장음표시 사용
531쪽
sa vel a causis coexistentibuς pendere, nec fortuito conjungi , certo constare nequit, quod Asit causia ipsius B.
Enimvero quoniam tamen ea constanter conjuivgumur, quorum umim est alterius causa, ua scilicet vulti a existant, velumina alterum sequatur, ex uno autem ad veritatem requisito judicium probabile fieri potin j. 577. 578o ex eo, quod quaedam constanter conjuncta a nobis deprehendantur, inferri potest probabiliter, quod unum sit alterius causa. Quoniam vero judicium probabile salium esse potestis. 593. atque hic salsitas detegitur, quam primum vel semel obse vamus, Ad B non esse conjuncta ideo in praesenti casu nonnisi probabiliter colligimus, A esse causam ipsius B, quamdiu exen plum in contrarium non prostat,
Posse quaedam constanter coexistere, quod Qeommuni causalem deant, experientiam consulenti minime obscurum erit. E. gr. Redlatus hirundinum ocprotruso gemmarum constanter conjunuunturpro Pterea quod aer ob solis ad tropicum ascensum indies se calidior Nerno vero affirmaverit,gemmas ideo ab arboribusprotrudi, quod hirund ne redeant, aut hirumlinesgemmas ex arboribus protrudere. Simbliter patet, fortuito semper conjungi posse, quorum unum ab altero Prorsus non pendet. E. gr. Dum incendium noctu exoritur, vigil, qui excubias agit, semper in specula constituitur nemo autem ignorat, vigilem non esse iurendueaugam. Exempla manifesta in medium affero, ut assertum in dubium vocari nequeat. Cum adeo minit.
num sit etiam per exempla eunti, ex eo, quod aliqua semper sint con Docta certo inserti non posse, unum esse alterius eausam ostrologia autem iudiciaria non alio sundamento nitatur ea exemplum praebet, Quibus propositio praesens illustratur. Immo quoniam iisdem ad spectibus non eadem semper respondet tempestas; astrologiam mete orologicam falsim esse inde apparet. Similiter in propositionem prinsentem impingunt, qui physeum animae in eorpus S corporis an, mam ires um inde eolligunt, quod quaedam in mente perceptiones di quaedam mutationes in organis sensoriis semper existant, nee m,nus ad nutum anima moveantur organa corporis. Medici quoque haud raro regulae huic adversa pro experien iis venditant, lubrieum ad landaracinum artia salutaria constituemM.
532쪽
Ddieiis intuitiois et notionitas aposeriori so7
Si quis iudieat, res ita Ge habere, prout apparent, issub Error ex apia se de errat. latet enim ex optica, res quam pussime aliter se parensia ob sic habere, quam apparent. Qui igitur in omni casu rem non ali Dctorum viator sese habere judicat, quam qualis apparet is assirmat, quod e u negandum, adeoque erratis. 624., -
E. gr. Sol apparet instar diici plani Qui igitur judieat, figuram
ejus esse disceam, is periculo errandi sese exponitis in praesente quidem casu contingit, eum actu errare. Ex macularum enim observationibus dedueitur, quod figuram habeat sphaericam. Res aliter apparere posse, quam quales sunt obviis experientiis unicuique eonstat in Opticis autem accuratius determinantur casus, quando id accidit.
g. O . Quoniam in Optica docemur , quando objecta visibilia θροη φῶ
aliter appareant, quam re ipsa sunt praecipitantiam injudicando da rebus apparentibus, consequenter periculum errandi , staturat, Opticorum theoremata perspecta habere debet.
Sane ex opticae neglectu plures olim in Physeam irrepsere errores,quns recentiorum industria derexit, qui principia optica loco conveniente appliearunt. Patebit autem in Metaphysicis, dari ea sus haud paveos, ubi sallacia sensuum non animadvertitur tanta facilitate, qua eadem patet in exemplis deceptionum opticarum vulgaribus.
I. OS. si ex observatione constat, praedicatumjudicii inmitivi esse Da si uel attributum, uel entiale, vetquodper modum imbuti inest f. iniustitium 673 4 seqq. 4 judicium intuitivum universale essepotet s. 237.). categoricin
E. gr. Experientiae fide constat, potentiam calefiendi Qttigefiindi universa attributi instar lapidi inesse Mi. g. 673. . Propositiones igitur: pDpσ- res calefieri, Lapis potesfrigesieri universites strat. Experienti: adeo debentur propositiones universales: Omnis lapis potes ea eri, Omnis lapis potes frigesiere Iimiliter sola observatione constare m. testinoi s. 67s.ὶ,aequalitatem laterum inter essentialia quadrati reseremdam esse. Quamobrem propositio quadratum habet lute aequalia; universalis est Atque adeo ab experientia derivari potet propositio universalis: Omne quadratum habet latera aequalia. Patet quoque per experientiam, duritiem esse lapidis atti ibuturi J- .s: . Pro
533쪽
filio igitur Lapis est durus universalis est. Experientia laque in hoe etiam eas suggerit propositionem universalem: Omnis lapis est dum
β. O6.3uditauiae I plaribus observationibus inter se Lotis constet, 'sitis intuitivum ti sis , enti cuidam conoenire hunc modum, judiciu , quod ρου' Mi maiis, denis uniuersale es. Ἐtenim si positis his solis enti com μ si modus, conditio patet, sub qua is tanquam praedicatum deibjecto enunciandus. Enimvero modi subdata determinatione universaliter praedicantur de subjecto g. 38. Gudbcium adeo intuitivum hypotheticum i80, Od formatur,& ad sormam categoricam reduci potest 3 227. universale
est. E.gr. Si lapis exasto demittitur, morus ejus continoo acceleraturicum vel una experientia, si ad eam sussicienter atrendas, loquatur non alia reopus esse, quam ut in libero aere descendat propositionem hine liniversalem esse constat. Revoratur autem ad universalem hane ea. tegoricam: Omnis lapidis ex alto demissim rus comi jacceleratur. Similiter si quis vel semel fuerit expertus, ex bonor ense sibi furinum es Durium atque sussciente attentione usus d dicerit hane solam suisse gaudii eausa , non aliam propositionem universalem esse novit, quod bonumpraesens gaudium g nat. Etenim si contrarium aliquandoaecidere videatur, re explorata evidenserit, adfuisse muti eos, trariam, quae impedivit, quo minus ista effectum suum tuerit ems eum id quod in genere tenendum est de omnibus iudieiis in ovibus effectus praedicatur de musa ut modus de subjecto enuneiatur sub eon. ditione causae. Non igitur inconsultum est sequens adjicere theorem.
si. Quoi menta fieri aequit, ut causa ab uaproducat es
534쪽
judiciis intuitivis di notionibus a poseriori so9
sectum, si adst contraria, quae eundem impedit, aut ut effectus si viribus causis proportionatus, si ex parte impediatur id quod
in Ontologia demonstraturi sumus, hic vero experientiae conse tanet sumimus : Aco quod ita uno castu non sequatur effectus causis cuidam attributus, qui in altero secutus fuerat, nondum sequitur, effectum istum per errorem eidem suisse attribi tum Etenim si in quibusdam casibus cauta cuidam attrib tus ei fectus in aliis non sequatur,etfirpsa posita concludendum erit aut effectum causae in casibus prioribus per errorem fuisse tributum, aut in posterioribus adesse impedimentum, quo mismis effectus consequi possit impedimento ablato subsecuturus. Quodsi ergo prius removeas, antequam exploraveris, num poni possit posterius per precipitantiam judicans errandi petriculo te exponis β. 623. : quod adeo euhaturus statuere non debes, antequam exploraveris, num in casu obstante impedime
Exempli loeo esse potest propositio, quam de ortu gaudii ex bono presente modo nor. 3.7o6. in medium attulimus. Eteni contingati obuio bono Sempronium minime laudere, in obstaculum inquirentii tebit, eum vel uagnoscere bonum, quod 'si retur, e idem ipsi vi dere exiluum, vel eundem assem quodam contrario vehementiori corrispi, veluti quod luctui indulgeat, siqua alia gaudii oritur obstaeula esset possunt. Adeo naturale est hominibus, ut, si quis effectus non sequatur, quem expectabant, in obstaculum non laevi inquirant, ut sere superfluum videri possit talia moneri, aut rationibus firmari, nimvero quae hominesneeessitate compulsivi Logicae naturalis recte faciunt, ea in artificiali distincte explicantur'. rationibusconfirmarim Io. , ut nulla necessitate adacti sed selis circumstantus easus obvii invitati agamus, quod fieri convenit.
3. OREtsi igitur experientia non sit nisi singularimis. 665. , Ginnitis me iis tamen, quae a nobis demonstrata sim , abunde liquet, infersalis
dari viam vi experientia exuensendi ad notiones univeν sale poperiori
535쪽
f. os ritum hi orberica universales 3 7G6. 70, ut non opus
sit inductione incompleta particillari ad universale , multoribnus a fingulari ad universale argumentari.
Quoitiam tamen Logiere verioris ignari vel sola naturali eontenda particulari ad universale,vel etiam a singulari ad universale argumen. tari sepissime solent ideo cavendum, ne Log eae verioris gnari reditavi aeognitione singulari, vel partieulari ad universalem asee ea te vulgi errorem errare dicantur.
, observati hes, quae minime quotidianae sunt, vel plura ημtandae reuut, accuratissime litteris sint ea gnandae. Etenim cum sepius opus sit, in aliis casibus minimum consilium, ut observatio occasione denuo oblata repetatur cum anterio ri conseratur, ut notiones universales atque judicia limentur, si qua in re lima adhuc habeant opus β. 678 681. 698. oves ;memoria autem labilis sit, ut quaedam facile oblivioni dentur, quae apprime notanda suerant immo cum ipsae notiones pilaque judicia intuitiva sormanda sint observatione jam peracti, tirecens quoque memoria fallat, praesertim si notio complexa eidem mandata plura involvat adversius oblivionem remedium praesenti usimum est, singula, quae observamus , litteris statim consigitentiar, nisi quotidiana sint, ut sensu praesentia sisti possint, quoties eorum notione habuerimus opus.
Aeeidit alia adhue ratio, quae idem suadet ut,si rerum observandarum series erit longior, aeeuratior fiat obiervatio, attentisne in eo, quoi est prielans, uniee defixa, quae alias inter praesens atque praeterita erat p.Irtienda. Exempla praebent observationes astronomicae pra-bet elisen philosophia experimentalis. Quoniam vero observationes non m lo fiunt m nhvsicis, sed in moralibus quoque&psveholo eis fieri debent, de utrisque propositionem praesentem intelligendam essenionemus. Notandiam quoque plurimos errores cum in seientiam,rum in artem irrepsisse, quod cire observationes memoriae nimis n-
536쪽
DE FORMANDIS IUDICIIS DISCURSIVIS ET DEFINlTIONIBUS A PRIORI.
erum notiones inter se conserantur, ut appareat, quae notio ex n
nam ceteris existentibus iisdem diversa sint, vel unius senibus o tantum speciei notione data, probe perpendatoe, quamam n a se mnentibus ceteris iisdem diversimode determinari possint a. o v ηευ mittantur ea, quae in pluribus notionibus actu diversa deprehemduntur, vel in una diversa ratione ceteris iisdem manentibus d terminari posse intelliguntur. Itenim quae remanent, notionem generis abiblvunt s. 72. .
Ε. gr. Si detur hexagonum regulareis octogonum reaeulare , facile
inde derivatur notio figurare laris in genere. Quoniam enim hexagonum regulare terminatur sex lateribus inter se aequalibus&totidem angulos inter se aequales comprehendentibus octogonum vero reguIare lateribus octo, quae pariter inter se aequalia angulos inter se aequales comprehendunt, circumsci ibitur , ex collatione notionis utriusque apparer,d Uerentiam nullam adesse nisi innumero laterum. Quodsi ergo determinationem numeri omirtas quae in utraque notioneremanent, eadem sunt dknorionem figurae reguliaris in genere absolvunt, ouod nempe in figura aquilatera eraeauiangula. In eren Plis geometricis patent omnia, quod notiones figurarum nihil peregrini admixtum habeant ipsa vero Logica naturali usi homines generum notiones confusas ex confusi specierum notionibus derivare klent, quod ex nominibus rerum reeeptis haud obscure colligitur.
537쪽
sa Part. II nct. IZop. LII. Deformandis
δελι,-um M. nata siιnt 3.7a.), iisdem ver communia nbtionem generis solistidis is perioris constituunt 3 46. 3 eodem modo nuiontigenerum Roriuando riorum ea notonibus 1nferiorum dermantur, quo notioine generis ex notionibus sipecierum repetuntur cf. 7IO.
E. gr. Genera inseriora figurae rectilineae sim figura regulares sirregulares. Iam eum in regulatibus urer singula singulique anguli inter se aequentur in irregularibus4 anguli, & latera inaequalia ellipolIint figura rectilinea in genere notio obtinetur , si rationem lite rum atque angulorum prorsus omittas, ut remaneat nonnisiam ualea determinatio, quod perimeter ex lineis rectis constet.
Notiones E contrario data ratione generis formantur notioneis est oecierum rum, sici distinguantur ea, quae in notione generis deterrib mtistu ac nata sunt, a ceteris, quae indeterminata deprehenduntur 1,Nς μ quae indeterminatasint, ita determinentur, ut iis, qua jamd terminata sunt, non repugnent Quod enim diversis modis haeratione determinari possunt, tot obtinentur specie sub geaeae
Quoniam enim generis notio ea involvit, quae speciebus sub eodem contentis communia sunt 3. 43δ, species vero petea disterunt, quae in notione generis diversimode determinari possunt 3.72. data notione generis prodies debent species, si, quae in ea determinata non sunt,ita determinentur in ecteris non repugnent. Fone enim, quod, quae arbitrario determinas, repugnent ceteris, quae in notione generis determinata sunt No.
tio igitur speciei, quam sermasti, erit falsa g. 3470
Exempla hue pectantia de triangulo rectilineod numeris puli P nis jam dedimus in superioribui not. g. 7a . Ostendimus ibidem, P modo diversa triangulorum speetes prodeant, diversimode detem 'nata ratione laterum. Enimvero quoniam tres quoque angulata species sunt, triangula quoque speeie angulorum diiserre offus Quamobrem si ponimus, via omnes tres angulos esse acu s. vesaliqης earum esse rectum , vel obtusum prodibunt species trianguώ- tangulorum, rectangulorum, obtusangulorum. Quodsi ponas duo guo esse debere rectos, notioni generis haee denerarinariorepuga ti
538쪽
definitionibus D iis a priori. 313
eum dis, lineae rectae ad terriam perpendiculares, seu tertiae ad angulos tectos insistentes sm inter se parallelae, adeoque spantam te minare nequeant Foret adeo norio trianguli rectilinei duosam Io actu rectos habentis impossibilis, seu falsa.
mor risomnesgenerum inferinum,eodem prorsus modo, quo
notione generis inferioris species deducuntur 3.7ia isti a T
E. gr. Genus superrus est triangum in genere, in cujus nonione numerus tantum laterum, minime autem species eorundem determ natur. Quamobrem si salvo numero ternario laterum determinea speciem v gr. quod latera esse debeant linea rectae, es arcus ereculorum maximorum phaerae se nnuuoseantium duo prodeunt genera inseriora triangulorum rectilinorum si arieorum.
alioram, fici investigemus, quaenam sint ea, quae ceterisma - ώ, Δ nentibus iisdem diversimode determinari possunt et eadem ibis,in aliis modis determinemus, quam in notione data determinata sunt, ita tamen ut determinationes istae non repugnent iis, quae in notione data non immutantur. Demonstratio eadem est, quae problematis praecedentias pia.), quo ex data generis notione investigari jubenturin tiones specierum. Etenim si ea investigaverimus quae manem tibus iisdem diversimode determinari pollunt, his omiusis, illis retentis, habemus notionem generis, qua data species eodem, quo ante β. cin), modo reperiuntur. Poterat igitur problema praesens reductione ad praec dentia ita resolvi r i. Data notione speciei, investigetur notis generis 3.7io . . Data notione generis, investigent in tiones ceterarum specierum f. 7Ia.
Utimur hae methodo in Analysi Geometrarum. E. gr. Parabo.a Apolloniana more Caras definitur per aequationem quadraticam γ' - ax Determinati exponentes a. ω s mutantur in indeterminatos
539쪽
curvarum definitur, sub quo parabola Apolloniana tanquam species continetur Quodsi jam porro expone me isti indeterminati m Mn
per numeros determinuos explicentu , V. gr. ut m sit I. ia vero a
3, 4 c. prodeuia aequationes yy rix', ax', y -ax che. quae totidem curvarum species definiunt sub genere communi una cum parabola Apolloniana contentae. Quodsi tantum m explicetur per .n vero denotet numerum indeterminatum, aequario generalis abit in aliam y η' - xη, quae definit genus curvarum interius sub superiori per φ 'ma x definito contentum. Etiam absque eἁ-
eulo algebraico exemplum hoc intelligi potest. Etenim cum curvae distinguantur per constantem relationem punctorum ad lineam re Fig. 8. an positione datam; parabola Apolloniana definitur per curvam, in qua quadratum semiordinatae PM aequatur rectingulo ex abstita ΑΡ in rectim quandam constantem, quae ipsius parameter vocatur. Quod igitur pro quadrato, quae potentia determinati gradus est, sumas potentiam quamcunque, seu indeterminari gradus, idemque observes circa potentias primas abscisae atque parametri urvarum genus habebis, m quibus potentia semiordinatae M aequatur facto ex potentiis abscissae atque parametri, quarum exponentes junium sumti aequantur exponenti potentiae semicidinatae. Mu imobrem si in hac notione generali exponentes indeterminaros determineρ -- luti quod sit cubus semiordinatae Pinaequalis facto ex paramerro in Quadratum abscissae AP vel Quadrato suadratum semiordinatae PMaequale facto ex parametri Quadrato in Quadratum abscissae AP notiones habes speeterum curvarum sub isto genere contentarum. Eodem modo ex una syllogismi specie,nempe ex prima syllogismorum rigora, data eruuntur species, seu figurae syllogismorum cererorum Etenim eum in prima figura medius terminus in majore subjecti in minore praedicati locum tueatur I.3440, idem autem aliter colloeari post, manentibus terminis ceteris & conclusione iisdem mutato medii temmini stu, ut idem in utraque praemissa vel subjecti ves praed eat lo eum tueatur, species syllogismorum ceterae prodeunt.
H, dis biso Q000iam genera inferiora respectu seperiorum pro spe. uisiuisis h. . labus habenturis. 47.); codem modo ex data notis eo renis
totiis alteri inferioris unius Guuntur notiones overum inferiorum eierarumtis derivo sub eodem superiori consistitorum.
540쪽
definitionibus judiciis priori sis
E. gr. Triangulum rectilinei est genus aliquod interius , quod eum curvilineo lub eodem genere superiori trianguis nempe in genere, continetur. Quodsi detur notio trianguli rectilinei quod nempe sit figura tribus lineis rectis terminata notio trianguli curvilinoi prodit, si pro lineis rectis substituantur lineae curvae.
Qitoniam notiones rerum formantur ope judiciorum in μή se tuitivorum de rebus senili perceptis 3 678. , ex notionibus sim -- cierum derivando notiones generum 3. Io. , vel ex notioni bus generum inferiorum notiones generum superiorum β.7II.); nec non ex notione generis notiones specierum f. 7ra ), vel generum inferiorum β. 7I3. , ex notione speciei unius notionern alterius 3 714. , vel ex notione generis inferioris unius notionem generis inferioris alterius g. 13. 4 exinde inteuligitur, diversis modis notiones uidersales comparari, nimirum I. reflectendo super iis, quae perripiuntur, a abstrahendo commm ar, quae notionibus pluribus inuant,s determinationes variabiles mutando in alias. Triplex adeo modus est formandi notiones rolixis, abstractis de arbitraria determinatio, qua duplici modo peragitur, vel determinando ea, quae tu notione data nondum determinata sunt, veluti cum ex notione generis derivatur norio speciei β. 7II. 7I3. , vel determinanas aliter quae certo modo determinata sunt, veluti uiri ex notione speeie aut generis inferioris unius derivatur notio alterius I. r . Is.). Duo modi priores in vulgus noti, quod vel ex nominibus rerum patet, qua absque illis imponi haud quaquam potuerunt; tertius vero parum attenditur, etsi praxi Geometrarum dudum comni matus, ita ut ipse Caresus deside Dei ratiocinatus ejus nullanahahuerit rationem. Imprimis autem ejus rationem haberi conveniebat, quod si sons notionum deceptricium. Fieri enim solet, ut arbitraria determinatione nonnullorum, quae notionem ingredi debenr, lis combinentur, quae sibi mutuo repugnant quo in casa notio impossibilis evadit 9 I9.).
tionem, quae per reflexionem formatur, non ingrediuntur, ni rc Aioncm
si quae rei perceptae actu inesse observamus f. 16.) Si qua ' μ' Tt a vero'