장음표시 사용
451쪽
ceptum enim assumatiuum de fetendo testimonio, pro loco S tempore obligat,& propterea li tunc non uult homo par re perhibendo testinionium necessariunt , non excusatura mortali. Extra iudicium autem talium testimonium iudic ' tur sicut m endacium.
Timorpotest multipliciter eget peccatum.
TImor nullum est secundu se peccatu.Potest tamen multipliciter fieri peccatu .Et ex modo timendi, puta si plus aut minus timeatur quam oportet.Et ex collatione unius timendi ad aliud timendum. Et hoc est quandoque mortalerVt si plus timeatur occisio corporis quam mors animae: plus timeatur ira principis quam ira Dei: & sic de similibus. Ponitur quoque speciale peccatum timor pro tristitia de bono alterius, quia nocivum est mihi aut aliis, si temerarius est timor , nam si ueritati aut rationabili aestimationi innitutur, nullum est peccatum moderata tristitia de alterius prosperitate ex qua bonorum oppressio uenit.
Ludus ad uitium ostentationem in quo mors com
poralis sequi possit, prohibitus es.
Τ Omeamentum hoc est ludus vo ad ostentationem uiarium & audaciae milites multi ex condicto conueniunt& congrediuntur temere: ita ut saepe mortes hominum inde proueniant peccatum esse mortale constat ex admixte perniacie uitae humanae,siue in effectu, siue in periculo frequenti, absque rationabili causa. Vnde tales ibi uel propterea mo tui carent Ecclesiastica sepultura,etiam si ad poenitetiam con versi fuerint:ut canonica iura disponunt.
Mmpublicam tirannice occupare pecca-
ue immediate siue mediante coacto comensu subditoru.Vel quantu ad effectum modumque regiminis: vi contingit iis, qui quamuis veri sint Domini, non quaerunt publicum bonum sed proprium P est peccatum mortale etrauissinium, Dd i utpote
Υrannus qua respublica occupatur vel quantum ad Dominum ut contingit iis qui se vi Dominos costitu sit si-
452쪽
tpote contra bonum publicum & tanto peius quanto remoetius est a poenitentia. Regnandi siquidem amor tantus est , ut non permittat tyrannum quo ad dominium conuerti ad Poenitentiam , ut illis quoque boni proprii amor radicatus
dissicillime euelli potest. Sed nunquid gubernante tyranno qui scilicet non habet tegitime dominum sed tyrannice occupat illud ) peccent illi qui recurrunt ad ipsum pro iustitia, quia inducunt illum adactum quem non potest licite exercere. Respondetur quod excusantur a peccato inducendi tyrannum ad actum de opus sibi illicitum petente ab illo iusti tiarquia non petunt actuni illicitum, sed iustitiam actus illius illiciti.Sicut enim luxuriosa sancte consulitur ut non adult ratur sed semicetur, hoc est minus malum committate quia subintelligitur si luxuria uti uis:ita occupatori dominii sancte suadetur quod minus male utatur dominio illo. constat autem quod minus male utitur qui usurpato dominio utiatur in actibus dc operibus alias iustis, quam si in actibus aut operibus aut etiam omissionibus iniustis S perniciosis Reti publicae aut particulari persenae uteretur. Eadem autem ratio est de suadente & petente.Et propterea pie interprietandae sint petitiones tam iustitiae quam honestae gratiae quae ossea xuntur tyrannis:scilicet si uis,seu ex quo vis detinere & exercere hoc dominium,utere illo iuste,utere honeste, utere pie, utere ad utilitatem publicam , ct priuatorum prout deceret dominum. Attestatur quoque hoc esse licitum communis. iasiis omnium qui seb tyrannis, & dubiis Dominis degunt didum absque conscientiae scrupulo passim omnes ad tyranos, di dubios dominos recurrui,ac si essent domini.Hoc.n.signinest licitu esse hunc ad tyrannos recursum : quia alienum a r tione est,ut omnes inter quos sinit uiri probi) errent, de pe cent absque remortu conscientiae. Attestatur etia sepradi Interpretationi intentio recurrentium ad tyrrannos: constatae namque quod non intendunt ipsi petere: ut tyrrannus utatur xyrrannide,ut usurpet actum iudicii quoniam mallent ut cederet tyranidi & iudicio: sed ex quo usurpat sibi dominium ac iudiciuna, intendunt ut iuste, ut pie utatur usurpato it minio di usurpato niaicio. Et quod intendunt, hoc petunt:
453쪽
ita quod nec intendunt nec petunt atriam usiurpatu, sed qua litatem sanctant in actu usurrito exercendo.
Vectigal diuersis respectibus dicipoten iniqimm .
sunt quae imponuntur a non habentibus potestatem, utpote tyrannis, sed
quae exsorma uel ex sine, aut ex abusiis aut ex materia constat esse iniqua. Et ex
forma iniusta uectigalia sui quae aequalitatem proportionalem non c5tinensi. --a- sed plus grauant minus grauandos, sicut enirn comunes honores' aequalitate proportionali distribuendi sunt, ut digniores plus honorentur &c. ita onera c6- munia sic disti ibuenda sunt ut secundum ratam a quolibet tolerentur,& propterea iniusta ex forma sunt uectigalia quae onerant improportionaliter: hoc est plus grauant minus gratiados.Et haec manifeste uidentur,quae pro iis quae uehu tur, ad usum propriu exiguntur: qm radix usus est indigentia: ita quord quanto homo magis indiget,magis utitur.qui .n. plu
res habet filios plus indiget,ac per hoc plus utitur: S sic consequenter plus soluit uectigalis: ac per hoc de primo ad ulti nium qui plus indiget,plus grauatur uectigali, quod est inisequum. Gabellae istur pro iis quae deseruntur pro usu proprio,iniquae sunt: sc secundum lNes ciuiles C. se uectig. l.ua niuersi. poena capitis plectendi sunt exigentes ta pro iis quae deferuntur pro usu, quam iis quae deseruntur pro seminado, quam iis quae deseruntur ad fiscum. Vnde huiusmodi uecti alia non tenentur homines seluere. Sunt quoque iniqua est ne uectigalia, quae non pro publica utilitate, tied pro bono Proprio principis imponuntur. Nec obligantur subditi ad soluendum huiusmodi uectigalia: quoniam tyrannica non politica sunt huiusmodi vectigalia ex proprio sine. Sunt etiam uiolenta ac iniqua exabusu uectisalia imposita rito Pro temporali necessitate, puta pro muris ciuitatis cons εdis,si post completa moenia perseuerat illorum vectigalium examo, quia princeps sic vult. Violente nanque rapinae sunt manifestae: dc propterea non obligant in foro conscien-
454쪽
eis. similiter non obligant, ii imposita sunt pro construenaidis muris,& tamen non apylicantur ad muros construendos
misi pro serina, sed imbursantur a principe aut rectoribus. Ethreuiter si non sit id pro quo imposita sunt uectigalia iniqua
sunt ex abusu,& fraudes aut rapinae sunt nec tenentur subditi soluere in soro conscientiae. Reputantur quoque ex civili iure iniqua uectigalia ex materia,quaecunque imponuntur super aliis quam super iis quae causa negotiationis uehuntur. Capitulo de uectigalia lege omnium: Et extenssitur negotiationis nomen in proposito
ad uenalitatem : ita quod quae deseruntur ad uendendum, sunt materia uectigalia reliqua quae pro usu suo, 6c semiliae suae deseruntur, exempta sunt a uectigaliis licitis. Vnde non ligant in soro conseientiae huiusni odi illicita uectigalia ex
materia. Iustorum autem undique scilicet ex agente,serma, sine, usu ac materia ) uectigale Baus peccatum est mortale , ex suo Senere: utpote nocumentum inserens reipublicae, de
ad furti uitium spectat ita quod peccatum mortale interii nit in hac substractione, non ex inobedientia praecepti obligantis ad mortale . nec ex uinculo poenae appositae contrieransgressores, sed ex natura debiti reipublicae nonseluti quomodocunque sonet statutum: quia eo ipso quod ue Η-gale iustum est, tollit homo fraudulenter reipublicae quod Lum est. Nec resert an respublica per suos ministros sibi exigit, an per eos quibus ipsa uendidit: quia uectigale reipublicae seluitur , cuicunque seluatur : dc a republica tollitur quandocunque non soluitur : dc nihilominus in 'iuria fit illi qui emit , tanquam subrogato . Nec excusat fraudem a peccato ni ortali,quia institores uectihalium dc emptores prae cognoscunt quod sani multae Baudes absorestitutione,nisi comperiantur in facto fraudes:siciit non excusantur dispensatores rerunt comunitatis, aut dominu aut . ciuis a crimine furti,ex hoc quod communitas aut dominus aut ciuis praescit huiusmodi suos dispensatores Daudulentos esse sicut nec Iudas excusatura surto ex loculis, ex eo quod Dominus praecognoscebat quod fur erat. Institutio
enim S uenditio di emptio vectig. intelligitur secundum id quod lebituna est. Et licet necesse sit ut fraudes eueniant
455쪽
vae autem homini illi per quem faus venit.
tanda suntplura in materia uectigalium.
O Ccurrunt circa vectig. adhuc quinque notanda. Priinucirca authores. Nam secundum canonica iura,extra deverb.sig. super quibusdam declaratur illa esse pedagea,salinaria ac guidagia interdicta,quae non apparent, Imperatorum, vel Regum,vel Lateran. Concilii largitione concessa, vel existiqua consuetudine a tempore cuius non exaeat memoria introducta:ita quod quantum est ex parte authoris, quatuor numerantur legitimi aut hores scilicet Imperatores, Reges , uniuersale concilium, lx antiqua conluetudo sine memoriamiiij. Et scito quod sub appellatione concilii clauditur Papa G tiam solus,quia ab ipso concilio authoritatem habet.Et simi Iiter sub appellatione Resum comprehendi uidentur ciuit
tes habentes merum & mixtum imperium, non recognoscentes superiorear aliquem in temporalibus sub quo sint : quia eadem ratio uidetur de istis , dc regibus. Imponentes autem noua pedagia, uel augentes antiqua sine legitima authoritate peccant mortaliter rapinae crimine. becundum
circa exactores, quod exactores iniustoruni vectig. si sunt iniusta manifeste, vel ex parte authoris , uel formae, uel sinis, vel materiae , vel abusus , dc breuiter quomodolibet sint iusta manifeste , non excusantur ab iniquitate mortali. Si autem non sunt manifeste, iniusta sed in dubium aliquibus vertuntur, aliis a riuantibus tulia, excusare uidentri r subditi exactores . quia in dubiis obedientia excusat. Qiii uerti non sunt subditi, aut non ex ob dientia faciunt non debent se periculo iniustae exactionis exponere. Et nihilominus memento excommunicationis contra exactores pedagiorum prohibitorum. Tertium circa exemptos a vectig. Nam a clericis, di perinis Ecclesiast. pro se aut rebus sitis quas non negotiandi causa deserunt a erigi nequeunt vectiga. cap. quanquam. de censib.
456쪽
Vbi habes censuras Ecclesiasticas, scilicet excommunicationis contra singulares personas, ct interdicti contra communitates, donec extorta restituerint. Quartum circa prae-suniptionem iuris de uectig. quia in cap. quanquam de cem sibus. in vj.dicitur quanquam pedagiorum exactiones tam iure canonico quam ciuili regulariter merito sint damnatae r Ex hoc nanque textu apparet,s, communiter uectis. quae Scredagia uocantur, sunt damnata: Et intelligo hoc uerificari Propter materiam quia limites negotiationis excedunt: dc propter krmam qaantum ad immoderatum ualde graia alien: & propter nouitatem:& propter iniustam causam aut in principio, aut in prosecutione . tot namque conditiones
exiguntur ad iusta uectig. ut dissicile serte sit inuenire, usctigalia iusta: Spropterea merito damnata requiariter dicuntur utroque iure humano. Exigitur siquidem ad iustutiam uectigalium. Primo, legitima authoritas imponet
eis , de quo dictum est, Secundo, iusta causa finalis, quae est Blum bonum publicum .i Tertio,iusta serma, & ut non uioletur iustitia distributiva, de ut non sit immoderatum
gravamen. Quarto, iusta materia: quae selum comprehendit res negotiatorias. ati into , iustus usus: ut scilicet satiltiad publicum bonum pro quo imposita sunt: di demum l
emporalia non prorogentur ultra suum tempus. Vbi nota quia desectu authoris censentur illicita, si non apparet aliquis quatuor supradictorum authorum ita P non pro sumixur pro iustitia uectigalium ex parte authoris, sed contra illam si non apparet: ut in dicto c. super quibusdam . ci Te patet) similiter praesumendum uidetur contra iustitiam uectig. secundum alias conditiones si non apparent, tanto magis quanto regulariter dicuntur damnata. Et haec dicta sint ut prudens confestor in iis quae non apparent iusta, non cogat poenitentes ad restituendum exactoribus uectig.Quintum est circa collectas. Proverbium est , Facta lege, i Uenta est malitia. Qitia uectig. quae pedagia dicuntur, reuulsd appellantur gabellae uel doanae, i cc. tot laqueis ac da- nationibus subsunt, & de facto exiguntur zabellae non s
ltim pro mercaturae rebus, sed rebus ad urum, miserti doetores multarum animarum, adinvenerunt,quod licet non
457쪽
mssint per modum uectig. imponi gabellae pro usu, porulini tamen per modum collectae imponi a communitatibus , hoc adiecto moderamine, quod imponant suis subditis tantum, ita quod lare es non teneantur. Sed distincti ne hic opus est.
Nam hac in re aliquid est iuris, & aliquid est sacti. Spectae siquidem ad ius, an collectae huiusmodi sint licitae. Et si quidem uerum est quod dictum est scilicet quod distributio Gnerum communium commensurata iis quae uehuntur ad usum, est iniqua ex sermaj quia plus indigens seus utitur: ao plus grauatur ) collectae istae iniquae sunt: apparet quoque alia iniquitas in istis:quia pro iisdem rebus non negotiatoriis aeque grauatur pauper sicut diues. Collectae namque pro c5muni bono grauantes singulos, deberent commensurari per senis iuxta earum lacultates, & non quod tantum soluat pauper quantum diues. Si tamen communitates sibiipsis imponentes collectas, non ad commensurandum soluetiones rebus pro usu uel non usu, sed pro expedienti ad quietem dc pacem ciuium modo colligendi pecunias opportunas , approbarent talem modum collectarum , ut quilibet ipsorum soluat in porta secundum ea quae desert per portam , non uideo damnationem aliquam : quoniam si pro communi bono quietis , &yacis seipsos tali modo grauare eligunt, nulli iniuriam faciunt. Et ad hoc, ut arbitror,tendunt doctores excusantes huiusmodi collectas etiam pro iis quae deseruntur ad usum. Essent quoque in collectarum impositione dc duratione cauis sepradictae considerandae ex parte sinis S usus: quia sine illis non sunt iustae nec obligant in foro conscientiae ad soluendum illas o Ad factum autem ιpectat an secundum ueritatem istis exactiones sint collecta-xum,ansbio nomine ab excusantibus dicantur per modum collectae. Disserentia siquidem inter collectas & uectig. est luectig. imponuntur omnibus per portam aut passum,Sc. uallementibus,siue sint subditi, siue peregrini: collectae autem cantant quod soli clues aut subditi,&c. Et proptera quum coset, quod omnes transeruntes oportet sbluere constat quod non collectam, sed gabellam per modum gabellae imposuerunt R exigunt. Et quid adhuc egemus testibus , si etiam
458쪽
ab omnib. gabellae u entur ita in & nomen direm gabelle habent, ac per hoc iniquitatem. Non est igitur ingerendus conscientiae scrupulus non soluentib.huiusmodi uectig tanimale excusata excolere colle una.
Venationis usus an ct quarido peccatum
inducatis Enatio secundum se nullum est peccatum:quia est usiis V naturalis dominii homini praestiti super animalia. Per
accidens autem est peccatum multipliciter. Primo ex inci cunspectione in actu uenandi: ut si fiat cum periculo aut dano proximi,non considerando si homo percuti possit,aut ndamnum inseratur agris seu uineis, &c. Et tunc iudicandum est peccatum secundum temeritatem, periculum dc damnu , si emersit. Secundo, ex conditione per nae cui prohibitum est umnari: ut si sit clericus , nam cuilibet clerico interdicitur u Datio ,& syluatica seligatio cum canibus, ct accipit res aut salcones habere. c. omnib. extra de cler. vena. Et constitutis in sacris poena suspensionis imponenda statuitur , si quis talium persionarum In hac uoluptate uenationis saepius detentus fuerit. ibidem c. Epistopum. Τertio, ex conditione temporis, quia scilicet uenatio impedit a debito cultu Deo tunc exhibendo: ut si quis propterea omittat Μissam, aut struitores fa os ad hoc occupando impediat audire Miffam. Et simile est iudicium de aliis diuinis, quib. interesse debet: iuxta doliri nam Anib. quae habetur dist. ca. an putatis. Quarto, ex immoderato assectu, ex quo ca. facile omnia humana opera sunt peccata. exosa autem inuenitur uenatio S. Hierony. & Amb. quia ad peccatum implicat: S sorteipscialiter quia abducit Dominos a necessariis expeditionibus, dum propter uenationes minorem gerunt curam subditorum, subtrahunt, seipsos reip. aut quia animum quasi serocem facit, aut fouet in prosecutione & persecutione animalium cum delectatione. Ex quocunque autem accidentesiae mala uenatio certum est non esse malam ex suo genere: ac per hoc constat esse licitam debitis adhibitis circunstantiis.
Efficitur quoque quinto illicita uenatio, si propterea domiti
459쪽
nus priuat populunt libertate capiendi animalia sylvestria
quae in nullius sent bonis, in quo ubi consueuerunt esse capientium : ita quod nec ex parte animalium possessor aliquis damnificetur, nec ex parte loci alicui fiat iniuria. Huius modi enim priuatio tyrannica est : utpote contra bonum communis libertatis de utilitatis propter bonum propriae dilectionis: & perniciosa est si poenaui notabilem adiiciat. Secus autem est,si ab antiquo cuius initii non extat memoria, uenationes reseruatae sunt domino. S tunc etiam debet poena moderata esse.
. , Venditio poteri multis respectibus esse uitiosa.
V Enditio,licet nullum sonet peccatum, multis tame nio dis peccatum fit. Primo, ex quantitate pretii: ut si uendatur res pluris quam ualeat, uel in se secundum communem aestimationem seu usum, uel uendentis. Nam licitum
est 1iendenti pluris uendere, si plus ualet sibi, no quia pluris eniit,sed quia commota sibi latum est,ut licet ualeat decem,sibi tamen ualet uiginti.Secundo ex seaude in substanatia rei: ut si quis unam rem uendit pro alia : ut aquam protiino, ut ficiunt miscentes uinum in uegete, aut mel pro ZM- charo, uel fumum tenae pro reta barbaro, Sc. ut faciunt mali
aromatarii in consemonib. dc medicinis, Sc. Et hinc in intillis artibus fraudulenta ac iniquaxedditur uenditio uenden. do unam rem in toto uel in parte pro alia. Et est ex suo genere Baias haec Maortalis. Tertio, ex staude in qualitate rei rtit si uitiosam rem uendit pro non uitiosa. Est enim hic fraus & iniquitas manifesta . Secus autem si uendit rem puta caballum ut est explicans se nolle pro desectu teneri: tsic enim si non pluris uendit quam inueritate ualeat, omnib. desectibus consideratis, non peccat: qu amuis emptor fallatur a seipso , sic quod si sciret tot defectus, non emeret.Sed si uendit pluris quam ualeat inueritate, peccatum est iniustitiae in foro conseientiae. Et est mortale ex suo generer quia nocumentum infert proximo iniuste. Osiasio,
ex staude in quantitate mensura poderis,aut numeri: quod constat
460쪽
constat esse mortale. Quinto, ex monopolio augmentatIDuo pretii. Iu ana & monopolium est prohibitum: dc quantude pretio augetur ex monopolo, tantum iniquitatis apponitur pretio . Nec excusantur huiusmodi mercatores ex concessione dominorum :quia nec ipsi domini excu santur a r pina dum emptores coguntur emere tanto pluris, quia non possunt aliude emere. .n. monopoliti hinoi non solum i priuatorii hoc damnii, sed comunis libertatis offensivunu&ideo non est tolerandu.Sexto, ex temporis expectatione : ut
si pluris uendat qua ualeat, quia non nunc sed post annii pretium expectat.Eli tamen hic grano salis opus,primo ratione latitudinis pretii. Non enim consistit iustiam pretium in pucto,sed distinguitur trifariam :aliud siquidem est pium, aliud moderatum, aliud rigorosum: Hinc enim sit,ut res eadein eodem loco ac tempore uendatur dece,undecim , ct duodecim:ita quod intra huiusmodi latitudinem reputatur pretium iustum . Et propterea si uenditor soluenti nunc dat pro dece, & soluturo ad annum non uult dare nisi pro duodecim,iniustus non est: quia non exit terminos iusti pretii. Sed si uellet quatuordecim, iniuste uenderet & ad ullara roducitur : ut infra de ustara,patebit . Ex dicta autem pretii Iatitudine contingit ut in eodem die prudens negotiator inultum lucretur,emendo in pretio miti, & uendendo in rugoroso,Secundo ratione dubii. Nam si quis merces suas noesset in ueritate nunc venditurus, sed seruaturus in tempus aliud, in quo creduntur uerisimiliter plus ualiturae quam nunc, non intelligitur uendere pluris iusto pretio, si pluris Uendat quam nunc ualeant . Quod potest dupliciter fieri . Primo,ut vendat nunc pro Io pretio quod tunc ualebunt communiter siue plus siue minus. Et hoc caret omni scrupulo.Secundo, ut ex nunc determinetu pretium. Et sic oporret pretium esse moderatum, ita quod stet intra limites dubii suturo illo tempore pretii. uerbi gratia: seruandunaimentum ad mense1nΜait: uerisimiliter creditur quod ualebit decem,& quod poterit plus aut minus ualere, nunc uerὼ ualet octo,licitum est mihi qui seruaturus ad illud tempus eram , vendere nunc decem ex quo uerisimiliter dubitatur uod plus aut minus tunc ualebit: ut paret in ca. nauigant: