장음표시 사용
101쪽
si ab aliis non fatis accurate suerint definiti, accuratior definitio a nobis stibstituenda.
Ea prosecto ratio est, cur nos terminos in antiqua philosophia usitatos retineamus. . Non moramur si vel maxime videantur barbari, vel vi etymologiae rebus non satis conveniant, quae iisdem denoran
tur. De rebus ex earum notionibus ratiocinamur, non exterminorun
derivatione grammatica Nec in philosophia verborum elegantia. sed veritas est, quae detestat. Exemplo nobis sunt Astronomi qui retinum runt terminos ex erroneis opinionibus enatos. Istiusmodi nomina sunt assxarum4 planetarum sive stellarum erraticarum inuae appes lationes dubio procul inde enatae, quod primitus stella fixas erede bantur eaelo solido quasi affixae, planetae vero incerta lege per celum hinc inde vagari putabantur. Immo Replemu in nova sua Astron mia terminos veterum Astronomorum retinuit, etsi non idem prorsus eorundem retineri potuerit significatus, sed tantisper immutandus fuerit cum res in theoriis veterum per eas denotatae in novis theoriis Repleri non prorsus eodem modo locum habeant. Nova a tem definitione non variari significatum termini, qui ante minus a curate fuerat definitus, ex supra not. q. 42. dictis intelligitur. Multo minus autem serendum, si qui novos terminos comminiscuntur
quibu ab aliis diis involvunt ut nova invenisie, vel ab aliis hausta proprio Marte reperisse videantur, cum ventositatem non probet philosophus.
Si termini accurata de itione explicentis, cognitionem reddunt distinctam ad progressum scientiarum vitamque utilenti Si termini accurata definitione explicentur, res, quarum dis serentias intellectus beneficio distincte percipimus, nominibus quoque a se invicem distinguimus in sua genera ac species distribuimus. Rerum vero in sua generam species accurata distributione cognitionem reddi distinctam, uberius ex Logica patebi Porro si res a se invicem diveris in genera specios accurate distribuantur, propositiones quoque accuratae oriamantur, in quibus cuilibet generi atque speciei sua attribuuntur praedicata. Enimvero istiusmodi propositiones sunt ad prougressiun scientiarinn, S ad vitam utiles s Iaad. Cognitio igit ip
102쪽
philo phica redditur terminorum accurata definitione explicatorum usu ad scientiarum progressum atque vitam utilis.
Si terminiscaremus, toties recitanda est definitio quoties termino est locus Multis igitur verbis opus est, ubi vox una senicit. t taediosa ista definitionum recitatio sepiissime mentem turbat. Nonne taediosum foret ui Geometria, si toties quadrati definitio recitanda foret quo: ies nomen quadrati occurrit, V. gr. incelebri illotheoremate Pythigorie direndum foret, figuram quadrilateram equi lateram reaingimum .eujus latus sit hypothenus trianguli rectanguli esse aequalent dua in figuris quadrilateris aequilateris rectangulis, quorum latera sint duobus cruribus ejusdem trianguli restinguli sigillatim aequalia' Qui in demonstrationibus plurimum nee sine attentione ad formam demimstrandi fuere versati. quantum adjumentum in ratiocinando iruti terminorum beneficio propositiones fiunt concinnae, sitis stipes que experiuntur. Oppido autem falluntur, qui sibi persuadent, rerminis philosophiam obseurari. Quodsi enim accurata des nitione idem explicentur, lucem potius assundunt, quam primum crebro usu evaserint similiares Absque terminorum usu non multus in scientia progressus expectitri potest lis igitur earere possunt qui in limine
subsistunt. In Arithnaethica dudum observ.ivi,qu.mtum conuModus ter minorum usus numeri ingentis enunciationem reddat diit in tam quae absque eo adeo evadit confusa, ut mens perturbata vita intelligar quod ore prosertur.
advortarem nude proponendamsi iunt. In philosbphia tradi Midi Ampi mus rerum definitione. g. 16. demonstramus, quaenam citus. ipsis sive vi definitionis, sive sub data quadam conditionc convenianti . 2I I3o.), aut quomodo aliquid a nobis fieri possit β 58 7s ) QE'niam suo loco in Logica β. i53. demonstrabitur in definitione non plura esse ponenda , quam quae definitum in esse sito determinant in propositionibus philosophicis conditio accurate determinanda, sub qua praedicatum sublecto convenit IIIJ, consequenter in eis p eter subiectum ci predicatum ac utriusque determinationem, si qua adsuerit, nil it ponendum in demonitrationibus denique non plura a CO
103쪽
contineri debent, quam quae lumciunt ad revoeandum cetera in memoriam ad ratiocinia complenda requisitat . 23. co sequenter quae ad demonstrationem animo concipiendam se tieiunt nec minus per se patet, ubi docemus, quomodo aliquid a nobis fieri possit, non phira dici debere, quam quibus saetis intentum consequamur igitur non phiribus opus est verbis. quam quae ad ea in licanda sumciunt, quae ad desinitiones, pr positiones deternuitatas, demonstrationes earum S problem tum resolutiones seu modum, quo quid fieri debeat, requiruntur. Qui non pluribus utitur verbis, is veritatem nude proponit Verbi autem propria sunt, quae rebus litis, de quibus adhibentur, significandis destinantur. Quamobrem si non pluribus utendum est verbis, quam quae animi nostri conceptibus
alteri significandis sumciunt, quemadmodum a nobis modosuit ex ictum verbis utique utendum erit propriis.Idem adhuc aliter ostenditur hoc modo. In philoiphia non utendum est terminis nisi accurata definitione explicatis 3 II6. , necarec pio verborum significatu est recedendum 3. 4et.), adeoque do rebus singulis, de quibus nobis sermo est, utendum est verbis,
quae iis significandis sive ex intentione philo phi A. 146. , sive
ex communi loquendi consuetudine destinantur, contea uenter
propriis per definitionem modo traditam. Immo quod hie meeipitur, supremae legi styli philosophici comsentaneum, quae nullius rei alterius rationem haberi jubet, quamur alteri animi nostri sensa aperiantur ν. 4 i. J. Exemplo quoque nobis sunt ab antiquissimis temporibus Geometrae, qui nonnisi verbis propriis usi , nee pluribus, quam quae ad veritatem nude proponendam sussieere deprehenderunt. Ubi enim nil intendimus, nisi ut alterum doceamus, nul a est ratio, cur alia adhibeantur verba iisque plura,
quam quae ad hunc scopum sufficiunt Philosophus seribit, ut prosit,
non ut perluadeat, quemadmodum orator, ne ut delectet quem
admodum Poeta. Non aliud intendit quam quod ex veritate, quam proponit, agnita onsequi potest. Scribit enim iis, qui veritatis am re ducuntur. Absit tamen, ut quis sibi persuadeat, ea contemni quae alio loco alio fine saeit Poeta, vel orator, qui idem philosophus.Quin potitas non inconsultum judicamus, ut veritatem a philosopho e rami
104쪽
quae nuda fastiditur, pulchro haubim vestitam in scenam produeat Poeta, vel Orator, ut ejus amore capiantur, quibus nuda sese minime probat opera enim danda est, ut veritas ad vitam utilis omnium omnino hominum animis instilletur, quacunque demum ratione id fieri possit. Quae a nostro scopo aliena sunt,4 a soro philosophieoabene jubentur, non ideo vituperantur & ex olbe litterario prosci
I. So. Hinc consequitur, philosophum respuere debere verborum GPolis ornatura, qui Oratores juvat. Ille enim ornatus aut in verbis orator ex impropriis confistit, aut in verborum ambagibus , quod utrum philosephiaque iampsicitatistyli philosophici adversaturi f. 49. . 'VςΠὸς
Tenenda tamen hie sunt, quae modo ad praecedentem paragraphum auum
quid nobis videatur verum, quid salsum aut non licet Aisigopham tanquam verum defendere, nisi quod aliis ita videtur Nemo di de illo. non larsetur, nos in priori casu uti libertate philolbphandi in posteriori nullam nobis esse relictam. Libertas itaque phi ΑΝ-phaia est permictio publice proponendi suam de rebus philosophicis iententiam.
Philosophus, penes quem stat libertas phdosophandi, definit judi, cat, asserta probat, prout ipsi visum fuerit haud quaquam vero sibi injungi patirur, ut demirionem eondat, quemadmodum volunt alii, etsi eam agnoscat regulis genuinae Logie adversim, vel ut in judicando non suo, sed aliorum stet arbitratu,quorum iudicium a verit ue alienum ipsi videtur, vel ut tandem argumentum pro stabilienda aliqua thesi ab aliis allatum pronuntiet validum quod multipli ei dubio involutum experitur. Liber in philosophando suo, non aliorum stare debet j ditio philosophiam traditurus si Astronomus per rationes astroninsucra, quae Psi motum Telluria circa Solem annuum persuadent, sto
105쪽
tuit, Tellurem circa Solem spatio unius anni revolvid in Astronomia per hune motum inaequalitatem se e ululam puneratum explicat,ia suo stat judicio in reddenda inaequalitatis istius ratione atque adeo librutate philosophandi utitur. Ita Repler motum istum defendens quod observationibus menomenotum caelestium eum congruere deprehenderat, ei si rerum astronomiearum imperiti eundem absurdum pronunciabiIurae impium, libertate utebatur philosophandL
Mesiluit, Serrisus e tra philosophandi est coactio defendendi ali philosophan rum de rebus philosophicis sententiam tanquam veram, ututia de isto nobis contrarium videatur. Ubi nulla in philosophando libertas, sed foeda servitus ibi non per mittitur suam de rebus philosophie .sententiam palam eloqui. Verum pronunciandum illud, quod aliis ita videtur, si vel marime a veritate alienum deprehendatur. Definitiones condendae sunt ad aliorum placitum, si vel maxime tales regulis deliniendi contrarientur. Ali xum standum est judicio, etsi idem veritati parum consentaneum reconstet. Ad probandas theses utendum est argumentis, quae ab aliis pro validis vendi tantur, etsi ea maxime infirma esse agnoscamus. Si Aitronomus suerit convictus, motum Telluris annuum circi Solem obser itionibus ecelestibus convenire, motum e contrario Solis circa terram quiescentem ab iis abhorrere, morum tamen Solis verum, tum Telluris absurdum pronunciare e re tur nisi censuram sibi molestam incurrere velit is libertite philosophandi destituitur& sub jugo servitutis gemit. Ira Galitius a Cardinalibus Inquisitoribus sistema terrete motae tanquam erroneum injurare eoactus, quod validis rati nibus in Dialogis de systemate mundi adstruxerat, libertate philos phandi non fruebatur. Nondum 3isputamus, num libertas philosophandi prorsus integra relinqui debeat, an eam in nonnullis restringi eonveniat. De eo paulo post dispiciemus. Nunc tantum declaramus, quid libertatis philosophandi nomine veniat, quid e contrario servitus dieat. Nostrum adeo de facto Inquisitorum judicium hic non interponimus.
z: Si qui philosophiam methodo hi ophica tradere debet, eit duum seruuuti in hi phando Non nequit Etenim. Cui iugum
106쪽
iugum servitutis in philo phando imponitur, is debet admit- tere definitiones tanquam genuinas, quas a regulis logicis ab Hori phil horrere deprehendit, propterea quod alii eas judicant bonas Ahicae Hadmittere debe propositiones tanquam veras, de quarum e vcrstur, itate dubitat, immo quas fallas est agnoscit, propterea quod alii eas pro veris venditant admittere debet probationes tamquam demon1trationes quas plurimis desectibus obnoxias agnoscit, propterea quod alii rigorem & validitatem ipsarum praedicari vir. s. 32.) Sed methodo philosbphica philos phiam trastinus in definiendo es e debet accuratus 3 II6.ΙI9. in judicando circumr pectus 3 Iai. I3O. , in demons ando rigudus M. III IRI2O.I23. 2 ordinis tenax ε. 24. , adeoque rogulis methodi philosophica adstrictus in aliorum gratiam probare nequit, quae iisdem adversantur. Quamobrem philos phiam methodo philosophica tradituro jugum servitutis imp
ni nequit. Erunt sorsin aliqui, qui sibi persuadebunt, istiusmodi servitutem
philosephandi, qualem nos supponimus, ab omnium seculorum moribus abhorrere. Non dicam de iis, quae inter nos aguntur, ubi non destar, qui cum ipsimet omnem sentiendi licentiam non modo in philos0phia, sed in ipsis sacris sibi sumant, istiusmodi servitutis jugum aliis intentant neque enim desunt exemp:a alia, quibus idem confirmatur. Nonnesobrius,Theologus Ultrajectinus tartesum atheisint,minimum patrocinii atheismi postulabat, quod in demonstranda existentia Dei.
non tritis uteretur argumentis; sed novam ingrederet viam, quam
tutiorem in re tanti momenti judicabat Lectu digna est epistola Camuli ad Metium prolixa apologetica p. m. 79.4 seqq. quae Meditatio nibus deprima philosophia juxta alias objectiones in eas cum responsonibus Cartes subjungitur. Neque Campanella alia de causa in ejus . demeriminis suspicionem ab hominibus libertatem philosophandi in alii non serentibus adduitas,quam quod aliis, quam receptis, armis in aethrismo triumphato adversus atheismum pugnavit. Taedet referre plura Mallem enim inter eruditos non prostare vesaniae ac malignae
107쪽
solius verita in eligendis sntentiis lius veritatis ratisnem habere debet. Quirit Fiamia enim philosophiam methodo philosophica tradere debet, is νβtis milli propositioni in eadem locum concedere tenetur, nisi quam ex principiis ussicienter probatis legitime deducere, leti3 H8J, invia non utenduin ipsi principiis nisi sussicienter probatis 3 ii7. , neque terminis nisi accurata definitione expliacatis β. 116. . Definitiones censentur accuratae, quae Logicae re gulis resipoliden: mi. g. cit. , adeoque non admittuntur, nifiquando eas iisdem respondere demonstrari potest. In Logica quoque docetur, quomodo principia certa tum per experie tiam stabiliantur, tum per ratiocinia eruantur not. . III. , neoque philosophus principia sussicienter probata tuetur, hrum evidentiam per regula logicas agnosci In eadem que Logica docetur, quomodo conchusiones ex principiis Iesu tima consequentia deducantur not. S. Ii 8.), adeoque philosophus tanquam demonii fatum non admittit, nisi quod demonsti tum es e per regulas Logicae evincere valet. Omnis philoχphi cognitio ad definitiones 4ropositiones earumque Marion strationes redit, quod pis opere manistinim in Logica demonstrari potest Quamobrem si philoiphiam methodo philos phica tradit, non admittit nisi quod per regula logicas admitti potest. Enimvero Logica eas tradit regulas, quibus faculta. cognoscitiva dirigitur in cognoscenda veritate 3 6I. , conse quenter qui non admittit, nisi quod per regulas logica admitti potest, is nil admittit, nisi quia idverum esse evidenter agnosciti Philo phiam itaque methodo philoiphica traditurus in e . gendis sententiis solius veritatis rationem habere debet.
ismia sunt Hinc consequitur, quamdiu philosophia methodophi ophicaretis irassitur, Hellendasent,ia exulare debree omnes ratione extris sua Qui enim veritatis tantum rationem habere debet, ut sententiam unam praeserat aliis, quod eam veritati consent neam deprehendit β. 34. 3 is non ob alias rationes semen tiam quandam eligit, aliunde quam ab ipsa rerum cognitionadcrivatas, quocunque dearum uomine veniant.' --
108쪽
Methodo philosophie philosophanti perinde est, sive veritas sueritiam olim agnita, sive recentius demum detecta sive hodie in pretio siti sive eontemnatur; sive ab alitiisexu eruta, sive ab ipso demum proprio Marte reperta ' sive a viro celebritatem nomini, consecuto defendatur, solateat libro autoris obscuri nominis Ueritatem is per se amat&eam propter se maximi ficit non eam ad fimam, opes, aliorumque savorem refert. Fortuna bona non sectatur philosophus cum dispendio veritatis. Immo ponamus, philosophiam methodo philosophica
traditurum admittere tanquam verum, quod erroneum, vel tanquam teriam quod dubium, ut aliorum gratis aucupetur, vel quod taliaeetendendo ad nominis clari famam contendi videt, vel ut vinum vendibile leuori me ut propinet cum ex antecedentibus demonstret
se emis Ru lex prineipiis autem erroneis Mincertis deducanrur. Wronractinoem not. g. iis .aut errores continuo multiplicare privatique commodi ergo sciensae volens alios in errorem seducere ausi
quae docet, inter se minime conneόtere, hoc est, methodo philosophicae renunciare debet, quae non minus praeeipit, ut in philosophiam propo-stio nulla admittatur, nisi quae ex principiis suffieienter probatis legitime deducitur I. Ir8. , quam uisequentia per antecedentia declarenturae demonstrentur β. 32. Non am urgeo, quod privati commodi gratia alios Daude circumvenire sit ab honestate & moribus hominis Menui acinum.
m,aborumstare debetjudicio Philosbphiam naethodo philoi-s ' flare. phica traditurus non uti debet terminis nisi accurata definitione explicatis s. i69, nec principiis nisi incientc probatis j ii7. nec adnaittere debet propositionem, nisi quae ex principiis sui ncienter probatis legitime deducitur ii8. 2 si cognitu utilia demonstrari nequeunt, eorum probabilitas conveniente ratione adstruenda, pia autem probabilia a certis probe distinguenda o. 25. . Quaenam det initiones sint accuratae, quando principium sit sui ncienter probatum , quomodo couclusiones ex principiis legitima consequentia deducantur, quae ad ce tam cognitioncni adhuc desint unde cognoscatur, in Logica doceturinor. g. II 6. IIIII8.4423. . Philosophus igitur philoso
pham pHlosophica methodo traditurus regulas generales ibi a traditas
109쪽
traditas ad casus speciales, hoc est, defirutiones, principia&propositiones applicare debet. Dum ita judicat cie valore definiationum, principiorum impositionum, suo stat judicio', non aliorum: si enim ipsemet aliorum judicio stare deberet, ista disquisitione non haberet opus. Sed hoc methodo philosopli, eae repugnat. si
Qui plures numeros ipse in unam summam colligit, de ejus quinitate ipsemet statuit, si vel maxime aliter assignata suerit per errorem ab alio. Etenim si fide alterius summam suinere vellet, quanta ab eo asib gnatur, ipsemet calculo non haberet opus. Similiter si quis definitiones, principia, propositiones admittit ob autoritatem alterius is non opus habet, ut ipsemet juxta regulas logicas ad examen revocer, quae a aliis assirmantur, vel negantur. Neque adeo opus est, ut regularum logiorum sit apprime gnarus & habitu polleat easdem ad praxin transferendi quod tamen implieat, ubi methodo philosophie philosophiam tradere debet s. 3s. . Immo si quis tantum ob aliorum autor,tatem desinitiones admittit tanquam accuratas, principia tanquam dificienter probata, propositiones tanquam legitime ex iis deductas, alias vero ut propositiones probabiles, judicio proprio neglecto is tantum novit, quaenam ab altero dicantur, adeoque nonnisi historieam habet cognitionem cognitionis alterius I. . . Ab eo adeo non aliam quam historicam eognitionem cognitionis philosophie aliorum requisiv . i. g. 8 Quis non rideret Mathematicum, theorema geometricum de quantitate angulorum in triangulo rectilineo, quod scilicet sint duobus restis aequales, probaturum provocare ad Euclidem consensum omnium Mathematicorum ' Quis non rideret eum, qui demonstrati nem propositurus assirmarer, theorema demonstrari per angulorum alternorum inter parallelas aequalitatem & hanc demonstrationem consensu omnium Mathematicorum validissimam haberi illos vero reprehenderet, qui ipsam demonstrationem evolutam darent 3 Eodem igitur iure ridendi sunt, qui definitionem venditari iubent pro aeeur ta, principium pro sussie ta vel probabili propterea quod alii famam consecuti illam pro ceurata, istud pro sumetenter probato, hanc pro demonstrata vel probabili venditarunt vel qui argumenta ab aliis adducta pro firmis agnosti aevalidis volunt non serentes, ut ad formam genuinae demonstratiouis reducantur. Mirabuntur sorsan nonnulli, cur talia adeo studiose in culcentur, quae nemo sanus in dubium revocaverit enimvero parem
110쪽
dam est tempori Satis superque persuasi sumus, e re esse ut talia mo
Si quis mi phiam methodo phimphis tradere debet, is absumtentu a
tradita non admitterepotest usquatenus ea exprincipii stiri. ββ in β ηstram sinet Num. Philosophiam methodo philosophi-- ' catraditurus in definitionibus4 propositionibus non utitur temminis nisi in anterioribus explicatis 3 Ii6.119. , nec propositio- hus in demonstrationibus, nisi quae in anterioribus fuerint demonstratae G. ao. Quambbrem si definitionem alterius suam iacit, ea non continere debet terminos iis ab ipso explicat .. Si propositionem alterius sitam facit, termini, ex quibus conflat, ab eo explicati esse debent eamque ex propositionibus a se demonstratis demonstrare tenetur Ab aliis igitur tradita non admittit, iii si quatenus ex suis intelligi ac demonstrari
. 58. Hinc consequitur, feri post, ut pN phiam me hodopbi Di si is Mophim traditurus ab aliis verbis dissentiar, eis in res consit vςrbi minsius vice versa ut in verbiis consensus, etsi is, e thur ipsis non p μ ramuniar. Qui enim methodo philosophica philosophiam tra-2 ' dit, voces a significatu vago ad fixum reducit 3. 44. eidem- que significatui constanter inhaeretis. 43. . Quodsi igitur contingat, ut alter Vol per inconstantiam loquendi, vel suo in denominancto jure usiis, quo unicuique integrum est rei a se inventae, quod commodum Visum fuerit, imponere nonam, Voce quadam in alio utaturignificatu ubi uterque de eadem re judicium tu erit, quod a veritate non alienum, in re est consensiis, in verbis vero assissennis ubi vero alteruter de re, quam voce quadam denotat, tulerit judicium a veritate alienum, non implicat, ut judicium istud sit verum, si vox in isto significatu sumatur, quem eidem tribuit alter, consequenter in verbis erit consensus, etsi in re interciplos non conveniat. Non jam nostri instituti est, omnes perstringere easus, quibus ae- 3 cidit,