장음표시 사용
61쪽
. 78. Cinmologiae Datur vero etiam generabs mundi contemplatio, ea expli-m rotis cans, quae mundo existenti cum alio quocunque possibili com- smii' munia iunt. Ea philosophiae pars, quae generales istas notiones, easque ex parte abstractas, evolvit, Cosi Mogia generalis vel tran-fendentalis a me vocatur. Definio autem Cosnologiam generalem per scientiam mundi in genere.
Cosmologia generalis ignorata hactenus philosophis, etsi passim ab iis sparsim tradita fueritar, qua ad eam pertinent. Ego consultum duxi condere hanc scientiam , propterea quod Psychologia, Theologia naturalis atque Physica inde principia sumit, nec commode alibi per-
Irastantur, quae ad eam referri debent.
Pheumatteae Psychologiad Theologia naturali nonnunquam me metapb matice nomine communi insigniuntur, ineumatica per spiris domitist tuum scient uim definiri solet. Ontologia vero, Cotinologia generalis &Pneumatica communi Metaphasica nomine compes-lantur. Est igitur Metaphusica scientia entis, mundi in genere atque spirituuntis S . Meteo se Pars Physicae, quae de meteoris agit, Meteorologia nuncupa- hic de iist tur acleo Meteorologia scientia meteororum, hoc est,eorum, quae in atmosphaera generantur, ut sunt pluvia, iris, fulgur, aurora
or, ibo is pars Physicae, quae de sessilibus tractat, in Ictologia voca- omitto tur Est itaque Osffodita scientia fossilium.
In fossilium numero sunt terrae variar, succi concreti, veluti salita& sulphur, lapides & gemmae, nec non metalla Deseriptio fossilium, quae historiae naturalis pars 'Oryo graphia appellatur.
Πν AhAsiae Pars Physicae, quae de aqua agit Odrologia appellii tur. duiuilio. Est itaque Iobologia aquarum scientia.
Omnium eum rationem reddere debear physicus . i. , reddenda quoque in Hydrovita ratio est motus aquarum, veluti fluminum atque Diu tia i Corale
62쪽
atque maris, sentium originis, thermarum 4eidularum &e lis graphia est descriptio sontium fluviorum, lacuum maris, atque libstoriae naturalis partem constituir.
Pars Physicae, quae de plantis agit seu vegetabilibus, Phy-PON ' σia dicitur. Est adeo Phytho ia scientia vegetabilium. mitis
VegetabiIium cum variae sint species, quae nonnunquam sigillatim pertractari solerit diversa quoque sunt Phylologiae partes Ira Bota nica dieitur herbarum descriptio, quae historia naturalis pars est B tauo ia vero dicenda erat ea physicae pars, quae herbarum proprietates spetiale ad rationes revocar. endrologia nuncupatur ea playsicae pars, quae de arboribus singularia tradit. Definienda itaque Boiano-- a per silentiam herbarum Dendrologia per scientiam arborum dc fruticum. Enimvero cum hactenus ne Phylologia quidem satis exculta sit, quae vegerabi Ilum generalem doctrinam tradit speciales partes ejus nune quidem missas facimus. Eas tamen non prorsus silentio praeteriri fas erat, ut appareret, quam multa adhuc in hessica investiganda supersint, quae certum generi rimmano usum pollicentur.
8 Ea denique Physica pars, quae de corpore animato, prae M oo AElertim humano, agit, HVologia appellatur, nonnunquam ct Pothst incommae animalis nomine venit Mechanicam ahimalium dixit II VAT Claudiui Perrauit. Definitur m Quia per scientiam corporis P μ' animatis strictius a Medicis per scientiam corporis humani sani. Alii tractationem physicam de homine in specie Anthropologiam vocantMedicis Pathologia dicitur, quae de corpore aegroto seu morbis, quibus amigitur, agit. Qitoniam Medicinae quoque da
tur phil ubphia =. 39. Pathologia quoqtie physica admittenda.
Et cum philoiphi sit reddere rationem eorum, quae stant ac fiunt F. 3L Physici quoquc est reddere rationem eorum, in corpore aegroti accidunt. Est itaque Palborii ph icarientia corporis aegroti, qua talis.
Nil obstar, quo minus Physicus Pathologiam physeam sub Physio--ia complessatur Saniras enim&morbus sunt duo corporis humanitatus, quorum rationem reddere debet Physicus. Ratio autem p
tirur utriusque statu ex struintra naturaeo oris humani, adscitis Musa externis, quatenus per eas actus determinatur eorum, qua per a coryo Disiligo by Ooste
63쪽
eorporis structuram atque naturam fieri possunt. Siquis tamen path logiam a physiologia more Medicorum distinguere velit, non improbamus. In vel bis sumus faciles, modo rerum pertractatione non perfunctoria opera adhibeatur.
P sic para nimvero rerum naturalium duplices dari possunt ratio-n'MMu isti nes, quarum aliae petuntur a causa esticiente, aliae a fine. O lae a causa essiciente petuntur, in diiciplinis hactenus definitis expenduntur. Datur itaque praeter eas alia adhuc philosbphiae naturalis pars, quae fines rerum cxplicat, nomine adhuc destituta.
etsi ainplissima sit S utilissima. Dici posset Teleolgia.
. 86. Num plure Recensitimus hactenus philosophiae partes, quibus ill phi σε strandis hactenus operam sitam dicarunt philosophi. Enim- p vero abst, ut nobis persuadeamus, his exhauriri omnem N
I-rturae nesaurum. ultae potius sunt disciplino philoshphicae ,
quae hactenus latent, suo autem tempore in apricum producentur, ubi serio ad philosophandum applicaturi sunt animum
eruditi, ut potius scientiae pomoeriis dilatandis studeant, quan ut vanae ambitioni litent, qua in partes scin untur animi ex ille rius contemtu atque ignominia gloriam captantes. Unius hominis non est agere omnia. Conjunctis viribus laborandum Suffecerit adeo nobis in id incumbere, ut ante omnia diiciplinae receptae, sed male cohaerentes ordinentur.
g. 87. ordo par ordo partium philos hiae is est, ut praecedant, ex cuibus aliaetium Hiisse pini ui a mutuamari Philo phia scientia cisti3. 29. , adeoquQp is ex principiis certis immotis per legitimam consequentiam inserri debent, quae in ea traduntur 3 3O. . Quae igitur pa te philosbphiae principia praebent aliis, ea praecedere, quae autem principia inde mutuantur, sequi debent. Si negas, iafieri debere priori loco ponendae sunt, quae ex aliis demo strationum principia petunt. Utendum igitur erit terminis nondum definitis, sic principiis nondum demonstratis, de quQ
64쪽
que antequam nobis constat, eadem certa esse ac immota Senia sum igitur propositionum non bene assequimur, nec de veritate earim stinuis certi, quamdiu parte ceterae non accedunt.
Qiiamobrem ciam id scientiae repugnet 3.3O. , qualis philosophia esse debet f. 29.), nec cum omnimoda certitudine consistat, cui in philosophia studendum f. 33. sancte custodiendus est ordo, quo prior locus cedit iis partibus, qui ceteris principia suppeditant, unde intelliguntur ac demonstrantur,ritia ibidem
traduntur. Nobis sane constitutum est hunc sequi ordinem, propterea quod praecipue intendimus veritates philosophicas concatenata serie tra-ilere. Ideo enirn eam philosophiae formavimus notionem, vi cujus non ius ordo eidem eonvenit.
. 88. Simbit ophiae cumfructu veram navare decreveris, Logie sp ηδε ρ' primo omnium loco pertractanda. toxica enim tradit regulas, g β p q
quibus facultas cognolcitiva dirigitur in Veritatis cognitione 4'.actam
νηι. Quare cum philosophiae ita studere teneamur, ut
omnimodam certitudinem consequamur c g. 33.): ubi quis ad ipsius studium animum appellit, non ignorare debet, quaa fione is veritate cognoscenda versari debeat, consequenter Logica instructus accedat opus est. Ea igitur primo omnium loco
tractanda. Usu quoque reeeptum est, ut philosophia initiandi inLogicae studio tyrocinia deponant. Nec ratio redd tur eonsuetudinis diversa ab ea, quam dedimus. Sane qui nulla Logicae notitia instructus est, is ignorat, qua ratione definitiones demonstratione sint examinandae, num rigorem sustineant, adeoque facile admittit tanquam certa, quae ab evidentia multum absunt, immo si pius ea se intelligere arbitratur,mue sunt sine mente soni
f. 89 PDd in Logica omnia demonstranda, petenda suη principia L. irae
ex duologia afaue Mychologia. Tradit enita ea regulas, quibus prine i darigitur intellectus in cognitione omnis entis 3 61.), neque enim defindit eam ad certam entium speciem restriugiti
65쪽
Docere igitur debet, quaenam sint ea, ad quae in rerum cogniatione attendere tenemur. M autem ex generali entis cognitione derivanda, quae ex Ontologia hauritur j. 73. . Patet itaque ad demonstrationes regularum Logica petenda esse principia ex Ontologia. Porro cum Logica exponat modum diri-- gendi intellectum in cognitione veritatis 3. I. , ultim docere debet operationum ipsius in veritate cognoscenda. Quaenam vero sit facultas cognoseitiva, quaenam ipsius sint operationes,
ex Psychologia addiscendum f. 38. . Patet igitur porro, quod ad demonstrationes regularum Logica petenda sint ex Psychologia principia.
Clarius haee patebunt, ubi Logicam didieeris & eam eum Ontologia atque Psychologia contuleris. Nos ea satis superque experti sumus, ubi in regularum Logiste rationes, immo in ipsas regulas lollicita cura inquisivimus.
s. o. ouauduIE md in Logisa omnia rigorose demonstranda, Iatis ratio caintologia nibus genuinis, Logicasntologiae atque schologus postponenda. P chsto metit enim ex Ontologia atque Psychologia principia s. 89.).g p pq Euimvero eo ordine pertracflanda sunt philolbphia partes, ut eae praecedant, ex quibus aliae principia petunt .. 87. . Ontologia igitur&Piychologia Logicam praecedere debent, ii in ea singula rigorose demonstranda, rationibus regularum genuinis allatis. curritor o Methodus demonstrativa requirit, ut Logica post Ontolo suam phiisi giam ct Psychologiam tractatur 6.9O.); methodus auteniit, uium Deo dendi suadet, ut eadem omnibus philoiphiae partibus ceteris pra pertractavc ponatur, consequenter Soniologiam atque Psychologiam prae- cedat h. 88 . Utrique methodo latisfieri nequit Reigittar curatius expenta cum intelligerennis, non posse in Ontologia SPlychologia utiliter versari eum, qui Logica nondum imbutus D-cillime tamen principi ontologica plychologica in ipsa Logica explicari posse, quibus ea habet opus methodum videndi praeserre nialuimus methodo demonstrandi.
66쪽
Tanto vero eommodi iis hoe fieri potuit quod principi ontologi- ea sint definitiones psychologie per experientiam pateant, adeo que intelligi & admitti possint tanquam vera , etiamsi alia in ontinio eis tradenda nondum suerint perspecta Aecedit, quod in Logica quaedura sumi possint a posteriori, quorum demonstrationem exhibere licet in Psyehologia. Ubi demonstrationem ex Pheliologia didiceris, perinde erit, ae si eam in Logica traditam accepi ues.
Si mihi Ophia practica omnia demonstranda, primipia Philosophia petentisani ex Metaphasica Philosophia practica demonstrat, practicae uua ratione dirigenda sit facultas appetitiva in eligendo bono principia fugiendo malo g. a. Sed Psychologia explicans ea, quae ' per animas humanas possibilia sunt f. 38. eorumque rationem reddeam l. 3I.), facultatem appetitivam ejusque a ceteris iaculuta tibias mentis dependentiam declarat Philolophia itaque practica ex sychologia principia petit. Indure natum, quod philosophiae praelicat pars est g. 68.), demonstrantur ossiciali
minis erga Deum .cit. 4 in Ethica docetur, quomodo homo ossiciis istis absque obligatione externa a potestate civili manante inissacere queat β. 6 . Quamobrem cuni ossicia erga Deum nec demonstrari, nec eorum praxis doceri absque illius cognitione possit quod ex ipsa Ethicae atque duris naturae pertractatione liquet; ei autem cognitio Philosopho ex Theologia naturali hauriatur ri. 57. , his naturae atque Ethica ex Theologia naturali principia supponunt,si demonstrativa ratione pertractari debent Philosophia practica universalis theoriam pariter ac praxinoninium philo phiae practicae partium generalem tradit f. 7O , notionibus vero istis generalibus stabiliendis non simplici vice Murrere debet ad Theologiam naturalem atque Psychologiam:
utramque disciplinam intuenti patebit Philosophia igitur Vastica universalis principia ex Theologia naturali atque Piyci logia petit. Denique philosophia practica, ut omnis liqua in demonstrationibus suis carere nequit notionibus istis μή tinuo F uni-
67쪽
universalibus, quae in Ontologia evolvuntur s. 73. . Quae e perius loquor, ex ipsi philosophiae praeticae pertractatione liquenti Philosophia itaque practica ex intologia quoque principia sumit Liquet ex demonstratis, philoiphiam practicam ex oetologia, Psychologia ct Theologia naturali principia petere. Sunt autemoniologia, Psychologia ct Theologia naturalis parte Metaphysica 3 79. . Palam igitur est, philosophiam practicam universam ex Metaphysica principia petere debere, si
omnia accurate demonstranda. Dedit Ludovicus Philippus Thii usu eompendium operum phi- Iosephicorum, quae Germanico idiomate edidi, sub titulo snsituri xirum Philosophiae Mosanae. Quando igirur ad ea provoco quae nonnisi ex ipsa disciplinarum pertractatione manifesta sunt Institutiones Thiini uiana interea evolvendae sunt donec ipsa opera prodeant
nostra. Iis seribimus, quos certitudo in cognoscendo juvat omnem itaque movemus lapidem, ne quicquam pretermittatur, quod ad eam obtinendam eonducit. Ceterum plura adduci poterant argumenta, quae Metaphyseae opem in philosophia practica expectant. Sed plura desiderant Thummigius sarissaciet, sanititutiones evolvens ad citationes oculorum ae mentis aciem convertat.
philosephia omni esse premittendam Aea demonstraria rarione pertractaris Euc debet. Nam si philosophia practica demonstrativa ratione γωρο- - actari debet, principia petenda sunt ex elaphysica 3 9αλ imvero is panium philosophiat ordo est, ut praecedant istae, ex quibus aliae principia mutuantur s. 87. . Metaphysica igitur philosophiam practicam praecedere debet.
ps his petii Si in rimis de Uranda funi gula amerate, pris pia ripia cia ex Meraphurica funt petenda. In Physica docentur,quae percon. bres pora possibilia sinti . 59. , adeoque si demonstrativa ratione
eadem pertractanda, notiones Corporis, materiis, naturae, motus, elementorum aliaeque his agnata generales ignorari nequeunt, cum multorum ratio ab istis derivetur Sed notiones
68쪽
tiones ista generales evolvit Cosinologia generalis, quasdam
etiam Ontologia β. 73. 78. Physica igitur ex Cosmologia
generali Gniologia principia petit, si accurate omnia deis monstranda. Immo nulla sere est notio, quae in Ontologia evoluta sitim non exerat usum in Physica cum in omnibus demonstrationibus effectuum per suas causes, quae in Physica traduntur, tandem ad principi ontologiea deveniatur. In Physica igitur sollicita cura versans ignorare nequit, quam ricem intologia eidem affundat. iique ex demonstratis, quod Prasica, si singula accurate in ea demonstranda, ex C
limes a generali Mntologia principia mutuetur. Sed Co iam generalis' niologia sunt et hysicae partes
f. 79 Physica igitur ex elaphysica principia petit. I. s. Ex dictis patet, Metaplastram Pharicae praemitteηdam es s πρου
ea demonstrativa ratione pertractari debet. Si enim Physica de r mo strativa ratione pertractanda, principia petenda senti
Metaphysici l. 94. Quoniam itaque partium philosophiae
is ordo esse debet, ut ea praecedant, ex quibus aliae principia mutuantur l. 87. inlaphysica utique Physicae praenutienda. ρο 3. 96. Si Theologia naturali methodo demonstrativa tradenda pris Theolaiae eipia ex Comologia, Psschologia es mologia petenda. In Theo naturalis logia naturali agitur de existentia, attributis & operibus Dei incipia, b ue Quodsi de his demonstrativa methodo agendum, ex principiis certis S immotis, quae de Deo praedicantur, sunt inserendis . o.). Immota ista principia, ex quibus existentia Dei ejusque attributa firmiter concluduntur, delumendalant a contemplatione mundi ab ejus enim existentia contingente necessaria consequentia argumentamur ad Dei exiv iam necessariam ct ea eidem tribuenda sunt attributa, de Gelligitur mundi unicus Autor Quamobrem cum Osmologia generalis mundi contemplationem generalem trais, un
69쪽
Theologia naturalis principia ex Cosmologia peti Notiones
attributorum divinorum Ormamus, dum notiones eorum, quae animae conveniunt, a limitibus liberamus quare cum animae cognitio ex Psychologia hauriatur β. 58. , I eologia quoque naturalis principia ex Psychologia desumit. Quoniam denique notionibus generalibus, quae in Ontologia evolvuntur F. 73. , in demonstrationibus Theologiae naturalis maxime opus est eadem non minus ex Ontologia principia mutuatur.
Plura hie supponimus in Theologia naturali fieri sed quae cum sint sacti, a nobis demonstrari non possunt Consuli circa ea interea posisunt nititutiones Thummigii =wt. f. a. . Uberior tamen ontologiae Psvehologiae in Theologia naturali usus patebit, ubi Theologiae naturalis si stema amplum prostabit. ν . f. 97.
C nolui Siae mologia generalis meιhodo demonstrativa tradenda, gς h principiis ontologicis opus habet Cosmologia generalis generalem corporum, ex quibus constat, nec non et in mcntorum, unde corpora ortum trahunt, doctrinam 6 780. Praesupponuntur itaque notiones entis generales, si ex gene ratibus principia specialiora de corporibus 9 eorum elemenistis una cum generalibus mundi attributis sint demonstranda. Quamobrem cum istas notiones stologia explicet Cosmologia generalis princ*iis ontologicis opus habet. gwJ
Ε. gr. In mologia traduntur doctrime de ente eomposita S simis plici, quarum ista ad corpora, haec ad elementa eorundem in Colmolo gia applicaris. In Ontologia evolvuntur notiones spatii, tempori , zontinoi, ordinis perfectionis vis ac potentiae Se quibus in Cosmologi h bemus opus, extensionem S continuitatem corporum, eoru que actiones ac passiones, nec non ordinem naturae atque persectio s. nem universi demonstraturi
Poebori Si schologia methodo demonstrativa madenda, ex Cym ,rincipis on logia is iurologia prinrepta sumit. ' Animae competere iam sibi istissisu repraesentandi universium convenienter mutationiblis, quae hi sem g μ' organictensoriis contingunt, nemo negare potest. Meditatus
70쪽
reperi, posse hunc conceptum sumi tanquam primum S ex eo rationem reddi ceterarum mentis facultatum O, quae pereasdem intelliguntur, mutationum. Quoniam vero vis illa distincte non agnoscitur, nili ex Ontologia notionem vis in gene 'red ex os ologia doctrinam de mundo generalem perspe-
lam habueris ρ. 73. 78. , ideo Psychologia ex Cosimologia Sontologia principia sumere debet. Excipia lychologiae pertractatione apparet multis aliis notionibus generalibus, quae in Putesogia evolvunturi 3. 3. , eandem habere opus. f. 99. se Metaph ea primum locum tuetur utologia f. bissis rario 'm forma, uecundum C mologia generalis, tertium 6 hologia I vltimum denique Theologia naturaliti Partes Metaphysicae 'eo collocandae sunt ordine, ut praemittantur, unde principia semunt ceteries 3 87.). Quare cum Theologia naturalis principia stimat ex Piychologia, Colinologia Gntologia 3. 96. , psychologia ex Cosmologia generaliis Ontologia s. 98.), mologia ex Ontologii β. 97. evidens est, Ontologiam
primo loco pertractari debcre, secundo Cosmologiam, tertio Piychologiam, quarto denique Theologiam naturalem. 3. IOD. Prifiea Trido te praemittemia. In Physica demonstratur, is ea cur quaenam sint rerum naturalium causis emcientes in Teleologia cisolli autem, quaenam sint eorundem rationes finales ε. 83.). Ipso mimis ς' facto docemur, rationes finales tum demum patete, ubi eausiae cientes fuerint perspectae, ita ut ex Physica petantur principia demonstrationum teleologicarum. Quare cum ea philosophia pars praecedere debeat, unde altera principia mutuatur