장음표시 사용
501쪽
G determinastione non murti D, quam B convertire potest C evidens est, si C eidem acta convenit, a lesse debere vel determinationem in vel determinationem B si enim bla flarequireretur, nec praeteream locum quoque habere posset, determinatio B oret unicaci quod ost eout, a b ibesin. Quamobrem si sumitur ipsi A convenire , tribueticla laeni eritve determinatio D vel determinatio B. Nequaquam igitur
locum habet illatio, quae seclusa deteri inatione , tribuit ipsi Λ tantum B propter C.
Mindem fieri potest ut sic eonveniar ipsi A. ab utraque dete minatione 34 D participet ipsum A. Enimvero non opus est, urin monstratione id attendatur. Sufficit enim ex eo jam patere illegh rimam consequentiam, quod, si C conveniar ipsi Α, predicandum sit de eodem veI R. vel D. E. gr. Si quis argumernarur Lapis ex adroisti us celeriter moverum Ergo lapis, qui cleriter inmetur, ex atro ela ui fuit illegitima est consequentia. Si enim lapis celeriter movetur, noci necesse est ut eadendo impetum aequisiveririsio est enim inpetu a projiciente vel alio quocunque modo impresso etiam celeriter moveri.
Peruviam Patet adeo, uipraposionem Baeomenis, is reduarum mari ex araeterminarios, cti ere eontrario determistio si secti L - σω res tu Deum praedicati, non arundem num determinario sit -- P Ῥυπ-m ea, sis ouis ρ ῶ,:um subino renuentre potest eum nonnisi casu in eo Iusionem veratri incidum , DA consequenter pericus errandi sese exponere
E. gr. Si quis viti idemcelerite mmeri insere, eum ex alio dis
mo res, is periculo Grandi sese exponita Quodsi enim veritatem assequitur, id normiit casu cominor, petopterea quod perinde fieri noterat, ut alia quacunque de caula celeriter moreretur, cum pIures in determinationes subjecti, sub quibus Mus celer dis eodem orae. die iri potest. Haeetallacia saepistime Ioeum Viber in ipsa quoque ubra Gmniunt id quod ad ea, irae ascicivis, Mina in facile mania
502쪽
De scientia, opinione, M sitque errore. 77
656os qui pro meradicturiis haber propositiones, gae tales Mn Legirmassur, argue ex veritate unius infert astatem alterius is id qcium τε gitime argumentaturi Etsi enim duarum propositionum con ix tradictoriarum una necessario salsa, altera necessario vera, zz Aatque adeo ex veritate unius inserri possit per consequentiam θορια imimediatam falsitas alterius G9.53a nil tamen obstat, que admodum exempla obvia loquuntur, quo minus propositi num quae pro contradictoriis habentur, cum non sint, utraquest vera Qui ergo ex veritate propositionum nonnisi apparet te contradictoriarum, ve earum, quae perperam pro contradiactoriis habentur, infert salsitatem alterius, is illegitime argumentatur, E. gr. In scriptura dicitur, quod Lunus Luminare; Astronomus vero assimar, quod Luna fit corpus opacum omni proprio lumine d siturun Quodsi quis arbitretur duas has propositiones sibi mutus eontradicere aeque supposita, irare prioris, quod una Aolumis re, inter salsam esse posteriorem, quodamia Aeorpus opacum, omni reprio lumin de rumin cis illegitime, ariocinatur. Et in Me quis dem eas contingir, ur4IIegitima argumentatione in errorem 1 Ddar, eum ambae propositiones sin fistius verae. Etenim sum nare eum dicatur corpus mundi rorale, quod Tellurem soraex illuminat ut ira coetis itum prodeant orpora parria Ita nulla est inrex Mosen atque Astronomum contradiaeo Neque enim Astronomus negar, Iunam Tellurem illuminare; sed negas id fieri Iumine proprio.
Patet simillier, a veritate aberrane, si quis vere maerarim Dre Harum irisam pro verabiser arinde infera falseratim istae ritiinte imi 'ς nam cum contradictoriarum altera necessario vera sit, altera, ' sero silia , 33et. 6 per hypoth. saliam pro vera habeamus necesse est ut veram habeamus proslsa, adeoque erremus 6 23. .
Error hiesaepissime committitur in controversiis, ubi pIerumque.qui controverimm movet, ranquam vera semir, quaei emet statuit,ade pro falsis habet, quae iis conrradicunta
638. Qui propositiones pro contradictoriis habet, quae talas 'I' Oo 3 non '
503쪽
non sint, dicitur lvorare elevetam: Ut adeo I roratio et A sit ignorantia verae contradictionis , adeoque requisitorum
ad contradictionen . ita sophisma ignorationis elenchi committit, qui Astronomum raritatem Lunae defendentem contradicere judicat Isse eandem laminare appellanti neque enim inter thesnseri plurae, quod unafit luminare, Sessatum Astronomi quod sit corpus vacum, contradictio intercedit, cum corpus opacum possit esse luminare, si lumen aliunde acceptum
submia Quoniam Doratio elencri committitur vel ob aequivoc,
nitetur. tionem terminorum, vel ob ignorata verae contradictionis, quisita eadem evita bilin, si in priori eos inquiratur in notisne termis aequivo jungemissa ea eidem jungatur, quae eum
ouitate eon sit in casu autem ρ'seriori, si applicentur regin, quae de vera oppositione 3 289 2 seqq. atque in specie de orere dictoriis proporitionibus , 294 2 seqq ydem strata Iunc
In exemplo modo allat. not. g. 6s8 9 ignoratio elenchi eonuniuitiat in aequivocationem vocis limurire Quoniam enim Mini Solem atque Lunam communi nomine luminaria Ina appellat, Solem autem esseeorpus lucidum extra omnem controversiam positum est, ideo per ια---re videtur intelligi eorpus lucidum, quod proprio lumine fid-get Enimvero eum communis luminis notio non invol vat, nisi quod in tenebris latentia in conspectum producat, seu essiciat, ut ea videri possint, atque haec notio etiam Soli ex vero respondeat neque diversa ab ea voci luminare jungi potest, quando de Luna usurpatur. Subuta igitur aequivocationeo vera notione stabilita, tollitur eontradictio. Contra ob ignorata verae contradictionis requisita ignorationem elemehi committit, qui affirmantem sibi contradicere statuit. Odimaginatio non producat ideas nisi rerim ante pereeptarum & quod ex iisdem componat ideas rerum, qua Insi nunquam attigimur. Etenim in priori eas sermo est de deis partialibus, in posteriori autem de eompositis, quae ex partialibus ossantur. De imaginatione igitur non eodem respeti dicitur, quod non producat ideas nisi rerum ante perisceptarum quod ex iisdem componat ideas rerum, quas sensu nunquam attigimus, consequenter etiam extendatur ad obiecta uuae sen-
504쪽
Des tia, opinione, side atque errore. 79
M. 66o. I uir assentitu propositioni, quam uno satis intelligit, vel sufficienter probare nequis is periculo errandi sine exponit.
Illud perde patet , fieri non posic, ut intelligat, num proposi nai tio aliqua vena sit , num vero falsa, qui nondum novit, quO- . modo intelligenda sit, seu quanam singulis terminis tingendae sint notiones s. 17.). Quamobrem si hoc non obstante confuse quodamnvido agnitae assentitur, fieri potest, ut salsam amplectitur tanquam veram, adeoque errat 3 5O5.). Erra dirigitur periculo sese cxponi LPorro fi quis thesin sufficienter probare nequit , ille ii star praemissarum sumit propositiones, de quibus ipsi nondum constat,utrum verae sint, nec ioniam itaque praemiuae syllogismorum, ex quibus probatio constat, non sunt evider te verae , nec conclusio talis esse potest 3 337.), cons queriter nil obstat, quo minus salsa sit propositio , quam tanquam veram ample litur Errantia igitur periculo deici suis
exponit. . Quoniam nihil frequentius est, quam ut termini non satis expli-eentur; nee propositiones incienter probentur. ideo quoque perie tum errandi a plurimis sere nunquam abest. Atque eadem de cauta Praxipitato asseia frequentissime in erroreminea tu, qui methodii
Perieulum adeo errana taurinus eclvere debet, ne admi medium Dear terminos nisi acc-Ma desivi ve explicatos, nec pr/positio tandi r in
ne nisi si ciente probaras. Quaenam ad accuratam dehnitio lum errani nem requirantur, docuimu in theoria Logicae 3 13ae, seqq. quaenam vero ad uincientelia probationem necessaria sint, in praxi ejusdem paulo ante g. 55a..4 seqq. docuia
Nihil adeo hic praeeipreur en per antecedentia tis fieri non post Demonstr avimus vero im ii dis ii sic meliminarius ii rip. 8. , in philosophia non utendbm esse terivinis nisi aeuura dem itione explicatis, nec princietis, nisi suini rea probatis, neque inest in a, Diqiligo b Cooste
505쪽
mittendam esse propositione usi quae ex prineipiis susscientdeir batis legitime deducitur. Ratio ea erat, quod in philosophia eertam eonsequi studemus scientiam ex nunc demonstratis vero alia adraue ratione patet, neri non posse ut scientiam certam consequamur nisi solliueite caveamus, ne admittamus nisi sussietenter explicata S probata. propterea quod in casu opposito periculo errandi exponimur. Et si autem remedium, quod periculum errandi evitaturis Praescribimus generale sit; non tamen opus est ut specialiora addantur,quoniam ea nuda applicatione regularum logi tuum continentur Cui igitur volipe fuerit sibi ab erroribus cavereo ad solidam rerum seientiam perveo uire is non modo regulas logicas a nobis traditas sibi familiares te udat, sed ipso quoque usu de quo inserius luxadicemus) habitum sibi compam easdem ad proin transferendi.
f. 662. Instituti o nobis iam propositum est artem inveniendi e ponere, cujus est tradere regulas, juxta quas ope- rationes mentis diriguntur in veritate investiganda, propterea quod regula Logicae sole ne quidem ad artem inveniendi generalem , nedum specialem sufficiunt, sed aliae bene multae aliunde derivandae ad eam praeterea requiruntur, de quibus suo loco dicemus. Sufeerit itaque hieo odisse usium, quem regula Logica in veritare nobis adtae me
506쪽
gmta eruenda praestor Etsi enim solae artem inveniendi totam minime exhauriant, multas tamen veritates proprio Marte earum ope consequimur, modo iisdem rite uti didicerimus.
Haec ideo monemus, ne insessicientia tradidisse videamur. Abum de enim susscit, quod tradiderimus cexto profutura.
Mimur autem in veritate proprio arte eruenda vel se αδ-ν sensu, vel ex aliis cognitis ratiocinando elicimus nondum cognita nisdiveriti In priori casu dicimur veritatem eruere a poseriori in poste inusseriori autem a prior ganati
De utroque igitur nobis dieendum est, ita quidem ut initium fiata modo, quo sensu duce ad veritatis nondum nobis cognita combtionem devenitur, cum hac ratione nobis comparemus principia, ex quibus deinde plura deducuntur a priori. a. r. Astronomi primo loco observationes sibi comparant, ct hisce datis ratiocinando colligunt, quae per observationem minime patenti mee alius moa est Physicorum recentiorum , quibus scholae inanes formulae non probantur. Immo suo loco ac tempore patebit, nullam esse disebplinam philosophicam, in qua non idem obtineat , si docere nolia ex proprio ingenio conficta, sed naturae rerum consentanea
raperiri dicimur, quicquid ad pereeptiones nostras atten Evisis ii cognostimus. Ipsa vero horum cognitio, quae sola atten quidae
tione ad perceptiones nostras patent, experiemia vocatur muri Subinde quodue experientiarum nomine Veniunt notiones atque judicia ex rerum sngularium perceptione derivata : Sed nobis eum hoe fgnificatu nihil est negotii, ne in constantia loquendi dubiae interpretationis fiant essata nostra. Solem lucere cognoscimus ad ea attenti, quae visu percipimus Unde experientia constare dicitur. quod Sol luceat. Similiter ad nosmet ipse attenti cognoscimus, nos non posse assensum praebere contradictoriis v. gr. non posse tanω re tanquam verum, quod simul pluat, vel non pluati
507쪽
I versaIla nimirum non experimur, etsi eorum iis, quae experimur, derivemum quemadmodum mox disertius rebimus, at quia, versalium cognitio ab experientia derivatur, ideo quoque eandem x posteriori probare licet id quod nota minus mox distinctiva exponemus
quiadcx' re tenetur, nis labiistibuliust, vetasteri , cum ario nobis res rismis st, notis Quodsi enim obvius fuerit, quilibet eadem expeti quae nos experti sumus, quandocunque ipsi libuerit, aut antea jam experta monitus lina oriam sibi revocare potesta quod posterius etiam in altero casu obtinet , ubi is, cum quo nobis res est, non destituitur experientia, ad quam provo- eamus. In utroque igitur casu frustraneus foret labor, quem ni recensendis casibus singularibus consurneremus Si experientia, ad quam provocamus, non versatur circa obvias, aut a eri, cum quo nobis res est, minime nota inrea, teri constat in Ies fuerint usta perceptiones, unde notionem generalem vel judicium tuitivum , quod pexaemia tuetur, derivavit,4 quomodo inde notionem suam, vel judicium immitivum derivaveriti Primum cum sit res facti , tu hoc casii, ubi bla alterius relatione nobis innotescere potest, credendum 3. 6ia. posterius vero ex regulis Iogicis diiudicandum esse liqueti L 1.1 Ne temere credendo fallamur, nostrum est imquirere, utrum , qui rem facti narrat, sit fide dignust, 6,& seqq. , nec ne, ct num ipsa quoque, quae narrantur, Messi mereantur s. ωα, Ut igitur judicium fiere possit, quantum experientia alterius tribuendum sit di num is in notionibus ac judiciis inmitivis Armandb; rite fuerit versatus qui ad eam provocat in casu supposito utique singularem quendam casum
aut plures algerre tenetur, Conssatexperientia, Hud raro ad experientis trovocare eo qο in terminis contradictoriis vel sintvr Frequentia lium penes Me. . exempla&vulgus quoque tanquam commias atque quotidiana esῖς' 1isatis eoilruravum sumi quod a rei, intcabhorret,adeoquem p
508쪽
rientiae repugnare dehet S gr. In re hortens Lunae insuetui tribu, turi quod plantae nonnullae flores edant plenos eum tamen idem a vero alienum esse conster Pertinet huc rota astrologia tu artaeumehiromantia aliisque artibus divinatricibus Enimvero demus exempla, quibus regula nostrae,eritas illustretur ac confirmetur. E. gr.
Aquam madefacere tignum obvia experientia constat. Qui igitur hoc judicium sumit tanquam principium ratiocinandi, is minime opus: het, ut ad casusingulares provocet quibus ignum ab aqua deprehensem suu madefactum, cum nemo facile sit, qui non idem saepius viderit& visorum recordetur, quam primum voces a nobis prolatas auribus percipita, aut, si vel maxime quidam fuerit qui neglecta a tentione istiusmodi casus non recordetur quo aqua estius lignum- Vecit, aut lignum aqua immersumfuit madefactum, singulis tamen momentis idem experiri in potestate ipsus est Enimvero siquis e perientia constare assirmat , aerem esse gravem , non euilibet obvii fiunt casus, quibus idem experiri potest. Quamobrem s nobis min,
me res fuerit cum eo, qui in philosophia experimentali recentiorum versatus, deseribendum erit experimentum, quod gravitatis aeris explorandae gratia instixuimus, veluti quod globum virreum, vel eupreum ope antliae pneumaticae evaeuatum&contra aeris accessum probe munitum ad hilancem examinantes minus nus pondus deprehende- . taximns, quam cum aperto epistomio aerem denuo immitteremus. --idum hoe observarunt Astronomia tenim experientia omnibus obvia quae constant, tanquam concessa sumunt, veluti quod Sol motu diurno
volvatur circa tellurem abortu Versus occasum observationes vero.
quae unieuique non constant, accuratius describunt, ut de modo obse vandi iudieare liceat, ae inde certus reddatur alter, quantum o ervatio ni sit tribuendum. Quodsi observationes fuerint Astronomis du-l dum perspectae&Astronomores est cumAstronomo illi modum obser- ωandi minime deseribunt, nisi forsan plures fuerint modi observandi. qui non eodem in pretio habentur ab artis peritis. Cum ab experientia derivata prineipia sint, quibus cognitio ceterorum superstruitur, circa prineipia vero commissus error in progressu continuo multipli turs. 627. ,reguia,quam hic radimus,admodum una sinpraxi esse debemus.
667. o Quoniam illud experimur, quod ad perceptiones nossea 22, auenti cognostimus s. 66 . is cujus rei inuam bubc-- no a uid)v tionem, eam nace mentia cognvisse dici nequiti minii m
509쪽
F. gr. In xus V ci anima in compus nullam prorsus habemus intionem, nec, dum ad voluntatem animae moventur organa corporis, quicquam ejus percipimusci perperam igitur dieitur, quod eundem experiamur. 1militer vis attractiva magnetis, quatenus eam pro eausa phaenomeni attracti a magnete ferri venditamus, nullam prodisus notionem hibemus, nee ejus quiequam percipimus, dum ferrum a magnete attrahi observamus. Errat igitur assirmans , se vim intractivam magnetis experiri, aut per experientiam eandem patere.
Vitiumsub Errorem in experiundo commissum , quo nobis videmur reptioni in experiri, quod minime experimur, dicimus Vitium siubreptismper i rus in experiundo.
Vitium hoe eommittunt, qui sibi experiri videntur insuram' scum animae in corpus, vim attractricem magnetis, amorem Modi tim rerum inanimatarum. Multa idem chimaeras in ptativa holasticam invexita
DE FORMANDIS IUDICIIS INTUITIVISIT NOTIONIBUS A POSTERIORI
M. Aus rinicia intuitisa Amaturus I. attendere debet ad ea, quamnis au rebus iussint, aut ad quae quomodocunque reseruntur; Ddicio in o a. Rem , quam percipit, porro sumere debet pro si h v x ecto, quod vero in ea deprehendit aut relationem ejus ad ali , quam observat, pro praedicato. Ita nimirum prodit judictim
Dum enim rem, quam percipimus , sumimus loco subiecti δε quod in ea deprehendimus aut ejus ad alia relationem tanquam praeclicarum 3 quod in eadem distinguimus aut cum ea simul percipimus, tanquam ab ea diversium, sed ad eandem
tamen pertiam spectam is mo. , adeoque de eiacmjus
510쪽
isditiis intuitiois notionibus aposeriori. 48ς
camus β.39. Quoniam vero ei non tribuimus, nisi quae in
ipsius notione comprehensa intuemur; judicium intuitivum cst 3i.). Fatet adeo modo a nobis praescripto ad judicia imtuitiva deveniri.
Hac ratione cognoscimus, radios Solis ea acere pluviam ad more arborer inemine vere fores protrudere, ignem urere. In demon
strationibus sumentes vel definitionem , vel hypothesin proposito nis tanquam notionem rei praesentis, eodem prorsus modo formamus judiet , unde incipit demonstratio. Et in progressu demon- Marionis sumentes plures conclusones praecedentibus Tyllogismis illatas simul, vel etiam cum hypothesi aut uno vel altero, quod hypothesin ingreditur, tanquam notionem rei cujusdam praesentis, non diverso ab eo, quem praescripsimus, modo intuitiva judiei sormamus ssi in seqq. . Pleraque judicia, quibus in vita commu ni utimur, hoc pacto nobis innotuere. Et judiciorum istiusmodi se mari primus gradus est cognitionis distincta L Etsi autem judicia ista primum non nisi singularia snt docebimus tamen deinceps, quomodo ad universalitatem evehantur.
Quota denuo I. rem perceptam sumamus tanquam sub Milusser jectum & et quod vel in aliis rebus simul, aut olim perceptis, aud0redi vel in eadem olim percepta deprehendimus, in illa autem non clangminu animadvertimus, tanquam praedicatum negativum ijudicium intuiti m negativum formamus id quod per se patet, nec ulteriori probatione indiget, praesertim si ad ea attendas, quae probationis loco modo ad resblutionem problematis praeceuci
E. gr. Si ferrum candens Sion candens una contuemur, atque adeo in uno deesse animadvertimus, quod in altero deprehenditur , sudicium inturtivum negativum formamus, quodferrum non candoandive autem serrum candens non eandens una videamius , sive alterum videamus, alterius antea vis recordemur, perinde omnino esse nemo negibit. Nec minus patet, si diversa objecti una percipiamus, in quorum uno notatur, quod in altero non apparet; eodem modo judicia negativa formari removendo ab uno , quod alteri tantummo do inest. Ε. gr. Si pomum virides prunum eccruleum una videm , nePrive judicam , ymum nou es carruleum S prunum mu