Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

691쪽

PRvDENTIA Civ ILIS. 6 I& potentia amicorum te laudantiu ,

tum vitae synceritate, & oppositis rationibus vivendi dissolvitur. Velut si de pueris te accusant , mulieres habeto in domo ; si de ignorantia, disputa, ede libros: sed & hoc jacta Putant non posse convinci salsum

testem, nec negantem orationem

posse demonstrari. Verum falluntur. N am Daniel senes, falsos testes,con' vicit, atque damnavit. Vbi vero haec non sufficiant, libello edito te tueberis : sed ita, ut accusationis caput omittas; respondeas his quae antecedunt, antequam ad illud descendas, & ut dicitur, Excipias quam

Uulam , te decet ante mederi. Velut si inconstantem , cogitabundum cerebrosumque te appellare vulgo soleant; tu ne hujus memineris: sed ita exordieris: Magnuου abusu est, quod in tam periculosa re, qualis es ho. minum vita, medici tam inconsulto, ubi ad agros accesserint, sarim nihil eo-gitantes dictent medicamenta, pracipiant agenda, non cognito morbo, non

intellecta caussa; atque id impune non solam

692쪽

642 HIERONYMI CARDANI solum sit illis, sed unde mors tot hominum, o miserorum languentium origi nem ducit, illisguria cedat y O infandam audaciam, perfidam nequitiam, stultas hominum mentes, is in sua damna proclivest Adeo ut si quem sussensumstare virum probum, o sapientem,

piumque , ct in miserorum agrorum commoda intentum videant, tamquam ignarum qui non statim doceat qua agendasntin aut alia cogitantem, F cere brosum vocent. Tantum error potest

Populi, ct improborum artificum malignitas. In judiciaria autem scalumniaJ exerce illud: de hoc autem supra actum est: scilicet, repetita interrogatione post aliquot dies; quod si justus sit judex, accusator,& testes poenas luent ; si improbus , opprimeris. Sed talia judicia ira Dei subsequi solet. Quum ctiam coarctata loco & tempore fuerit calumnia, facile refellitur, aliud probando, eodem loco & tempore fa te factum aut dictum fuisse: J at sic etiam negans oratio probari solet, scilicet per assirmautem oppositam. Dubitatur

693쪽

PRYDENTIA CivILI s. 643tatur autem, an melius fit, accusari, de absolvi in judicio, an non esse accusatum ' an per calumniam accusatum absolvi, ut in nocentem, an non accusari an intentari judicium, sed omissum desperatione,an non intentari an nominari; an in suspicionem venisse, nec nominari an venisse in suspicionem; an prorsus non cogitasse quemquam de hoc Et sane in his quae effectum notum habent, ut occidisse hominem, melius est per calumniam accusatum, & innocentem pronunciari: nam ad alia judicia multum confert absolvi; ad' alia ratione deterius est , quam non accusari, quum gratia, pecunia, vi oratorum defensus videri possit. At in criminibus quς effectum apertum n5 habent, ut haeresi, concubitu puerorum, nullum est auxilium ab innocentia : ideo melius est bona Fortuna uti, ut ne in suspicionem quidε cadas: adeo enim quaedam maligna sunt& exitialia, ut etiam cogitati

propria labefactare, & polluere homineinvideatur: velut si quis de Deo

male

694쪽

ε Hi ERONYMi CARDANI male cogitare posse sibi persuadeat. In populari autem opinione omnis etiam suspicio maculam affert: t enim flagitiosus est, aut odiosus, &ob id hujusmodi feruntur. QPmobrem nec dolori indulgen S, queraris fle. J petitum veneno, vel ferro: existimationem enim minuit,dc animos inimicis & aemulis addit: videris enim talis,in quem audere licuerit : Persuasum est enim imperitis ,

tutos esse debere: ὶ Sed tum ciat que ri de gravibus persecutionibus. At in judichs, si aequi sint judices,quae non

probant, ubi de noto essectu agitur, ad opinionem calumniae juvant.Αbsolutum autem dejure elle, ut indifferens est, ita ad innocentiam num-

, tamquam non

cum publice, fabricatam in te pulcherrimam technam, de re de qua ne cogitaveris quidem ; hoc autem breviter narrabis, cum xi sit indignationis pleno: Aliter vero etiam si ad non amicum, tamq uua

695쪽

PRvDINTIA CIvILIS. 663 ad amicum singularem , narrabis commentitiam Kbulam, capita a gumentorum tangendo solum non enarrando; dolebis Fortunam tuam, mores hominu; quereris nullam esse his rebus propositam legem, aut lautem no observari:omnia autem cum indignatione, ira, fremitu, verborum paucitate: nam haec innocentiae

sunt indicia. Adjicere potes, quanto damno tibi sit; & criminis magnitudinem augere. Quanto enim majus a te fingitur,tanto quisque ab illos longius J velle abesse crediderit.

Noli tamen adferre probationes,nec proferre experimenta, quasi confisus in innocentia tua; sed expende amici opinionem, an a te, vel ab alio potius sit persuasus: Frigide consolabitur ab alio persuasus, aut tacitus manebit: si a te, ad ultionem incitabit te , & operam suam pollicebitur. Si ab alio persuasus est, ab ejus ainic1tia prorsus te subduces. N eque enim honesta vel utilis amicitia esse potest ejus, qui de te male sentit: sed aut fraudulenta est, aut ob timorem solum

696쪽

ε ε HiERONYMI CARDANI solum te cogit. Sic vero agend6, utriusque improbitatem testaberis,& tuam tueberis existimationem. At si stultitiae te insimulent, jam hoc majus est aemulatione atque calumnia, &c. sed si hostilis insectatio:publiceque provocandus in judicium,& vindicanda quovis modo injuria. Nihil enim non licet contra tanti sceleris autores: quin etiam proscribere, atque vulgare maledicia de illis, factionem suscitare; & beneficio. uti injustae calumniae si no potes, nihil melius, qua concessis a populo id ostendere. Est autem id: Husim maiorum meorum fliatmfuit: inde ridere .

Vbi de religione agitur quoniam hodie in ea summum est perieulum )ne unimam detegas te errasse: sed melius in omnino praetermittere; q- ώ sagenum nec magis pie- . ratem colas; velut festis diebus primis quum impeditus sero ad saerificium iveris, plus jacturae affert quod videaris contemsisse, quam auxilietur poenitentiae opinio. Et ideo ne accesseris: sed postridie, aut aliό te.

697쪽

PRvDENTIA CIvILIs ει quasi duplicato foenore & re & exemplo utrique satisfacies. Hocque tutius apud plebem,honestius etiam apud nobiles: quorum ut non est simplicitas garrula, ita maximu decoris studium. Porro huic negotio maxime studere debent vere sapientes: nam nulli magis obnoxii populari calumniae 3 ut optimi pro pessimis, & praestantissimi pro imperitis habeantur tot falsorum criminum seminatoribus: adeo ut nulli magis fiant obnoxij legibus, maxime tyrannorum a quibus innocentes opprimuntur , improbi Elabuntur. Quandoque juvat in alijs caussis petere praesidium coram multitudiare, aut prὀrsus contemnere Iem, atque negligere. Quandoque enim ex compacto te oppugnabunt; ut si renitaris , turpiter cadas. Ostende itaque te veritatis tantum studiosum.

Multu juvat haec tensa I praetensio.JQuin etiam contemptum, ut dixi, -

.stendendo, magnitudinem pretiares. 'Quum Vero quiequam multitudini invisum facere in animo est, ne an

698쪽

6 8 HixRONYMi CARDANItea queraris; sed potius laudibus e- Velias, optareque simules. Sic enim omittendo quae laudasti; quae optare visus es; id necessario secisse videberis; nec maledictis virulentarum linguarum subjicieris. Solent autem haeoccurrere calumniae , his, qui conjunctis sanguine destituti sunt, &in principijs lemεtis hujus exitialis parum diligentes fuerunt, & virtuti, &persuasioni de se nimis confisi sunt.

Quodsi per potentes ViroS,&aperte, aemuli te calumnientur, potentiores opponere oportet ue indicia,&c. nam& illa potentibus prosunt,&c.turbas in populo suscitare: tum ero aemulum forsan traro enim hoc genus i sectationis a pluribus pendeto facilius fuerit evertere , quam resistere potenti. Vbi calumniae fundameniatum verum sit, res tamen ipsa dolo

agitur ue ut si medico philosopho aut eloquenti l neque enim prorsus imperitus omnium esse potest) objiciatur quod novit, ad existimationem

in arte elevandam ; non negabis

quod stulti faciut, i sed optare hanc glori-

699쪽

PRvDENTIA CIVILI s. 649 gloriam simulabis: inde aliquo fa-Ao optare non esse, ostendes. Ho- ' rum aistro existimabunt se non nocerest ob idque des nent ; altero totus videberis principali negotio iu-tentus, & solum in eo peritare faue praestare. J Nec versaris in periculo, ne non invertant Gemplum, opinionis in principale; quoniam in eo acrem propugnatorem te esse oportet. Gid enim magis nocet existimationi, ut nullus sis, quam profiteri, & noti praestare; verum turpiter' Vinci, atque nullum te exhibere 3 Si ergo hoc ipsum smulaveris, nonne omnem opinionem de te vulgatam eximes, atque eradicabis Ubi vero in dictis, & de calumnia doctrinae, calumnia vulgetur maximae adversus profestares , juvat non e directo petere, neque sine occasione,sed transis versim, & quasi per aenigma, perque occasionem, & brevi se mone, nec sine autoritate, si potes ue & tacite illos ad certamen invitare. Quod etsi postmodum parum pr stiturus) agebat re iste Cavenagus : Veluti quum

700쪽

6so HIERONYMI CARDANI dicerent amuli, me fucatam doctrinam, atque coloratam, sed neque veram , --que ex veterum sentenria, sed novam . uere ; dixit, tria genera an Alium esse, quasingula armavis Natura: viribus hae , ita fuga, alia dolo: in quo spostremogenereJ sunt serpentes. Ob hoc Aristotelem dixisse, leonem esse ingenuis' moribus, quod viribus suis considat. Non occulis quid habent, insusurrem in discipulorum aures: Facile intellecturos, qui cervos se credunt, saliuessa asinos. Legant qua de huiusmodi viris scripsit Galenus iraiam producto loco: nam ct idem certamen imperitorum o stupidorum adversus illum fuisse. Pro

habent, dirabar Cavenum 3 geminato verbo. Certum ast quicunque nunc

proinantum rapia, assa e noris discipulis . nostra e scri AE iam ubique legio Ti

.rannicum esse, imo impudentium, ma..1 ledicere, non adiecta ratione: Voces sa

Ua a quibusdam medicis, qui via deant brevi futurum, ursiscipulias direpergant, non solum se futuros longa superiorei, sed etiam illos vera doctrina