장음표시 사용
71쪽
opere agnoscatur eonditor Deus, atque adeo mens ex contemplatione rerum naturalium in Deum ascendat, quemadmodum: Theologia naturali demonstratur in Teleologia quoque doceri debet, quomodo Deus ex rebus naturalibus agnoscatur. Argumetitis hiue petitis cum confirmentur, quae in Theologia naturali de Deo suerela emonstratae, evidens est, cognitionem Dei ex Theologia naturali haustam in Teleologia confirmari.
Praestantissimum ides usum habet Teleologia. Quo magis enunxnimus in cognitione Dei confirmatus, eo promptiores evadimus exequendis erga Deum officu ejusque praesertim gloria per omnes actiones illuuranda. In eo vero maximum positum est ad Ompe viri tum genus praesidium. Patebunt ea, Fb sopbiae practicae int ras astatione, I .cis eliologia post Ibeo stram naturalem pertractam a. I. Theouim leologia coguitio Dei ex Theologia naturali hausta confirma
turio Ioi. In ea igitur supponitur, nos non modo haberem otiones persectionum divinarum, verum etiam demonstrare poli quod Deo imusmodo persectiones convenian Quamobrem cum ista cognitio ex Theolosi naturali hauriatur 3.37. .esonte Teleologiam tractandλ f. '-ps; phia Philosophia practica universam Ethicae , minomica atque practica uni Politi premittenda Philosophia praefica universetis gener sersali qui lem theoriam traxin philosophiae practicae tradit F. o. ,,uidis ii adeoque Ethica, Oeconomica atque Politica, pliadosophistir in s p te sipeciales cf. 62 64. 65.67.),principia sua inde mu-ν mi vero ordo partium philosophiκ est, ut praecedant, uae aliis principia largiuntur 3 37. Quamobrem philos phia practica universalis Ethim, incommicae atque Politicae
κο=meat ipsa harum disciplinarum pertractatione patet, in octonomia Potitu ra supponi tanqua principia, uuae in Ethica demoliurantur a
72쪽
in politica vero, quae tum in Ethica, tum in Oeconomica do-eenmr. Patet igitur eodem, quo me modo, quod Ethica sit premittenda oeconomicae, Oeconomiis vero oliticae L 87. .
Quodsi Ius naturae ab Ethica oeconomica lesitica separes, Ius natura eum estpla theoxia istarum disciplinarum continearum f. 68. theo quo urere ria vo tanquam praxe Os fundamentum eidem sit praemittenda, de madum. quo nemo dubitat nemo inficiabitur, Jus natur Ethiear, oeconombeae atque Politicae Praemitti debere.
rii, bia practim statim post Merophinam tractarimus. si opsis
Etenim philosophia practica montes pa&Psychologia potis practica cursimum atque Mologia naturali principia sua petit, ex quibus d post σμ' praxia, ct theoriam suam demonstrat. Quae vero ex Physica pω petuntur, ea tanquam per experientiam cognita sumi possint. Nil ergo impedit, quo minus philosophia practica statim post Metaphysicam tractetur.
Equidem negari nora potest, quod multum in prati morali usus si Teleologiae s. OI. . consequenter eum ea post Physicam demum Tactari debeat 3 Iri l. hysica philosophia practicae praemittenda videtur. Enimvero ad demonstrationes philosophiae praesteae suffitiunt quae de Deo inTheologia naturaIi demonurantur. Ut vero quod ibi praeeipitur, ipso opere exequaris, TeleoIogia haud parum juvat. Immo ut hie ejus usus doctri possit, praestat eandem demum post ph. losophiam practicam tradi.
s. os Ph ea statim post Metapbdificam tradi potest. Disciplinae αρ ps his palmariae, quae ceteras ambitu suo complectuntur, sunt Meta satim post physica, Physica Thilosophia practica J. 6a ela seqq. ex l. 39. civi sem seqq. . Metaphysicam precedere debere Physicam supra cam tro i monstratum est his) Quoniam vero Phrsica ex Philo γεμ-hia practica principia nulla mutuatiir non opus est ut ea ipsi pavitatur 3 87. . Potest igitur statim post Metaphysicam
tirinde adeo estis ios . , sve Physta, sive philosophἱ prumca Quoniam tamen Teleolo a prineipia ex philo
73쪽
sophia pracllica supponit. post hanc adeo traflanda β. 87. , Teleoldgia autem Physicae pars est 3 8s Leonsultius videtur ut Physca integra demum post Philosophiam practi eam tradatur nisi forsan Philosophiam prasticam universaeui cum Jure naturali Metaphysicie ungere, Ethicam auten atque Politicam Physicae demum subjungere e lis quatenus quaed .m ipsius dogmata in iis usum habere possunt Technologia, a Physica pendens g. 7i. , Politica principia nonnulla
ph, aisve In Physica reddenda est ratio eorum, quae per corpora fieririnuuiali possunt ἔ. 59. 3I.). Patet autem ex demonstrationibus Cosimo--uiti s logiae generalis, nos ad rationes ultimas pervenire non posse, μηδε ' adeoque in iis acquieicendum esse, quae a causis proximis de vantur. Principia igitur ab experientia petenda, unde aliorum, quae fiunt, ratio reddi potest quae cum non semper per obse
vationes pateant, per experimenta in apricum sunt producenda. Ea praeterea, quae demonstrantur in Physica, experimentis confinia
manda O, 34. AE aequisito hinc gradu intermedio inter cogntiationem historicam S philo phicam adriplam scientiam phytaeam praeparatio fieri debet l. 34. . Ea igitur philos hiat pars, quae per experimenta stabili principia Physicae ibique tradenda illustrat, magno xperimentum vocatur Quamobrem Phrsea
reperimen olo definitur, quod sit scientia per experimenta st biliendi principia, tin c ratio redditur eorum, quae in natura
rerum fiunt. Quod ii experimenta adhibeantur ad eonfirmandum ea, quae in Phy. se demonstrantur; eadem ipsis demonstrationibus lubjungi possunt. Ceterum experimentatio posset quoque ad omnem philosophiam reliquam extendi, atque sic Philosophiae experimentalis notior amplior evaderet, cluam ubi vulgo ad solam Physeam experimentalem nomen istud restringitur. Sane quatenus in Teleologia confirmantur ex ope rum naturae contemplatione, quae in Theologia naturali de Deo demonstrantur, Teleologia Theolagia experimenralis rationem habe . Sunt etiam experimenta moralia atque politica, hactenus quidem neglecta, sed suo loeo a nobis indieanda, ne quid alter uisse videamur, quod a veritate sit adienum. grox Corale
74쪽
3. O8. Physica experimentali introducta, nomen Physicae gene ρ, tale esse coepit. Quamobrem ut scientia, quae hoc nomen Olim dumali lacceperat β. 59.), a Physica experimentali distingueretur, Pissica quaenam dogmatica appellari suevit. Neque vero opus est, ut physicam aica tur. dogmaticam hic definiamus ea enim ejus definitio est, quam supra de Physica tradidimus 59.).f. O9. Phina experimentalis dogmatisae praemittenda. Physicin ea, a experimentalis dogmaticae principia suppeditato ad eam facilius rimentali,st rectius percipiendam praeparat g. O7. Quamobrem cum cur Gomes siolo nomine dogmaticae fit praemittenda, quod eidem princi-tic prami pia prae a. g. 87.) multo magis praemittenda erit, quod ad si 'in scientiam physicam hauriendam quoque praeparat.
Experimenta es ordine sunt digerenda, ut ex anterioribus Experimen ratio sequentium reddi possit. Maec neri posse, expertus affirmo, torum ordo. fit ita, quod vulgo fieri non χleat. Quod vero ita fieri consultum sit, haud dissiculter patet. Experimenta enim Physicae dogmaticae praemittuntur, ut per ea stabiliantur principia, unde ratio reddi possit eorum, quae in natura rerum fiunt, it ad Physicam dogmaticam seu naturae cognitionem scientificam praeparemur io7. . updsi experimenta eo ordine digerantur, ut ex anterioribus ratio equentium reddi possit ex experimentis non modo derivantur principia, quorum in reddendis rationibus eorum, quae fiunt, usus est, sed ipsi quoque illorum principiorum applicatio addiscitur. Uterque igitur finis obtinetur, quem per experimenta intendimus Quis ergo dubitet, experimenta eo ordine digerenda esses 'Non obstat, quod hac ratione jam multa in physica experimentali obsector, quae ad dogmatteam sperunt. Quae enim inexperimentali ir, ea in dogmatica omittuntur. Ἀmplissimus est naturaeci us, ut ideo non desit in Physca dogmatica dicendorum materia. Noba vero perinde est, sive in Physica experimentali, sive in dogm
75쪽
tio thesin aliquam didicerimus, modo nobis constet, quod sit vers. Vidimu bam luperius not. g. Io7. , in Physica quoque dogmatica subinde tradi debere, quod ad experimentalem pellat. Ubi certitudo cognitionis, quam omnimodam in philosophia consequi studemus 3. 33. , curie cordique fuerit, non adeo ariti constitui possunt disciplinarum limites, ut non subinde in alia tradenda sint, quae ad aliam pertinent. Ratio patebit ex Logica: rem ipsam expertus assevero. Ceterum hunc quoque deprehendi usum, si quidem physica experimentalis ordine a nobis praescripto pertractetur, ut paries physicae, quarum ingens est numerus I. 8o.&seqq), absque confusione par- tractari possint. Cum enim in una saepius supponenda sint, quae in
alia traduntum ea, quae sibi mutuo partes diversae praebent, principia inllivsie experimentali commode traduntur. Ita Physicae experimentalis beneficio obtinetur, ut partes physica dogmaticae sigillatim methodo demonstrativa pertractari possint, nec in una supponenda sint, quae demum in altera demonstrantur quod etsi methodo demonstrati ine simpliciteri repugnet, modo ea, quae in demonstratione alia qua ex subsequentibus supponuntur, ibidem independenter ab ea propositione, cujus demonstrationem ingrediuntur, demonstrentur magna tamen circumspectione opus est rum docenti, ne circulum indemonstrando committar, tum ipsi quoque discenti, ut erius reddatur, quod nullus commissus fuerit. Ab hae vero cura liberamur, si ea,quae
ex aliis partibus nondum pertractatis perenda forent, jam in Physio
experimentali suete stabilita. g. III.
p reh. sae In Psychologia reddenda est ratio eorum, quae per antioinsiri suu mas humanas possibilia sunt f. 58.3i. . Quoniam ex Psych dumosum t logia demonstrationum principia cum in Logica 3 89.
que arte inveniendi Cp Α ), tum etiam in philosophia praetica petuntur 3 92. , istarum vero disciplinarum, tanquam actionum hominis rectricium, certitudo maxime nobis curaecordique esse debet, cum ratio specialis generali silperaccedat s. 33. , ideo in Psychologia quoque consultum est, ut principia tam momentosa per e erientiam constituantur c g. 34. S perinde ac in Physica experimentali l. io. eo ordine digerantur, ut sequentium ratio per antecedentia patea Ea
igitur ratio est, cur POcbologiam empiricam philosophia par
76쪽
tem secerimus, in qua per experientiam tibiliuntur principia,unte ratio reddi possit eorum, quae per animam humanam fieri possunt. Definio adeo P cho iam empiricam, quod sit stientia stabiliendi principia per experientiam, unde ratio redditur e
runa, quae in anima humana sunt, Patet aveo Psychologiam empiricam Physicae experimentali respoi, dere atque uleo ad philosophiam experimentalem pertinere. Patet praeterea, Psychologiam empiricam perinde ac Physicam experimem talam nostro modo pertractatam 3 Ποδ non esse historia partem:
neve enim tantum recensentur, quae de anima observantur, verum etiam notiones facultatum atque si bituum inde tot mistur principia alia stabdiuntur, immo etiam nonnullorum ratio redditur quae
utique ad philosophicim cognitionem spectant f. 6. , minime ad solam historicam referri possunt 3 3.,
Postquam Psycholosiam empiricam ob ea distinguere α' eoepi philos hiae parte, quam supra g. 58. sub Psychologiae Visia
nomine definivimus; huic Achologis rationum noli .en imposui duatur.
Non igitur opus est, ut Pocho i rationalis novam hic definitionem condamus. In Psychologia rationali ex unico animae humanae conceptu derivamus a priori omnia, quae eidem competerea posteriori observantur ex quibusdam observatis deducuntur, quemadin'6dum duce Philosophumig. 46. . Novus cum sit ausus S praejudieata opinioni adversus. nova vero ab initio a plerisque aegre admittantur praegnans maxime ratio suit, cur Psychologiam rarionalem ab empir ea disternerem, ne psychologie promiscue rejicerentur. Etenim prinei piis psychologicis nititur theoria A praxis moralis, immodiolitica,&ex iis a nobis deducitur, qui methodi demonstrativae rationem habemus Philosophia prastita est maximi momenti, quae igitur mirimi sunt momenti, istiusmodi principiis superstruere noluimus, quae in disceptationem vocantur. AEa de causa veritates philosophiae practicae non siperstruimus nisi principiis, quae per experientiam in Ps hologi, empiriea eviden-α stabiliuntur. Praeeipuum enim philosophiae fructum judicamus inutem sinceram. Cavemus itaque, ne fini a nobis intento ipsimet ob eula ponamus. Nihil omittimus, quod a nobis eo afferri potest,n renitati sua constet evidentia.
77쪽
s p. III. De partibus Polosophiae.
Technologi Technologia ex P0sca praesertim experimentali, prim iaprincipis mutuatur. In Technologia reddenda est ratio eorum, quae a te fiunt 3.7I. . Ars versatur circa corpora naturalia, quorum cognitio ex Physica petenda g. 59. . Rationem igitur reddit rus eorum, quae arte fiunt, ad hysicam recurrere debet mutus praeterea in arte occurrit instrumentorum apparatus, de quorum structura isti ex principiis mechanicis judicium se ridebet. Ista principia in Physica experimentali per experimenta declarantur confirmantur, ut in eorum notitiam etiam admittantur, qui mathematum sunt ignari Rationem itaque redditurus eorum, quae arte fiunt, ad Physicam expertimentalem recurrere debet. Praeterea Physica experimentalis stabilit principia physica, quibus in explicandis iis, quae arte fiunt, perinde opus est, ac in explicandis istis, quae fiunt in rorum natura. Evidens adeo est, quod Technologia ex Physici, praesertim experimentali, principia mutuetur.
Ad Technologiam resertur quoque Architectura civilis, si permodum scientiae tractetur, prout a nobis factum sint not. g. 7I P. Enim. vero qui Architessiarae civilis elementa a nobis tradita evolvit, is primcipiorum physicorum in iisdem usum agnoscet.
m Pissis mutuatur ex nysica tum dogmatica, tum experimentali 0.II3. .PU pq-- Ouamobrem cum partes philosophiae eo ordine fini pertractandae, ut praecedant illae, ex quibus aliae principia mutuantur
6 870 Technologia utique post Physicam demum tractanda.
Cum artes sint multiplice me non monente apparet, chnologiam in tot abire partes,quot sunt artes, nisi consultius tuerit,ut artium quae . dam genera constituantura partes Technologiae pro numero generum multiplicentur, ne numerus in nimium excrescat Enimvero de his
quidem in praesenti speciali ora dicere non licet neque enim hactenua habemus historiam artium accuratam, qualis in usum scientiae suppo. nitur; multo minus igitur de iis verba facere datur, quaesientiam jam cognitam perspectamque esse supponunt.
78쪽
III. Ur Methodum philosephisam intelligo ordinem, quo in tra Methodi ph dendis dogmatis uti debet philo phus. Asephica d
Observanda methodus per singulas philosophiae partes, adeoque or finitio. do hie diversus est ab eo, quem de integris disciplinis capite praece- deme demonstravimus Quemadmodum itaque ibidem ostendimus, qua ratione integrae diseiplinae sint ordinandae ita hic docemus, quomodo in singulis disciplinis dogmata ordinari conveniat. quidem in Logie usum ejus in tradendis disciplinis demonstraruri methodum istam repraesentabimus nil tamen obstar, quominus hoc loco ea de re nonnulla in medium proferamus, quae absque multa Logicae notitia intelligi possunt.
f. 6. Imphil phia non utendum est terminis nisi accurata defini cur omnestione explicatis. Si in philosophia non utimur terminis nisi ac termini ex- eurata definitione explicatis, singularum propositionum sensus pli Mi est manifestus. Enimvero scientia cum sit philolbphia 29. , quaecunque in ea affirmantur, demonstranda sunt 3 3O. . Quoniam vero per se patet, thesin demonstrari non posse, ant quam ejus sensus sit certus omnium propositionum philolb-phicarum certus esse debet senstis, adeoque non utendum est terminis nisi accurata definitione explicatis.
Si utamur terminis vel prorsus non explieatis, vel definitione minusaeeurata expositis, eorum fgnificatus vel prorsus obseurus est, vel mi ninium ambiguus, ut in priore casu propositio, quam ingreditur istius' modi terminus prorsus non intelligatur, in posteriore dubiae si interpretationis. Hoc autem non posse consistere eum omnimoda ceribtudine eui in Philosophia studendum 3. 33. , attendenti manifestum esse arbitror. Nix quoque fieri poterit, ut propositione qua inm sentiis non certo nobis constat, vel vagus admodum & indetermis natus est, ad casus obvios eitra errorem applicentur. Destit uimur de fructu philosophiae, quae in usum seientiarum atque vitae dise, a tur.
79쪽
Principia philoνοphia qualia us
tur. Nos cum hum frustum pot)ssimum intendamus, terminorum quoque accuratas des nitiones curae cordique ii abemus. Quaenam o, rodennitiones tax accuratae, in Log et docemus. 4, 1 7.
In ρbiksophia non tuendum ni principrimis si Pienterpr batis. Philos hia cuni sit scientia f. 29.), dum asserta ex prii cipiis cereis Simmotis per legitimam pontequeutiam inferri d beni F. 3o. . u'dii principia nondum sint iussicienter probata,
nec eorum veritas certo nobis constabit. Sunt igitur nobis incerta. a quoniam fieri potest, ut nobis scrupulus injiciatur de eorum veritate ambigone aliquando possumus, conseqtieme ea imm ea non sim Sed id oontrariatur ei quod modo demonstravimus. Patet itaque non utendum esse principiis nisi sumcie se probatis.
Si principiis locum demas, quae susseienter probata non sunt. omnis ex philosophia abigatur certitudo. Patebit enim In Logica. Mon majorem euritudinem ineueimpositioni, qutan deprehenditur in principiis, per quae probatur. Quodsi quaeui eris, quando pruMeipium sit sussicienter prpbatum, ut quaestioni Logici satisfaciet In ea enim doeetur, tum quomodo per experien iam stiuiliamur primcipia certa, tum uomodo per ratiocinia eruantur. I. II 8.
lambirisiphiam proposito nulla admittenda, nisinarae ex primmminis1us ipsi suscienter probatis legitime educitur. mlos hia scientias phiisse estis. 29. atque adeo propositiones suas ex principiis certis sic inanistis perlegitimam consequentiam inferre debet g. o. Nulla igitur admitti potest propositio, nisi quae ex principiis antea positis legitime deducitur, hoc est, ex principiis siissiciem ter probatis, cum in philosophia non sit utendum nusi istiusmodi principiis j. 17. .
Certitudini, eui in philosophia studemus β. 33. , non modo eonsulitur per principia, si suffieienter probent ij. 17.); verum etiam per proposuonum demonstrationes, quando nimirum ea principiis legitima consequentia deducuntur eonclusiones 3 prae . Quomodo vero conelutanes ex orincipiis legitima conseque a deducamur, ira Logica docetur.
Banain phiam admittenda Dissiligo by Ooste
80쪽
la Hil labia termini,qui ingrediuntur de Dione sequentes, Ordo σημexplicari debent per antecedentes. Duo occurrere possunt casus: in m aut enim termini, qui ingrediuntur definitiones, prorsus non explicantur, aut explicantur demum in sequentibus Casus prior pertinet ad generaliorem , quo utimur terminis non uia ficienter explicatis etenim perinde est, sive id indefinitionibus contingat, Me in propositionibus. Quod terminis insussiciei ter explicatis uti non liceat, consequenter multo minus prorsus non explicatis, a nobis a demonstratum est ante 3 ii6.). Presens adeo propositio potissimum concernit catum pos riorem, ubi termini, qui ingrediuntur definitiones anteriores, demum explicantur in posterioribus. Contrarium fieri debere, hac ratione demonstramus. In philosophia certitudini
omnimodae studendum, ita ut nihil nobis dubii stipersit 3 33. .
Quodsi in definitione utamur termino nondum explicato, in ejus vero sensu haeremus, ut eam plene intelligere nequeamus. Quare cum hoc eertitudini obstet, terminis non utendum est ἀζ in anterioribus definitionibus jam explicatis. Etsi autetia obstaculiun removeatur, ubi in sequentibua definitionibus cxplicantur termini, qui ingrediuntur priores id tamen adhuc incommodi est, quod taedioso labore demum tuquirendum sit, num circulus forsan vitiosus fuerit commissus. Quamobrem cum hinc denuo lectori dubium subnasci possit certitudini a . versum, quae adesse debeti . ci .), minimum nulla urgentu Miacessitate creetur taedium in disquisitione circuli vitiosi nemo sane negabit, praestare utique, ut termini, qui ingrediuntur definitiones sequentes, in anterioribus jam suerint explicati.
Patet hine ordo de mirionum simique intelligittar, quod norrperinde haberi deheat, quocunque logo dei itiones ponantur, ubi curae
tibi fueriς ne quicquam admittatur, quod jure reprehensui Pogr.