Rituum, qui olim apud Romanos obtinuerunt, succincta explicatio; ad intelligentiam veterum auctorum facili methodo conscripta a G.H. Nieupoort

51쪽

. Ds ordiae Pantati. as haec vox proprie potius, quam ordinrm simi-ficet; ut, eum dicimus, confules esse creatos de plebs'. hoc est, ex iis, qni patricii non erant. Itaque, pAstquam senatores de plebe legi coeperunt quod a decemviris primum factum est, ut diximus o triplex ordo & patriciorum & plebeiorum exstitit, ita, ut

diceretur aliquis ciυis Romanus patricius senator, meri aus eques, patricius de populo; & rursus, o mis Roman res senator plebejus , eques plebeius . σμIebeius priυatur.

I. II. Di ferentia inter patricios 9 p ebri s.

Hic porro notandum , parricios ' Gra Ce, apud Romanos sere similes fuisse iis, quos nos hodie nobises yuuq dicimus I scilicet fuisse eos , qui ex antiquissimis familiis erant orti , licet ip ikoa ores nullos. gessissent: ' nobiles vero eorum convenisse cum iis, quos nos hodie vitago patricios vocamus , ii nem e erant, qui vel 9 si , vel quo rum majores magistratus curules pesserant , & in- 'de ius imaginum habebant, hoc est, qui maiorum suorum imagines in atriis aedium servare, id ) &, in illas in pompa funebri praeferrentur, curare poterant', licet ex antiquissimis illis familiis orti noli essent . Dico autem hoc ius non fuisse , nisi eorum , qui magistratus curules gessieratri n. am tri- 'bunatus , quaestura, ct alii inferiores magistratus hoc jus non dabaui. Hae imagineς, ut oli ἐν illud addamus, nihil aliud fuerunt, se) quam exprestae humerorum tenus corporis e cera egigetes f t, quas in atriis aedium coΗocare solebant ligneis thecis , sive armariis inclusas, easque non nisi diebus festis aperuisse videntur. Iis subscripti erant tituli , sive indices bonorum , & rerum in iis honoribus gestarum ce : & hinc aliquando pro ipsa nobilitate ponuntur b). Aliquando autem in eadem gente erant & patriciae , & plebeiae familiae i); ut, e. g., in gente Claudia , in qua fuerunt

52쪽

beia erat, th) licet patriciis ejusdem gentis familiis longe nobilior. Hoc autem accidebat I) clu hus potissimum de caussis: primo, si patricius liquis ad plebem se contulisset , quod saepe inci bant patricii ', vel, ut tribuni plebis fieri possent. eaque ratione inimicos suos vexare cujus rei exemplum illustre habemus in nobili illo , non virtutibus, sed flagitiis, Clodio , Ciceronis inimico m)ὶ vel , ut facilius honores favore plebis conis sequerentur. Serunda hujus rei causa erat ciυit iis beneficium ; qui enim civitate donabantur plebeii fiebant, non vero patricii; & tamen ejus ,

cujus beneficio in civitatem venerant, nomen aia sumebant : quemadmodum videmus in Cornelio

Balbo. qui L. Cornelii Lentuli beneficio sis civitatem adeptus erat. Quod si Patricius a plebejo , aut plebejus a patricio adoptaretur , ille quidem in ordinem adoptantis transbat; verum hoc per fonam ejus non excedebat so). Initio reipublicae ingens differentia inter patricios& plebeios fuit; ita. ut illi soli sacra facere , &sacerdotia ac magi ratus gerere possent l, neque

plebs ius connubiorum cum ipsis haberet ρ) : sed haec fere omnia sensim cum plebe sunt communieata, ut suis locis docebimus. f. III. De patronis oe client ibus. Ut autem liqxus aliquis inter patricios & plebeios esset, Romulus instituit, ut quisque homo plebe-jus q quem vellet ex patriciis patronum sibi de-liperet ; cujus ipse, quod eum coleret, cliens diceretur . Patroni του προς-μ ὶ o munus erat clienti de jure respondero, lites pro eo suscipere: uno verbo, eius caussa facere quidquid parentes liberorum causa vulgo sacere solent . Cliens vero Patronum omni modo, qua viribus, qua opibus iuvare debebat. Patroni etiam clientum, si intestati

53쪽

De ordine Po Iari. a decessi Mnt, legitimi haeredes erant; & ideo quoque legitimi liberorum eorum tutores f) quia plerumque ubi successionis est emolumentum . ibi& tutelae onus esse debet . Ius hoc erat haereditarium, & sanctum adeo ut clientes hospitibus &Cognatis praeserrentur. t) Huius iuris umilitudine crescente republica universi populi in clientela illustrium familiarum fuerunt, ut Siculi in clien tela Marcellorum tu , Allobroges in clientelabiorum , ae) Θρrus & Caypadocia in clientela

Catonis, cr) Bononienses in clientela antoniorum et). Vid. Diat. de Caussis corr. elaq. c. Erant autem fere in clientela familiae eius Imperatoris , qui eos primum subegerat, quemadmodum in m iore parte allatorum exemplorum Videmus. Atque ita vidimus tres illos oesines, ex quibuSpopulus Romanus constitit, a si vocem poyulus sumamuq ea notione, quam primam initio huius 'capitis posuimus . Hac mente capite secundo diximus , penes populum fuisse potestatem creandi magistratus. ferendi leges, & pacis bellique arbitrium ἔquod iam inde ab initio reipublicae obtinuit , ita ut regi nihil sere praeter curam sacrorum b) relictum esset, & praeter administrationem rerum bellicarum , quae plerumque celeritatem desiderant ,& ab uno facilius peragi pqqunt et unde constat maiestatem penes popuIum fuisse , quod etiam ecprovocatione , quae ad populum semper fieri po--

erat, etiam cab) rege se , ct s.) ex submisοον fascium, quae populo fiebat, patet ce).

54쪽

De Comitiis in genere. I. I. De Comitilis in genere. C smitia disia sunt a coeundo , sive comeundo , ut veteres loquebantur ; a) unde etiam comitium dictus est locus in foro , ubi ad comitia curiata, di quandoque ad lites decidendas conveniebatur b D, sunt enim comitia nihil aliud, nisi conυentus uniυersi populi ad feren m de ali Mare suffragium . Dico, univers populi ; nam , si pars tantum conveniebat , conciIium e) potius dicebatur; licet hae voces non nimis accurate loquentibus cipius coafundantur. Dico praeterere , ad ferendum de aliqua re suffragium ; nam , si alia

de caula populus conveniebat, non erant comitia. Habebantur comitia a magistratu, vel in quihusidam caussis a Pontifice maxi=no ; s licet de Pontifice maximo dubitetur, Vid. cl. Graeυ. Praef. ad tom. V.

Antiquit. Rona.) hoc est, magistrinus, yel pontifex maximus comitiis maerear , eaque dirisebat & quidem ab uno ex magistratibus, cui id vel sorte, vel Comparatione , vel consensu obtigerat . Comitiis agebantur omnia, quae si mam rem publicam sis ctahant , ct quorum potestatem penes populum fuisse diximus: iis stilicet magistratus omnes, Se quidam sacerdote9 creabantur: nam quidam Co ptabaatur a collegio, ut augures ; leges ferebantur , sinter quas ves praecipue erant leges de bello

indicendo , ct de pace facienda ), 8t iudicia publica extrao nariae exercebantur. Magistratuum c

mitia semper in campo Martio habebantur; ad Ieges vero ferendas , vel ad judicia exercenda aliquando in sero, aliquando in Capitolio. Non poterant autem ha-ri comitia nisi diebus comitial bus, hoc est, quibus cum post Io agere licebat. . f. ΙΙ. Comitiorum distin tio. Tria porro suerunt comitiorum genera: primo nem e

55쪽

De Comitiis Curiatis. Pe euriata, instituta a Romulo; secundo , centrarim ra ex praescripto, sive commentariis H Servii Tuuiii habita; tertio, tributa, a tribunis plebis a. u. ZO3. primum introducta. Nam quae dicuntur comitia , non faciunt aliud comitiorum genus, sta ita dicuntur ahquando curiata & centium ata conser-tIa απο του sive ab antiqua verbo hulo, hoc est, co di quidem proprie ea comitia, in quibus te-uamentascondebantur, vel sacerdotes creabantur .

De Comitiis Curiatis. Cf- Π De modo babendi Comitia Curiata.

I tuta comitia erant , quando popuIus euriatim, hoc est , in curias κατοι φρατρίας, unde legem Curiatam νολον φραταικον dicit Dis Lib. xLI. pag.

II a. edit. regia I 5 8.) λυmus suffragia ferebat ; it tit, quod plures curite iussissent, ij iussum populi diaceremr : ergo statim ac sexdecim curiae in unum consensissent, finis erat comitiorum; cum univem sus populus in triginta curias , ut vidimus, esset divisus. Habebantur autem hoc modo: convocatis Per praeconem curiis, is qui comit IMibebat, rasationem suam populo exponebat tum populus in suas qtrisque curias discedebat , qtiae dein se eo ordine, quo sorte exiverant, suifragium dicebant: quae autem curia Prima exibat, Priuc tam miceb tur . Haberi haec comitia debebant au*icrito di); atque ad O augures adessie oportebat. Requiis rebatur etiam in iis auctoritas Mirum o, sive fe- natus , hoc est, id , quod muribus curus placui fet . ad senatum referretur ' sed postea crescente plebis auctoritate , patres in lucentim comitiorum ευentum auctores fiebant , hoc est , momittebant , ferae, quοου ρορulus tu et , ratum babituros d ) : Locus his comitiis erat, ut praecedente capite jam di-

Nimus , comitium .

f. 1 I. Causae Comitiorum Curiatorum . Causae comitiorum curiatorum primis quidem temporibus , cum nulla alia comitia ement, fuerunt

56쪽

omnes res, quas populi arbitrio permissὼς fuisse diximus. Verum postea , institutis primum comitiis centuriatis, & deinde etiam tributis, haec Comitia minus celebrari coeperunt ', maxime cum lex

Pesblilia de minoribus mazistratibus tributis comitiis creandis perlata esset i ). Ergo post haec duae

tantum generales causae horum comitiorum habendorum fuerunt: scilicet prima causa fuit, ut leges quaedam serrentur; secunda, ut sacerdotes quidam crearentur. Prima & praecipua lex his comitiis i

ta fuit de imperio magistratibus dando , hoc est , de administratione rei bellicae , sine qua lege nemini rem militarem attingere licebat f r magistratus autem , quibus imperium dabatur . erant

diliatores , consules , proconsules, praetores , pr praetores; & denique quaestotes, qui iure praetorio in provincias mittebantur. Verum postea ad usu pationem quamdam vetustatis, & auspiciorum cau- ia triginta tantum lictores , qui curias convocare

solebant, in sinragia iverunt , si lex de imperio ferenda esset. Seeundo , lex de Camillo ab exilio revocando his comitiis fuit lata . Ob Tertio, i

pe curiata etiam fiebant arrogationes , cum Civis

R. injussu populi statum suum mutare non posset quae sunt hominis fui iuris in sitim agyMm-riones si eaque lex arbitris pontiscibus ferebatur ', scilicet ita, ut illi, an iusta causa arrogationis esset , cognoscerent . Qi arto, antiqui mesis tempori-hus quidem testamenta sua his comitiis condebant ;& tum proprie halata comitia dicebantur . ἡ

Quinto, in iis fiebant sacrorum detestationes, si

hoc est, haeredi, aut lFatario cuidam dentineta,mtur sacra , quae haereditatem sequebantur . esse suscipienda. Cic. de legib. II. o. unde apud Plautum mὶ sine saeris haereditur vocatur , quae sine MIla incommoda appendice alietii obυenit . Talia sacra sterunt e. g. in gente Nautia , se . ad aen. II. I 66. III. 7o . in gente Horatia , Liυ. I.

26. in gente Fabia , id. V. .6.

57쪽

m censu oseeunda horum comitiorum cause fuit Deoia rem quorundam creatio, qui erant flumines, ' rio maximus n). Quod autem diximus subsec iis primam rempublicam temporibus triginta tam tum lictores in suffragium ivisse , Ο sciendum est, hoe dumtaxat factum missis dicis causa, cum lex militaris esset ferenda . Habebantur haec comitia non nisi a maioribus magistratibus, quia scilicet auspicato haberi debebant minores enim magistratus auspicia non habebant ip) initio nempe rei publicae a rege; postea a contule, dictatore, praetore, & interrege s sacerdotum vero creandorum caussa a pontifice ρὶ licet hoc postremum non satis certum sit.

CAPUT VII. De Censu, R de Comitiis Centuriatis. ALterum , & praecipuum quidem , comitiorum

genus fuerunt comitia centuriata, hs, κλ αα , quae etiam maiora dicuntur ca) quibus populus per es sum centurias κατα-ου mursustragia ferebat; ita ur. ρμod mures renturiae iussipent. id rartim haheretur. Sed ante quam de iis plura dicamus, prius explicandum est , quid fuerit census s absque eo enim, quae classes v cat Dion. Hal. VII. s . quae cemseriae fuerint.

intelligi nequit . I. I. De censu. censis est enumeratio populi eum instimatione saeustarum. Instituit eum Servius Tullius sextus Romanorum rex sapientissimo plane consilio ; qui jus sit, ut omnes cives, sive intra sive extra urbem habitarent, bona sua iurati renserent, bin hoc est. aestimarεnt & illum censum , ac simul numerum& nomina uxorum , liberorum , s& suam liber B 4 rum-

58쪽

Dq. I. cap. VII. l. r. rumque aetatem servorum,& libertorum, item domicilii locum indicarent secus sectia sciat, Corum bona publicarentur , ipsi virgis casivenumdarentur se , quasi qui sibi ipsis libertatem abiudicassent. f) Praeterea prudentissime instituit,

ut cum Paganalia celebrarentur in singula capita certum numismatis genus conserretur; sed aliud a viris. aliud a mulieribus, aliud denique ab impuberibus g). Et hac ratione certo , breviter , &quasi uno intuitu omnium civium numerum &

pes, atque adeo totio civitatis vires poterat cognoscere. Inde omnes cives pro ratione census in

sex classes distribuit b ) quae rursus in centuriarerent divisae modo, quem tabula itinctia indicat . - Et in acie etiam singulis classibus locum dipniorem pro ratione census, adsignavit , ita , ut quintae classis cives non nisi inter velites milita

rent f i). In infima classe, licet haec proprie

sis non haberetur, unde quinque dumtaxat classes nominat Livitis III. cap. 3o. videmus nominari prole- arios.&. capite censes. Proletarii ita dicebantur, quod quasi proli tantum procreandae vacarent; u de proletarium fermonem pro viti eleganter dicit Plautus, Milit. glor. III. S. I. vere. 137. Capite censi

Vero erant, in quibus non pecuniae , sed capitisitantum ratio habebatur; & qui nihil aliud quam ciVxum numerum augebant. Qui in prima classe censebantur, soli prostrie classes dicebantur , retia . qui omnes infra classem cl) illos Graece Φους ιν

' et rare ματι dicas; nam .in 32 ex classes Vo.at mur. Solon. ρ. m. 87. f. nisi potius λαβεῖν τά τι α μικτα τίν πολι M apud. eum significat, censum agere )um.

νυ n. I. texe Civium . In . serio m. r. Ires secundum Livium. Io. n. a. asser huic e lassi Dionysius Hal. illa fibruiri eentu-i as adiicit. δ. n. . de nihil Dionysi sed τυα πανιστο , ρο ευκανι νεν meminit. M. n. s. ισεν seni orum XV. junio uri L ivius jn his accensos corni eicies,tibicinesque in tres scribit centurias distributos. Postremo iis 4. saris Mae rarina singularunx elasti uiti recensent Livius T. 43. 8e Dion usius IV. rc. rv. Hie ἐ.. .rp. CLXXXXIII. eentutias omniano fuisse ait, io mon. NaI. IP. 16.1Dσ.

59쪽

tacta

in ta S ta . . A . V m

Z in

60쪽

4. Ses. I. Cap. VII. I. 2. de hodieque classicos auctores ni in pro antiquis 9

probatis vulgo uicimus. Hinc quinque tantum classes memorat Sallust. Or. II. de rest. OG. Lιυ.III. c. 3 o. Ascon. in Cornel. I. p. 8.edit. Graeυ. Arma quaeque

elas is habebat digniora n) pro ratione census , quinta autem classis nihil habebat praeter fundas o , & extra ordinem militabat ρ . Mirum autem nemini videri debet tot centurias fuisseditis

simorum, mediocrium pauciores, infimorum tantum unam; sciendum enim est ditiorum centurias parvo admodum civium numero constitisse , cum ultima centuria omnibus alus simul sumtis forte

major fuerit: & haec in tres quasi classiculas subdi

visa fuisse videtur q). . II. Causa butus instituti .

Causa huius institii non una suit. Prima erat. ut in serendis sustragiis omnis fere potestas penes

ditiores esset: cum enim in comitiis centuriatis sinis

Iutarum centuriarum si uia valerent suffragia, &itissimorum equitum α fabrorum centuriis illisvdditis) centuriae essent centum , reliquorum autem tantum nonaginta & tres, manifestum est adversus allorum consensum reliquas classes nihil potuisse r). Et hinc C. Gracchus legem promulgavit , ut ex confusis quinque classibus sorte centuriae vocarentur s . altera causa fuit, ut tributorum onera maxime in ditissimos inclinarentur t), cum non amplius per capita, sed pro ratione census tributum Penderetur. Tertia denique causa fuit, ut militiae gerendae onus in eosdem derivaretur cum enim pauciores essent ditissimi,& in plures centurias divisi , sine ulla fere intermissione militabant. Unde etiam resp. fidelioribus militibus utebatur; cum di. tiorum magis intersit rem p. salvam esse . Atque ita licet omnis in republica potestas revera penes ditiores tantum esset cu), non tamen hoc inique serebant pauperes, eum divites simul omnia fere nera sustinerent: & cum praeterea pauperiores quoque viritim in sitis quisque centuriis sententias -