris, aut opes, aut insignis facti gloriam tecum feres. Vix possis hoc tacere, si inops abieris. Inde

718쪽

668 Hi ERONYMI CARDANI inde totus in vindictam publicae calumniae intentus, sc in commoda Regis tui, ne quicquam anceps, aut, timidum, aut vila, aut ambitiosum, aut contradicendi studio cogitano

videariss sed grandia, utilia, prudentia. Etenim ulcisci pravos , libς'

rare miseros ut seryitute audi 'Ite

serian Deo ingradum non exit, magno animo justam ulcisce em

injuriam so veat, δέ aistum secunMuc nam sine ejus reumine quis dubii Mahaec fieri non posse id tecum

ditare, Me e verit in apicem, i s ex caruis, uι mihi iniuriam infereonis, mihi animos ad sit, ulciscitus . ecit. Sequamur igitur ea, ad quas mor Dei, es inimicoru iniuria nos invitat. Solatur ma Philosophidiarum: Pu cherrima mori sis Milo: Virgili μου , . nuchram spati per mutam

ramortem

& rursus, '-Pulchrumque mori succurris , in armis. Gum accusatus in quaesi ionem venerii, obfirma animum recta ratione

philois

719쪽

Philosophorum : Parum differt hoc ab illo: Inde contra finem: aue fugias damnationem, in qua

omnia continentur mala, supplicium,dedecus, irrisio,jactura rei,contemtus tuorum, verecundia, servianus. Damnatorum enim corpora pro mortuis habenturi nec sunt suo

xum, sed publicata: θ Demum adri exsus interrogationem. Veluti quendam amicum, quum accusatuSesset , quod puerum c rupisset , illo etiam vehementer laeso, quia de s eho constabat, testis. deerat, interro garunt quanto tempore non conc inbuisset eum femina serat autem in juventutis flore θ & ille miser dixit, jam quadriennium intercessisse: quum hoc responso non solum criminis suspicionem augeret, sed videreturjam paederastes. Multum autem interesse videretur apud leges , an quis scelus admiserit, an scelera

tussit. Co.stat enim l si res apudjustos judices agatur longe gravius hoc puniri. Nam punire scelus, est inimici,non judicia, aut, udi pror

720쪽

67o HigRONYMI CARDANI sus corrupti avaritia vel gratia ali Ium s ut sceleratum dimittere impunitum, judicis nullius preth, aut infamis. Ergo in hujusmodi dicere debuit, Se mulieribus usum.Sed si plura J quaerant subjiciat, Hoc non esse arbitrij ipsorum, divinam confessio. nem exprimere: squum etiam in illa nomen non requirant: cum pluribus etiam potius quam cum una rem saepius habere te, melius fuisset dixisse.In principali autem admirationem praeferre oportet. Velut illud,

Non puto hoc umquam dixisses quemquam, J nec dicturum esse.

Vbi assirmenr; vocetur coram. Neganti nulla possunt absque comprobatione adhiberi tormenta. J Vbi adfuerit, tuae 'tertiae s erit, J ut .r omnes credant; to insontem esse.

Hoc au in alias docuimus cin Di lectica. Per frequentes interrogationes etiam si factum constet, conjectura mendach erit apud minus solertem, modo Iudex aequus sit. In litibus, ab initio si potes echo re excindere testes, corrumperido,