Manuductio ad rhetoricen e' severiori veterum oratorum disciplina ... Authore Antonio Maria Bonucci Societatis Jesu

201쪽

I 2 Manuductio narratione, nisi constet omnino de re gesta inter accusatorent & reum: sed ea, pro prudentia OratoriS,locu nonnunquam mutat, ubi aliqua ante costitutionem caust prε judicia , & similia sunt amovenda et aliqua etiam reticet, alia immutat, alia colorat, alia invertit , alia exaggerat, pro causa: & rei necessitate. In genere deliberativo nor est ubique necessaria Dingui- sis, si constet de re, de qua deliberarur. Sin autem , Sc

dinguisi utendum est ; consilium resque locusque dabunt . A Quot sunt Narrationes, in Iani versum sumptae vitia λ. Octo . a Prolixitas scilicet; parentheses crebrae, ac longe; ambiguitas verborum & sententiarum ; nimia personarurcrumque multitudo & confusio,

202쪽

ad Rhetoricen. 173fusio uno veluti impetu sensibus objecta; quicquid incredibile dc fabulis sit mile, prςter

communem naturam, pr termorem dc rationeS, atque

vias agendi , dictio humilis, Obscura, impropria ; dissolutio sine ullo decore, nexu, dc articulis 3 ejusdem Verbi crebra dc inepta repetitio . . 'ri Quot sunt Narrationis in universum sumptae, virtuteSῖ i: Quatuor. Expedita bre. vitas , in qua nihil tamen mancum , nihil concisum, nihil decurtatum videatur. Perspicuitas, qua Oratio, ut pellucidus amnis, fluit. Sua- itas , quae admiratione, ex pectationibus concitatis, exitu inopinato, motu animi , colloquiis personarum, doloribus expressis, iracundiis, metibus, laetitiis Aupiditatibus efficitur. Probabilitas ,

203쪽

compta Oratio, atq; expolita,

si est authoritas, & pondus in

verbis ; si sentcntiae vel graves vel aptae opinionibus h minum , vel moribuS : Quaeque est in specie ; si petatur a personis , a temporibuS , a

loco;si cujusq; facti, & eventus causa ponatur; si testata dici videantur ue si cum hominum opinione comprobetur; si cum authoritate conjuncta, si cum lege; si cum moredi consiletudine; si cum religione; si probitas narrantis significetur; si antiquitas,hoc est, orationis gravitas; si memoria dIcentis ostendatur; si orationis veritas, hoc est, si antea solitus est vera dicere. Ultimo, si vitae fides addatur. t sunt confutationis Quinque, juxta Aristo,

204쪽

ad Rhetoricen. I7s

telem. Primo, contemnem

do , & nihili faciendo dicta ,

adversariorum . Secundo , hypocrisi, hoc est , action , vultu, gestu, & vocis sono. Textio , increpatione , ubi crimen aliquid maxime ali num, vel ipsa ludicum opinione , cum indignatione rejicitur: ut, Dii te perdant, fugitive,qui ista rejicis.Quarto, Antisque, seu comperi satione, cum asserimus rem vel pare vel majorem. Quia to, Ap Olanesi, hoc est, deductione, & sallacia, cum Iudicem vel Auditorem a re nobis contraria deducimus, quando pollicemur de eo , quod objectum est, nos alio loco esse dictitros ; & ita semsim elabimur,auditorumque

animos ab eo, quod nos premebat , ad aliarum rerum utilem considerationem tra-

205쪽

et 7 6 Manudumo ducimus ue quod saepe facit

Cicero . Quis est confutationis modus optimus Τ, Qui habet rationem non levem personarum, rerum,& temporum . Multa indignatione , multa risu, multa interrogationis alicujuS urbanitate , tela adversariorum sunt persaepe feliciter hebetata, quae rationum multitudo nunquam evicisset .. Videm dum igitur diligenter, quid Cratoria prudentia praeliri- hat. Pende verba Senecς graviter refutantis quaerimonias hominum contra Dei rectisS-.I. de simam proVidentiam: s Puta

Deum dicere, quid habetis, quod de me queri possitis, Vos quibus recta placuerunt ZAliis bona falsa circumdedi ;& animos inanes, velut longo fallacique somnio, lusi.

206쪽

ad Rhetorieen. 177Auro illos, argento, & ebore ornavi ; intus boni nihil est . Isti, quos pro felicibus aspicitis, si non qua occurrunt, sed qua latent, videritis, miseri sunt, sordidi, turpes, ad similitudinem parietum suorum extrinsecus culti . Non est

ista solida & syncera felicitas, crusta est, & quidem tenuis. Itaque dum illis licet stare, dc ad arbitrium filium osseudi,

nitent & imponunt; cum alis

quid incidit, quod disturbet

ac detegat, tuc apparet,quam tum altae ac verae foeditatis, alienus splendor absconderit. Vobis dedi bona certa, mamsura. Quando magis versa Ve ritis, dc undique inspexeritis. meliora, majoraque permisi vobis, metuenda contemn re , cupienda fastidire. Non fulgetis eAtrinsecus; hona Veristra introrsus obversa sunt.

207쪽

x78 Mantiductio

Sic mundus exteriora con

tempsit, spectaculo sui laetus. Intus omne posuit bonum. Non egere felicitate, felicitas vestra est. IQuis in Cossitationis ordo Hic similiter a prudentia oratoria dependet: saepe minuta quaedam oblecta, quasi levioris armaturae milites, in primo agmine conciduntur ;mox ad graviora devenitur, vel e contra. Saepe caput illud percellitur, cui caetera, quasi per annulos catenarum nexa cohaerent , exinde reliqua nullo negotio dirimuntur . Quid est Confirmatio λEa est , quae contraria ratione eorundC argumento . rum utitur , & caeteroqui per idem prope filum extenditur. Quod est discrimen inter Confirmationem demostrae

- - - Illa

208쪽

ad Rhetoricen. 779 Illa siquidem, cum clarails rebus agat saepiuS , quae omnibus probatissimae sunt, florem, ornatum, & gratiam spectat potius, quam contemtiosam probationem. Haec autem magis instat rebus, dc argumentis, quam VerbiS.

Quid est Ratiocinatio 3 Est disputatorum pro prium telum ue & si ea minus

cxpresse Oratores , magnR tamen dexteritate utunturis Nam & orationes plerum.

totas in syll ogismo fundatas

esse videas. '

Quid est Enthymema tbi ratio ipsius nominis

spectetur, omni argumenta

tioni commune est , & syllogismus Dialecticus vocatur . Usus obtinuit apud Rhetores , ut dicatur breviter com prehensa Ratiocinatio, cujuSIres partes in unius veluti

209쪽

18o Manuductio

propositionis corpus coalescunt 3

Quid est Dilemma Τ

Est argumentum cornu tum , ab utraque parte torquens adversarium ; ut, si improbus est, cur uteris ῖ Sinprobus, cur accusast Quid est Sorites . - ΛΥllogismum acervalem vocat Cicero, & inter cavillatioqςS numerat Ulpianus. Cavillatio est, cum ab evidenter veris, per brevissimas mutationes, disputatio ad ea, quae evidenter falsa sint, perducitur . . '. Quid sunt cornua 3, Argumentationes captiosae; ut, quod non amisisti, habes; centum aureΟS non amisisti; ergo habes... Qirid sentiendum de Peroratione Θ Peroratio, quasi extre

210쪽

ad Rhetoricen. I 8 Imus actus restat Oratori strenuo & diligenti minime.n gligendus. Henricus ille Rex dicebat, se OratoreS ex pero rationibus agnoscere. Prudentis igitur Oratoris cst, initio non ita magnificis illis eloquentiae propylaeis, & Ionicae structurae deliciis capi , quin mature consideret, qua porta commodissimo excedere , viriliterque se expedire possit. Et propterea spectandum est causae genus: Ocurrunt enim plerumque causulae , quae uec orationem memrentur, nec perorationem οῦ vel etiam breves oratiunculae, in quibus si perorationem elabores contentius , videaris rudis & inornatae domunci lae , caeteris incuria neglectis, grande & locuples posticum' extruere Ubi perorationem non desiderat oratio, saltem