장음표시 사용
141쪽
tum, signum, esse multitudinem spumae, paruas, & spissas bullas continentis productae in superficie aquae: quod usquet
adeo efficax est,ut nullum efficacius possit excogitari: Nam cum spuma mixtum quoddam sit quamuis praeter naturam , quia finali causa caret , veluti, S alia omnia quae praeter naturam sunt resultans ex permixtione aeris cum aquapropter agitationem violentam utriusque simul faciam, vetab agitante quolibet, vel a calore non tamen prout calefacit, sed prout agitat: Galeno teste calor enim, ut reliquas priuatas agitationes, ut pote ad rem nostram minus spectantes postponam, quando materiam ingreditur ideo commiscet aerem cum aqua; eam quoniam dilatando, & rarefaciendo. se dispositam illius in aerom vertit portionem: & quia ob immediatam unius ex altero productionem, duo se maxime illa contangunt elementat hinc perseuerante caloris acti ne, dum maxime rarefacta est, aqua ipsa concutitur. & una cum ex ea producto aere, agitatur,oc nascitur spumat quae
quidem uti dictum elicum non nisi summam in feruente sequa prae se ferat iam productam esse rarefactionem, qua immediate ad separationem partium idonea redditur: Ea sese
ostentante, haud verendum est, aquam exacte decoctam esse,& prolixiori ebullitione non indigeret Quotiescunque inquam bullia ipsius spumae, paruae erunt, & spillae, nam cum
inter eas, quae spumam necessario consequuntur, aliquae sint magnae, de rarae, aliquae quales diximus, & nonnullae vel medio modo se habentes, vel alteri statutorum iam extrem Tum proximi OreS, primae,&primis propinquiores, etsi gentis magnitudinem indicent, quia tamen, & una actionis breuitatem indicant; non aeque, ae illae quae, Nparuae, de crebrae sunt, hac in re nobis satisfacere possunt, ut pote quae, di de ipsius agentis tum vigore, unaque, & de actionis elac eianos certiores omnino efficiunt. Duo autem hic mianime pratereunda sunt, quae praeter adducta iam signa, Λ- quae bonitatem nobis ostendentia, eandem ,& optimam esse nobis pro certo pollicentur: Quorum primum est spumaea
met candor , qui cum uniusquc sui materialis principii sui
142쪽
triam puritatem indicet, merito cuius mixtum quodliber Hurimum de lumine in su i superficiem recipit, veluti, & de nive constat, quam etsi ab alia differat penes congelatio-Πem, spumam tamen nuncupare Arittoteli placuit: Et cum Ini .deseruenti aquae uti dictum est, ambo spumae materialia prin- ner/t. ani
cipia in sint, candida quotiescunque illa erit, &feruens aqua VR 'non nisi optima, & puritati proxima esse poterit, Candida '
inquam nam, ut alba sit, haud sat esse, ex eo deprehenditur, quoniam ex agitato vino etiam valde nigro spumam satis au bam gigni deprehendimus : Dealbare nempe aeris est in quovis corpore introeunti S. Secundum signum erit, si spuama ipsa ebullitione cessante, cito facileque dissoluatur, in. terclusi propterea quod spiritus, tenuitatem portendit, nec nou. & aquae ex qua produci iam toties dictum est: Ex a uerso si aegre dissoluatur crassitiem utriusque: Hinc teneabroso exiliente aere, & si ante austro, spumae in mari fiunt. quae aegerrime dissoluuntur, e contra borealibus spirantiabus flatibus, quae minus tardei Nec obstat hoc de maris spuma ideo verificari non posse, quia crassities ab illius aqua obsalsedinem nunquam seiungatur, ex qua productus,&inqua interclusiis spiritus, cum ratione proximae sui materiae, ne cessario crastus sit; Nullam rationem subsistere posse videtur , ob quam ressultans ex illis spuma, in una citius quam in altera aeris constitutione dissolui debeat. Dicimus enim non totum spiritum, spumam maris in esse ponentem, exii lius aqua a ventis agitata produci, tum quia cum Mare totum aeri expositum siti, agitatum sat de illo concipit pro spumae generatione, crassa enim illius aqua cum sit, difficu ter in aerem transit,& minus adhuc quia agens id praestare maxime potens, ab illa abest, calor videlicet, nam uti recte dicebat Alexander in quaestionibus naturalibus, Aqua quando inc lescit vi scilicet ignis rarefit, & tendit ad naturam aeris: In eadem igitur quamuis ex parte aquae semper dispositione permaneat: iuxta tamen spiritus diuersitatem ex diuerso aere producti in mari spuma producitur, quae modo
citius, modo tardius uti dictum est dis iqitur: Res iecus se
143쪽
habet de aqua coquenda, quae si pura eligatur, uti debet etiagi, in aerem ob eam quam cum ipso sim boleitatem habet
facile vertitur; & aeri non nisi valde parum exposita est,cum in operculata Lagena contineatur, etsi non Omnino pIena, ne disrumpatur; Et quia agitans causaeli calor , impartitus ab igne , quo nihil est efficacius tum ad rarefaciendum, tum In s. Epid. ad cam in aerem vertendum: Hoc idem forte uobis Hippo, tex. Io. cratem insinuare voluissedum dixit aqua decocta tum qu ' dem , ut aerem admittat, & quae sequuntur. Aliquis exilii. mare, atque affirmare posset, ipse si alibi de aqua seu dec
cta , seu decoquenda aliquid protulisset, quod nos iam nega
uimus, Vel quod Galenus in com mento aperte negat citata iam verba, initium ullum clarum haberent, ex illis vc emanans sermo omnibus alijs imperfectus non esset , quamuis simbi forte ipsi ad recordationem integer fuerit. Ateit Dimis cultas quia Regula haec quamuis elacax sit pro exacta aqua coctione dignoscenda, Vtrum dum cum eadem aliquid i coquimus nobi&inseruire possit i Dicimus ipsam nobis procul dubio tunc inseruire,& optime cum aliquid incoquimus, gratiae corrigendi tantum intrinsecam aquae crudit rem, qua postea ut minus robusti, ac de propriae valetudine solliciti homines, vinum diluant praecipimus v. Nam rar facta dum prorsus est per sufficientem ebullitionem aqua, quod ex dicta iam producta copiosa spuma, paruas. & spi fas bullaS continente optime deprehendimus; tam exiguam a re incocta virtutem contrahere non potest, quin pro intrinseca sui cruditate pellenda sat non sit,uti &iam sat ostenissum fulse mihi persuadeo: Dum vero eo fi ne moti aliquia ancoquimus ut aegrotantes a nobis curandi vino derelicto, eam solam in potu ast amant. Regula haec haud mehercule satisfacit; Qua vero tunc uti, nu decipiamur, expedia . . quoniam non ad valetudinis tutelam speciat, quam hic noS pro scopo habere constat, quin immo potius ad morborum profligationem alias forte
144쪽
Ex HIBENDA . C A P. X v II. Lib. p.
E R T I o oritur Dubitatio Vtrum Aqua eocta sit sanis exhibenda: Respondet Calenus, in- in Esquiens ubi est probata aquae copia, eam non det torum
es e coquendam pro sanis: quod, & clarius μ' i ἰχω explicuit dicens . sanu. tue
is Non sicuti vino , escis, exercitatione, vigiliis, somno, a da cap. 1I. is venere, alijs alias uti pro ratione aetatis expedit, ita de a- is qua quoque statuendum est, sed quam nunc optimam in- is dicauimus, hac uti puero, iuueni, seni conduceti Et hoc ne in prospera valetudine, aduersae praesidia consumantur, veluti rectissime monet Celsus: sed quoniam sunt quaedam aquae, quae quamuis nec sapore, nec odore malo deprauatae sint, atque oculis mu ndissimae sese offferant, nihilominus siue ex corrupti aeris mixtione , siue aliud quodpiam ipsis ingenitum sit, ab ignota causa proueniens, quotiescunque in potu affuniuntur, & assumentes inventriculo diutius com morari aut percellere, aut inflare, aut degrauare ipsum persenserint, periculum faciant illud ne ex particulari imbecillitate proueniat, an potius ex occulto aquae vitio : quod iuxta Hippocratis regulam In s. lib. planum fiet, si ipsam cito calefieri refrigerarique digno- phor. 6. uerint ; notam siquidem hanc optimum iudicandi inustrumentum esse, loco paulo ante citato protulit Galenus, et larici rivbi &praecepit inditium aliud esse ab oleribus; aut legu ui ieraum minibus, aut fructibus, aut carnibus, aut radicibus, insipsa aqua decoctis desumendum, siquidem in optima aqua 'celerrime, in vitiosa vero atque indomita tardissin e elixantur: quotiescunque igitur, aquae quantumuissensibusonin ibus probatae, hae dotes non inerunt, decoquenda, &erit pro potu illorum, qui bonae qua utuntur valetudinitantum deserunt quantum debent: Decocta vero in fri
145쪽
gido aliquo loco detinenda erit, quousque ad eam de maeotie actum eli frigiditatem perueniat, quod ideo comoddassequi potest, quonia aer siue totalis , siue partialis, respectu
totalis partialisque aquae, cum in superiori loco existat, eam In 4. lib. continens, illius quasi E- λέχεια est, ita alle ren te Philos phy 'ςψrμ pho, eapropter tamquam superior forma ipsam conseruat, eodem teste, tunc videlicet, cum in naturali dispositione est& eiusde constitutus, & ita frigidus veluti aestate in optimis cellis vinarijs, illius ope ad salutarem frigiditatem reuertitur. Animaduertendum tamen est uno in casu non pro sanis modo , verum, & robustissimis hominibus, aquam ipsam alida qui optimam necessario coquendam esse,aeliate videlicet pro nauigantium potu: Nam cum ipsa ob intensum, & ratione temporis anni, nec non ,& loci calorem, praescriptos salutaris frigiditatis gradus amittat: Ad quos pro conseruandutot hominum viribus, qui ea in arte sic elaborant , ut eas per id praecipuo tempus pene exhauriant , omnino redigendaeli; quamuis apud illos duo refrigerandi modi in usu sint, Primum quorum eorum nonnulli halynitri in aqua dis luti ac circunducti ope absoluunt: Alterum sic, cum naues peregre profecturae sunt probata aliqua aqua vasa quaedam rea Plent, seduloque operculis claudunt, funibus nauigiis adlia gant, atque per maris aquam secum trahunt: quoniam tamen horum primus infestus valde est, veluti infra sumus mssenserit & alter parum efficax: Aqua enim maris quamuis. infra extimam superficiem, quo magis ad iandum tenditur, eo minus calida sit, quoniam , & remissior irradiatio: Nam, & pro vero atque comperto habetur, in fundo maris, aquas esse dulces, superficiem non dulcem: Pro vero inquam
quoniam id, superioremque una illius partem calidiorem I 3. sect esse protulit Phylosophus, Nam sequenti problemate, quod P videtur aduersari , Aristotelis non esie . Iulium Caesarem scaligerum , mihi recte sensisse videtur, in quinquagesima
aduersus Cardanum exercitatione, quinimmo potius unam
ex responsionibus Antiquorum, qui putabant in prosundo salsitorem propter salis grauitatem, pro comperto autem
146쪽
quoniam veluti, & ibidem ipse asserit, illam In vitreis
vasculis urinatores aliquando extulerunt; quia dimissus Cantharus cum operculo cattiterinus: idque operculum sublatum funiculo , ac mox impleto vase ori reititutum et
At quia hoc non succedit nisi in locis profundis, ideo rationi consonum est Aquam a nauigantibus sic transmotam frigiditatem non nisi mediocrem contrahere, Vtinam, S talem etiam cum maxime opus est contraheret. diebus videlicet canicularibus: nam cum tunc ideo Piscium c pluras fieri dicat Aristoteles, quia ipsi maxime innatant, irris lib.do propterea quod per id tempus mare usque adeo euertitur, generat. ut etiam limus in summa efferatur, ita ut dictae iam maris animal. partes in dicta dispositione permanere nequeant. Quo ς P s' sit ut pro utroque dictorum extremorum deuitando, aeque
compendiosus ac salutaris refrigerandi modus illis tra a idendus sit, qui talis erit; Occidente sole aqua prius de- acoeta eo modo, quo in praecedenti capite traditum est, de ab igne semota confestim in Optimis vasculis figlini; squalia a nobis descripta sunt in decimoquinto praesentis libri capite fundatur, illisque detectis manentibus, nauis malo πsuspendantur, ut ibi per totam noctem refrigescat, postea restitutis operculis ante solis ortum in inferiori aliquo tnauis loco ponantur , qui nec sordidus sit, nec a sol eribus radijs percussus, frigidarumque herbarum folijspera multis sedulo madefactis circumuoluantur, Via enim hac frigus id, quod sufficiens sub nocturno aere acquisiuit , sat diu permanet: Ex aqua ad dictam dispositionem redacta i pluribus morbis, quos sat nota artis illius incommoda Nauarcis etiam ipsis, afferre conlaeuerunt, egregie praeseruare apta est, praeterquam quod non absque voluptaterino permixta solaque bibitur: Modus autem parum, aut nihil differt ab eo undequaque a Galeno probat , quem im . in Alexandria totaque Aegypto narrat se conspexissα de morb.
147쪽
CAP. XVIII. V A R et o insurgit Dubitatio , An aqua quamuis omnino inculpabilis sit, absquὀquod decoquatur sit aegrotantibus propinanda. Dicimus primo illorum nemini dandam esse, qui longis morbis correpti sunt: Hi enim cum ob cratas, lentos, ac m. lib. frigidos humores fiant, iuxta Galeni sententiam, immo, aptior. & omniu Medicoru,qui non facile concoqui possunt, & in Q '- patietibus partibus impacti sut,atque aglutinati: Et Aqualis . . lib.a. Omnis etsi alioqu i optima sit , & omni culpa vacet, quoni
M. misi. am tamen auctore ipso tarde meat, difficulter concoquia acue. tur, atque aegre descendit, satis constat quantum officere U possit, eorum materialem causam multiplicando , & iam aceruatae coctionem expulsionemque retardando, & ven-In p. lib. triculum nulla posthabita industria iuxta eiusdem manda- d Glaue. tum perpetuo custodiendum, eorundemmet causa semper semetipso imbecillem magis, imbecilliorem adhuc emetendo, non sine virium sensibili laesione, quae alioqui suo ob status distantiam, in robore maxime conseruandae suntris 3 lis de In acutis vero morbis illius usum tam rectd. D. Hippo- M. crates vituperauit, veluti ex adductis iam a nobis, suo lo. textu o. co verbis illius, satis superque patet,vt Galenus alioqui dicere assuetus se Hippocrati minime assentiri, nisi quatenus dicti sui firmas affert demonstrationes in haec verba hic a nobis non minus utiliter , quam libenter repetita, in
V T A et v R . Quibus in morbis cum usus aquae affatim
148쪽
esse possit, & uniuersim, seu unica vice. N pluribus vicibus idest in quotidiano potvi de utroque intellexisse Hippocratem, verba illius plane ostendunt: Galenum tamen hac in re placitum ipsius insequi nolentem , suique foliasse dicti immemorem affatim exhibuisse, veluti ex illius dictis MPerte, ita & ex nostris ni fallor non obscure prorsus constat, Tutius esse ab illius usu una cum diuino Hippocrate prorsus abstinerer Doctrinae cuius studiosus Alexander Aphrod isaeus, dum causam adducit, quamobrem tam a. qua, quam vinum, delirium atque insaniam faciat. si imopportune febrientibus detur, inquit: Aqua sane, quoniam obtrudit foramina, & iter claudit, quo putris materia possit exhalare, putredinem febresque auget, itaqua facit, ut mens de suo statu moveatur. Saepe etiam seruore nimio corporis Aqua imiecta , pro alimento febribus est, iquemadmodum, & fabri se rari; nonnihil humoris conspergere consueuer
il runt , ut carbo. . nes arderis In p. lib. problem. ProbLFL
149쪽
ARTE GELIDA REDDITA I T E R v M. a.
VIN To quaeritur Virunt aqua ex arte uti proditum eii cocta, si in vase excepta, g Iida in aqua immergatur, vel in puteo suspendatur, recrudescat: Videtur dicendum ex quo cruditas eii passio, merito cuius res quaelibet coctibilis aegre concoquitur , etsi aqua in hoc sensu forte non proprie cruda iccirco dici possit, quoniam nec concoqui potest proprie, nam quae proprie conc quuntur eadem, & nutrire postunt: qua facultate destit in 1.libd. tam illam esse Galenus ,&Princeps str iptum reliquerunt. rat. vict. quam concoctionem nihil aliud esse, ipsemet in tertio de acut.c. - facultatibus naturalibus libro affrn au it, quam eius quod ,'' assumitur siue esculcntum, siue potulentum sit, praeparau' ' P tio ad recipiendam alendorum formam: At quia Medici
praeter hanc, alta rationem quamcun quc , a calore natuarali factam,coctionem vocare consueuerunt: quo in sensu N ipsa ab innato calore concoqui potest, idest alterari, calefieri, & ad exitum dirigi, maiora minori ve cum nes Cio, prout ipsa magis minusue cruda extiterit: Lt quia cruditas teste Avicenna densitatem consequitur, quo erit Vbi rup δ' erit di cruda magis; cuius quidem dcnsitatis, duae cum sint causae, commixtio scilicet terrelirium partium, quae ob illarum sensu imperceptibilem exiguitatem, cum aquam findere nequeant, nec descendendo ab ipsa se sponte exuere possunt. Altera vero est insignis frigiditas, vel insita, vel sibi impartita, a quibus dum seruet vi ignis priuata, priuatur &densitate, unaque cruditate,
non usque adeo tamen quin ad pristinum frigus reuersa, vi
150쪽
Iola aeris, reliquiae illius aliquae non supersint uti oste
sum est: Vtraque vero iccirco vi ignis priuatur, quoniam rarefit: & rarefactio cum sit in genere motus secundum iocum, & consequatur vim caloris, teste Averroe tali mos in 7 physto aqua,& frigiditatem deponit quia alteratur, nulla enim com- alteratio absque praeexistentis alicuius accidentis corruptione, &noui generatione: unaque, & suos terminos Promouendo praeparat descensum terrestribus partibus , Ita ut priuetur cruditate , seiungit enim calor aetherogenea uti asserit Aristoteles in secundo libro de generatione.& corruptione: Haec quamuis post coctionem, arte plus
quam opus sit refrigerata uti dictum est , nec terrestres a missas a decoctione ipsa , postquam sat quieuerit partes, nec illis persimiles, reassumere, contrahere ullo modo possit,&via hac non amplius recrudescere t iccirco tamen pro parte recrudescit, quoniam ab impartita sibi noua,& humani corporis conseruationi non undequaque respondente frig: ditate, Terminos quos dum fuit decocta Promouerat, contrahere cogitur, ita ut iterum denseturi iis Juemadmodum enim rarefactionem vim caloris, ita, de ensationem vim frigoris sequi asserit Averroes ubi su- 'prar Ad quam nouam densitatem , etsi valde imparem eruditatem sequi, aliqualem tamen ex eo constat, quoniam teste experientia non aeque faci Ie hypocundria pertransit. ac dum sponte refrigeratur, inepto ad eam glacia dam existente aere. Quod si quaerat aliquis ex quo aqua decocta, & calefacta, quo tuto bibi positit, ad talem ita. tum debet reduci, ut iuxta Galeni mandatum in medio ris iis vi frigoris sit, quod ferit, & teporis qui resoluit, sue vi ara thori. ris, siue vi gelidae aquae id fiat, parum videtur referre, & l. s. adhuc minus, quoniam ad statum iIlum redacta dum sola feruet a cruditate, uti dictum est, non omnino liberatur. quo fit ut propositis iam artibus refrigerari possit. absque quod recrudescat magis, quam sponte aeris vi frigefieretrucique latendum est , si quis prudentia praestans, mente