장음표시 사용
121쪽
ve reticere novit methodo philoiphica philosophatus quemadmodum ex dictis ad I . colligitur S suo loco ac tempore ex instituto demonstrabitur Enimvero si libertas philo1bphanis di limitanda est in Rep. non alii constitui possunt limites, quam
ut ne tradantur religioni, virtuti ac statui publico adversa id quod in Politica ex instituto demonstrabitur, cum ex principiis politicis tota fluat demonstratio. Quamobrein cum methodo
philolbphica philosophatus ipsemet sibi constituat limites, quos transgrediuntur alii. libertas philoibphandi eidem concessa nuhil creat religioni, virtuti ac statui publico periculi.
Quodsi objicias, experientia constare contrarium: Benedictumis Spitio a philolophatum fuisse method mathematica, quae eum philois sophica eadem 3. 39. hoc tamen non obstante docuisse, quae rei, gioni xvii tuti contrariantur tum quidem respondeo, utique fieri polia, ut quis in applicanda methodo philosophica aberret,sieque in eo
rores nocuos incidat; sed tum aberratio ab altis evidenter demonstra xi poterit, ut errore emendetur,nec in philosophiam recipiatur H 8. Quod in specie Spinosam attinet, is Ethicam suam, quam Focat, mea thodo Geometris recepta digessit in definitiones, axiomata, propositio nes atque demonstrationes eorundem sed nondum hine eonsequitur.
quod methodo philosophica fuerit philosophatus, ut in definitionibus
terminos omnes sufficienter explicaveritvi in demonstrationibus non usu fuerit principiis niti sufficienter probatis formamque demonων tionum genuinam tenuerit, quemadmodum methodus teri philoso ph ea cβ. II6. I 8 24. . Quodsi aberrationes a vera methodo inquirere libuerit, tum patellit, quibus debeantur errores nocui. Nostrumjam non est in hanc arenam descendere obiter tamen observamus eum istiusmodi afferre definitione substantiae&libertatis, quarum vi nomnisi Deus substantia atque ens liberum dici potest. Etenim substantiam definit peria: Uius est per se concipitur hoc est, id, cujus conceptu non indiget conceptu alterius rei, a quosormari debeat Meam rem tib ram dici quae existaseae natu ae necessitare existis assola adagendum
determinatur. Quis definitiones istas attente considerans non videt
prio1em esse potius definitionem entis a se quod eum sit sol Deus, ea utique nonnisi ipsi convenire potest. Quia porro non, det soli Deo convenire, quae in definitione en is liberi sumuntur Nam sola sua necessitate existere est deii proprietas entis a se .
quod solus Deus est, ct prorsus independenter ab omni te alia sese
122쪽
determinare, denuo nonnisi Dei est Sed qui methodo philosophiea philosophatur a recepto vocum significatu non recedit f. ΙΑΣ.), eonsequenter quae ita Vulgo accipiuntur, ut de Deo&hormnibus una praed, rari posiint, non ita definienda, ut de solo Deo praedicari queant. Taceo alia, quae poterant in definitionibus istis desiderari. Ponamus vero mutari non posse,ut methodo philosophica philosophantium unus alterve aliquando abutam philosophandi libertate, non tamen ea ratio suDeiens est, quae persuadeat, ut sublata mothodo philosophica, quae absque philosophandi libertate consistere nequit g. i66. ,servitus introd criur progressui scienti irum adeo inimica 3 Isa. . Nihil ex omni parte
hoetum Aemittendus est unias alterve abusii' ne missum facere tene murmulto tu striorem usim, praesertim eum ab usui adhue adhiberi possint remedia civilia in Politica recensenda. Infrequentior vero erit
abusus, ubi ipsa philosophie philosophandi methodus fuerit intimius perspecta & philosophitur per creberrima exercitia ad habitum eadem utendi contenderint, proscriptis habitum intellectus insusorum vel per saltum acquirendorum somniis.
Si qua propositio philosphica theolgicae, vel interpretationi Omr- έcripturae sacrae receptae contradicere putatur, contradictio eviden lae ' re demonstrando. Duplex est casus contradictionis aut enim Mis
etatνadictio est patent, veluti quando Ptolemaeus ait: Terra in tibis ob αανο mundi quiescit Copemicus Vero assirmat: erra medio in tradenda. ter planetas Deo colhcata circa Solem moveru' Vel latens, veluti cum in Geometria dicitur, circulus alterum intus contingens idem cum eo habere potest centrum, id quod propositioni alteri contradicit, qua assirmatur omnes radii unius circuli sunt inter se quales. Nonnunquam etiam contradictio ideo latet, quod verba in alia imantur significatione ut niam servitus philo-Qphandi cum methodo philosophica consistere nequitis. 33. , sed libertas potius philosophandi cum cadem necessario connectitur 3 166. , nec philosophica methodus rejici potest, nisi volueris, ut philoibphus tradat, quae nec suffcienter intelligi, nec evidenter vera agnosci possunt l. 36. , ct ut nulla certa ac distincta cognitio obtineatur 3. 37. , sed talis, quae ab usu vita abhorret 6. 38. ideo contradicito philosophanti obtrudi οφ L. 9 N . . mu
123쪽
non potest, sed evidenter demonstranda, ut philosephus, qui suo, non aliorum stare debet judicio β. 36. , eandem agnoscat. Quamobrem cum fieri possit, ut in re sit consensus, etsi in verbis appareat dissensus 3. 38. 4 contradictio non venditari potest pro patente, nisi ubi dissensum realem eviceris, ex dotuutionibus nimirum, quas methodo philosophica philosoph tus in medium asteri β. II6. , ostendens verba a philosopho ct theologo in eadem sumi significatione. Quodsi lateat mi tradictio, legitima consequentia ex thesi autoris, sumtis primcipiis ab eodem concessis tanquam praemissis, inferri debet contraria theologicae, cui illa contradicere dicitur. Patet adeo methodo philo phica salva contradictionem cum theologia aut Scriptura sacra philossipho non posse obtrudi istaea Eva patere, sive latere dicatur, evidenter esse demonstrandam.
Plura patebunt suo tempore tum ex Logica, ubi methodum refutam di sumus exposituri; tum ex Politica, ubi de libertate philosophandi in relatione ad Remp. sumus acturi. Sussicit hic abunde, quod cum m thodo philosophandi pugnet concessa alteri licentia contradimoneacumveritate revelata pro arbitrio impingendi. Et eum manifestum sit. nondum pugnare cum Scriptura sacra, aut Veritate revelata, quod r.eeptae alicui interpretationi scripturae, aut thesi theologicae, praesertim inter ipsos Christianos adhuc controversae, contradicit; monstrata comtradictione nondum liquet, thesin philosophi esse falsamig. Q.). E. enim rotunditas Telluris contradicebat interpretationi quorundam loeorum Scripturae a Patribus Ecclesiae fame non 3. 63. non tamen ideo erat salsi alias enim non tanta evidentia demonstrari potuisset,
ut ipsi Theologi vim dictis seripturae illatam agnoscerent, nee Teiudirem circumnavigando g. 6. Geogr.) ipsi sensui manifesta secta suisset, Attendit ad ea, quae dicta sunt, earia Romana, cum Galineis libertate philosophandi in detrimentum religionis abuti diceretur. Inquisitores enim Cardinales non obtrudebant ipsi contraditaonem sedeontradictionem patentem monstrabant, quam ipse Gallia, diffiteri non poterat. Nimirum nemo ignorat, usque ad Opernici tempora unanimisero postea a plerisque, ipso Dehone de Brae loea Seriplineae de motu Solis ita fuisse aecepta, aeri sensus litteratis motui Solis diurno faveret. Recepta igitur Scripturae interpretatione statuebaissur, oram qui usa iacerum vasta GHγυντ cum opermodesto
124쪽
desendebati erram ct motu vertiginis elaea proprium axem, & motu translationis circa Solem moveri, consequenter non Terram,sed Solem in centro universi quiescere Patebat igitur contradissio inter assertum Galliato receptam Seripturin sacrae interpretationem Agnorit tamen curia Romana,nondum inde sequi, hypothesin terrae motae esse salsam: etenim P. Fabri e Soeietate Iesu, Poenitentiarius Roma ad S. Petrum, rescripto, quod legitur in Transactionibus Anglieanis A. I66s. menseJunio, declaravit, ii quando vernicani motum Telluris firmiter demo
straverint,illam ei non adversaturam, cum propter scandalum tanquam veritatem eundem proponi non permittatur. Nimirum aut a recepta seriorum interpretatione in gratiam hypotheseos terrae morae est recedendum,ut eadem est retinenda. In utroque casu non evitabitur scand tum udicio Fabrians Etenim si recepta Scripturae interpretatio retinetura tamen defendi permirtatur motus Telluris tanquam vermiseri
potes,ut hine aliqui olligant, Scripturam sacram docere, quae veritati
consentanea non Irunt quo posito multae variis modis consequunt
eoncIusiones religioni adverti prout ille,qui eas inseri, his vel alitat pothesibus fuerit addimis. Quodsi recepta seripturae interpretatione in gratiam hypotheseos, quae nondum demonstrata est, recedatur Persecutum est non modo te forta in posterum hypothesia reperiat salsa.
sed & parum eonveniens est, in casu inevidentiae Theologum cedere Philolopho immo utroque in casu denuo consequentiae fluunt religio-m parum respondentes, civersae pro diversitate hypothesium aliarum.
qua tanquam praemis, ingrediunt
tur.la ita non absque ratione scandalosum visum fuitPoenitentiario laudato receptaeScriptura interpretationi nuncium mittere in gratiam' i philosophicae. Quamvis autem curia Romana noluerit, ne a creetur, ut motus Telluris defendatur tanquam verus,ante demonstretunnon tamen ideo prohibuit eodem uti tanquam hypothesi in computandis motibus ecelestibuso reddendis phaenomenorum rationibus.Etenim ipse Riceiobu eodem motu tanquam hypothesitis Immo eum Cassinus junior, Astronomus Academiae regiae Scientiarum Parisnae in Commentariis istiusAeademiaeA.I7I7.adduxerit obse sationes de parallaxi tuarum ad hybothesin istam demonstrandam; ψ- risitio patet,lioere in Ecclesinomana inquirere in veritatem hypothe- quae receptaeScriptulae interpretationi adversitur.Exemplum hoeba quae a nobis demonstrata sunt: neque enim ab iis abhorrct.Et.
rami methodo philosophie philosopli tur in philosophiam non a - debet tanquamverum, nisi quod ex principiis sufficienter pro- μα bat,
125쪽
batis per legitimam consequentiam inferre valet g. Π8. , probabilia aeertis accurate distinguere teneturs.ra nee hypothelibus alium comeedere locum, nisi quatenus ad veritatem liquidam inveniendam viam sternunt Iia . : absit autem ut hypotesibus utatur tanquam principiis
in demonstrandis dogmatii 3 128δ. Qui methodo philosophis philosophatur, non aliam poscit libertatem philosophandi, quam quae cum methodo philosophie consistit, eonsequenter circa hypotheses ipsi lassicit, si eas ad ulterio disquisitionem publice proponi conceditur adductis rationibus, quibus earum probabilitas adstruitur. Ceterum quod eum praecise casum spectat, ubi hypothesis philosophica receptae alieujus loci Scripturae sacrae interpretationi repugnat, nos jam alibis3. 77 sq. Urun. ostendimus quod minimeopus sit, ut sensus Scriptum sacrae ab eventu philosophico suspendatur. Sed cum usum glicae in interpretanda Scriptura sacra monstraturi ea de re ex instituto dicturi simus ra. Log. hie quidem Ioel specialiora addi parum
Progressu ne ubertate hi phradi nullus est sientiae progressas. sumi ββ Quodsi enim libertas philos handi minime viget, nemini per-ώδε .ha in m*st publice proponere suam de rebus philosophicis ei,
, ,d i. tentiam, quae a recepta abhorret g. III. , adeoque cogitur unu quisque sententiam Vulgo receptam tanquam veram defende re, utut ipsi contrarium videatur, consequenter servitus philosephandi locum habet 3.132. , qua stante methodo philosophia
ca philosophari nequit 3 ,33b. Quodsi absque methodo phil
sophica philosophia traditur, ea traluntur, quae nec iussistenter intelligi, nec evidenter vera agnosci possunt 3. 36. , nec certa ad distincta g. 37. casibus vitae satis respondens obtinetur cognitio β. 38.). Quis igitur hinc sibi promittet alicujus in menti in philo phia progressus idem adhuc alia ratione ostem ditur. In philosophia non perinde ac in Alathesi fatentur autores, quae ignorant; sed de iguotis sibi judicium sumunt ac scire sibi videntur aliisque videri volunt, quae ab eorum cognitione maxime sunt remota. Quodsi igitur, siublata libertate philos, phandi, alterius standum est judicio β.isi.), fieri profecto potest ut desendenda sint, quae a vero abhorrea Enimvero admuta
126쪽
uno errore sequuntur plures, si eo tanquam principio utamur ad inserendas conclutiones. Quamobrem si quis errorem agnoscit, is gradum sistere debet, cum nec errorem emendare liceat, nec veritate contraria eidem substituta ulterius progredi concedatur. Quantum obsuerit progressui scientiarum servitus philosophandi, omnium seculorum testatur historia. acquis ignorat, quam parum incrementi ceperit philosophia, cum a philosophia Aristotelico Sehou-Ilica ne latum quidem unguem recedere liceret. Quae disciplinae phi-Ioseolii tabuere incrementa, ea debentur viris, qui excusso jugo, philosophinii libertatem sibi arrogarunt,ringentibus aliis, quibus servitus magis probabatur. Non negamus, ex libertate philosophandi plurima propullulasse damna, ex servitute vix secutura quo jure resertur superficiaria philosophiae tractatio, qua desidiosa juventuti placere student propter panem philosophantes. Enimvero damna ista ex libertate philosophandi non per se sequuntur, sed quatenus ea perversae methodo superaecediti Quodsi enim methodo philosophie utaris, ista minime metuenda. Hac methodo qui philosophatur, non admittit ab aliis disti, nisi quatenus ex principiis suis demonstrari & intelligi possunt 3 Is7. , nee defendit tanquam verum, nisi quod ex principiis sufficienter probatis deducitur 3. ix , probabilia a certis distinguitii ias ), immo operam dat, ut ab aliis dicta Melarius intelligantur, ad majorem certitudinis gradum perducantur, k ut eorum cum ceteris veritatibus nexus perspiciaturi g. 619. Tanto igitur intervallo a superficiaria tractatione distat, quantum a terra coelum.
Ostendimus f.466 libertatem philosophandi convenit e methodo philosophicae, immo ab ea separari non posse non ergo mirum, quod eo in earu scientiae non sit inimica Sed si libertatem philosophandi sibi sumunt, quibus methodo philosophica uti non datum est, tum superficiaria tractatio locum habet ae opinionum monstra magno numeron scuntur.Ubilibertas philosophandi exulat, haud raro seientiarum culturam cimen Verritur. Unde vexas creant autoribus homines improbi sub praetextu veritatis vindicandae, quos odio aliis de eausis pr. tequuntur Nonne Socrates cicutam bibere coactus fuit, quod accu-iaretur, quas impia doceret ae juventutem seduceret, propterea quod avrus odium adversus eum conceperat ex causa privati Nonne X Ragoras, Praeter Socratis, a Cleonte impietatis accusatus , quod
Solem sensus iationis experiem docuisset, ideoque in carcerem con-
127쪽
lectua de ad mortem damnatus est Nonne ipse Aristotelestumo vetatis, stulatus ab umedonte, silerorum antistite, ve Demophilo, ut videtur aliis, Athenis Chalcidem se contulit, quod nollet, quemadmodum aj at committere ut Athenienses, qui Gerati fuerant adeo inctos,bia
S cntiarum tanti viribus incrementa Silentiarum promovebunt. Qui metho-qμqηψ sis philosophica philosophatur, is apprime gnarus est regul Asi,t in logicarum labitu pollet eas ad praxin transferendi pendiari I35- , consequenter novit, utrum methodo phi sophica philosbphetur, nee ne aut ubi aliquando aberrare contigerit,
errorem statim agnoscit a corrigit, quemadmodum Arittameticae gnarus e habitu computandi instructus novit, se op ratione arithmethica rite defungi, dum attentionem ad eam assere, aut errorem, quem admisit, monitus statim corrigit.
Quamobrem cum methodus philosophica praecipiat, ut non utatur terminis nisi accurata definitione explicatis β. 16. , nec admittat principia, nisi sussicienter probata 3 H7. , multo munus propositionem, nisi quae ex principiis sussicienter probatis legitime deducatur g u8. 4 ut accurata demonstratione ut turi 3 Iao 123. et . atque hypothesibus non alium decernati cum, nisi quatenus ad veritatem inveniendam viam sternunt g. 27 128 ), probabilia quoque in usiim vitae hactenus admi, tenda a certis distinguat β, 23.), ut denique verba a rebus a curate discernatis. 380, attentione usus novit, num definiti nes, quibus utitur, sint accuratre S principia sussicienter probata, propolitioncs Fetcunque siissicienter demonstratae num demonstrationes sint omnibus numeris absblutae, num quia busdam propositionibus inter probabilia concedi possit locus num hypotheses ita sint comparatae, ut ad veritatem inveniendam viam sternere queant, S ubi contigerit, vel memoriaetabilitate vel attentionis desectu id quod in Logica enucleatius proposituri sumus), eum in applicatione regularum logicarum
tibi, admonitus, vel ipsemet alio tempore mentem magis se
128쪽
renam ad meditationes reiteratas afferens lapium agnoscitis quod erratum est, vel corrigit, vel, ubi veritas nondum inpotestate est, errorem missum facit. Idem cum sit animus omnibus methodo philos hic philo phantibus, unus veritatem ab altero traditam agnoscit eaque ad ulteriora detegenda utiatur alter lapsum admussum vel annotat, vel emendat , qui eum admisit, eundem agnosciis, nisi jam ab altero emendatus fuerit, ipsemet eum emendare studet. Collatis adeo viribus
incrementa cientiarum promoventur. Erunt Fbrsan nonnulli, qui sibi persuadebunt, de methodo philosophie praedicari, quae experientiae repugnanti suamnque enim evis
dentia errores ab aliis commissos demonstres, varias tamen hominibuaesserationes, cur eos pertinaciter defendant. Quis enim est, qui ignoret, vulgatiuimas esse querelas de pertinaci erroriam agnitorum delam sone Enimvero multa vulgo videntur dicuntur, quae non sunt. Intellemis non adeo nititur contra evidentiam imperium voluntatis semius, quemadmodum vulgo creditur. Qui nullam unquam demo
strationem distincte perceperunt, Logicae verae ignari multoque magis ejus applicandae habitu destituti, assensum determinant non per evidentiam rationis, sed per rationes extrinsecas, quae multis modis variant unde assensum benta voluntate pendulum atque adeo in se ad utramque partem contradiόtionis indifferentem. Unde videris, esseras eodem fervore defendere , quo contradictorium hodie propugnant, ct in aliis aeriter reprehendere flammis teralibus dignum judieare, quod modo ipsi docueranti Sed eorum exempla nostro effatomi ne adversantur. Etenim nos supponimus eum, qui erroris admonetur, esse methodi prulosophicae gnarum eamque ad proin trans-tis reposse nee minus alterum utraque virtute pollere, qui errorem esse admissum demonstrat, ne per ignorantiam reprehendat, quod ista vi te non destiturus valde probaret. Neque etiam est, quod verearis. methodi quoque philosophicae gnarum errorem, quem agnoscit, per tinaciter defendere, eis evidentiae demonstrationis resistere nequeat, in eundem agnoscat. Etenim qui sciens ac volens errorem deis eir, ne errasse videatur, iasbi dedecori ducere debet, quod erraverit. Uimvero ubi philosophicae methodi fuerit gnarus, haud quaquam Papersuadere potest, quod alii eadem pollentes errorem non agno sim multo minus animadvertant, quod is a sciente ac volente defen-
utar. Quamobrem ubi sibi dedecori ducit, quod erraverit, multo
129쪽
Io Cap. n. De Libertate philosophandi i
magis sibi dedecori ducet, quod errorem ne admonitus quidem agnoverit. Fieri adeo non poteli, ut errorem pertinaciter defendat, utut . agnitum, quod errasse videri nequeo. Quorum is est mos, iidem nullum evide'tia sensum habent, adeoque alios ex genio suo judicantes facile credunt, eos argumentis suis inevidentibus, plerumque extri sedis cessuros. Methodi philosophicae peritus novit errores a se admissostvel memoriae labilitati, vel detectui attentionis ob animum aliis euris distractum deberi Unde turpius judicat, ob voluntatis desectum errorem agnitum defendere cujus quidem turpitudinis rationes alibi commemorabimus quam eriorem commissum agnoscere atque emendare. Nondum adeo pervulgata est methodus philosophim, multo minus ad praxin perducta, ut exempla contraria asserto nostro opponi queant.
potissimum in finem praemisimus, ut instituti nostri ratio inde intelligatur. Plura moneri poterant; sed haec scopo nostro sufficiunt. Cetera suo loco tradentur, ubi actis prius principiis firmius demonstrari possunt. Interea ex dictis judic bit lector, quam ad legenda nostra afferre debeat attentionem, siquidem ea intelligere eorumque evidentiam perspicera