장음표시 사용
51쪽
nes intelligit, terminorum vel perspectas habet desinitiones vel minimum notiones rerum iisdem denotatarum claras patebit enim suo loco in Logica, in opposito casu fieri non posse, ut propositio intelligatur. Qui rei alicujus definitionem tenet, vel notionem minimum claram habet, is eam sibi oblatam agit scit, consequenter si expressa in propositione conditio adsit, praedicatum in propositione subjecto tributum eidem conyeuire concludit. Historicam itaque, quam habet, cognitionem ad casus vitae humanae applicat.
Eandem philosophia sortem experirur, quae Matheuio esse solet. Arithmetieam praesicam in variis vitae casibus exercent, qui operatio num regulas demonstrare nequeunti Agrimensores&architecti militares praxes quasdam Geometriae feliciter absolvunt, etsi eas demo sesca non noverint. Qui adeo hebetioris sunt ingenii quam ut demoram strationes capere possint eos propositiones absque demonstrationibus doceri praestat, quam ut a philosophia prorsus arceantur. Imino ut litate non caret, siquis historicam philosophiae cognitionem sibi eon, Parer, antequam ad ipsam scientiam animum appellat. Etenim in dimonstrationibus supponuntur propositiones praecedentes ramiliarem qui igitur eas sibi amiliares reddidit, antequam demonstrationes e. Dendit, is in iis concipiendis multum saeilitati, sentit ae eelerius multom studio philosophia progreditur, quam ubi omnium, quae in ea ua duntur, prorsus fuerit ignarus.
Vi voversia judicium laturus est, is demonstrare debet, num ea 'in thesibus ceteris c tradicat, an iisdem consentiat, aut num exsis legitima consequentia deducatur. Quare cum ad hoc roquiratur habitus demonstrandi, adeoque ipsa scientia 3.3α , sola vero cognitione philosophia inorica institutus eadem careat g. 5o. eundem de controversiis philosophicis judic re non posse e idens est.
52쪽
terim Is enim non novit, nisi quam rationem octi alleget altero . , adeoque leviori cognitione instructus, quam qui ipsius philoiphiae hustoricam possidet cognitionem c g. O. I. Quare cum hic judicem controversiarum philoiphicarum agere nequeat G. 520, nullo minus ille judicem earundem agere poterit. f. Α- Si quis beserjbilosophi quarum historie hase cognitis Meau --ηem, per ex perimenta atque ob ruatione confirmare novit, utut Inui
demonstratione non capiat is medium cluendam gradum istὸν eo gmiis historicam F philosophicam obtinet. Etenim qui solae ' eognitione historica instructus, is propositiones philoiplicitan Iazis 'tum novit atque intelligit, veritatem Vero earundem non perspicit i. so Qui illas per experimenta atque observationes confirmare novit, is agnoscit, id fieri posse, quod posse fieri per rationem philoλphus agnostilis 26 ) Quoniam tamen ipse rationem non percipit, philosephica cognitione destitutitur 1. 6. 9.). Ejus itaque cognitio inserior est philosophica, superior tamen historica, adeoque gradum intermedium coimilitisit inter historicam atque philosophicam.
Optandum sane serer, ut iis, quibus vel ingenium tantum non est, vs otium non suppetit, quo demonstrationibus vacare possint ipsam scientiam philosophicam sibi eomparaturi, ad hune gradum intermedium eontenderent quemadmodum opticorum theoremata perexperimenta probantur illis, qui pras demonstrationes perpendere vel non possunt, vel nolunt Hic enim proximus ad philosophiam gradus est qui ejus initium diei poterat. Immo multum in philosophia proseerent, si philosophia per gradus traderetur, ut primum ad hi storieam ejus cognitionem perdueerentur, qui memoria vigent; demde eadem experimentis ac observationibus confirmarentur, quae dirmoris suere impressa tandem ad ipsam scientiam perducerentur, vi metento praestant. Insgnis inde in Remp. fructus redundaret, u induoversae temerariae eliminarentur, quibus partim ex vanitate, paria ex pravo assectu litatur sed ea de re in politicis ex instituto
53쪽
tum partium seu res materiales Etenim si ad nosmetipsos attendimus, phil phiae quovis temporis momento nobis sumus conscii rerum extra nos praesentium organa sensoria nostra commoventium; quilibet vero etiam sivi ipsius conscius est. Id, quod in nobis sui ipsius conscium est, dicitur mima res ceterae extensis, figurisin magnitudine a se invicem differentes, quas extra nos intuemur, corpora, antur. Admittimus itaque duplex entiunt genus orpora & animus humanas. Et quam primum statuimus, eo orais animas humanas non esse entia a se, seu propria vi tute ortas terseverantes inutorem quoque admittimus cum corporum, tum animarum, cujus virtute utrumque entium g nus sui productum. Atque is Autor rerum , quas existere Iairgimur, Deus a nobis appellatur. Quamobrem entia , quae cognoscimus ad nosmetipis attenti, antequam philosophamur, sunt Deus, animae humanae ac corpora.
parrespri altera de anima humana, tertia de orporibus su rebus materialibus agit Quoniam enim praeter Deum, animas humanas ac corpora entia asia non cognoscimus I. 33 nec plures possunt constitui partes philosophiae ab eo, qui nonnisi ad haec tria entia
um genera attendit. Non negamus, praeter orpora, animas & Deum emi alia existere, nee in dubium vocamus, quae de angelorum existentia tradit Scriptura saera sed id tantummodo asserimus,quod anrequam philosophamur, de philosophiae objecto solliciti non plura entium genera nobis innotescanti ter animas d eo ora eorumque Autorem Deum cujus existentia quamvis nondum a nobis demonstrari possit,quamdiu philos,
54쪽
Iosophia nondum exeulta, ob rationes tamen probabiles admittitur, perinde ac differentia inter animas Meorpora Philosophamur enim, ut certam consequamur cognitionem eorum, quae sensu duce & attemtione ad nosmetipsos facta confuse agnoscimus. g. 47. -
pars philo hiat, quae de Deo agit, dicitur Theologia
Naturali, Quamobrem Theologia naturalis definire potest heriit , per seientiam eorum quae per Deum possibilia intelliguntur. Etenim philosophia est silentia possibiEum, quatenus esse poΩ sunt x 29 ). Quamobrem cum in numero possibilium etiam ea sint, quae ruo insunt 2 per eum fieri possie intelliguntur, quod nemo negaverit, quam primum existentiam Dei admit itit ideo neologia naturalis est scientia eorum, quae per D uin possibilia si int.
Qui demonstrare debet, quaenam per Deum pombilia sint is ea nosse tenetur, quae eidem insunt. Ea, quae insunt, sunt attributa, ct quae vi horum attributor um per ipsum fieri posse intelliguntur, sunt operationes ipsius, veluti creatio ove servatio universi Unde apparer, in Theologia naturali agendum esse de attributis ae operationibus Dei. Enimvero quoniam in hoc quoque discursu praeliminari eum, quamn . licet, equi libuit ordinem ut ex antecedentibus infer 'ntur sequentia; ideo in definitione Theologiae naturalis nullam expressim fecimus meritionem attributorum ac operationum Dei, sed eam terminis generalibus concepimus, quibus tanquam definitio specialis ex definitione philosephiae generali deducitur Monemus talia, ne method ignari
reprehendant, quod in definitionesione primantur ea, quae in Themlogia naturali pertractari debent Ubi regulas definiendi in Logie de- montaverimus,non dissiculter demonstrari poteri nostramTheologiae naturalis definitionem ex asse iisdem convenire. Neque enim in deSmrione plura contineri debent, quam ad cetera inde dedueenda sustiebuiar. Ex iis vero, quae in definitione Theologia naturalis posuimus, deducere possumus, quae in eadem pertractanda sint quemadmodum suo tempore eonstabit. Novi quid a me fieri possit. Quod vero a me fieri Maest, inter ea, quae fieri nequeunt rerent implicat.
55쪽
animas humanas possibilia sunt Ratio definitionis patet, ut ante. Est enim philosiophia in genere scientia possibilium, quatenus esie possunt s. 29. . Quare cum Psychologia sit ea philosophiae pars, quae de anima agit erit ea scientia eorum, quae per animam humanam possibilia sunt.
nitis salutatur. Quamobrem Pharicam definio, quod sit scientia eorum, quae per corpora possibilia sunti Ratio definitionis hic quoque patet, ut ante 3.37. . Quoniam enim philosophia est scientia possibilium quatenus esse possunt M. 29.), physica autem de comporibus agit ; erit ea scientia eorum, quae per corpora fieri
possunt. Quae de theologiae naturalis definitione paulo ante not. F, Ἀωnotavimus, ea mutatis mutandis ad definitionem P0ehologiae etiarnatque Physicae applicari possunt. Suo sine tempore ex prolegomenis disciplinarum speetalibus constabit, quod per istas definitiones satis determinentur ea, de quibus in iis tractari convenit. s. o.
Fundame' ima duplium babet cultatem, gnoscitivam atque oppiappetitivam a bono, ita ut illa errorem loco veritatis amplectatur, haec malum loco boni eligat.
Distinctius ea exponemus in Psychologia. Nune nobis susticiant terminorum notiones eluaevi experientiae obviae, quibus dimeonfir
g. χΙ. initae Ea philosophiae pars, quae usium facultatis cognoscitivae in vitio. cognoscenda veritate ac vitando errore tradit, Logica dicitur: quam adeo definimus per scientiam dirigendi facultatem cognoscitivam in cognoscenda veritate. Quae cire hane definirionem moneri poterant, ea reservamus ad protegomena Logicae mox tradenda. s. a. Dissiligo by Ooste
56쪽
Ea vero philosephiae pars, quae usum facultatis appetitiva in hi phiae eligendo bono iugiendo malo inculcat, hil phia Vactis practic δε- dicitur. Est adeo ρbi Ubia practis scientia dirigendi facultatem si itis appetitivam in eligendo bono &fugiendo malo. g. Q. Duplici modo homo cresideraripotest, desquatenus es homo, iam φvἀqaarenus est civis, alit, quod perinde est, vel qualereus sitit in μ' i mite generis humani seri in statu naturali vel quatenus vivit' 'si in fucietate civili. Ob duplicem hunc respectum philosophia practica in duas dispescitur partes.s. q. Ea philosophiae pars, in qua homo consideratur tanquam Ethic dem
vivens in statu naturali, seu in societate generis humani, Eusta apa vitis pellat in QuamobremEthicam defiirimus per scientiam dirigendi actiones liberas in statu naturali, seu quatenus sui juris est homo, talli alterius potestati subjectuλEtsi enim nune non vivamus in statu naturalii ubi alterius potest,t subjecti sumus; onstat tamen, in stitu civili libertatem hominis noti quoad omites actiones restringi, sed magnam earum partem, immo maximam illimitatam eidem relinqui , Earum igitur respectu perinde est,aesi in statu naturali viveret, nulluas potestati subjectus, iactionum suarum ipsemet dominus.
Ea philosephiae pars, in qua homo consecratur tanquam polit e xivens in Rep. seu statu civili, Politis vocatur. Est itaque pestiua 'i' illantia dirigendi aemones liberas in societate civili seu Rep. . 66. Damur praeter Remp. seu secietatem civilem societates uuadmis εα inares, quibus etiam in statu naturali seu extra Remp. tum sectu laeus, vestiti secietas coniugialis, paterna, herilis, quae m-LNadum nomii te venire blent.
57쪽
quam membrum bcietatis alicujus minoris, Oeconomica appetilatur unde Oeeommica est scientia dirigendi actiones liberas in societatibus minoribus, quibus etiam extra Rempublicam
locus. Receptas retinemus diseiplinarum divisiones definitiones vero istiusmodi concinnamus, quae notitiis generalibus respondent.
g. 68. Iuris nam Quoniam fieri nequit, ut homo appetat bonum lavem . iniis setur malum, quod non cognovit , ea philo phiae pars, in qua docetur, quaenam actiones sint bonae, quanam nualaeaus naturα, appellaturi Definitur adeo Ius naturae per scientiam actionum
bonarum atque malarum. Facile patet, jus naturae esse theoriam philosophia practieae 3. 4 Ethicae scilicet politie: atque oeconomicae g. 6 .4 seqq.). Quam ob rem eum non opus sit, theoriam a praxi distingui jus naturae in ipsa Ethica, Oeconomica atque Pollite tradi potest.
Equidem d a priori sueredit demonstratioci sed supponuntur ex ontologia & Psychologia, quae minime in vulgus nota sunt. Unde in ista hie abstinere methodus jubet. Neque enim ea seit, ut prin cipia postulentur, quae aegrius admittuntur, quam ipsa propositio, quae per ea probari debe.
philosephis a philosophiae pars, quae generalem theoriam ct praxinpractica uni philosophiae practicae tradit, a me nil phiapria a Luniversiisse alitis appellatur. Unde eam definivi per scientiam affectivam practia mitiq- cam dirigendi actiones liberas per regulas generalissimas.
Philosophiam practicam universalem methodo muhemasea comseriptam dedi A. Uo3 oli eruditorum examini in eonflictu publico su misi in Academia Lipsiensi, eum speeimen per statuta edendum esset academicum inter Doctores privatos locum ambienti. Atque hoe sp cimine primum innotui Lesinitis, qui mittentem chenis idem a
58쪽
eeperat suoque me savore ac amicitia dignum audieaverat. Etsi valde
juvenis consederam hoc scriptum Mathematicos imitatus recentiores, qui in Mathesi universali communiaArithmeticae ac Geometriae principia generaliter tradunt in eo tamen tradita solida etiamnum repetrio, utut theoriam profundius posthac meditatus & ejus rationes altius pediscrutatus fuerim Maximo alumento est philosophia practica universalis ubi methodo demonstrativa philosophiam practiciam universam tradere constimeris. Definivi eam per hientiam Uectivam, quia fle enit voluntatem ad appetendum vi aversandum definivi per marit ram quia determinare docet facultatem locomotivam ad exequendum iniones internas
f. I. Possibilis quoque est philosophia artium, etsi hactenus Technosigia Beglecta 9. . Eam echnicam aut Technologiam appellare posses niti. Est itaque Technolgi scientia artiuino operum artis,auit, si mavis,
scientia eorum, quae organorum corporis, manuum potuitanum, opera ab hominibus perficiuntur.
Non explicandum in Technologia quomodo motus manuuma organorum aliorum ad artis opera perficienda requisitorum per iuni-cturam corporis fieri possint haec enim disquisitio ad physicam se Etit s. s. . Reddenda hic potissimum ratio est regularum arrisin operum, quae arte perficiuntur. Specimen aliquod hujus philosophiae dedi de agricultura in Tentamine de vera causa multiplicandi frumentum, unde apparet eam esse possibilem, sed reliquam supponere phil sophiam. Sunt enim regulae artis veluti consectaria theoriarum philosophicarum, in quibus earundem ratio continetur, si vel maxime exinde ab inventoribus non fuerint erutae, immo eae ab artiscibus regulas istas ad usum transferentibus ignorentur id quod eo minus miramur, quod satis superque constet artificibus saepissime deesse notitiam distinctam regularum uxta quas operantur. Superius jam not. 3. 4o. monui, me Architecturam civilem per modumscientiae tradentem dedisse hujus philosophiae specimen Est enim Architectura civilis hae ratione periractata species Technologiae.
tempe eaedem ad sermam scientiae redigantur. E. gr. artium libe-
59쪽
gularum generalium ad Grammaticam in genere non habita linguarum specialium idiotismi ratione. hanc Grammatuam philsiphicam usitato stylo dixeris. Unde simul intelligitur, quid sibi velit Rhetorico phil phica, Poeticapbi obiea S ita porro.
Grammatica philosophica ex Ontologia. Logica & Psychologia; Rhetorie philosophica ex iisdem S philosophia praelio principia
mutuatur Thomas Campanesia Grammaticam, Rhetoriciam &loetieam
philosophicam philosophiae rationalis partes secit4 secundum propria principia tradidit. Eis quoque addidit Historviraphiam, quam definit per artem scribendi historias ad scientitarum bases fundandum.
Sed vulgo hae philosephiae partes negliguntur. F. 73-λα iram Sunt etiani nonnusia enti omni commvnsa, quae cum de anitum mabus, tum de rebus corporeis, sive naturalibus, sive artim uti intulo cialibus praedicantur. Pars illa philosophiae, quae de ente in P - genere S generalibus entium asseetionibus agit, Onrologia diacitur, nec non Philosophia prima. Quamobrem Oarologia seu mi ophia prima definitur, quod sit icientia entis in genere,
Istiusmodi notiones generales sunt notio essentiae, existentiae, attributi, modi, necessitatis, contingentiae loci, temporis, persectionis, ordiniis, simplicis, compositi e quae nec in Psychologia, nee in Pli se commode opticantur, propterea quod in utraque scientia, tum ceteris philosophiae partibus quibuscunque generalibus istis notionibus ae pendentibus inde principiis habemus opus. Atque ideo neeessarium omnino est, ut peculiaris philosophiae pars notionibus istis ae principiis generalibus explic dis destinetur, quae usus longe maximi per omnem scientiam Martem, ipsi inque vitain, si rite pertractetur. Absque ea profecto philosophia methodo demonstrativa nequit peruactari immo ars inveniendi inde principia sua sumit.
nis inveni Dantur etiam regula, quibus intellectus dirigitur in veritater usi Δ, initis latent iube ganda. Exemplo est Algebra onanis Ars analy-U --m Iathematicorum, qui veritates latentes feliciter in apri icum producunt 2 cicimam iudies augent. Pars illa phil tophiae,
60쪽
Bphiae, quae regulas istas dirigendi intellectum siveritate la
tente explicat, Arrisnveniendi dicitur. Definitur adeo Arsinoementi per scientiani veritatem latentem investigandi.
Vulgo Logica cum arte inveniendi confundirur, quae etsi in eadem non eontemnendum habeat usum, haud quaqam tameneandem absolvit. peeuliaribus ea opus habet artificiis, quae aliunde quam a Lostea pendent Monui iam nlologiam maximi in ea usus esse: enimvero si ad speetalia descendexe volueris, plurima ex omni philosophiae parte praesupponenda sunt. Hactenuantino publice dedi quod titulum Artis uiseniendi tueri possitis. 73 ema ut ovorum genero, de quibus in Physica agitur Fundam,-Dantur enim corpora totalia, ex quibus tanquam partibus com tum diversm ponitur mundus. dantur etiam partialia in totalibus obvia, veluti fossilia, vegetabilia, animalia. Quamobrem Physica in diversas partes dispescitur, quae subinde peculiaribus non Lbus insigniuntur. f. 76. Ea Physicae pars, quae de generalibus corporum affectio. - tibias agit, pluribus eorundem speciebus communibus, Posia mgmeraus appellatur. Unde musca generalis definitur, quod sit scientia corum, quae corporibus vel omnibus, vel diverserum labem specierum cbmpetunt.
Quae corporibus vel omnibus, vel diversarum saltem specierum competunt, ea omnino seorsim pertractanda sunt, ne eadem aliquoties repeti si opus. Immo si proprietatum generalium perspem fuerit ratio, ex iis subinde a corporibus deteguntur, quae latent.
. I pars Physicae, quae de corporibus mundi totalibus agit at G st isque docet, quomodo ex iis componatur mundus, si logia ap-- 'pellatur. Est igitur os logia scientia mundi, qua talis.
Quoniam corpora munditoralia moventur, Pnysiei quoque est reddere rationem motuum eorundem Pars Coumologiae, quae de motuum