장음표시 사용
211쪽
, pluribus aliis de causis. v. gr. ut, qui mali quidpiam patravit, pudωxe sut Fundatur, dum ita apparet, se fecisse contrarium ejus, quod fie ri debebat.
Tignificatur Si quis termino ad rem quandam significandum destinato
remini iuuit notion m ei alteritis, issignificatum ejus immutat. Et μμ δε - nim notio, qua repraesentatur res, cui indigitandae terminus ali-
quis destinatur, significatum proprium ejus constituit g. 38. .
Quodsi ergo in locum hujus notionis substituas notionem rei alterius termini significatum utique immutas. s. 48. Finificat Si terminus aliquis res euidam significandae destinatus proia prurit ima actue m significandae abi, cujus notionem habemus, destina-0 vim iur, significatus posterior perinde proprius es ac prior. Propri- - um enim significatum constituit notio, qua res repraesentatur,
cui indigitandae terminus destinatur 3. 38 Quodsi ergo
duas habueris rerum diversarum notiones & utramque eidem termino jungasa non minus unius, quam alterius significatus
Proprius erit. Vana' esset objectio, si quis assi aret, lanificatum proprium esse, ruisi tempore prior neque enim tempus ingreditur definitionem ignificatus proprii I38.), adeoque nec ejus habenda ratio est, ubi de significatu proprio judietum ferre volueris F. M. . Fieri autem potest ut citra confusionem idem terminus duos habeat smifieatus proprios, nempe alium in communi vita vel arte alium in data quadam disti plina, vel alium in hae alium in altera disciplina. E. gr.
Areus &lagitta suos habent significatus proprios in vita eommuni sunt enim voces totidem rebus significandis destinatae, quarum tanquam instrumentorum obviorum notiones habemus minimum eonti a. Enimvero in Geometria iisdem vocibiis alius tribuitur significatus, eum arcus pro parte lineae curvae sagitta pro recta ex areu ad medium chordae perpendiculariter ducta sumitur. Notiones in Geometria ulta eommuni iisdem voeibus tributae non sente aedem etsi aliqua fimilitudo intereedat, quae Geometras determinavit ad notiones geometrieas istis terminis indigitandas in ipsum autem significatum non magis ea influit, quam temporis prioritas, de qua modo diximus. Non
inima mero significam arcua di sagittae propriua et in Geometria,
212쪽
quam in vita eommuni. Nee exdiversitate signi aruum propriorumina nascitur contuso, propterea quod circumstant , dum vocibus istis utimur, satis superque loquuntur, num in sensu geometrico, an 'in communi eaedem aceipiantur. Nos in Pischologia multis utimueterminis a rebus materialibus ad animam translatis, sed non in senis
improprio, quoniam singulis notiones tribuimus, quibus aliquid in anima indigitatur, ita ut fgnificatus subsisteret, etiams eaedemi ea nunquam de rebus materialibus sentant usurpatae.
s. 49. Si ireminus, cui proprius quidamsimi atus remetis, prae T --ιerea adhue rei alii significandae desinatur, uis nutiinem vel em --- nullam, vel saltem obscuram habemus erit ii in ahere bo eos 28 inarus intentim si terminus, cui proprius quidam significatus competit, alii rei adhue significandae demnatur, notio signutaratum proprium constituens , 38 yei demitur, ut signific tu omni vaeuus censeri debeat. Quamobrem ubi ejus rei, mi significandae destinatur, notionem vel nullam, vel saltem
obscuram habemus; termino quoque novo significatu imbue do notionem claram tribuere nequimus, multo minus distin
ctam completam. Ructiam tamen propter notiovem ab eo
removendam aliquam di habere videtur, terminum ideo ci nim existimans f. 8i. , vel inan ob semiliaritatem β. 13a.); notionem nonnisi deceptricem termino ungit, quae cognostenti imponit, eum is in hoc casu revera sit sine mente nux Est itaque terminus nonnisi inanis CF. 38.
E. gr. Vox mcluti quatenus denotat quandam animi humani passio. nem, ortam ob imminens perieulum, proprium habet signifieatum. Enimvero quando a Seholasticis naturae tribuitur ob imminens vaeuum, nulla ei notio respondet, adeoque sine mentesinus est.
Vox odium pariter ac πω suum habet significatum proprium. quando de homine usurpatur. Sed cum Seholassici odiumo amorem tribuunt eorporibus inanimatis utraque vox fit sine mente sonus. Vox amimae ruum habet significatum proprium, quando sumiturti principio in nobis eo tante. Enimvero dum ad plantas trans--ur, nudi ipsi amplius nouo responde naquae termino claro vox
213쪽
situs aris uos in Agniscatum uocis, quem ias tribuit usui si veruque
proprius quo inquirere jubeamur, tum L varii cogitandi sunt caius, in quiu nodo δευμ bus voce illa utimur a quaecunque in re illa distingui poΩ- sunt, cui inest quod voce indigitatur, sedulo sunt distinguem da 3 examinandum, quaenam sint illa, ob quae voce ista hie utimur, dum scilicet casus alios in memoriam nobis revoca res attendimus, utrum adhuc voce ista simus usuri nec ne, si hoc vel istud abesset, vel si hoc aut istud solum adesset. ac sane ratione detegemus notas, quae notionem ingredi debent voce data designatam. Nimirum qui significatum vocis proprium quaerit, quem ei usus loquendi tribuit, is notionem investigare nititur, qua repraesentatur res notione ista indigitata 3. 39. . Jam vero omnis notio, sive fuerit coiisula, sive distincta suas continet notas 3 88 ), quae sitiit Lintrini aes . N. , adeoque noti
nem quaerentes notas investigare tenemur eam ingredientes.
Jam notae essiciunt, ut res agnoscaturi ab aliis distinguatur s. eit., Quamobrem si absunt non amplius permovemur ad utendum ita voces β. 48.). Notae igitur detegendae sitnt perpendendo, num his vel istis absentibus, vel his istis praesentibus, adhuc voce ista utamur. Quoniam in philosophia a recepto verborum signifieatu non est recedendum s. i a. Dis praelim.); praesens problema de investigando
sensu vocum proprio, quem ex usu loquendi obtinent, magnae est utilitatis. at in qu resolutione una continentur principia, unde demonstrari potest, vocem aliquam in recepta mineatione sumi. E. gr. Si quis quaerit signincatum vocis lux, quem ex usu loquendi obtinera, ei attendendum est ad eos easus, in quibus lucem aden dicit, tum S ad oppositos, in quibus eam adesse negat, ut appareat, quaenam sint ea, ob quae lueem adesse asseramus. Quoniam itaque deprehendismus, nos quod lux adsit inde agnoscere, quod corpora circumjecta vide, re possimus eam autem nondum adesse affirmamus, quando eadem videre nondum tiret ideo hine eonstat voce Meu ex usu loquendi
id denotari, vi cujus corpora videri possum. , SI
214쪽
PHISMILop. IV De Definitionibus 189
s. III. Ex hactenus inis apparet, quam irest pectus esse de Oromo beat verborum inus, ne aut notionibus deceptricibus nobis im o-Ponamus Verba cum rebus confundentes, aut vocum indeter iminato ac vago significatu evidentia cognitionis obicem ponamus ac summa imis misceamus.
Domitis est oratio, qua gnificatur notio 3mpleta at m itionu
que determinata termino cuidam respondens. I. Afinitio. initur subinde pro ipse notione completa atque dete minata rei termino denotatae. Ipse autem terminus aut resaeodem indigitata Definitum appellatum
Cur ad definitiones non reseramus nisi notiones completas atque determinatas, patebit deineeps. Distinguimus autem notionem com pleram atque determinatam a definitione, tanquam signum a re significata, quemadmodum noxio a termino s. 36.), enunciatio a judicio I. I. a nobis stat distincta. Dicimus, notionem esse debere coinpletam atque determinatam, cum notio completa dicatur, quatenus notae ad rem agnoscendam sussieiunt s. a. , determinata vero quatenus notae nec plures, nee pauciores adsunt, quam quae ad hunc scopum sussiciunt 3. 230. E. gr. Si nobis triangulum repraesentamus tri Dus lateribus aequalibus terminatum notionem habemus completam atque determinatam istius specie triangulorum, quae termino trianguliaritateri indigitatur, Trianguium igitur aequilaterum si dicitur esse triangulum, quod tria.latera aequalia habeta, triangulum equitarerum est definitum, verba vero, quibus notio signifieatur eidem respondens, definitionem absolvunt. Ipsae definitiones Logica hactenus allataeo Eposterim asserendae definitionum exempla praebent.
215쪽
stinguendam sinciunt. Est enim definitio oratio, qua signisucatur notio completa atque determinata β. n.) nouo ver ciores, quam quae ad definitum agnoscendum atque a rebus aliis distinguendum sufficiunt s. a. 23. . Quamobrem eum in oratione terminos combinemus 3. I. , quibus res denota ur, quarum noti*nes habemus 3 3704 in desinitione combinandi sunt termini, quibus denotantur notae ad rem reprae ientandum sufficientes. Definitionem adeo conditurus en merare debet notas nec plures, ncc pauciores , quam quae ad eam agnostendam atque ab aliis dii emendam sum iunt.
qui triangulum aquilaterum definit per triangulum, quod triatat ra aequalia habet, is notas enumerat sufficientes ad hanc figuram agnoscendam ωab aliis eum triangulis, tum figuris discernendam. Etenim a Figura quacunque rectilinea alia distinguitur numero te nario laterum, a triansulis ceteris eorundem aequalitate. Quodsi omi seris nui rum ternarium non amplius illam figuram distingues ab
aliis figuris aequilateris. Si omiseris aequalitatem laterum retent nu mero ternario non eam distingues a figuris triangularibus ceteris. Neutra igitur harum notarum abesse potest. I nimvero si quis triangulum definiret per figuram tria laxera aequaliaci tres angulos aequales lia hentem, seu per figuram trilateram, aequilateram, aequiangulam tum nota una foret superflua, nempe aequalita angulorum, propterea quod triangulum aequilaterum est quoque aequiangulum. IAEqualitas adeo angulqrum non in notarum numerum referenda, quae desinitio nem ingrediuntur; sed inter e , quae de triangulo aequilatero enunc, anda. Similiter definitionem Dei in grauam theolagiae naturalis scien xifica methodo pertractanda conditurus non plura ejus attributa in ea enumerare debet,quam quae ad eum ab aliis rebus dileernendum sufficiunt cetera diuessia de Deo Armanda, seu propositi
216쪽
nmendae β. 33. Sed nota sumuntur ab iis, quae rebus intrin inmedi posiseca sunt f. m.). Nihil ergo definitionem ingredi debet, nisi
Ita triunt laterum aequalitas, per quam discernitur triangulum aequi. laterum a reteris est aliquid ei intrinsecum Attributa Dei, quae in grediuntur definitionem ipsius, sunt aliquid ipsintrinseeum Diximus Iuperius I4o. notionem figurae ordinatae completam atque determinatam esse; si eam eoneipiamus tanquam aequilateram ct cim cula in riptibilem. Videtur adeo notione in ingredi aliquid, quod minime intrinsecum, nempe quod circulo inseribi possit Enimvero eum in definitione non dicatur , figuram ordinatam esse circulo im scriptam, se4 saltem, quod ea cireulo inseribi possit, ista inscriptibi. Iitas utique tanquam aliquid figurae ordinatae intrinsecum eonsderari potest, eum fluat ex eo, quod figurae inesse nemo negabit, nempe ex laterum atque angulorum aequalitate simultanea. Ne igitur in prari Logicae serupulua nobis oriatur, lubet sequentes addere propol
Si quid in in ira possibila concipitur, illa vi Hylas tam Possbilitaru
quam intriin cum quid consederanda. Cum ea, quae sunt vel fiunt, re intrinse sua non destituantur ratione, unde intelligitur, cur sint, ve
fiant ci. Dis. prae . I, si quid in defintio possibile, seu esse, vel fieri posse concipitur, ratio quoque in eo esse debet, cur id in eodem possibile sit, consequenter datur quidpiam actu in d finito, propter quod alterum possibile Quamobrum possibilitas ista, qua per quidpiam inexistens una determinatur, comeipitur per modum rei actu inexistentis atque adeo rese rei
quam intrisuecum quid consideratur. E. M. Plumbum vi ignis liquefieri potes Ratio, cur liquefieri
pom h pendet ab ejus textura a qualitatinus massarum sinpliciorum, quae mixtionem ingrediuntur quemadmodum in Physica docetur. Immo sussicit hie nobis generaliter cognovisse, dari aliquid in plum-ho, per quod liquabile concipitur Liquabilitas igitur concipitur tanquam quidpiam plumbo intrinsecum Ainter notas recensetur,per quas metaulum istud ab aliis eo oribus distinguitur. Similiter heri
potest, ut homo douria imbuatur di ideo doctrura capax dicitur. ista
217쪽
Ista eapaestas per saeuitates anmiae determinatur atque perinde ae hae eidem intrinseca concipitur.
durum minc consequitur, modorum quorumcuηque atque relati relationum tinet ad alia possibilitare tanquam rei intrinsecar OUderandas puli uim FD Etlsi enim modi per essentialia entis non determinentur, ut adfii insint g. 67. , attamen per essentialia eorum possibulitas determinatur, ut res data dati cujusdam modi capax fit. Si enim negas, atque omnem modi determinationem unice ab extrinseco principio accersendam esse statueris, ita ut non
praesupponatur possibilitas admittendi hunc modum in ip . subjecto causa eadem rei cuilibet eundem modum inducere valebit, hoc est, ignis lignum vel lapidem perinde liquabit ac metallum quod absiardum est atque experientiae repugnati Non aliter se res habet cum relationibus, quae quidem per intialia entis non ita determinantur, ut actu insint; per eadem possibiles sum, ita ut istis salvis possibilitas earum a suta iecto removeri maueati
Psibilitates Uibssitate . quae per omniis essentiata Imia determinam
inter auri tur, ne j intelliguntur per modum attributorum propriorum qua butores vir unum vel a Λοι eorum determinantur, per modum at tributinum comminatim. Rei enim intrinseca, quae per omnia essentialia simul determinantur, iunt attributa propria quae vero per unum vel aliquot eorum determinantur, sunt umbuta communia f. 66. . dam possibilitates, quae per intrinseca rei qua tales determinantur, tanquam intrinsecum quid consideranturi . 33.). aedem igitur, si per omnia essenti lia sitnul determinantur, per modum attributorum propri rum; si vero per unum vel aliquot eorum, per modum aD tributorum communium concipiuntur.
218쪽
jus md Quod non ante possibile concipitur, quam modoriferi quodam actu inexistent, ejus possibilitas in re admitti non potest , nisi praesente modo quod per se patet. Enimvero possibilitas, quae tu re non potest admitti, nisi praesente modo, cum non per ea determinetur, quae constanter insim o 67. tanquan mutabilis, adeoqui instar alicujus modi concipi debet ν est ,
Etshaee theoremata nimis abstracta videri possintiis, qui praeiudieio
hoe tenentur, quasi omnia terminis in communi sermone obviis indigitari queant id tamen obstare non debet, quominus ea tradamus, quae ad definitiones accurate sermandas&rite dijudicandas apprime necessaria deprehendum .
De itionem fermini conditurus notionem labere debet rei, Mutia ad quam is denotat, disinctam EF notarum n e terminos, quae eam vi mdum ingreditimur. Definitionem enim conditurus eriumerare la φρονι
bet notas, quot ad rem definiendam agnostendam ct ab aliis distinguendam uafficiunt G. 33 Sedqui notas cognoscibilis enumerare valet, is ejus habere debet notionem distinctam , so. ut eas enumerare possit, earum terminos nosse g. 36.37. . Definitionem itaque eondituruso distinctam ha bere debet notionem rei definiendae S terminos nosse not
rum, quae eam ingrediantur. quoniam ante tempora Canein notiones rerum distinctae parum eurie ordique suere eruditis, si Mathematicos meipias; mirum videri non debet, quod, praeterquam in Mathesi, adeo rara snt definitionesaeeuratae. Est praeterea non exiguae dissicultatis iudie, e quaenam sint notae rei delinienda dk quot earum notionem reddani mpletaruatque determinatam Disa. . Atque ideonontaedet doctrinam do definitione uberius pertractare, quam hactenus factum fuit a phylosophis. . 5 .
219쪽
no definito respondet g. 32. b. Sed cum alter mentem n stram non intelligat, nisi auditis vocibus easdem in se notiones excitare valet, quae cum terminis , quae definitionem ingredia tantur, conjungunturis. I7. 3 singulis invariata respondere de-het notio. Non igitur utendum est in definitione terminis nisi
Porro definitionem conditurus enumerare debet notas,
quot ad rem definitam agnoscendam atque ab aliis distingue clam sussiciunt 3 1s3.o, adeoque proferre terminos, quae n his istis indigitandis destinantur 3 36.J. Enimvero si te uno attribuitur notio, cui indigitandae destinatur, in significatu proprio eundem sumimus 3 138.J. Termini igitur definitionem ingredientes in significatu proprio sumi debent.
- usto Quoniam terminus, praeter sgnificatum proprium, quem ri-- habet, alium praetere acquirit, dum adhuc rei cuidam alii signia - scandae destinaturi 3. 48. incisuuionibus uti licet terminis, qui a proprio significatu ad abum tramferuntur, modo ii ante δε- fmtione fuerin expbcali, ne scilicet eis proIatis alter eisdem iungat notiones vulgo eis tributas 3. Ii6. , sicque mentem deianientis non assequatur U I9 .
Facile apparer, terminos hic a significatu proprio, quicunque is tandem sit, transferri ad significandam notam, quae notionem definiti ingreditur. Quamobrem cum proprius signifieatus non attendit , terminus ab eodem liberatus nihil significat, atque tum demum ex non sgnifieativo redditur rursus signifieativus, eum nova ei notio avtribuitur, atque novum acquirit significatum proprium.
f. 62. Id vi adhuc Terminis defationem ingredientibus aut utendum es in re- rapto gnificatu, aut i ante definiendisunt, quam iisdem utamur. ε -- Definitionem eum in finem condimus , ut alteri significemus notionem completam atque determinatam, quam termino dato tribuimus 3. 32. . Alter igitur mentem nostram intelligere,
adeoque perspectos habem debet terminos nosseque notiones,
220쪽
quae iis junguntur in definitione 3 1i8 . Quoniam itaque eas notiones singulis terminis desinitionem ingredientibus tribuere tenemur, quae rebus conveniunt, quibus denotandis vel ineommuni sermone, vel in disciplinis ac arte termini isti destia nantur terminis utendum est, quemadmodum seri usus loquendi f. 39. , atque in recepto significatu cf. 4o. Qu-si terminum quendam ante definiamus, quam e dem in definitione aliqua utamur, patet utique, quaenam notio eidem sit tribuenda f. 352. , atque adeo qui pra cedentem definitionem novit, eo audito notionem convenientem in se excitare valet f. IIS , consequenter mentem definientis assequitur β ιι7.,
Hie saltem logiee eonsderamus, quid fieri possit, non autem quid inculo eas fieri debeat. Hoc enim ad Logicie applicationem spectat: quem in finem nonnulla diximus in diseursu praeliminari s. I a. 3 νε. m. In definitionibus utendum es terminis elisis, non ob inis ηπφι In definitione recensentur notae, quae ad definitum agnoscen IV '
dum & ab aliis distinguendum requiruntur 3 i53. Terin, A Va
nis igitur singulis respondere debet notio clara, etsi confusa, ut notas ipsas agnoscere atque a se invicem discernere v leamus, licet earum notas distinguere ulterius nequeamus I 8o 88 ' negas terminis respondere debere notiones claras sufficient obscurae Notas adeo nec agnoscere, nec a se invicem ab aliis disicernere f. 8o. , consequenter nec rem definitam ex istis notis agnoscere poteris id quouscopo definitionis adversatur 3. 32.) Terminis itaque, quibus notat induti tantur, notiones clarae utique respondere deben Quare cum clarus sit terminus, cui notio clara respondet obsicurus vero, cui nonnisi obscura adhaeret o. 8i. , definitionem ingredi nequeunt nisi termini clari, nullus in eadem locus est o
f. 64. Cum fieti possit, ut terminus aliquis sit alteri cla ut, ει-- Bb a alteri