장음표시 사용
141쪽
Etsi in Logiea naturali distinguamus, qvi homini per naturam adsunt quae hi sibi studio acquirit s. ς eum pro iisdem haberi nequeant, quae sunt diversa, neque adeo aliam admittamus in Logica praerogativam naturalem, nisi quae ab eo emanat, quod per naturam inest 3. I6. non tamen ideo Logicae naturali connatae quidpiam derogamus, cum ultro concedamus, majorem gradum Logicae naturalis acquisitae pendere a majore gradu connatae, eodem studio accedente 3. Is. . Iustum adeo decernimus rebus pretium id quod in praesente praesertim eas sua utilitate non caret, ne nimia in naturam fiducia negligamus, quod studio acquirendum.
suando Lo g. 7.gie natura Si quis rerum cognitioni studens operationes mentis non diasir docen rigi secundum regula , quibus naturalis egitandi modus conti- p V s netur, is perversam sibi comparat Lo eam naturalim docentem. Qui enim operationes mentis in cognitione rerum non dirugi secundum regulas, quibus naturalis cogitandi modus continetur, is animo concipit ideam consulam ejus, quo utitur modi, tanquam ad agnitionem rerum necessarii , consequenter istiusmos, quia modo cogitanti naturali abhorret. Sed consuia ista idea absoIvit Logicam naturalem docentem 8. , modo autem cogitandi naturali vera Logica continetur f. I.3. Patet itaque, isto in cassi Logicam naturalem docentem a vera abire, seu perversam comparari.
Ea sine ratio est, cur temo librorum, quorum autores modo emgitandi naturali recedunt, mentem eorrumpat, ut ad veritatem agninstendam inepta evadat. Immo eadem ratio est, cur non quaevis Matheseos tractatio intellectum perficiat item eur Mathesis methodo alia quam Geometrarum pertracta mentem prorsus ad veritatem dijudieandam ωrimandam ineptam reddat Atque adeo liquet, non perinde esse, qua quis methodo in disciplinis utatur. Nimirum si quis perversum eogitandi modum progenuino habet; is nihil essietet invita natura in veritatem inquisiturus.
Ilit Lutea naturali utente. Est enim Logica naturalis utens
habi--Quamobrem si ea perversia est,
142쪽
perversa utitur, dum rerum cognitioni madet. Atque adeo Lo- se naturalis utens perversa est, ubi docens perversa sueriti Idem etiam hoc modo ostenditur. Logica naturalis docens absolvitur ide: confusa modi cognoscendi f. 7. 8 utens veroe sistit in habitu eundem ad praxintransserendi j. 9.). Quodsiit u perversum animo concipimus modum cognoscendi, perverse quoque modo in veritatem inquirimus. Quamobrem ubi Logica docens perversa suerit, perversa quoque est utens.
Ea ratio est, cur subinde eruditi ineptiores evadant illiteratis ad ve-, tituem diiudicandam nimirum illi g. 7 ὶ intelleitum corrumpunt, hi nonnisi naturali modo cogitandi usi Logicam naturalem incoremptam servant. Eandem ob causam operam dedi in Matheseos univeris die mentis, ut modum cogitandi naturalem ubique adhiberem, quo in iis suffieiente attentione versantes Logicam naturalem veram cum do-eentem, tum utentem consequantur. Noto quoque respondit eventus&quod respondere debeat, inserius plenius onsti bir. Neque desunt exempla eorum, qui, res in Mathesi suerint versati, cli a natura non postremo dispositionis naturalis gradu ornati, in veritate tamen philosophie dijudieanda Mecutiunt.
aberrat Qui enim nonnisi Logica naturali pollet, et vera, gis nox is nonnisi consulam habet regularum notitiam , juxta quas rβM operationes mentis in cognitione rerum diriguntur l. 7. 'secundum hanc consulam ideam ipse quoque easdem dirigit 3 9. , idem De iurus in castu simili, quod vel ab ipso, vel ab aliis alias actum suerat. Enimvero quae confuse tantum cognostuntur, ea saepius confunduntur, ut adeo casus similes videantur, quae sunt dissimiles Ἀ secundum ideam confusam qui agis, facile omittit, quibus vel maxime iterat opus. ANque adeo Logica naturali instructus in applicatione sepissime
errat. Exemplo nobis sunt illsem in Mathes eum laude versiti methodum hematicam extra eandem perperam applieant, etsi bi remaeutanere videantur. Cum enim ejusdem nonnis eonfusam deam an mo deipiam, fieri prosecto soler, ut eam intimius non perspiciant ade4
143쪽
que non ad nngula attendant. quae ad eam apprime saetant. Hine etiam audias subinde in ipsis viris scientia mathematla eminentibus negari de mathematica methodo sine quibus subsisterinequit,veluti cum Syllogismus e demonstrationibus mathematicis prostribitur. Logica arti s Oiseiali neces inc consequitur, eum Logica naturali conjungendam esse Dogicam artificialem. Qui enini Logica artificiali pollet, is r gulas illas distincte cosnoscit, juxta quas diriguntur Operationes mentis in cognitione veritatis suo. δε quarum nonnisi consulam ideam habet Logico naturali contentus β. II J, a que eas applicat ii sibus obviis 3 ia. . Quamobrem vita tu lapsius, qui in applicatione Logicae naturalis locum habent. propterea quod coniuia notitia constat f. 9. . Unde patet, Logicae naturali jungendam esse artificialem
inserius clarius patebit, quod per Logicam artificialem vitentur lapsus, uuibus sola naturali instructus ah noxius est, dum videbimus. in distinii regularum applicatione non tam ficile aberrari posse. quam ubi secundum ideam confusam agimus. Sussisit nune ut idem exemplo aliquo simili illustremus. Qui Arithmetieam absque regulis didicit, operationum, ithmetiearum deaeqnsus non nisi ea plurimis lis haexemplis hausta, is in applicatione regularum conseilius aberrat, quam qui singulas singularum onerationum regulas distincte novitin in casu obvio applicat. I.
quaκῶ nulli ' qui Logica artificiali docente fuerit instructus, non au- Qui arti*hum polleat utente, is agit secundum Luteam naturasem, cum Aliatis videtur viseseundum artificialem. Logica artificialis docens est ientia dirigendi facultatem cognoscitivam in cognoscenda veritates f. io. utens vero ars sive habitus eandem diriget dii 42. . Quae itaque in docente demonstrantur o. a. Io ea per utentem ad praxin transseruntur. Quodsi jam quis non polleat Logica utente, ad praxi transferre nequit, quae a docente praecipiuntur. Quare cum ad praxi descenditur, L gica non potest uti nisi naturali f. 9. .
Pertinent hue exempla eorum, qui methodum, qua usuri sunt, in
144쪽
morant & lectorem ejus peritum in magnam spem erigunt; in ipsa tamen pertractatione regulis istis non satisfaciunt, sed alia omnia agunt, mandesto indicio, adfuisse voluntatem, sed defuisse vires, hoe est, ut stylo logie idem enunciemus,eos approbasse regula Logicae docentis, sed earuisse Logica utente. Fieri potest, ut ipsmet non satis intelligant, quae ab aliis aecepta ingeminant, atque tum tanto secilius fabluntur, ut sibi videantur praestitisse, quod viribus ipsorum superius Aecidit istud, quoties nonnisi historicam habent cognitionem Logicae docentis alterius I. o. . In ipsa autem pertractatione sese produnt in- diei hujus casus, quando obtineti Nos plura dicemus hue spectan.
s. m. Si quis in Logica docente in consis operationum meηti castu heri inimis aequiescisci is agit fecundum visam naturalem. Etenim Logica docens anilicialis distincta ea Logicae natur iis explicatio 3. H. quodsi nonnisi in confusis operationum potionibus acquiescas, verbisque tuis non aliae quam istae respondeant, Micriptionem quandam Logica naturalis, quam non intelligit, nisi qui hanc habet, pro Logica artificiali docente accipis, solo verborum apparatu tibi imponens. Perse adeo patet, in hoc casi neminem agere posse, nisi secundum Logicam naturalem. Hue referri debent exempla eorum, qui, dum Logicas onseribunt, noua sibi tradidisse videntur, ubi notionibus confusis involvunt, quae ab , , tele ipsumque secutis scholasticis dudum distinctius fuerant exposta, quemadmodum fieri debet in Logica artificiali 3. i. .Hinc non mirum, quod, licet Logicae non unius fuerint scriptores, in praxi tamen non secuti, nisi quam habent, Logicam naturalem perveo sim s. 7. , in omnibus mentis operationibus adversus regulas Lo. eae verioris,o in communem Logicam naturalem misere impin gant, nee utile ipssit, quod a Matheseos tractatione sperare pote rant praesidium, praesertim ubi Logieam suam in ipsa Mathesi ducem
eis sub nomine Logicae didicit , quae ad dir gendam fm cisti is m
custam cogκ incitivom in cognoscenda veritate nil cox runt, vel iis, vis uviis c stat, quomodo ad praxis transferantur; isag
145쪽
re aliter a quit, is secundum Logisam natuiralem. Logica aristificialis utens ad praxi transfert, quae in docente demon instrantur F. a. , Quamobrem si in Logica docente talia re duntur, quae ad dirigendam facultatem cognostitivam inis gnolcenda veritate nil conserunt, vel de quibus non constat, quomodo ad praxin transferri queant per se liquet, quod eorum maxime gnarus secundum ea tamen operationes mentis
in cognoscenda veritate dirigeπe nequea Nullius igitur cum ipsi usus sint, Logiciquae didicit sub nomine; non aliter pros isto agere potest, quam secundum Logicam naturalem.
Postquam desectus philosophiae Scholastime agnoverunt viri eruditi atque libertas philosophandi in acidemiis Protestantium introducta. st viri egregii pridelara in arte ratiocinandi dedere, sed generalia, quae quomodo ad praxin transserantur non patet, suo Ioeo a nobis commen dandad pernetenda o alii in Logicis docuere, quae ad veritatem dij dieandam, vel investigandam nihil eonferre posse tandem ipsime fa teri eoacti fuere, si non verbis, ipso tamen Pere.
s. Α- distincta, sui Lutea utente artscioli posset, is regula docentas δε- suurum M applicare valet in easeu quolibὸ dato. logica artificialis gimmm θ' utens a spraxin transfert in castu dato, quae docens mcipit με μ um, Sed in Logica docente regula distincte explicantur s. o. uamobrem qui Logica artificiali utente pollet, is in casu dato uuliare debet, quanam regula sit opus S eam ad istum applicare tenetur, consequenter regulas distincte applicati
Nimirum dico distincte applieari regulas, si regulam nobis in memoriam revocamus, quae in dato casu applicanda,is inde concludamus, quid sit agendum. inrithmeticae exemplo rem illustrare ieet. Doeentur ibi distincte regulae, quibus opus in computo. gr. Si ex tribus numeris proportionalibus inveniri debet quaretus, secundus multiplicari per tertium & fataim dividi per primum jubetur. Quod si iam illiusmodi oecurrat casus, in quo numerus quartus proportionalia ex tribus datis investigandus ex regula, quae nobis luecurrit, juviis eamus, ibi etiam terminum secundum per tertium multiplicari di faetiim per primum dividi debere. Atque ita juxta regulam agimus.
quam distincte agnoscimus. Lodem modo, qui Logica artificiali gau
146쪽
det, regulas quoque docentis applicare debet, ubi distiniti est applicatio. Studio autem dico, quod distincta applicatio in potestite sit. Etsi enim ab initio, dum Logicae utenti studemus, regulas distincte
applicare tenemur eam tamen consecuti agimus secundum regulas, licet non ante distincte judicemus, quaenam regula sit applicanda. ΕΟ-dem modo se re habet in omni habitu cum animi, tum corporis neque adeo miri misi ieri potest, quod etiam idem Logicae utenti conveniat, quae innumero habituum antini est β. a. . Quodsi tamen
nobia volape fuerit, regulae distincte applicari possunt. 3. 25.
ii uis artificialis inutilitatem se experiri arbit an suinam tur, si vel Logis utente destituuntur, vel docentem d. dicere, 'untur νω regalia ingendi fueuhorem cognoscitivam non distincte e MD oc a piscat. Etenim Logica docens absque utente nullius est usus I , si ' g. I. atque adeo ejus utilitatem experiri nequit, qui utente 'destituitur. Quodsi in docente regulae dirigendi facultatem c gnoscitivam distincte non explicantur in notionibus confusis acquiescimus, vel alia discimus, quae vel nihil ad praxin conserunt, vel quomodo ad eam transferenda sint non patet. Quamobrem cum rebus sic stantibus agere non possimus, nisi secundum Logicam naturalem f. 22. 23.); fieri tum quoque nequit, ut ejus utilitatem experiamur. mon itaque mirum, quod in utroque casu arbitremur Logicae artificialis nos experiri inutilitatem.
Faeile apparet, quod Logica utente destituti, aut docente, quae non satisfacit, instructi, Logicam vel sbi, vel suam experiantur inutilem. Falluntur autem, ubi sibi persuadent, quod Logicam artificialem in se inutilem esse experiantur: si quis enim Logica artificialis inutilitatem suo experimento comprobare velit, is certus esse debet, segenuinae Logicae regulas perspectas habere, easdemque regulas dextreapplieandi habitu polleat necesse est. Tum vero utique constabiteontrarium. Nos profecto, qui regularum logicarum, quas tradimus, veritatem non uno documento comprobare valemus, earum quoque utilitatem multum experti sumus S etiamnum experimur.
147쪽
Dgis nisi ueterum Geometrarum conformis In conseta est apud omnes, .iali veteres Geometras veritatem, quamint laesiverunt, invenisse Seam adeo rigoros demonstrasse, ut nemo in eorum demo strationibus reperire possit, quod reprehendat, sed omnes in a sensum trahantur id quod ple evenitis testatur, cum nemo Euclidem, Arihimedem, Himium, Iriodosum c. legerit, qui non veritatis statim uerit convictus, quam primum eos intel- lexit. Constat itaque eos operationes mentis non invitam tura direxisse in veritate cum investiganda, tum demonstranda.
Quoniam regula methoui philolbphicae eaedem lint, quae methodi mathematici f. 39. Disus praelim. , methodus vero ordo est, quo in tradendis dogmatis utimur s. i5. s. prae );
non alia sane ratione dirigendae sunt operationes mentis in phialosophia, quam in Mathesi, ut Veritas agnoscatur. Quodsi ergo regulae, quas in Logica artificiali docente tradimus, eaedem sunt,quibiis Geometrae veteres in veritate demonstranda sunt usi; nullum superest diibium, quin eaedem sint illae ips regula, jumta quas operationes mentis dirigi debent in veritate cognoscem da, consequenter constat, Logicam docentem artificialem,quam examini subjicimus, esse genuinam M. O. .
Veteres laudamus Geometras, ubi Logica artificialis adcxamen revocanda, propterea quod recentioressubinde laxius demonstrandi genus amenta rigore veterum alienum. mos in elementis nostris Mutheseos universae, quae in usum Logicae artificialis utentis comparandae potissimum conscripsinus, non modo rigorem veterum secuti sumus; verum etiam,in Mathesi praesertim pura, eum in demonstrationibus tenuimus ordinem, quem in methodo philosophica requisivimus f.iH. 124. Dis pr. l. . Quamobrem siquis Logicam, quam didicit artificia- Iem juxta elementa nostra Geometriae examinen is de ejus valoreos rime statuer, sique genuinam deprehenderit, utentem Logicam eadem opera in potestatem suam rediget. Si quis sibi nescio quam disserentiam inter Logicam mathematicam&philosophicam imaginerur eam non moramur, cum nullam esse appareat ex iis, quae de identitate m.
thodi philosophieaed mathematicae adstruximus g. 39. Disc.mal δ. Immo in sequetatibus patcbit, Mathemaucos naturali cogitanda modo,
148쪽
quem I ogica artifiSalis distincte explicare debeti . 0, firmiterin- haerere. Quodsi vero fuerint aliqui, qui Mathematum imperiti aspernantur, quod praestare nequeunt in eorum gratiam alium adhue lapidem Lydium Logicae iniseialis ex tabemus.
regulas Matro/wm reddere licet cogitationum, quae sese indicere na-LUicae artiaturaister consequuntur. Logica artificialis docetis clistines eo li- μ' Lare debet Logicam naturalem β.tio, adeoque tradere ror uias, -- ββ r juxta quas operationes menti in cognitione rerum diriguntur, dum dispositio naturalis,quae mens ad istas Operationes eliciendos inest, adachim deducitur 3 8 6.) Cogitationes, quae naturaliter se invicem consequuntur in mente juxta istas regulas producuntur, si vel maxime mens eos non intelligat
) Quamobrem si per regulas in Logica artificiali tradi .
eas reddi potest ratio cogitationum, quae naturaliter sese invicem consequuntur ea non est nisi explicatio distincta Logicae naturalis, adeoque genuina,
Plures jam elapsi sunt anni, ex quo reperi, mathematicae demonstrationis tormam esse eandem, quae est serie cogitationum naturaliter sese invicem consequentium, publice in Lexico mathematico vernaculo sermone edito ejus rei mentionem feci. Abeo autem tempore quoque cognovi lapidem hunc Lydium Logicae arti l ci .dis urentis, quem hiepropono. Agnovi quoque hinc identita cin demonstrationis mathema. Itear, aut in genere methodi mithematica ac modi cogitandi naturalia ut adeo certum sit Mathemaricos naturalem cogit rudi modum in seleii tia quoque tenere, a quo deviare solent, quotquot diversa via incedunt. Si cui serupulus superio ei id is removebitur ipsa Logicae artuficians pertractatione, quam suscet imus. 23.
Logis artificiali d cens cm fetur g nuina, myx regue Lapissedissu ex ipsa mensi huma ae natura e notione ent rum inge, .ere Ni demonserari si sunt menti inest dispositio ad dirigendas ope siciali d
rationes mentis in cognitione rerum UXm regulas, quas ViO- ,
hae nequit *. s. &quas Logica artificialis docens distincte explicare debet j ii. 80. Quae vcro per mentem fieri possunt, eorum
149쪽
eorum quoque ratio ex natura mentis humanae demonstrari
potest. Quamobrem si regulas tradit Logica artificialis docens, quae quomodo a mento humana observari possint, ex ejus natura demonitrare licet nullum remanet nobis dubium, quin illae ipsae sint regulae, quas mens vi naturae suae tenet, operationes suas in cognitione rerum directura, consequenter patet, Logicam artificialem esse genuinam. Enimvero quoniam ens omne, quatenus tale cognoscibile est, quod suo loco claruis ostendemus regulae, quibus facultas cognoscitiva dirigitur incognitione rerum, suas quoque in notione entis generali rationes habent. Quare clam regulas istas distincte explicare debeat Logica artificialis docens β. H.); eam genuinam esse patet, ubi regulae, quas tradit, notioni entis generali fuerint consormes.
Ideo jam in superioribus trist. g. a. monui, nos qua damoniologiae Pheliologia principia esse explicaturos, ut demonstrationi si locus.
Ceterum tibi caveas velim, ne hoc Logicae verae criterium perverse interpreteris. Minime contendimus, tum demum Logicam arti fierilem esse genuinam, si regulas ex natura mentis S notione entis generali demonstret susscit enim , ut regulae habeant rationem suam in naturamentis¬ione entis generali, utut qui illas tradit hanc non capiat. Arithmeticae regulae sunt genuinae, si ex notione numeri & valore notarum numericarum demonstrari possint, licet Autor, qui eas tridit, demonstrationes nee afferat, nec contexere queat. Quodsi tamen regulae Logicae dicta ratione demonstrentur, earum sicu us constat veritas.
3. 29. Di glit Quoniam Logica artificialis docens bla est, quae doceri verbis potest, eaque dudum pereminentiam Logica dici suevit β. O.); nos quoque eandem tradituri & de ea verba facturisbia Logicae appellatione erimus contenti, distinctionibus non alium locum concessuri, quam quem iisdem vindicavimus not. . . , nempe in tollenda ambiguitate judiciorum, quae de Logica serri solent, cum in praxi studiorum maximum
150쪽
DE TRIBUS MENTIS OPERATIONIBUS IN GENERE.
discernere λNemo miretur, nos hic inculcare, quae unicuique obvia sunt lomnes scientiae ortum a notitiis vulgi trahunt. atebit id inserius lueuientius, ubi omnem theoriae logicae ambitum suerimus emensi. Neque dubium videri potest assertum vel tantissa attentione usis. Primi enim inventores non alias habuere, quam vulgi notitias, unde prima sesentiarum stamina deduxerunt quod qui olim capere non po- terant, ad fabulosas origines sunt delapsi.
- oti Mens etiam in eoincia es eorum, quae in tria contingunt, sensi num sm omnium,saltem quorundam, atque se uel ri fit m perci 78ς ἐγ-pi sensu quodam interno Quis enim nescit, se sibi conscium esse ejus, quod videt, vel alio sensu externo percipit 3 3o. , 3 aliarum-