장음표시 사용
81쪽
que duo sun Aut enim in demonstrando utimur propositionibus tanquam principiis, quae prorsus non demonstrantur, aut quae demum demonstrantur in sequentibus Casiis prior hue non spectat de eo enim jam diximus ante 3. I7.). De post riori itaque intelligenda est propositio presens Ejus veritate inita evincimus. In philosophia studendum est certitudini onmi-modae, ita ut nihil prorsus dubii supersi. g. 33. . Quodsi d
monstrationem ingrediatur propositio tanquam principium, quae in anterioribus nondum sui demonstrata, dubium nobis superest, an ea vera sit, nec ne consequenter ipsa quoque propositio, cujus demonstrationem principium dubium ingreditur, dubia manet atque incerta. Quamobrem cum id omnimodae certitudini repugnet, quam gesse debere demonuravimus, propositiones in anterioribus demonstrandae sunt, quae post riorum demonstrationes tanquam principia ingrediuntur. Etsi autem obstaculum removeatur, ubi in sequentibus propositi nes ista demonstrantur, quas in anterioribus supposuimus tamquam verasa id tamen adhuc incommodi remanet, quod taediose labore demum inquirendum sit, num circulus forsan vitiosus in demonstrando uerit admissus. Quamobrem cum hinc domo dubium subnasti possit lectori, evidentiae adversum, quae adesse debet 3. 33. , minimum praeter necessitatem redium etidem creetur in examinandis propositionum demonstrationibus, quae eam ingrediuntur, quam inferius demum demonstrandam in anterioribus interea sumimus ut omnis circuli in demo strando metus evanescat, quis, quae , inficiabitur, in anteri ribus demonstrandas esse propositiones, quae demonstrationes sequentium ingrediuntur λΡatet hine ordo propositionum, simulque intelligitur, non perinde esse quocunque in loeo propositio aliqua in medium asseratur, ubi curae tibi fuerit eordique, ut omnes philosophi partes adimpleas, ne quis jure quidpiam reprehendere posii Curichoe discursu praeliminari . haut quaquam fieri potuerit, ut ordini definitionuma propositionum
si iste satisKeeremus, diximus in superioribui sior 3. o. .
82쪽
Dpropositombaiphilisphisis conditio accurate determismo, Propositi s sua praedicatum conveni ubjecto seu sub qua aliquiddere ali num Misse. qua a matur, vel negatur. In philosophia reddenda est ratio, micarum cur possibilia actum consequi possint 3.3i. , conssequenter curi' aliquid de re aliqua assirmari, vel negari debeat. Quodsi ergo
ratio, cur praedicatum convenit suo subjecto, vel in definitione, vel in conditione aliqua contineatur; philosophus mon-stnare debet, quomodo vicistius vel definitionis, vel conditionis praedicatum subjecto conveniat. Quare propositionem ita efferre debet, ut liquido appareat, num vi definitionis, ele ditionis alicujus praedicatum ei tribuatur, adeoque conditio accurate determinanda, nisi vi definitionis, consequenter abselute eidem competat. Potest eadem propositio alia adhuc ratione demonstrari. Si conditio, sub qua praedicatum convenit silbjecto, in propositione accurate non exprimitur dubius manes, num praedicatum subjecto conveniat ab lute seu omni in statu, an tantum sub certa quadam conditione seu aliquo in statu, multo minus perspicis, quo in statu idem eidem sit tribuendum. Qui dubius in hac ignorantia versatur, certam
cognitionem non assequitur, multo minus omnimodae certit
dies studet id quod notioni philossiphiae repugnat 3 33.
Immo fieri minime potest, ut propositio aliqua demonstretur, quamdiu ignoratur, num praedicatum subjecto conveniat absolute, an sub quadam conditione, atque in casu posteriori conditio ista non aecurate determinatur. Etenim in priori easu initium ratioeinandi fit a definitione, vel ab iis, quae inde necessario consequuntur&jam ante suere dedum in posteriori idem eapimus a conditione, qua subjectum determinatur. Sed ea demum plene intelligentur, ubi logie de demonstratione dolirina satis perspecta quemadmodum&ipsa theordimatis demonstratio Logica pertractata clarior evadet.
Propositiones philosephisa, in quibus conditio accurate deter Prost mirum ub qua praedicatum subjecto tribuitur nisum adsim num omis
83쪽
forma iam, tum ad vitam videri In scientia utim propositioiissi, ad ratiocinandum propositiones demonstratur Quamobrem si nobis innotuerit conditio, sub qua praedicatum tribuitur Mjecto nunquam propolaione ista utimur tanquam principio in ratiocinando, nisi ubi vel vi assumtorum, vel vi eorum,quid monstrata sunt, conditio illa adesse intelligitur Sicque vi propositionum ante cognitarum inferre licet alias nondum nobisie ipectas Atque adeo propositiones sunt ad scientiam utilas ori quibus accurate determinatur conditio, sub qua praedicat a suta jecto tribuitur. Iu vita utimur propositionibus de rebus obviis iudicaturi. Quodsi igitur in iis accurate fuerit expressa conditis, sub qua praedicatum subjecto tribuitur, nunquam praedicatumrei obviae inbius,nisi ubi conditionem istam adesseintellexeris. --mo si definitio conditionis loco fuerit, ex definitione accurata haphilosophia tradita β. 36. subjectum obvium agnostitur, co sequenter praedicatumnon tribuitur nisi ei, cui deflauio competis. Ex vero itaque de rebus obviis judicamus.
Conferri hie possunt, quae supra nat s 41. de certiori appIieatione
cognitionis prulosophicae, quam hustoricae monuimus. Facile autem Iiquet, si in propositionibus non Meurate exprimitur conditio, sub qua subjecto convenit medicatum eas per errorem eum in scientia, tum in vita applicari. Ne operos hie opus est demonstrarione, qua id evineatur. Experientia, urima nobis suggerit exempla. tquae ratio est . eur tam frequens sit in iudieando error. Judicia autem invita eum influant in athionum nostrarum determinationem, negle Bus propostionum exactarum muli damna paris optime adeo degenere humano merentur, qui propositiones ad genuinam formami
L - bi demonstrationibus non hina comiseri debent, in quae -- lictori antecedentiumgnaros ciunt ad revocandum rete a in m moriamadratiocima complenda recuseta 'niam in philos phia accurata methodo pertractata sequentia per antecede tia intelliguntur e demonstrantur s. iis Izo.), sequentia lasere non debet , nisi qui antecedentium fuerit Marus.
84쪽
stium: itaque in demonstratione posita lectori antecedentium gnaro umciunt ad elera in memoriam revocandum, quae ad ratiocinia, quibus demonstratio bilvitur complenda Gquiruntur persecta numerisque is absbluta demonstratio animo concipi potest, neque adeo requiritur, ut plura addantur. Supponit philosophus lectorem qui muneri suo satisfacit si quis vero tuam in studio philosophiae desiderari patitur industriam is sibi xxi v quod, quae jure supponuntur, memoriam ejus non sponte subeant. Si quis vero hebetioris suerit uagenii, quam ut veritatem dosophiem apere possit; eum a studio philosephieo proeul abesse iubemus. Aequitieat vel in philosophiae cognitione historica so. . re in gradu medio inter cognitionem philosophicamis historicana
sibinaris j I quod ad usum vitae ipsi sufficerepotest a si ).
slares propositones in demon atione eo ordine eomearide oris de nubent, auo Deum animum demonstrationem eoncipientis. PH ogicas trinis.1 ouendemus F. vi S seqq. . omnem demonastrationem eid temnato quodam constare ratiociniorum numero, creariu dum ratione inter se connectendorum, ut conclusiones syli omnes propositumes certo quodam ordine animum demo strationem concepturi subire debere, ubi demonstrationem
distincte concipere oluerit quod cum necessarium sit adeerram, cui in philo2phia studemus 3. 33.), cognitionem, quis negare ausit, eo ordine collocari debere propositiones, quo in demonstratione concipienda animum silire debeat, cini in rius ordinis nulla pronus sit ratio λNon nego. ipsa saepissime demonstrationibus mathematicis turisbari hune ordinem, sed nego id fieri eum ratione ex notione demon-stiationis derivata. Mute ex inanimadvertentia, aut rationibus aliis extrinsecis fiunt, sunt aberratione a regula, nequaquam autem Pro
85쪽
ii Asino certis probe distinguenda. Quoniam in philosophia omnimodaeonda certitudini studendum f. 33.), quae vero tantum probabilia sunt, a certitudine adhuc absunt; nemo negare potest, quod probabilia a certis distingui debeant. Idem adhuc alio modo ostenditur. In philosophia non admittenda sunt principia, nisissimcienter probata I. IT.), nec propositiones in eam recipie dae nisi demonstratae g. 18. . Quamobrem si qua utilia cognitu,
v. gr. ut eorum cognitione in vita carere nequeamus, ad certam
tamen pervenire nobis impossibile uerit probabilia propter solum usum tamdiu in philosophiam admittenda, donec certa cognitio obtineatur, a certis utique distinguenda sunt. Enimvero quoniam in Logica 3.379. docemus, probabilitatis non eundem esse gradum, ejus vero notitiam pendere a modo, quo effatum probabile adstruitur; ut de probabilitatis gradu judic ri queat antelligantur, quae ad certam cognitionem adhuc desint, quo de desectu supplendo cogitari possit probabilitas utique conveniente ratione, ea nempe, quae in Logica demo strabitur 3 38o dc seqq. , adstruenda.
Probabilia in philosophia potissimum admittuntur propter usum vitae est tamen quoque ratio quaedam, eur in ipsum usiim scientiae admittenda, nempe quatenus cognitio certa absque praevia probabilio, tineri nequit Ratio posterior eum minus pateat priori. igitur quaedam distinctius nobis lunt proponenda. f. 26.
'ρο, δι- Si qua in philo phia stimuntur, quod per ea ratio red-Pbit Ophic a possit quorundam phaenomenorum, etsi demonstrari non possit st in iis rationem veram contineri ea hypothesin philosophicam constituum Definio itaque oportis philosephicam per sumtionem eorum, quae esse nondum demonstrari potest, tanquam essent, rationis reddendae gratia. E. gr. si quis in Astronomia ingratiam primi motus sumitTelluris in centro mundi quietemo motum coeli elae eandem ab oriente versutioeosum sumtio ista rupothesio in specie mparas ure quiescentis
86쪽
H AEthesibus nil bicis in philosophia locus reuedendis, II olbscr
quatenus ad ueritatem hquidam inveniendam viam ster,int. InpUUFbst
hypothesibus philosophicis sumimus quaedam, de quibus nona et q.
constat, num sint, ac si ea essent, propterea quod rationem inde reddere licet eorum, quae fieri observamus g. 26. . uolsi plura inde deducantur, quam quae fieri observavimus ansam inde arripimus vel observandi, vel per experimenta detegendi ea, de quibus alias nequidem cogitassemus, ut certiores evadamus, in quadam indefluant, quae experientiae repugnant Etenim si qua inde deducuntur, quae experientiae contraria sunt hypotheseos fallistas apparet: si vero eadem eidem consentanea deprehenduntur, ejusdem probabilitas crescit. Via igitur hic sternitur ad veritatem liquidam inveniendam. Eni vero dum videmus, ex alium is reddi posse rationem eorum, quae fieri observamus, ansam porro arripimus inquirendi in ea, quae stimimus, an revera in iis ratio contineatur. Unde denuo via sternitur ad veritatem liquidam perveniendi.
mul is retro seculis exempla nobis suppeditavit Astronomia, in parte priesertim theorica Cum enim fieri non posset, ut εἴ ima statim origine theoria motus planetarum vera investigaretum, ideo Astronomi hypotheta condiderunt,unde rationes motuum coelestium dei ivarunt Eetiis hypothesibus deduxerunt, quae eum observationibus contulerunt Hinc ansam nacti sunt cogitandi de observationibus, quae alias mentein eorum nunquam subiissent, ' hypotheses conitinuo magis m, osque emendand .donec tandem veritatem propius intueri datum suit. Nee male meo iudicio in philosophia Astronomos imitamur. quotie
eunque istiusmodi casus occurrunt, in quibus onjectando jaciuntur veritatis investigandae sundamenta Praebet nobis hujus rei exemplum etiam Arithmetica, quae prirhum me permovit, ut de hypothesibus philosophieis mitius judicarem. Etenim eum indi visione per divitarem eompositum ope abaci Pythagorie quotus partialis verus inveniri non pome, per modum hypotheseos psilosophiene sumitur divisorem Oetrum in notis dividendi eidem respondentibus toties contineri, qhsities nota divisoris prima in nota prima dividendi eidem xespon- eontinetur. Instituto enim examine deprehendimus, num hypo-
87쪽
stes tali it, ibi eam fallere contingir, eandem emendamus idonee veritati consentiat. Non tamen ideo promiscue probamus εν theses omnes, set purias potius decliramus eas, ex quibus necessari curiseisquentia deduci nequeunesta, quorum gratia assumuntur. Multo minus autem probi mus illorum institutum, qui ultra hypotheses in philosophi. o proraediuntur id enim & notioni pnilosophie nuam nos trabemu3 29 , onan Od.ecei titudini, eui in philosophia studem f. repugnax AEqua mentis lati nuruumus singulaos inunν cuique pretium de cranimus.
ἔνρκὸς, thse non ingressi debent tanquam prinepta demonstra- μιμνμ tionem pi opositionum, quae inphil sphiam rariquot dogmata admit- : outuri Hypothetes philo phica sumunt, quod ita esse non dum probari potestis 426. , adeoque a certitudine nilurimum adhuc absuu Quamobrem si iis tanquam principiis in propositionibus demonstrandis utaris, qu in philoisphiam tantquam dogmota dinittuntur . principiis uteris incertis ad dogmata firmanda quod cum a soro philolbphico sit alienum 3 1i7 ), hypothesibus in propositionum demonstratione nisu coocedendus est locus.
E. gr. Hypothess LMnitrana de commercto inter mentem Seorpus etsi ceteris palmit praeripiar in dein strationibus tamen mora tibus ae politicis nobis non usurpatur, ne veritates momentosas, qu rum in vita usus eximius, incertis pelagi fluctibus eommi tam . Dum fero Ρbilosophus per istam hypothetin explicat, quaeiasommercium. quod inter memem atque corpusinremma, spectant; non alium ei locum cone est quam quem hypothesibus philosophiei vindicavimus bi 7.ὶ similiter non probamus, si quis ex hyportaesbus philosophicis demonstrare nititur existenti m Dei, nisi ubi quis id eum in finem secerit, ut ab hypothesi auqua removeat impietatis suspicionem. Solent enim vulgo impietatis postulari philosophicae hypotheses, ante- quum assensu oommuni recipiantur id quod omnium secutorium hi-
rura rerum obtinere, ex is tamen quaedam in eadem demonstra νι
88쪽
1min in muris hia is esse debet ordo, ut unicuique is cedat . . sera
locus, ubi ea ex antecedentibus demonstrari potest 3. zo.
Quamobrem fi in aliqua hypothesi ex praecedentibus quaedam
demonstrari possunt eorum demonstratio ibidem tradenda. tanto facilius intelligenda, quod ejus principia adhuc recenti memoriae inhaereanti illi autem hypothesin in natura rerum obtinere per praecedentia nondum constet 3 nihil tamen periculi hine metuendum, cum in data hypothesi demorvirata nul Iihi a licentur, nisi ubi eandem obtinere reperimus. Quodsi eam pressus pomibilem deprehendamus, negamus idem, ruod in ea fuerat denMiubatum. Atque ita propolitio hypo letica usum habet in errore refellendo. Nil itaque obstat, quominus demonuisentur, quae ex hypothelsi aliqua conlequuntur,
ubi principia iunicientia adlunt, etsi ipsam hypothesin possibulem esse nondum constet, immo etsi eam per sequentia impose
E. gr. Etsi in onuologia nondum demonstrari possit, en simples proprie se diluam, quod omni patre eareat, existere, vel minimunt possibiIa esse id tamen non obstar, quo minus ibidem demonsti eratur, uuae ex notione entissimplicis e sequunmri soniam enim rectam rati Misaaridi viam gressi nullienti ea ribuis, quareae notione entia simplicis consequuntur, nisi ubi istud omni parte arere agnoverit; de reteris vero quae partibus constare intestigit, eadem negat nihil inde perieuli forat metuenidum, si vel maxime en simplex nullum daretur, quin potius eum adhue experiremur usurn, Mid constaret quaenam in de composito neganda, ne per errorem iis tri-huamus , quae iisdem repugnanti animvero ubi Mineeps in Psythologia ostenditur, animam hominis esse en smpleae, in Cosmologia probatur , in mero simplietum esse elementa rerum animabus hominum elementis rerum materialium ea applicamus, quae de ente smplici in genere suerunt demonstrata. Quodsi vero demonstratio eorum, quae enti simplici in genere competunt, omitte iremti propterea quod ens simples per modum hypotheseos tantum Linitur eadem sigillatim de elementis rerum materialium in Cosmo- lotu de animabus in Psychologia, de Deo ipso in Theiaogia natiua- aruastianda xeat, quae una demonstratione in Ontologia com
89쪽
prehendi & possunt,4 debent. Istiusmodi exempla plura oeeurrunt in Philosophia, nec infrequentia sunt in Mathesi. Illud vero per se patet, philosophum anteriora in usum posteriorum priemittentem f. i9.iao. non ideo comminisci hypotheses inutiles ac steriles, ut aliqua tantum dixisse videatur.
g. 3o. D termina In propositionibus philosophici praedicatum accurate dete ii radisoti minandum, ne sili et fulvecto ur tribuatur quam per antepositoi ρησα is eodem demonstrari potes. Quodsi praedicatum non accurate . . , determinetur, ita ut subjecto plus tribuatur, quam per anteposita
de eodem demonstrari poterat; quod plus in tribuitur, id qui
dem gratis asseritur. In philosbphia autem nihil admittendum, nisi quod ex principiis in antecedentibus rutficienter probatis legia timc deducitur 3. ii8.ieto.) Quamobrem illud, quod subjecto plus tribuitur quam per ante polita de eodem dem strari potest, in philoibphia vitio quodam subreptionis admitti nequiti
E. gr. Si quis demonstrer, dari ens necessarium sive ens a se, ututens illud a se non sit aliud praeter Deum non tamen dici potest dari Deum, qui sit mundi hujus autor multo minus addere licet, quod sit mundi ex nihilo producti autor. Ita enim vitio subreptionis sum retur, quod nondum suerat probatum, nempe en a se esse mundi autorem eumque ex nihilo produxisse quod etsi verum sit, probari tamen debet, eum omnimodae in philosophia certitudini studeamus 3. 33. . Viratur autem vitium istud subreptionis, si in praediolorum numero nullus sit terminus,nis accurata definitione explicatus Di6.3. Nam si quis dedit accuratam definitionem, qua significatum vocis Dei determinavit is regularum ratiocinandi memor non tribuet enti. quod existere demonstravir, nomen Dei, nisi ubi demonstraverit eidem comperere, quae definitione Dei comprehenduntur. Forsan nonnullia talia moneri superfluum videtur quodsi vero quis expertus fueri quam vulgare sit virium istud subreptionis ex neglecta praeditati determinatione ortum, is aliter statum
90쪽
l. no. patet, de sebjecto non plus affirmari debero, quam quod e antecedentibus de eo demonstrari potest; si minus da ξα
io in loco demonstrari possit, clam eidem competit. ori mes ad demonstrandum alia habeanuis opus, utique id tantum demoniluari debet, quod potest, ceteris in alium locum oppos
Ε. gr. In theologia naturali primum tam--do demonstramus, Deum esse en , in quo eontinetur ratio sussiciens actus eontingentia unise Leum hi jam porro attributa Numinis demonstrari possint. Exue-λDe mundum Prodruaerit ex nihilo ab initio tamen dede pendemia mundi in existendo a Deomitius demonstratur, quam ea importat, propterea quod nostro demonstrandi modo initio Theologiae naturalis plura demonstrari nequeunt hisce autem opus habemus ad attritata divina stabilienda, unde deinceps porro creatio deducitur. quatenus actionem ex nihilo aliquid produceritis desgnat Exemplo nais est, Euclides, qui etsi non ignoraret, tres in triangulo restilineo angulos simul esse aequales duobusrectis. ideoexternum latere uno continuato duobus internis sppositis aequalem, initio tamen minus de monuiavit, nempe quod externus iste angulas sit uno oppositorum internorum major, quoniam hoc theoremate opus ips erat ad demonstranda alia, unde tandem istius aequalitas cum duobus intereis oppomtis deducebatur. quidem Paetrus ramus ut in aliis bene multis, ita iahoe quoque Gelidem reprehendit Sehol MM. lib. 8.d 9. p. m. I7LI78. quasthisterologiae reum Sed hoc non obstante in elementisGeometriae elidem secuti sumus, propterea quod aliter faciendo rigorem in demonstrando tueri non daretur, a quo Ramum subinde in Geometria sua recessisse eoinacat Delides rigoris in demonstrando tenacissimus stitia
di omni parte phiNophiae is tenendus est oris, ut eapremit oed, mramin, per quaesturntia intelliguntur indemonstrantur, Delmin omnemn aeum probabiliter Uruuntur. In philo2phiae parte quacunque' phiam. non Occurrim nisi definitiones S propositiones, nec ab his emersiam occurrere posse, in Logica demonstrabitur. nim-xere in omni philosephiae parte per definitiones antecedentes explicari debent termini , qui ingrediuntur definitiones sequeates β. N. in in intecedentibus demonstrari debentcsLUDLogica I pro