장음표시 사용
571쪽
dexteritate usus aeri inciditi Antoniuriam De enhain, observationbbus mieroseopicisa praeclaris in scientiam naturalem meritis clarus, ipsemet rete delineandi objecti destitutus erat quamobrem pictoris opera usus non ubique satisfecit votis lectorum in delineandis objectis qualia per microscopia comparent Academiae selenriarum alere possunt & viros ad historiam naturalem perficiendum natos, ct pictores, ut conjunctis viribus agant, quod unus solus perficere non pinerati
orti rae Quoniam historiae naturali scriptor singula propriis suis admodum nominibus indicare, vel etiam juxta analogiam linguae, qua uti-g sse tu , nomina, quae desiderantur, condere debet 3 76i. Emi ως , qua H maxime gnarus scopui s.
Dissicultatem eloquendi, quae in objectis clare pereipimus, sitis experimur, ubi verba non satis commoda succurrunt, quibus utamur, praesertim si schema, quo repraesentantur, rem nomine inebgitandam non satis clare exhibet.
do nomin rei nomen nudum ponisufficit. Etenim si notio eidem respon- commiu/ dens obvia suerit, ea nomine audito lectori statim succurriti I Quamobrem cum aliud non intendamus, quam ut alterius anum rei descriptae notio ingeneretur 3 76I. nomina eorum nuda poni sumit, quae rei insunt quorum notiones obviet
fuerint. Ε. gr. Norio trianguli aequilateri obvia est. Quodsi ergo caput eo- metae, vel stella quaedam nova, aut aliud phaenomenon sive aethereum, sue aereum eum habuerit situm , ut eum duabus fixis triangulum aequilaterum constituat; sufficit in descriptione phaenomen indieisse, quod eum finis A m formaverit triangulum aequilaterum quo niam enim distanria fixarum per se pater, trianguli magnitudo inde statim liquet, neque opus est, ut ad ejus magnitudinis ideam animo exhibendam quicquam add.itur. Enimvero cum triangula aequierura diversam sui speetem exhibeant prout crura nune fuerint basi minora, mine maiiura, ratio inaequalitatis diversa triangulum sim Ie ei. quostum phaenomen deseribimus, vi imaginarionis minime efIOrmabit, neque in charta delineabir, nisi qui rationem crurum ad baun, vel ebDissiligo b Corale
572쪽
. De eonscribendis libris bistoricis se
stantiae verticis ab eadem ad eandem una noverit. Similiter idem o servari debet circa nomina, quibus notiones non nisi confusae respondent. i. gr. Coloris rubri plurimae sunt species. Si quis ergo deseribens avem peregrinam pennas quasdam rubras nominaverit, haudquaquam fieri potest ut lector nisi casu raro, immo longe rarissimo, incidat in eam speciem coloris rubri, quo pennae erant tinctae Nisi igitur aut nomine specifico indicaverit rubedinem, aut alio modo ideam an, mo lectoris ingenerare studuerit hic mufime mentem seriptoris assequetur j.iI8. Aurigitur dubius erit, qui noverit, nomine generali
digitari, quod speciali indicandum erat aut filiam sibi et Formabit rei non visae ideam. Contra cum laevitas nonnis gradu disserat in objectis laevibus, gradus autem particulis consus indicari possint; si quis objectum dicat esse admodum laeve, a lectore facile intelligetur Forsan nimis serupulosos nos judicabunt, qui non ierpendunt, quod fixum vocum significatum custodientesa in eodem stabilia principia ad se sum alienum minime detorquentes negare debeamus, nos ab altero intelligi quamdiu is non eandem eum verbis nostris jungi notionem, quam nos rem describentes cum iisdem jungebamus g. Ii . . Quodsi objeceris, impossibilem hac ratione sere rei naturalis descriptionem,
quae prorsus intelligi possit, non vis ipso objecto; tum quidem saeile
largior subinde id fieri non posse, eum ideo schemata requisverimus objecta aeeuratissime delineata suisque nativis coloribus illuminata e hibenties; nonnunquam idem nondum esse in potestate nostra attamen non facile largior, ut, quae in nostra nondum sunt potestate, ea pro impossibilibus venditentur. Erit aetas, qua patebunt, quae nunc latent, ubi ea methodo philosophari libuerit, quam nos philosophantibus commendamus. me vana dixisse videar, ad sequentia attendat lectore spe meliorum temporum Voluptatem percipiens.
f. 56. Quoniam Isaacus Newtonus profunda indagine assecutus Auretiis, quod do loco disertius docebimus , quinque colores , qui sincted ex refractione luminis solaris in pristinate facta prodeunt, in Icribi pose se primigenius, quorum commixtione prodeunt compositi ceteri omnes , atque in pra claro Opticae opere lib. I. prop. q. p. 58 edit sec. lat modum docuit luminis radios heterogeneos separandi experimensis perveniri poterit ad distinctas colorum compostorum notioner, ita ut in deseriptione rerum naturalium
573쪽
experimenta heresaria facturo solis verbis omminueret pini m. tio caloris. Et quoniam pictores atque tinctores ad colorem inducendum utuntur materiis ex regno minerali atque u tabili petitis S illi inprimis ex simplicium quorundam colorum mixtione producunt compostos, quibus rerum nativos colores imitantur , ars quoque pictoriis tinctoria experimem rasu peditare merit , quibus ad distinctas colorum composiorem xorione pervenitur. Aciliis imprimis foret, notiones utraperia repertas conjungi.
Non dissitemur , rem arduam esse , quam hic eommendamus; nec negamus sere ut pliarima experimenta operam experimentatoris industrii ae ingeniosi Iudant : nequaquam tamen laboris improvisuccessum desperamus, quo omnia tandem vinci dudum obleo, tum est.
ωΕr Similiter ex nistoria experimentali, quae stiperiori seculas '' feliciter excoli coepit 'uam ino loco dabimus uberrime e I Uri plicatam , constat, varia excogitata esse artillata, quibus dat quidam gradus determinari potest uodsi ergo experimen
rum,s gradus caloris determinatur, in descriptione corporis earhri a uiciatur, experimentum reueraturis solis verbis communis ripotest nono caloris, quam nos habemus. Experimenta ista describemus in philosophia experimentala, 767. Misenracem In mere notandum , si experimento praesicrista metb, fuse quomst δε facto iliud sensibus praesen sisti possit, fur nonnis cm fam
rit ris habemus notionem; solis uerbis sic posse , ut sector experime - ' - tum riteraturus eam , quam nos habemus , notis--μυ om consequatur.
Patet adeo novus usus philosophiae experimentalis in transmitteredis notionibus eonfusis per scripta ad alios, qui novum experimestrorum campum aperiet. Exemplum eju occurrit in mensura fixa experi enio pendulorum ex mente I figenti ad posteros perem, nos tranςmit endaci de quo Hugenium invento egimus malementis Mechanicae theoremata da motu pendulosum demonstrantes.
574쪽
De conscriboedis libris historisis. s 9
Si id, δει ηοtion confusam habemin militudi----ω-dam habuerit eum ab astra noto, militudo disiacte exponi tmmcundi possit;filii verbis notionem hane reinus asteri communicare si ' cet, quatenus similitudinem cum re alia alteri nota inuolait. Cum
enim alter nomme re alterius audit notionem eiusdem in alii mente reproducat, quam olim percepta habet ea coram intuetur, quae eadem sunt in re a nobis confuse percepta. Quovis igitur illa indicare potueris, similitudinem distincte exponis, nec alter ad similitudinem reseret ab eadem aliena Verbis adeo, quibus in descriptione objecti uteris , essicii, ut notionem consusam, quam habes, consequatur alter, quatenus simia litudinem cum re alteri nota involvit.
Methodus haec hominibus maxime naturalis , ut sola Logica naturali usi alteri descripturi objectum , quod nunquam vidit, ejus cum aliis eidem notis comparationem instituant. Enimvero cum similitudinem non convenientibus circumscribant limitibus , scopumsbi praefixum minime consequuntur. Etenim alieribi in meminxiam revocans rem integram, quae aliquid similitudinis eum alia involvit, similitudinem ultra suos limites extendit. V. gr. Si quis aures alicujus animalis alteri nondum visi dixerit esse similes auribus selis qui hae audit aures selis sibi visae in memoriam revocat easque pro auribus animalis ignoti sumit. Accidit inde ut istiusmodi comparatione in singulis partibus animalis, quod deseribit ab ter instituta lector vi imaginationis componat ideam animalis, qua-la in rerum natura nulli bi existit quod toto celo differt ab eo, quod sibi repraesentare debet. Animal igitur peregrinum ipse tandem videns miratur atque satetur, se longe aliam ejus ideam animo concepisse. Quodsi is, qui legit istiusmodi descriptionem, artis piis noriae esset perinus ae ideae suae eonvenienter animal nondum visum delineareta, quantum a vero idea ipsius aberret, palam foret alteri, qui objectum ipsum vidit. Lubrie adeo hare via est iis eautione utamur , ut terminos similitudinis indigitemus. Valde autem vereor, ne majoe hic opus sit circumspectione , quam quae in pluris mos cadit obiter observo exemplo hoc parere , quam facilis sit Logica naturalis abusus inuam bene sibi consuum , qui artificia tan cum naturalia conjungunt.
575쪽
f. 769. pulmen Si qua in obem, quod desicribitur sensi non patent, nis ex io m με perimento facti idem una desicribendum. Cum enim alteriusq iidami animo rei, quam describit, ideam ingenerare studeat autorosqΠ-- 61. scopum sibi praefixum minime consequetur, ubi ex- η - perimenti nullam mentionem facit, quo facto demum sensui patet, quod desicribitur. Etenim si nulla proritis ejusdem nam otio fiat, sensui per se patere lector sibi persuadet, quod nonnisi secto experimento in apricum producitur , atque adeo a vero aberratis. 62 Si saltem in genere indicat, facto experimento demum pater , quod describit, quomodo autem idern instituendum sit minime exponit; lector veritatem faeti examia naturus ignorat, quomodo eandem consequi debeat visurus,
num veram animo conceperit ideam. Exempla in anatomicis occurrunt, ubi per experimenta vasa latentia eorumque insertiones in apricum producuntur. Videbimus alia in philosophia experimentali. f. 77O.
A, obser Si modus inervandi Agularis fuerit lectori minime peris
tiandi quan ctus; eum una exponi convenit Ratio prorsus eadem, quae the a destribςn rematis praecedentis.
Δι. Exempla apud Astronomos occurrunt nee desunt alia in physica observationes quoque microscopicae modum subinde singularem postulant, quo objecta vel praeparantur , vel ad microscopi applicantur. Quodsi modus observandi accurate deseribitur, exindei tere licet argumenta de veritate observationis , quamdiu assensus praebendus ob alterius auroritatem.
I. 77Ι. quanam in Historiam naturalem conditurus ea ni, ut animum Iect condenda hi bis imbuat principiis, quibus in ratiociniis de rebus naturatibus
floria Hi -υι opus. I. judicia intuitiva sormetis. 669. , eaque d Oh terminata scieto. , modos ab attributis issentialibus, quam Parilis ista tum datur, distinguens f. 672 Sseqq.) et Distinctas eorum, .ibia in Oblecti ObserVantur, notiones consequi studeat 3. 678. ,
differentiis, quae in diversis occurrunt, cum cura annotatis.
576쪽
De conscribendis libris bisoricis. si
s. In causas latentes eorumque concursiim inquiratis. 727. , fictis, scubi opus fuerit, experirnentis adhibitisque microscopiis, quibus latens in apricum producitur. . Definitioncs ct judicia universalia condat s. 679. O5.), summopere tamen stabi cavens, ne sua de iis, quae obiervat, judicia cum observatione confundat.
Ex historia naturali petiturus principia , quibus utatur inscientia condenda , desiderat vel notiones specierum , ut deinceps generum aliarumque specierum notiones inde deriventur
l. iΘ. 7i4. , vel definitiones, ut inde alia propositiones colligantur et .), vel denique propositiones, quibus tanquam
ratiociniorum praemissis utaturis. 724. 725. 727. 728. . Enimvero notiones generum atque specierum condi nequeunt, nisi praesupponantur notiones illae distinctae , quae ab experientia hauriuntur β. io 7sq. 88. hac inprimis differentiae rerum suerint perspectat f. a. . Neque definitiones condere licet eorum ope , quae Observavimus , nisi modos , a tributa es sentialia accurrate distinguere noverimus f. 731. . In ratiociniis non esse locum nisi judiciis determinatis , Dictum de omni nullo ratiociniorum sundamentum g 353. , probat 3 348 Quoniam vero fieri potest, ut sibi experiri quis videatur, quod minime experituri f. 667. ac praeterea in sormandis judiciis de rebus perceptis a vero aberret , de veritate iudiciorum judicari nequit, si quis sua de iis, quae observat, dicia cum observatione confundit. Ex his igitur omnibus stamul perpens liquet, si historia naturalis ea fini conseribenda, ut animus lectoris principiis imbuatur ad ratiocinia de rebita naturalibus formanda proficuis, ea observanda esse, quae modis
praecepimus. Historiae naruralis praeclara exempla dedit vir in hoe studiorum genere eminens de Reaum H, in Commentariis Academiae Regiae Scientiarum, qui ab ejusdern Secretario F munerio eum illius Historia quotannis eduntur. Si quis ea attenta mente pervolvere studuexit, eadem regulis nostris conformia deprehendet.
577쪽
. . - expernnentum capiendum utitur , ut inde judicium serti F. M. -- possit, quantum eidem sit habendum fidei et Singulas actiones experimentatoris justo ordine enumeret, ex eadem ratione:
a singula quoque phaenomen , quae sese spectanda offerunt recenseat 4 propositiones , quae inde flabiliri possunt, eruat. Ita nimirum nihil eorum praetermittetur, quod usui esse potest vel de veritate propositionis experimento stabilitae judic, iuro, vel eodem ad amplificandum scientiam usuro. Prius
patet, ex fidei requisitisis. 6i3 2 seqq. y posterius ex iis, quae ast stabiliendam propositionem praecedentem tela sunt 9 77Ι. .
Exempla hue spectantia reperire licet initioni data eristi Ex perimentis novis Magdeburgicisis Roberti Myle operibus, quae in compendium nuper misit atque in ordinem redegit vir de artessi. Iutari detentia naturali bene meritus mirus Schais. Nos in ph, Iosophia experimentali iisdem regulis, quas aliis commendamus, si tisfacere studemus. Inprimis id agimus, ut palam fiat, quomodo cognitio naturae historica cum scientifica capiat incrementa, ita ut Bbi mutuas operas continuo praestent.
Πistoria ar Historiam artium conditurus ea Ini, ut animo lectoris, tisading m olim artificialium notiones Veneretis. 754 I. objecta, quaerandum 'i' Diuit, accuratissime delineata aeri incidi curet, ut descriptio-m' nem legens oculos in rei imaginem convellere queat quasi cin lateo,id u. a m intuiturus, quae eidem insunt Cum opera artis sint eae partibus vel continuis, vel contiguis Derto modo inter se comnexis composita partes singulas sigillatim describat modum, quo inter se connectuntur, distincte explicet Quodsi quaedam in iis discernenda in oculos non incurrunt, partes integras sumto avulsas sigillatim delineariis atri incidi curet. A. Partes majores , ubi ex aliis minoribus constant , in easdem resistunct singulas eodem modo describat atque, si opus fuerit sollatim
578쪽
De eoiscribendis libris bisoricis. sa
delineatas aeri incidi curet. Singularum partium describat materiam, figuram, rationem ad totum, vel ad partes alias, colorem superliciei inductum & si qua alia observabilia ulterius o currunt. Ita nimirum lectoris animo ingenerabitur notio distincta S adsequata operis β. 682 683 ), ita ut artis peritus idem efformare queat juxta ideam animo conceptam.
Exempla praebent descriptiones instrumentorum,quibus utimur ad experimentandum, in philosophia experimentali olim exhibendae quales in operibus Gerinanicis jam dedimus Theatra quoque machinarum conditurus in describendis machinis eadem observare tenetur, alias enim nec artis peritus juxta ideat ex libro haustam machinam condere valebit, nisi ex proprio ingenio supplere noverit, quae in idea deficiunt.
data assignentur, eamj eum inter se, tum ad totum ratio pater terminanda Idem nos Reere suevimus in describendo apparatu ad experimentandum requisito. Vulgo operibus artis v. gr. machinis aeri inellis apponitur mensura, ad quam singularum partium dimensiones,quae in imagine non variantur atque in eadem exprimi possunt, examinandae. AEnimvero cum charta madore consecta, dum schema eidem imprimitur, dilatetur; ubi vero denuo exsiccatur, contrahatur: linearum longitudo variari solet. Praestat igitur deseriptioni addi nu
f. 775-Quodsi materia vel corporis artificialis totius, vel sultem
unius ueriusve partis Derii mixta in descriptione ejusdem Vi enumerandae sunt materiae simpliciores, sive naturales, sive artificiales, quae mixtionem ingrediuntur et Indicandae simirationes singularum partium ad se invicem. 3. Declarandus est modus mixtionis. Hac enim ratione mixti distinctam consequemur notionem, cum singula recensita suerint, quae inmixto qua tali distingui possunt 682. , consequenter conditor historiae artium scopum, quem intendit, consecutus est.. Misi Lo ea Aa a g
579쪽
E. gr. pulv s pyrius est eorpus artificiale mixtum. In Pyrotechnis idem descripturi enumeramus materias, ex quibus inter se commixtis paratur, nitrum, sulphur Scarbones. Docemus proportionem,quam habentiaee miscibilia ad se invicem pro diversitate esse actae quam in pulvere pyrio requirimus. Describimus denique modum, quo mixtio perfici rui , ut tandem prodeat corpus mixtum. Nemo non videt in descriptione quoque Orporum naturalium mixtorum idem fieri debere. Enimvero in natura rerum mixtiones admodum ahsconditae sunt&, licet multo labore in easdem a multis seculis inquisiverint Chymici ct Aleti, mistar, hactenui tamen naturaliter mixtorum non eas habemus notiones quae mixtis ad arbitrium producendis sufficerent, quales de arte mixtis habemus.
Historia am Artes ipse descripturus ea fini, ut earum notionem anims lectoris ivg neret, I singulas recenter debet operationes, quae ad perficiendum aliquod opus artis requiruntur, sic, sit ex pluribus actionibus constent, eas eodem niodo in easdem re lucre
debet, quo partes in alias minores resolvimus incompositi de-d dis scriptioneis. 773. . . Iiistrumenta, quibus ad singulas actio
nes opus habet artifex, describat eadem cura, qua artis opera describi convenies f. ci O, cum utique sint corpora artificialia, seu opera arte parata, atque 3 accurate delineata fimbre aeri incidi curet. 4. Iustrumentorum utum in perscienci opera distincte cesponat. Quod enim hac ratione consequamur artis ipsius notionem di 1linctam, partim ex notionis distincta 3 88. 9, partim ex artis ipsius definitione liquet, quae hic nobis en habitus corpus artificiale producendi.
Exempla praebere possunt 'ecmade descripriones operarionum elix mic irum qiibus aliquod arte mixtii paratur. Occurrunt quoque exempla liqui in Architectume civiliso Pyrotechaiae elementis, quae in Matheseos opere Latino extanti
suomodo Historiam ortium conditurus ea vi, ut animum lectoris historiare imbuat principiis, quibus in ratioc/niis de rectus ruscialibus habert 'iacv opus, indicet fines uniuscujusque operis artificialis . si plu-
580쪽
De confer vias libris bisoricis sys
res habuerit, vel praeter finem ab inventore aut artifice inten ditet inretum alii deinceps accesserint, vel accedere possint usus et Di piabdicavstinctis corum, quae in objectis observantur, communicetuo : GF setiones, quantum datur, perinde ac in casu praecedente 3.77S. . 3. Singularum partium, tam majorum, quam minorum, quibus ista componuntur , explicentur rationes finales, immo omnium, quae circa singulas observantur, ratione s reddantur, vel ab artifice perito addiscendae, vel ex ipsb opere deducendae. 4. Insti umentorum quoque usus, additis S illorunt, ct hujus rationibus, declaretur. 5. Et singulis una satisfiat praeceptis quae in condenda historia artium ad earum notionem animo ingenerandam requiruntur 3 776.). Hac ratione animus lectoris imbuetur principiis ad judicia de rebus artificialibus se
De operibus artis judicaturus inquirit, num opera artis, instrumenta, quibus utuntur artifices, ipsaeque artes sint persectae, an vero alicubi deficiant, ct medicatricem requirant manum. Ostendemus autem in Ontologia , periectione n artis cujuscunque ex eo judicari, si particulares rationes tendant ad finem
eundem generalem. Quouit ergo intelligas finem totius operis singulosque pilus usius atque fines singularum partium fingulorumque circa eas obsiervandorum; inde judicare licebit, num sngula habeant vas rationes finales tum rationes finales particulares tendunt ad generalem, an eidem advertentui; consequenter num opus it persectum, an vero adhuc desectibus vel naevis laboret Idem eodem modo de instrumentis, quiabus utuntur artifices, ipsaque arte patet.
Historia istiusmodi artium adhuc desderatur, neque adeo mitandum, quod careamus artium scientis, quae inde pendet.