Manuductio ad rhetoricen e' severiori veterum oratorum disciplina ... Authore Antonio Maria Bonucci Societatis Jesu

191쪽

I62 Ma ductio. ca maxime quae Sut a genere.

Debent item esse noxi Si sint in genere iudiciali, aut deliberativo, siaiplici

cultu debent esse Exordia- . Quis enim ineptum non pu tet , si , cum totum orationis

genus sobrium de grave esse debeat, initium fuco & pidimentis sit delibutum h At in

orationibus exornativis, qu non ad suasionem , std ad deIectationem instituuntur,lom ge alia ratio; dc vehementer errant qui haec genera unixatione prςcepti complectuntur. Oportet enim haec proe Inia compta esse dc culta ; norida de veneribus & gratiis pullulantia , quamquam ninlim esse aliquid aut translatum audaciuS, aut ab obso leta vetustate, aut poetica licentia desumptum . Nondum enim recepti sumus, α

192쪽

ad Rhetoricen. I 63 custodit nos recenS audientium intentio et magis conciliatis animis, dc jam calent, laus a haec libertas , si modo tanquam toleranda est, fer tur alacrius. Praeterea, cetteris orationis partibus uniriExo cita , adaptarique opere pre lium est , ne a toto corpore dis cuti,intrusa potius,quam propria esse videantur iat de dicitur Exordium 3 Dicitur per metaphoram ductam 1 textoribusueuti pro min m a citharoedis .

Quid est Exordium Z - Est, inquit Cistero, pris cIplam orationis, per quod animuS auditoris, vel Iudicis constitustur vel apparatur ad audiendum. Quot ejus partes Nonnulli quatitor asserunt 3 quamquam istud ubiq; non observetur. Notatur ta-

193쪽

men plerumque Expositio, Ratio, Redditio, Compro

Vulgare, commvn scommutabile, longum, se- Paratum, translatum, Contra Praecepta; haec sunt ejus prae Cipua vitia . Vulgare, quod in communes causaS accinmodatur, ut Delphicus gla dius. Commune, quod non minus in hanc, quam in comitariani causam potest accinmodari. Longum, quod Plu'ribus verbis, & sententiis ubtra , quam satis est , produc, tur. Separatum, quod non ex ipsa causa ductum est nec, sicut aliquod membrum 1 orationi annexum. Transla tum, quod aliud conficit, quam genus causae postulet iut, si docilem faciat auditorem , cum benevolum causa

194쪽

aae Rhetoricere. I 6s: desideret. Contra praecepta , quod eum, qui audit, .neque

attentum, neque docilem sneque benevolum essicit. Quae ejus virtutes ὶ . , Virtutes sunt in quantItate , & qualitate. Quantitas , in eo est, ut Orator iustam .habeat Exordii mafinitudine,&.viriliter . se expediat . , in litas, ut de re sit, dc pro re , α ab extremo principio ad narrationem descensu

Qui finis Exordii t

Conciliandet benevolen tiae, attentionis, & docilit iis gratia. Benevolentia pellattur a personis, a rebus, ab asjuctis personarum, & rerum in persona spectantur. tum clientis nobilitas & innocem tia: in adversariis odium, cru delitas, authoritas, &c. Sed

haec ad genus judiciale ait,

nent.

195쪽

1Manudusio , nent. In rebus' spectatur Iocus , tempus, opinio , tama , expectatio vulgi, dubitatio, admiratio, votum,invocatio divorum, exemplum inopinatum, &c. Attentionis vero partes sunt res magnae, nOVae, praeclarae, auditoribus utiles,&c. Docilitatis partes sunt distributionis brevitas, & Claritas . In tractatione autem utplurimum, omnia debent esse modesta, sententiae, Vo vultus compositio, &c.

Quomodo fiunt propria Mordia

Quando a re Ipsa exosedimur. Quod ut commodius fiat, spectanda est quaestio ddicendum proposita. Alter modus est, quando ab ipsa

hypothesi gradimur ad in sim , α rem initio dicendi

- proponimus , Vel potius primis lineamentis adum,

196쪽

ad Rhetoricen. I 6Tmus, sine tamcn ulla insinuatione. Demonstrativum vexo genuS , ut natum est ad Pompam, Exordiorum flore PLM ter caetera vestiri atque ornari solet. Sumuntur autem haec ab adiunctis , & ea satis bra sunt, quae per imsignem aliquam hi storiam fiunt ; cui statim propria redditio accomodatur, quod si apte fiat,specimen habet exu ditionis, ct ingenii . Contra, si tortum, si intrusum, Inas asscctatum, juvenilem

stylum sapit In Deliberat,

VO, Mordia gravia esse oportet, nec tamen curiosius claborata ; nihil vetat ab exemplo aliquando incipere ; ut siquis rem honestam , , & ut, lam proponat apud generosos Auditores, poterit ab his storia generosi viri exordiri. Quos decent Exordia ex abruptοὶ Exose

197쪽

Exordia ex abrupto, dc sine insinuatione, cuniculis,& quasi quodam calore metis excussa decent apprime servidos & acres viros, Laconicaeque brevitatis amatores. Idcirco saepe in concionibus Imperatorum , & Ducum usurpantur, ut est annotare

in Livio, & recentius in Famiano Strada. Et quidem apud Livium sQuousq; tandem ignorabitis Vires vestras, quas natura ne belluas quidem voluit ignorareῖ - Quid stas milesy Non cum Latino, Sabinoq; hoste res est, quem victum armis, sociumque ex hoste facias. In belluas strinximus ferrum: hauriendus, aut dandus est sanguis. JQuid sentiendum de Narratione t- ὸ ' Plerique Narrationemineas angustias adduxerunt o

198쪽

ad Rhetoricen. I 69 Ut id solum esse vellen quod civilis statusque causaeva t coedis, ut iurii, ut sacrilegii &c. expositionem complecteretur: quo fit ut eorum de Narrationibus praecepta tenuia semper sint , & inter unius judicialis generis fines

contenta. Verum notatione

dignum est quod observat Fabius Quintilianus Γ aliud

tale narrationem causae, aliud corum,quae pertinent ad causam. J Narratio autem causae tota judicialis est, quae rei , de qua quaeritur , continet enucleationem,ut coedisClo.

dianae in Miloniana. Eorum Vero, quae pertinent ad causa m , late silmitur pro cujus que rei vel facti expositione.' Quot sunt species Nare tionis eorum, quae pertinendia causamῖ - i

octo,ut Authax est C

199쪽

77o Manuductiorius Fortunatianus; scilicEt. Dinguisis, Antidinguisis, Me-riquidinguisis, Paradinguisis, Ipodinguisis, Catad inguisis, Epidinguisis , Diasqucusis . Prima est principalis, totam

facti rationem solide complectens. Secunda sit, cum res secus narratur, quam ab Adversariis fuerit exposit ε. Textia, quae non primariam tantum facti rationem , sed Omnes ejus partes & circumstantias enucleate discutit. Quarta, quae aliquas res gestas extra causam positas. in ducit . ad confirmationem

-- tamen causae non inutiles, ut

si dicturus de Seji furtis, nomnulla de ejus ingluvie, temperantia,quasi rapacitatis fomite, dicas . Quinta, qua quaestioni comprobandet iubjungitur& quasi subintexi- tuc a propria narrationis sede

200쪽

ad Rhetoricen. I7Iciigressa. Sexta fit, cum tota, oratio na tiva est. Septima cum latius in quaestionibus, vel ante epilogos exequimur eas res gestas, quas in narratione breviter attingimus. Ultima est , quae res gestas non tam docet, quam exaggerat . aex iis fiet perspieuus narrationis usus; siquidem in genere demonstrativo, ut in laudatione personae,utendum

est catadingui si, & diasquesi,

cum tota res narrativa sit, sed non exili filo pertexenda, verum magnis & collucentibus

styli gemmis decoranda. Inconcionibus & chriis seu

Orationibus , & scientiae dc quaestionis nulla est din guisis, aut primaria narratio, sed ejus vices implet genera- Iis Propositio. Variae tamen sunt Paradinguises. In genere iudiciali opus est semper