장음표시 사용
421쪽
S B una ipsi Canesse nequeunt. Quamobrem esse A, B non inest. . Cum vero porro ponimus , etiam stimine; propositiones B inest ipsi C I non inest ipsi C sunt comtradictorii s. 288 0, adeoque notio ipsuis , in qua conjunguntur, quae sibi mutuo repugnant, A I contradictionem involvit, consequenter impossibilis est 3 5i8. . Eodem modo patet, si in notione conjunguntur, quae sibi
mutuo non repugnant, eam esse a contraductione liberam, conis
Exempla Biamuli Sarianguli rectilinei modo mi. f. Fabula propositionem prosentem illustrant.
Amjudicio iam si judicium fuerit verum , praedicatum determinatur pero μώνη notionem subjecti s so9. S seqq.), adeoque quod praedicat' indigitatur, ideo subjeHo convenit, quia cetera conveniunt, quae in notione subiecti continentur ἔ.2cio. I9. , consequea te in notione complexa, quae iudicio affirmativo vero rei mdet 3 39. , non continentur, quae sibi mutuo repugnast
3 3io. Notio igitur judicio affrmativo vero respondera possibilis j Ii9. .
Nuti respou Propostioni negatio uerae notis imp ssibili responset. ἀ-judicio Propopositio negativa vera est, cui opposta anirmativa salisn Mirum Dueis. Sed ropositio affirmativa salsia 4 edicatum sintioni subjecti repugna si , Notione igitur, quae resipo dere deberet propositioni negativa verae, contineri debereat, quae sibi mutuo repugnant, consequenter notio ista impossibilis
c ireptos Conceptibile dicitiir, cujus fornmuconcepti biis, cujus nulla formari potest notio. bili visini E. gr. Triangulam rectilineum est eonoeptibile, quia eius sirmari in N, teli nouo,seu niquatanquam praesena repraesentari 0 3 λ Biau
422쪽
vero rectilineum est inconceptibile, quia ejus notio nulla formari potest, qua menti tanquam praesens exhiberetur. Cavendum vero, ne pro inconceptibili habeamus , cujus nos 1 rotionem nutum sotmare possumus. Potest enim aliquis esse eoneeptibile, etsi in nostra potestate non si ejus formare notionem.
Criterium veritatis est Dropositioni intrinsecum,unde agno Crucritveri stitur, eam esse veram, consequenter inert notas ad veritatem in πιο σημcosi quolibet dato noscendam,adeoque verampropositionem Uisy μ' discernendam fumienies, sque norio veritatis disincta. f. 83 λ . a . Veritatis criterium est determinabilitas praedicat per notio quodna αnem subjecti. Determinabilitas praedicati per notionem subjecti crit rium absolvit delfinitionem veritatis realem 3 sis Cum igitur Vim se ad veritatem agnoscmdam in dato quolibet casu sussiciat 3 97. , , eritatis criterium estis. 323
E. gr. Proposito, triangulum habe, tres angulos vera intelligitur, Quam primum intelligitur , per numerum ternarium linearum ad spatium terminandum eoneurrentium, qui notione subjecti continetur, una determinari numerum ternarium angulorum, ita ut postis tribus Iineis ad spatium terminandnm concurrentibus ponanturquωque tres anguli. Nimirum usus hujus criterii pendet a dicto de omni nullo ad desinitiones extenso 4449. . Ita nimirum argu mentamur eriterium veritati ad usum translaturi: Cujus naue' tioni praedicarum per notionem subjecti determinarur, illa propositis es vera Sed hujus pro stionis praedicarum per notionem subregia terminatur. Ergo hae propositio vera est
Per cisterium D tali intelligimus propositioni intrinse oestres δει eum, unde agnoicitur, eam esse salsam. Ataris risu
Criuris S mra synonyma sunt 3. 33o.). Quamobrem notae des n. Quens nitio generalis supras. 9. tradita ad hune calum speetalem apph βέ eanda , ubi definitio eriterii salsitatis desideratur. Eadem tenenda sunt de definitione criterii ve1itatis paulo ante sa3. xallata. g. 26.
statis eriterium eonsistit in eo , quod praedicatum notio quodna seni subrini repugnec tam enim propolitioissa sit, in qua prae eriterrum Dddet fastuic
423쪽
dicatum subjecto repugnat 3.3i . .ex ista repugnantia Usitas propositionis agnostitur, Esi igitur ea salsitatis criteriurn j.3M. .
E.gr.Propositio, Triangulum habet quatuor angulossalisa inde cogno itur , quod notioni trianguli, qua tanquam spatium tribus lineis terminatum repraesentatur, repugnat numerus angulorum ter rius. Nam ex notione trianguli sequitur,quod tres habeat angulos: fieri autem non potest, ut simul tres quatuor habear angulos. Repugnat
enim notioni subjecti, quod contraxiatuae ei, quod per subjilium de terminatur, eum contraria simul inesse nequeant F. 3io. Nititur eriterium Listatis dicto de nullo ad definitionem extenso 3 3 9J: redit enim ad hune syllogismum generalem LCujuscunquenvs Mnis praedicatum notioni subjecti repugnat, illis sal . Sed hujus prat
sitionis praedicatum sebura repugnot. Ergo fac promini est falsa. sterium Cri exium veritatis propositioni neditivae consisti in eo. quoivrritatis praedicatum notioni subroti repugnat. Quoniam propositio ne propositi''i sativa vera est, cui opposita amrmativHalsa g. 5i3. , eo omo is agnoscitur, propositionem negativam es e veram, quo constat, ei oppositam amrnaativam esse aliam. Falsitatis adeo S veri. ritatis propositionis negativae criterium idem est f. 33.),c0i, sequenter criterium veritatis propositionis negativae in eo com
sistit, quod praedicatum notioni subjecti repugnet f. 326. I
V. gr. Propositio negativa , Trian ulum non habet quatuor angu los vera esse intelligitur , quod numerus angulorum quaternariu notioni trianguli repugnet, adeoque exinde , quod falsa st propγstio affirmativa, Triangiιlum halet quatuor angulos.
quisuam Propositio vera est,quae est coneeptibilis falsia vero, quae incon proposition eo ibilis. Propositioni verae notio possibilis respondet f. 3eto. . concepti io , Quare cum conceptibilis sit propositio, si notio possibilis eidem P με si respondet f. 5eta.); propositio vera esse debet, quae conceptibilis. Φ Seontrario judicio negativo,consequenter propositioni assisemativae falsis 3.3i3. , notio impol sibilis respondet 3.3ai. . aru-obrem cum inconceptibilis fit propositio, cui notio imponidilis respondet 3 322. propositio falsa esse debet,quae inconceptibilis.
E. gr. Vera est proposito, Triangulisn habet tres angulos; sed ea
dem conceptibilis est 1 saa. . salsa est propositio rarissub ba
424쪽
set quatuor angulos; sed eadem inconceptibilis est. Ceterum eum omnis propositio vera sit conceptibilis, falla vero inconceptibilis in deThhirula en in Medicina Mentis parr. a. Se t. i. p. m. 34.3 seqq. criterium veritatis in eo posuit, quod verum sit, quicquidconcipi falsum' vero, quod non concipi potes. Quoniam vero nullam conceptibilitatis crineonceptibilitatis definitionem dire potuir, sed in eoeemplis acquievit quibus probatur, quaedam posse concipi, utriusque notionem habuit nonnisi consuam, nequaquam vero distinctam β.-isa. , atque
adeo in applicando criterioracile aberraru Quoniam enim ita argumentandum quicquid conci potes Eudes verum. Sed hoc concipisses. Ergo hoc est verum,o quicquid non tauripi potest, istud est falsum. Sed hoc concipi non potes. Elgo hoc est falsum: Omnis sane cardo rei in eas speciali, vel singulari in eo vertitur, ut probetur: Hoe posse concipi; illud veroo posse concipi. 4nimvero eum nullam dederit definitionem. . in qua notae, adeoque propositioni intrinseca g. 79. , recensentur ad id agnoscendum sussicientes, num propositio in dato casu concipi, an vero concipi nequeat; applicatio criterii vidia de omni S nullo ad definitionem extensis . 349. vacillar. Equidem p. s.4 seqq. eonfu- ad principium, quod definitionibus desideratis substituat sed tale est, quod locum definitionis tueri commode possit. Ait enim p. 46. inde patere, q- aliquid concipiamus. Is olis verbis in alterius mente,
qui id ignorat, eandem a quo perfectam, ac ipsi ea de re habemus, noti- tiam excitare valemus in casu opposito nos eam saltem imaginari. Qui notionem habet distinctam novitque notatum rerminos, is eos aIteri
enumerare valeti β. 89. , non tamen contra notione disim cladestituitur, qui eas enumerare non valeti β.9O J. Unde apparet ex criterior uisibusiano id utique liquere, quod ejus rei, cujus notitiam selis verbisum altero communieare valemus,notionem distinctam habeamus te linosque notarum eam ingredientium noverimus; nondum tamen Idiluet quod in easu opposito eadem destituamura r quoniam dantur ideae
ceptrices verbis cum altero communicabiles, ut alter perinde ac nos,i videatur ideam rei habere, cujus nullam habet II, 33, 36 I37. eriterium Tysimhusiamιm saepissime saIlic Aecedit quod nee nostras ideas cum altero communieare solis verbis valeamus, nisi quis eandem prorsus notionem cum singulis jungat g. ii 6. , ita uid terminosi here debeat peripectos, quibus nos utimur, noseque notiones, quae sis sim jungendae I ris. a. Quoniam vero saepissime accidit contrarinustititur quoque nobis alter mentem nostram isse qui eum tamen ab ea
425쪽
s maxime alienus omitto alia,quae contra istud eriterium in medium afferri poterant. Id tantum addo, si illius aliquis esse debeat usus, id re--eandum esse ad nostrum. Intelligimus nempe judicio nostro respondere notionem complexam possibilem, si ostendere vatimus,4 noti nem subjem esse Leontradictione liberam, iraediearum per eam de,
terminari, Ita Geometra constructione trianguli aequilateri docet,nota repugnare, ut tres lineae rectae aequales ad spatium terminandum concurransi consequenter notionem trianguli aequilateri esse polisibilem.&deinde demonstrat,stante aequalitate laterum tres trianguli angulos de,
bere esse inter se aequales, atque ita ipsi innotescit propositionis hujus veritas Triangulumaequilaterum est aeauiangulum. Ceterum ex dictis simul liquet,qu6d Cartsus,dumGiterium veritatis elaram dedistinctam pereeptionem eonstituit, non aliud sibi velit,quam quod notio complexa judieio vero respondens se possibilis. Quoniam tamen non docuit. deicissibilitas ista innotescat; insussicientia tradidit, nec notiones d xeptrices exclusit. Nos igitur defectum supplemus, reducendo posu-bilitatem ideaesmplieis ad id, quod sit a contradictione libera, comple, xam vero, qualis judicio semper respondet, ad hoe, quod praedicatum per notionem subjecti determinetur. Quomodo autem innotescat, a esse in easu priori contradictionem, adesse in posteriori determinabili. talem praedicati per notionem subjecti, mox docebimus disertius.
tion tam rum enim una univcrsaliter affirmatur, quod in altera universaluim ηρ ter negatur F. 97.). Quodsi propositio univerialiter amnρυφη si manu suerit vera, praedicatum per subjectum ejusque detem, nationem determinari debet g. 3o9. , adeoque eidem stante notione ac determinatione rubjecti convenit β. 2I9. , condequentereidena non repugnat s. io. , Quodsi propositio universaliter negans fuerit vera, praedicatum rubjecto ejusque determinatim ni repugnatis. 327. . Quare eum fieri non possit , ut idem
praedicatum eidem sit e Iib eadem determinatione una conis veniat non conveniat, immo repugnet; fieri quoque non pintest, ut duae propositiones contraris sint simul verae.
E. gr. Propositiones contrariae sunt, omne rei δε- AMe treι- ωδε uinum triangulum hiae stet aviam Fieri aurem nox Porest, utraque earum simul vera siti
426쪽
QuodHergo conser, propositionum contrariarum uvam esse Contrarii veram, es ipse pater, alicram esse Dyam Quod uno in casu am mmo tarsupra ostendimus 3 siet.). unde innum
E. gr. Vera est proposimo onmetriangulum habet duos angulis: coni-s ς' traria igitur, nullum triangulum habet tres angulos salsi est. Similiter vera est propositio, nullum quadratum habet angulum obliquum falsa igitur contraria, omne quadratum habet angulum obliquum
di desubjecto absolute praedicitur, quod idem nonnisiis ali Ovtrariarienda conditione eomenit, duae propositiones contraria simu/f. e simia sunt. Si enim sub certa nonnisi conditione est, quod de subjecto frip ablblute posito Hrmatur, propositio falsa est 3.3o7. . Atque adeo patet in praesenti hypothesi propositionem universaliter affirmantem esse salsam. Enimvero quoniam praedicatum , quod subjecto absolute tribuitur, sub data quadam conditione eidem convenit, propositione tamen contrariarum negativa absolute negatur, per Θpoth. salsa autem propositio est, qua de subjecto abiblute posito negatur, quod sub certa conditione est 3.3o7.); non minus liquet, propositionum contrariarum negativam quoque in hypothesi praesenti esse falsam. Utraque igitur propositionum contrariarum salsa est, si de subjecto ab lute posito praedicatur, quod eidem nonnisi sub data conditione convenit.
E. gr. Duae propositiones contrariae, omnis lapis es calidus Inullus is est calidus, sunt simul false, calor enim absolute nec amrmari, nec negari potest de lapide, qui eidem non convenit, nisi quando per sussi-eiens temporis spatium calori v. gr. Solis suit expositus. Similiter propositiones contrariae onmetriangulum est circulo inferiptum es nullum triangulum seircido inseriptum, ambae falsae sunt, cum a Geometrae adibitrio pendeat, utrum triangulum circulo inscribere velit, nec ne, nam
per notionem trianguli saltem determinatur inscriptibilitas. Propositionum eontradictoriarum altera necessario vera; a Cur una em
tera necessario falsa. Propositiones contradictoria vel sunt sin tradictoriministres β. 3o7.), vel indefinita determinatae 3.3O8.3o9. DO.),'m Usu VH altera earum universalis, altera particularis est 3. 29 . 293.) qu 'γμh
427쪽
Jam casu singulari omnescontramctoris continentur sub his formulis generalibus, Meses BFloe Amnes B, cum idem de
eodem individuo eodem tempore vel sub eadem determinati ne una affirmetur ut Denegetur 3. 288 9 seqq.). Patet autemper si eidem subjecto A idem praedicatum B vel convenire, 'vel non convenire, consequenter unam contradictoriarum esse voram, alteram salsami3 3χ. . Si contradictoriae fuerint propositiones indefinitae dete minatae, genera ct species sive absoluteitata, sive sub certa determinatione, spectantur ut individui 3.3O8.3O9 3ao. , atque adeo propositiones ipsae hoc respectu aequipollent singularibus β. 2 i. . Enimvero si propositiones contradictoriae fuerint si
gulares, una earum necessario vera, altera sella, per ea miriamum. Ergo etiam fi propositiones indefinitae determinatae fuerint contradictoriae, altera earum necessario vera est, altera salsa. Potest idem in hoc secundo casu alia adhuc ratione Ostem di.Si propositiones fuerint determinatae, si1jectum sub ea noti ne repraesentatur, perquam praedicatum determinaturis. 32o.). Enimvero propositio universaliter assirmans vera est, si praeciaeatum per notionem subjecti determinatur g. 53.1 consequenter cuin idem simul esse s non esse nequeat, negativa eidem
oppofita salsa esse debeti . 5o3. . Quodsi ergo propositiones ia-
definitae ponantur, non minus patet, in hoc casi assirmativam adhuc esse debere necessario veram , negativam necessario sal sam. Quodsi per notionem subjecm in propositione determinata determinatur praedicatum negativum, in eadem continetur ratio, cu subjecto convenire nequeat, adeoque negativa necessaris vera est 3. IO60, consequenter assirmativa vera esse nequit 3 3la. . Quodsi denique altera contradictoriarum fuerit universalis, altera pallicularis, aut una earum itidem necessario vera est, altera vero salsa, aut non. Ponamus posterius. Cum in uno casti propositiones contradictoriae contineantur sub hisce generalia
428쪽
salsima st, eae omni sese B, inquoddam A non eos, aut utraque sit vera, stilicet, uto omne in B, de quoddam ri non sit B. Si salsumst, omne A essem, dari poterit aliquod A,quod non sit B, aut nullum prorsus Acrit B g. 5O7. . Inutroque igitur casu verum est,
quoddam A non usi o 3 7. Et si salium sit, quoddam Amn. eae, impossibile est ut detur aliquod Α, quod non sitB f.3O7. ,
adeoque quodcunque sive omne A esse debet B. Qua mobrem duae contradictoriae in praesenti casu non possunt esse suitu falsis Quodsi omne iesi vi Dicti de omni fieri nequit, uid tu aliquod , quod non sit Biso S), adeoque verum essen quit, quo om non esse Bis IOI ), consequenter duae conu dictoriae in praesenti casu non possunt esse simul verae Quoniam igitur nec simul verae, nec simul falsiae esse ponunt una earum necessario vera, altera salsa est.Ιdem eodem modo ostenditur in si altero, ubi contradictoriae sinat, nutam Asyae quoddam nis Monstat igitur in omni casu propositionis presentis veritas.
E. gr. In casu singulariaulverum est, Petrum scribere, aut salsum,h eL Petrarauis ibit, aut nonscribit. In casu indefinito, Triangulum aut haber tres angulis, aut non habet tres angulor, numerusenim angulorum per laterumnumerum determinatur. Denique in eas contradictionisinter universalem particularem intercedentis aut omne quadratum habet quatus an sis, aut quoddam quadrattim non habet qua tuorangulas. Item: Aut omnis lapis ex data Eltitudine cadens impetum imgentem acquirit, aut quidam lapis ex eadem astitudine eadens impetum in m minariuiris.
Dpro time ver velfirmativa, sive negativa, notissub Notis injecti impossibilis esse diser Si enim notio subjecti sit impossibilis, in propositi nec propositioni verae affirmativa notio possibilis respondere potest Quod superius demonstratis 3 so. repugnat. 's'MMQuodsi notio subjecti suerit impossibilis, talia eam ingrediuntur,quae una esse nequeunt 3.3i9.),adeoque non datur istiusmodi ens, cui notio talis respondeat, consequenter judicium de eo nullum est, seu fieri non potest, ut eidem, quod non est, ali-
429쪽
quid vel conveniat, vel repugnet. In propositione igitur cum negativa, tum affirmativa nosti subjecti possibilis esse debet.
E.gr. Notio triang ili seu figurae tribus lateribus terminatae, possibilis est neque enim repugnat ut tres lineae ad spatium comprehendendum concurrant. Hinc vera formantur de triangulo judicia ei in affr-mativa,tum negativa V. gr. Triangulum habet tres angulos triangulum vore habet quatuor angulos se.Contro notio bianguli rectilinei impossibilis est,cum repugne , ut duae lineae rectae spatium comprehendant.Εnunciationes igitur nul e sunt ιι langulum rectilineum habet ureos angulos biangu Ium,Hilineum non halet tres angidos se etsi prior speesem propositio- .pis assirmativae veric mentiatur, eum admissa notione deceptrice blanguli rectilinei sequatur numerus angulorum binarius posterior vero speciem propositionis negativae verae tueatur,quoniam numerus ternam rius angulorum notionibi anguli repugnat.
2usMons Duoniam in propositione determinata notio subjecti con- pq ' πο- tinet rationem, cur praedicatum ei tribuitur 3.32O. , in catego- rica autem propositione praedicatum subjecto tribuitur sub comditione definitionis 3 223.J,in i pothetica sub conditionc adj c ais eti8. Propositio non nisi Ipothetice vera es, quamdiu non consat, num in eategorica definitio, in Θpothetica conditio adsecta possibilis. Nimirum vera es propositio eategorica,si desinitio Iubjebi Usbilis; vera es h potiatica, si conditio a ecta possibilis.
Ε gr. Si Deus cum artem desinitur per ens persectissimum,proposetionesDeus est omnisolus Peus est omnipotensi cus est umme bonus,tamdiu hypothei ice vera intelliguntur, quamdiu non probatur ens persectissmum esse possibile quod jam D. Thomas olim observavit. Yquipollent enim propositiones categoricae huic hypotheticae compostrae: Si Deus es ens perfectissimum,omniscius/mnipotens summe bonus es. Con stat autem consequens non poni nisi posito antecedentes f.4o7. .Quamdiu igitur non constat, antecedens poni posse, V. gr. Esse ens persectis impo bile tamdiu quoque ignoratur,poni posse consequens nempe mram licui convenire omnisilentiam omnipotentiamsumvirum bomtatem. Si quis alia Dei notione utatur,per se parer, non amplius locum habere,quae dispectu perfectionis summa monentur Cererum jam intelligitur anon Seholasticorum de propositionibus hespotheticis .cinditionalis nihils nit, qui nostra reduliione propositionum categoricarum ad hypothetieas F. 226. multo latioris s. s. 39Dj9iligo by Corale
430쪽
gitie in eodem ubjecto u is observamus, ea sibi mWuo vomis In nis- repugnant. Ponamus enim , ea sibi mutuo repugnare, fieri tuo nis repu' itaque non poterit, ut eadem una insinc g. 3IO. id quod hy gnaur. pothesin evertit, adeoque absurdum.
E. t . Observam as ignei Sc lucere,' itefacere adeoque constat, lucem calorem sibi mutuo non repugnare. Similiter observamus, lapidem esse durum tuque gravem adeo cive constat, duritiem gravitati non repugnare. Observamus quoque in triangulo tres esse angulos,aseoque sine probatione constar, ternarium numerum laterumd angulo rum sbi tuo non repugnare.Atque hac ratione ad res quotidie obvias attendentes multa cognoscimus quae sibi mutuo non repugnant,eon sequenter notionem subjecti in eadem propositione ingredi possunt.
Si que in eodemsubuecto una insunt, in altasseparatim de'rebe tuae per Ieduvtur, eorum unumper althrum non determinatur. Quod enim per invicem non alterum determinatur, id ideo inest, quia inest hoc, per quod de iste irim
terminatur 3 et 19. , Icilicet si A determinatur per B S subjecto μ' C inest A, etiam si ines e debet. Cum adeo semper una inesse debeant, quorum unum per alterum determinaturis. 4o7. , si in subjecto C, cui inest A, non inest B, nec B per A determinatur, hoc est, non determinantur per se invicem, quae separatim inesse deprehenduntur, etsi in aliquo subjecto una insint.
Egr.Chalybs durus est atque et isticus; lipides duri sunt sed nonelast, ei aer fluidus est idemque elasticus. Quare eum durities Melassicitas- quae in chalybe coniunguntur, in lapidibus Maere separatim deprehendantur; durities per elasticitatem non determinatur. Atque haerarione ad res quotidie obvias attendentes multa cognoscimus, quae sibi quidem mutuo non repugnant, quorum tamen unum per alterum non determinatui
praedicatum, quod in iisdem subjecto vel absblute, Vel sub data uisis ris haconditione tribuitur, sive affirmativum fuerit, sive negativum, eidem vel absolute, vel sub ista conditione conveniti . 3o5. . Enimvero ex iis, quae de forma omnium syllogumorum sect. . Ee 3 'rt.