장음표시 사용
601쪽
subinde hie quoque haeree, ubi propositio aliqua non statim eidem
sueeurrit Enimvero si citatio a ieitur, tyro quilibet propositionem, quae omittitur, evolvere atque adeo vim concludendi perspicere potest. Si omissis eitationibus demonstratio perspicua esse debet, propositiones pereas insinuandae actu adducendae sunt quo ipso demonstratio multo prolixior evadit, quae citationum benes io abbrevi ri poterat. Immo ne in hoc quidem carii demonstratio eonvincit nisi eum. qui propositiones istas habuerit satis cognitas atque perspectas, haudquaquam vero illum, qui non amplius recordatur . num beneficio demonstrationis earum veritatem jam alio tempore perspexerit. Confirmatur adeo denuo, quae de citationum usi praeclaro paulo ante a
nobis dicta sunt 3 79 seqq. f. 799-D .usia Dem stratio dicitur naturalis, aut ordinata, si proposi libuis Oedi tiones eo OrdiΠe se invicem excipiunt, quo in ratiociniorum 1enaias tu rie,inquam demonstratio resoluta abit f. ni. seqq.), cohibordinata de nentur in casu opposito inordinata appellatur. finitio. Exemplum demonstrationis ordinatae praebet ea, quam modo simis. 9 7980 attulimus id quod patet, si eam eum analys supra uot. 9 Haia D. posita conferre volueris. Eadem inordinata evadet, ubi ho modo proponitur In triaupidis A sita aequales Iuni vult o es EDB, propterea quia illa triavida obrassior circuli rectorias arcuum aequalium os DB sibi muttio equilatcra sunt. -- de porro consequitur, qua recta C quae par hypothesin arcum AB b secat chordam quoque cognominem in Ebisecare debeat, cum in triangulis Eerm bases Ars EB aequales i. go in elementis Matheseos operam dedi, ut demonstrationes redderem naturales vulgo Mathematici praestantissimi amant inordinatas. Praestant autem ordinatae inordinatis non uno nomine: Quod suo laeo distinctius expo
g. O . nisibust, i μου ergo de Grationem insua, ex quibus consat, a. iobedinata iocinia resiuerit o. III. sic seqq.); ordinatam eradere haud erit quomodo dociis 3 799 ). Facta enim resolutione, datur ratiocini Mndenda. rum series, atque adeo patet, quo ordine collocandae sunt propositiones quae retinentur.
602쪽
De conferibendis libris dogmaticis. 77
Εxempli Ioeo esse potest o monstrati paulo ante sest. I. 798. in medium allata obtinuimus enim naturalem β. 99. . quod eam ex analysi logica supra L ssa data condidimus. Quodsi quis observaverit leges demonstrandi ,.ssi.4 seqq. descriptas, sponte incidet exereitatus in demonstrationem naturalem. Etenim quod vulgo demonstrationes dentur inordirinae id ideo accidit, quod autores non diditentur quasi conelusonem ex data hypothesi vel deffinitione subjecti ratiocinando demum reperruri 9 72 .7as.), dum demonstrationem in chartam conjiciunt; sed portus tantummodo recordentur eorum quae antea memoriar mandarunt ubi propos iones demonstrationem eonstituentes simul sumtae norisnem quandi im complexam formant quam intuentes nunc ad hanc nunc ad istam animum advertunt,prout sustuleris. Exemplo demonstr ationis inordinata modo Lito mist. 9 799 Iicta illustrantur: imo enim conclusiones primariae priori linco ponunturin rationes, unde vela esse intelliguntur, iisdem subju
Demonstratione rodositionis alicujusphilosephicae, aut ait in uineorius cujuscuuque adformam geometricae, ducturus I. eam re: blvat positiovem in syllogi linos formalesis a eorum praemissas tum diu novis do mistim
proiyllogismis probet, donec prae mussae prodeant definitiones, axiomata, vel judicia intuitiva. o. Adlcribantur premimis sin gulis competente tithil desilaitionum axiomatum, uiliciorum
intuitivorum , ilico romatum c. Ita enim patebit, qua nam destititiones, axio inata, obie rationes in uliani ci diriorum intuitivorum tanquam principia demonstrandi is mitti, quaenam propositiones alii in e mutuo peti quo tandem orti ne propositiones temoni irativae collocari ebeant. His vero latis demonstratio ad tormam geometricae reduci poterit 3.793 ).
E. gr. firmore leometrarunt . monstri: ndum , ae ιγ.M si os cum Dedueitur propolitici ab expe imento hinni ii ii collum veste modicum aerem contineti L a Lllime constr)ngitur in vesica sub eampana vitrea suspens ones niluo, neu maricae aer ambiei Lbducitur inclusus vesicam dilarat non secus ae si insi retur Experimen
tum hunc nobis praebet syllogismum:
603쪽
- quisquid dilatatur, remota re, stentia id vi elastica praeditum. Atqui ad dilatatur, remota resisentia. Ergo apris elastica proditus. Major ulreriori probatione indiget, adeoque in numerum propos- tionum demonstrativarum reserenda Minor quoque ulteriori probatione indiget, eum per experimentum quidem manifestum sit, deduci Defica latera, aut simavis, vesicam expandi intuitive autem non cognoscatur, quod dilatetur aer neque enim nostra de saeto udicia cum ipso facto confundenda, ne periculo vitii subreptionis nos exponamus
I. 6680. Major iraque probatur hoc pri sillogismo: uuicquid tantinuum miscet conatum sese expandendi, id elasseca praeditum.
Atqη illud quod dilatatur, remota re flentia, continuum exercet conatum sis expandendi. Ergo quod dilatatur romota resistentia, id vi Hasica prin
Maior formata est ex definitione elasticitatis, adeoque probatione ulteriori non indiger Minor equidem ulterius probari poterat: quoniam tamen per experientiam patet, exemplo Euclidis instar axiomatissumitur. consequenter nee ipsa ulteriori indiget demonstratione. Minor itaque syllogismi, ad dilatatur, remota resistentia, viren
hoe prosyllogismo probatur: quicquid vesicam expandit, remot re ςntia;jd usummu intra
eam dilutari debet, ista remota. Atqui aer inclusus vesicam expandis remo resipentia. Ergo aer inclisus remota, petitia intra eam usi et Maior exemplo Mesidii instar axiomatis sumi potest Minor est judicium intuitivum, quod experimento debetur. Neutra igitur praemissa ulteriori probatione indiger. Cum adeo nihil amplius restet . quod sit probandum, probari absoluta est atque adeo ad Arma demonstrationis geome. tricae redigenda. Quodsi praemissas syllogismorum consideremus patebit, unam occurrere in iis definitionem, axiomata duo meriperimentum unum, quibus tanqu)m principiis demonstrandi uten-uum. Omobrem propositio de elastisitate acria more geomereb
604쪽
De conscribendis libris domaricis. 79
DEFINITIO. r. is usicilest continuus conatus sese expandendi. SCHOLION. a. Si ensis incurvatur, i 2 mouin tit ni n, quo sese in satum prisinum restruere conatur. Ob Hune nisim ei dem vis elastica tris
Aymam. I. 3 Quod remota resistentia dilat1-'rur, continuo sese expandere ni
modo U. provocaυi AADOMA 2. s. Quicquid vesicam expandit, resistentia remota idiplummet in rea eandem dilatari debet. EXPERIMENTUM 6. Si eollum vesicae, in uua paueum aeris continetur, arcte eonstringatur, atque vesica sub eampana vitrea suspensa ope antliae pneu
tur aer inesusus eandem a pandit. coROLLARIUM.7. Quoniam aer inclusus vesicam
ternus resistens interno impedire debet, quo minus is vestam expandat, consequenter aeri elusus vesicam expandir, quam primum resistentia tollitur.
THEOREMA.8. aer es lasicus. DEMONSTRATIO. Aer inclusus vesicam expandit. quam primum resistentia tollitur 9 7. , ipse igitur etiam intra eandem dilatari debet β. f., Cum adeo sese expandere comtinuo nitatur 9 3 telasticus est 1. i. d. stae. d.
DE DIIUDICANDIS LIBRIS HISTORICIS.
f. o2. Q Uoniam scripti historici autor non narrare debet nisi ve quaeram inra, nec alio ordine, quam quo se invicem secuta suere, si pio his neque quicquam eorum praetermittere eidem licet, V 'studia quod ad finem illius consequendum cognitu necessarium Cf. 7 - , in scripto bisorie Axire examinando attendendum es r. adoe 'ritatem emrum, qua narrantur a ad ordinem, quo ea recensentum Ddd a 3. ad
605쪽
s ad relationem emisdem ad emscriptori propositum Geu numsi completum.
Nos hie non consileramus seripta historica, nisi quatenus regulis logicis subsunt: etera nihil ad nos. s. O3- ,
quomodo M. Veritos sicripti istorici examinandis est juxta regulas fletritas ripti β. 613 S seqq In scripto enim historico recensentur facti bis rici exm 3 7 4.). Facta vero cum credenda sint 3. Ia. , sevir --- iter autoritatem dicentis admittendes 3 61i. ; juxta fidei reginias, quibus dicentis autoritas determinatur 3 613. seqq. ,
utique examinanda est eorum veritas. Patet hic usus historiae literariae, quae suppeditat argumenta, unde historiei autoritas dijudicatur.
Veritas nam pueritas ninrarorum m particulari examinanda, rum I.
ratarum iis attendendum est ad circumstantias facti, o inquirendum, imparticulari inter se consentiant, an vero sibi mutuo repugnent. ' CGG,- - sideranda sunt antecedentia ct consequentia in eundem mcin, δε βη an scilicet facto consentanea sint, an vero idem adversentur 3 perpe adendum quoque est, num talia narrentur, qua veritatibus manifestis contra licunt Dico, hac ratione cc K stare, num narratio falsa sit, an vero ex parte iii nitu obliet, quo minus admitti possit Falsa enim cum sit narratio, in qua continentiar, 'lavel sibi mutuo, vel veritati certo agnitae repugnant 622. methodo proscripta detegere licet falsit: quod narratur, vel absolute imposilibile, clio arat Ucta Cutia aut consequentia hypothetice tale deprehenditur. Cum in casia opposito narratio contradictione libera sit, intrinsece possibilis est Ii8. , cumque nec reipectu antecedentium S coniequentium contradictionem involvere vide itur. quatenus ea nobis peripecta sunt, ex lege probabilitatis iura
potest, quamdiu nulla ratio tu contrarium prostat , 578. , quod
606쪽
quod nulla contradictio adsit. Ipsa igitur narratio tanquam probabilis adinittitur.
Nimirum narrati falla vel in se contradiitoria sunt atque adeo u ter abolute Nessibilia reserenda vel repugnant hominu Ninchubtiinnibus atque habiribus atque adeo pro moraliter impo bilibus hibentur vel deniqtre non consentiunt cum antecedentibu , vel coris me; ribus, aut etiam concomitantibus, atque adeo Opothnice impossibilia sunt, quatenus nempe ipsi poni nequeuiar, sponaruranrecedens, vel consequens, vel concomitans, seu quod ante, aut postea, aut mutianum esse perhibetur. In generalibus subsistentes fontes rantummodo indicamus, neque ad specillia deseendimus, quae ex metaphysicia potius, quam logicis principiis sunt deducenda.
L OS. Quoniam eorpora ad unum agendi modum per essentiam Historiae na- suam determinata sunt, quod experientia confirmatu ni hic turali risumere licet, alibi a priori demonstrandum in quod in isori
naturali refertur, oblata oceo re ipsemer a ei mus, aut expe Vrimentum, quod eo cous ire perhibetur , ipsi e repetamus , ver
raram narrari intuitiis amicimus. E. gr. Retulerat Replerus ex aliorum observatione in libello de no. v stella serpentarii c. 23. p. iis cum A. 6os mense Octobri sol pro rus deficeret, Antverpit in Neapoli circa lunam observatum fuisse annulumqueidum Dubia adhue fidei cum istud Clelum natura vid direm Astronomis ego A. imos eum eclipsis solis Lipsae propem dum totalis esset, in id oeulorum elascopio mimitorum mentisque
aciem eonverti, ut observarem num istiGMDodi aniaulus in obscuratione rotali comparere . Atque hac rarione veritatem eorum , quaea Cporo reseruntur, detexi. auormido iturarione expertinentorum Veritar eorum, qui per ea consure perhibentur, innotes eat; hirimis exemplis coniam imus ii psilosophia expcr Guali. Eodem modo in contirmandis inventis anatomi eis urtantur anatomis S miser, fieindis hvmicis hymici inprimis omni arvo Astronomis inusia fuit repetete observationes, ad earum veritatem confirmndim
607쪽
i iiη h. 8. veritas illius a priori innotescit inmodus enim in V M isi . tia veritatem a priori investigare jubemur, eandem pro sus formam servat, quam demonstrationes 3.729. atque adeo pro demonstrato haberi debet, quod per eandem sui investigatum. Quana rem cum verum sit istud, quod demonstrare, valemusi, 3 537 patet in hypothesi data veritatem facti
naturat a priori innotes cere. ideo mihi in more positum est in philosophia experimentali, quae per sequentia experimenta patefiunt, demonstrare ex iis, quae per ame urina parent, usus methodo a nobis in Logica descripta, ad quam
rediri. in modum observandi via experimentandi, quo in L ua , i mus, metemque, quam adsiluimus, industriam accisare describi-- . - imis de veritate ejus, quod observatione , vel experime to' -- sis o eis Mei. Etenim si alteri fides habenda, certi reis V ' Mitim tum quod ipse norit veritatem ejus, quod enarrat, vel asseverat, tum quod vera dicere velit 3 6i3. . Qui modum observandi, vel experimentandi, Omnemque, quam adhibuit, industriam describit is S suam in observando atque experimentando dexteritatem, S amorem veritatis prodit, ubi uir que sui instructus. Inde igitur judicare licet, num vera Stio verit, & dicere velit, consequenter num fides eidem habenda, atque adeo narratis assentiendum siti, ii.).
Hinc autoritatem consequuntur observationes astronomorum 6 4 perimenta autorum de cognitione rerum naturalium optime merit
rum, veluti Gerichii.Bulii, Mariotic Hau sbej se Usum hune modi observandi descripti an indicavimus in superioribus not. g. 7- ,
eum ejusdem descriptionem historiae naturalis conditoribus commemdaremus. Immo quoties nos experimenta & observationes deseribimus, ejus ideo rationem habemus, quod amore veritatis dusti omnem moveamus lapidem. ut lector, uatem eorum, quae agnoseat atque de eadem certus sit.
608쪽
De dijudicandis libris hisoricis. 83
vel facti cause cavspin e conminus methodo nostra peresstem 'μ- β. 727. 728. , inde innotescis, num in hisbria naturali ' gula eo ordino recenseantur, quo facta fuere. Patet id per se, nec ulteriori probatione indiget.
Matimus argumenta probabilia, quae vel ab autoritate seribentis, vel ab eo, quod .factis naturae intrinseeum est, desumuntur, cum talia ad Logicam probabilium spectent, quam olim explanatam dabimus.
Hine usus chronologiae in historia elueeset,atque historici annorum unde consul. seriem sequuntur in recensendis iactis imperantium & fatis rerump. atque clesae, nec non in biographiis. mittimus veroo hic, quae de ordine in factis particularibus deseribendis observato ex principiis intrinseeis conjemretiret, non modo quod principia metaphysica, praesertim psychologica atque moralia praesupponantur, verum etiam
quod modus conjectandi ad Logicam probabilium spectet.
ne condenda sit historia tum naturalis, tum artium, tum civilis candi, num cum ecclesiastica, litteraria atque privata, ut diversis finibus, quis t peream intenduntur, satisfiat disto siue eae probum tim refotti m Hrioribus, quas exhibuimus iudieare Iis bit , num singula recen '' famur, quae ad istum consequeodum prosint.
Resolutio nimirum problematis suppeditati ratiocinii nostri propin sitionem majorem Minor eruitur, si librum historicam evolvens a tenderis, num ei recenseantur, quae resolutio in eum finem recenseri suber. Hinc vero sponte resultat conclusio, fini intento suisse satisfactum quam inserimus fiducia demonstrationum, quas resolutionibus problematum subiunximus.
suodsi iis animi do in Doris instructus, tiae ad si rei stuomodo
609쪽
natus non destituetur successu quodis vero . quae traduntur, fini tento ininini tufficiunt, defectum notabis, ubi ulteri,
reni progressum sisti animadvertis... Deficientibus enim datis filiam ratiocinandi abrumpi debere non inficiabitur, qui genuinam demonstrationis sormamis. 33i. 6c seqq. animo habuerit comprehensam, nec ignoraverit, quo supra 3 729. inculcavimus, methodum a nobis praetcriptam veritatem a priori, ου ex aliis cognitis ratiocinando eliciendi 36630, eandem servare
formam, quam demonstrationes tuentur. Hane ego viam ingressus sum, ubi inquirere libuit num automobservimones ac experimenta suffiicienter describant, atque ita mihi si eillimum sui detegere desectus passim obvios Eandem vero utilitet ingredientur historiam reliquam omnem ad examen revocaturi Mihi in omni casu valde probatur si quis experientia atque rationis e ne bium intemeratum essejubet, nec tanquam verum admittit, qaod pro
prio experimcnto constare potest, nisi eodem in te ipso sumto. Rationes, cur Si quis DC ori me deprehenditur rationes, eur τὰ βι
uissis g' xy U I Oai. prare*ιuntur enim Ii quis ulla narrat, vel ipsemet veritatem non sui assecutus , vel eanes a dicere non vult. Rationes autem, cur quis veritatem ipsemet non a sequatur tum per a patent, quae in hanc rem f. 61 )praecepimus, tum per illa, quae de nodo veritatem aposteri in ieruendi inculcavimus Ratione contra, cur quis vera dicere nolit, generatim β. 62i. indicavi nuis: theorematis autem g neralis applicatione in calu speciali dato caedem eruuntur.
Quomam rationes, cur quis vera dicere nolit a natura volam P
ris derivanturi . 6Mδ qui in eas particulari vel singulari ea cirra scrutari deber, eum principia psychologica atque moralia iliabisat quo lue politica, haud parum juvabunt. Unde intelligitur eur spς ei alior horum pertractitio non solaLogica pendeat sed aliarum pG rerea duciplinarum opem imploret. Dipiligo by Coos
610쪽
D DIJUDICANDE LERIS DOGMATICIS
inscripti dogmatici historici atque scientiffici desnitio miram
nes de tertinus 3.7si. in numerum scriptorum set, num utriusque speciei referri debeant illi, quibus nota in istis e 'μ enurneratae simul conveniunt 3.3 9o ei definitovibus jud H k- μ liceI num scriptum dosmatticum lucidariartan nume tire historie rum, an vero innumerumscienti' orum merendum si ad quod sit an sis. primum judicium est, quod de libro dogmatico judicaturus 1 - 10
Nimirum dum oeulo fugitivolibrum pereurrirnuasjudicium serm re lieet intuitivum: Liber datus ignina tantum ablue probations recenso, veIargumsuta, quisus obantur ausum indicar aut in casu opposito: Liber datus dogmata demonserat, aut obat. Sumta igitur in utroque eas definitione inversa pro majore, nempe in priori: utcunatie liber dogmata tantum recensus a Xu-nta quibus probautur aruum indicat. o dogmasicus bisoricus es, vel in posteriori quisunque liber dogmata Aemo rat,aurnan sdogmatimsseisinserues; in priori risu inseditur Liber datusdogmaticus/isorioures in posteriori autem titiae datus dogmaticussientiscus es. Communi utimur ratiocinandi modo, quo rem oblatam ad suum genus, vel speciem suam teducimus.
f. i Quoniam porro clarissime doeuimus, quaenam in seripto ειδε - dogmatico historico g. 788. , quamam inscientifico condendo esset, num observare debeat autor 3 79o.)is consa , num siriptum d fogmaracum ad bisor ea, num adscisntifica referri debeat, per eis. ' Mi quae de utroque sicripto condendostraecep1-, aut, unum viri in satisfecerit missio, necne , 348.
Omne iudierum denuo colligitur syllogismo , cujus minor paret perlibrilestionem attenta continuo mente ad ea,Quae de utroque scripto dogmatimeondendo praecepimus, major autem constat iis ipss. Mosi uisa Ece quae Dissilia πιν Corale