장음표시 사용
621쪽
Quodsi notio fuerit deceptrix, termino videtur respondere uua notio etsi is revera sit inanis 3. 33. 136. . Videtur ad
fibi autor rem quandam intelligere, cum solum nomen tenet, adeoque verba cum rebus confundit.
Dedimus jam suer. not. 3 3s. I36 9 notionum leceptricium exempla, quae propositionem praesentem illustranr. Ceterum haec verbinrum4 rerum confusio subtilior est, quam ut sine acumine agnoscutur Atque adeo hic bonus quoque noniiunquam dormitat Homous.
Cognitioni Si autor termino, quem definiturus es, Dissim semrci Mm ' δεηgit vitionem, nee reminis desinitionem, quam sibi condere -- Ἀρης sis detis, ingredientiis simia simus aliam tribuere vale nononem, nis eandem confusam is solum rei nomen tradit, nou Nero remi am declarat. Sumo, quod rem alteri declaraturus eum docere debeat notas, e quibus eandem agnoseere atque ab
aliis distinguere debeat. Patet itaque, quod definitionem condere teneatur β. 33. . Enimvero quae in praesente casu conditur definitio, revera nulla est I66. . Autor itaque, qui rem declarare sibi videtur, solum nomen rei tradis, haudquaquam tamen rem ipsam declarat. Exempla jam dedi in superioribus Mi. g. 66.ὶ, vae hue trahi possunt
ad propostionem praesentem illustrandam. Pertinent etiam huc termini mei phvse scholasticorum, si non omnes, attamen bene multi. Ego enim reperi, faeta accuratius inquisitione, scholasticis idem evenisse, quod Euclidi circa definitionem lineae recto. Notiones habu re confusas, utut et aras, exaltatis exemplis manifestas, quorum etiam benefiet eas cum lectore eommunicarunt quemadmodum Getidi notio elara fuit, sed confusa lineae rectae schemate oeulisexhibito eommunieanda. Definitiones terminorum,quibus istae indignamur, eo, dituri pluribus verbi . ovibus singulis stillatim minime ressumdem, quae diversa in rebus insunt, eandem notionem confusam expresserunt, quemadmodum miliis notionem rectae eonfusam expressit vocibos ex aequo interjacere termini stas. Atque adeo nullas dedere definitio nes sed nomina tantum rerum consus perceptarum tradidere Ε. gr.
Definiri solet essentia, quia fit emitas intrinseca prae dens ab ad ali existentiati Sed in hae demutione manumedullatae indigitanrur, quae
622쪽
quae rei per essentiam denotatae insunt,4 smul sumta eandem absolvunt Cum adeo nulla norae enumerentur, unde id, quod essemtia appellatur, agnoscere atque a ceteris, quae enri insunt, distinguere valeas defin tio utique ni ita est in. Interim tamen rerminus essentiae non inanis est, sed notio eidem utique respondet, utut consura Qui igitur dinincte explicat, quae eonfusa illa notio involvitiis non amplius nomen sentiae docer, sed rem ipsam eodem indigitatam declarat. secimus nos id in superioribus,4 ex instituto idem fiet in Ontologia, ubi sedes est doctrinae deessentia in genere. Etenim dum diximus, essentiam constitui per ea, quae mi simul atque constanter insunt, quorum tamen unam per alterum non determinatur distincte exposuimus, unde essentia rei agnosci atque a ceteris, quae enti insunt, distingui possit. Magnum itaque momentum in eo situm est, ut duos illos casus, quo autores verba eum rebus confundunt, io--ntradentes rem ipsam non explicant, a se invicem discernamus. Etenim si quis verba eum rebus confundit, ea, quae proseri, rejicienda sunt si quis vero nomen tradit, rem ipsam non declarari us definitiones emendanda sunt, notionibus distinitis in locum confusarum surrogatis Sane quod diversos istos asus non distinxerint far 'isus de qui ipsum secuti sunt; mologiam scholassicorum tanquam mente Vacuam prorsus rejecerunt, immo nonnulli eandem ludibrio aliorum exposuerunt non sine praesentissimo scientiarum damno. Nos vero ad discrimen illud attenti philosophiam primam emendare coepimus eiusque usum indispensabilem in seientiis reteris ipsaque vita humana deprehendimus, tuo loco lueuienter ostendendum aliqua ex parte ex Logicae nostrae praeceptis jamjam elueescentem.
Si qui m eripio fetem eo Asinitionem condisinus alia se
lar, uorum unum per alterum determinatis scis proin
reddit protitiorem, Daria forma non sic rure determinoti, Hilarita ae demonserationum usterum contrabis. Etenim ex definia enata.
tione accurata exulare debent ea, quae per alia in eadem definito attributa determinantur cf. 73o. . Quoniam vero desii jecto praedicantur vi definitionisi . at 9 λ, adeoque praedicata rastatuunt de definito tanquam subjecto enuncianda I 'oo );
iis atque definito formandae sunt propositiones 4 4i ).
623쪽
Quamobrem qui definitionem conditurus cumulat alia, qu ruit unum per alterim determinatur, is definitionibus ingerit, quae ad propositiones spectant, adeoque densitioneScinti prω positionibus confundit. Definitionem ad rem obviam applicaturus ante ostendere tenetur , eidem convenire notas in definitione enumeratas simul, quam constat, ei leni convenire usi uitiam 4 3490 Quodsi ergo in de altione climulentur iiiperflua , quce perperam pro notis ad definitum agnoscrudum S ab aliis discerae, dum requiri judicantur plura ciuem convenire ostendeudum est, quam necesse fuerat, antequam ei definitum tribuere possi Definitiones a leo applicatio justo prolixior redditur. Quae de subjecto absolute praedicantur, eadem ipsi tribuum tur sub conditione definitionis 3 23. . iu dii ergo definitio superflua continet, conditio sive hypotheus, sub qua pra. dicatumTubjecto tribuitur, plura supponit, quam ad hoc se ficit, ut praedicatum subjecto conveniat. Judicium igitur accurate determinatum non est Quoniam denique in scripto ientifico definitione non licet uti tanquam principio demonstrandi, nisi ejus realitate, seu notionis eidem respondentis possibilitate evicta g. 79o. , d monstrandum utique erit, quae in definitione conjunguntur,
eidem subjecho una inesse posis 3 3i P. Qu9dsi ergo indefinitione continentur, quae per alia in eadem definito attributa determinantur demonstrandum est, haec ideo definito convenire, quia conveniunt cetera in definitione posita, per quae determinantur β 2i ). Eadem igitur opus est demonstratione
, Mi), sive iri quod per alia , quae definitionem ingredium
tur, determinatur, instar praedicati definitio tanquarti libjecto attribuas sive idem definitione una comprehendas. Numerus adeo demonstrationum haud quaquam imminuitur, ubi in do finitione cumulantur, quae per se invicem determinantur.
E. gr. Per aequalitatem laterum simul determinatur aequalitas angin
iorum intriangulo equitatem. Quodsi triangulisn aquilauri de finiu
624쪽
De dijudicandis libris doginaticis. 99
finias per triangulum aequalium laterum S angulorum, theoream a iutriangulo aequilatero angulisunt imors aequales, vel trianguθι sequi. ἀ- Laterum si aequiangulum, cum definitione confundis. Ostensurus triangulum desum esse aequilaterum demonstrare teneris, idem S latera aqualia sangulos aquales habere,cum sufficiat ad inserendum, quod innumerum triangulorum equilaterorum reserri debeat,a qualitatem laterum esse manifestam. Quodsi supposita hac definitione theorema conditu perpendicidum ex vertice in basi demissum dividit triangulum aequi- laterum bifariam idem aequivalet huic repositioni li vpotheticar: Si triangulum staret ara angui aequales habet,perpendiculum ex vertice
in basis demissum ipsum bifariam dividit Hy pothesis adeo continet supersua, cum aequalitas laterum ad hoc sufficiat, ut perpendiculum triangulum bisariam dividat. Denique demonstraturus triangulum, quod construere docuisti esse aequilaterum,ostendere debes non modo, quod tria habeat latera aequalia, verum etiam quod ob aequalitatem Itaterum anguli simul singuli sint inter se aequales, adeoque demonstrationes realitatis definitionis & theorematis, quod cum ea confunditur, eombinantur. Similiter in theologia naturali ex eo, quod Deus est ens a sed in eo continetur ratio sufficiens existentia contingentis hujus universi deduci possunt cetera, qua de eodem cognoscimus, attributa &opem. , quemadmodum a me factum est in meditationibus metaphysicisti Theologia naturalis in Institutionibus Thummigii loquitur. Quam- chrem Dei definitionem nominalem conditurus eum definivi per ens a se, quod in se conminet ratione ussDientem existentiae contingentisinu tis universi, cum non modo terminos definitionem ingredientes in antecedentibus suffieienter explicassem sedd demonstrariam quod ensistius niodi detur, ut de realitate definitionis nullum superesset dubium. Quod ii quis eodem, quo nos usi sumus ergumento existentiam ct attri
buta atque opera divina demonstraturus plura,quae Deo conveniunt, mdefinitione cumularet eumque definiret, piritum infinituma in f pendent drui, cum a sexistat, iniet ipsisustentissimvsinec tilla re extra se ad beatitudinem suam indigens, ex liberrimo tamen bemplacito Arimam mademon straturus hoc universum , quod contingenter exsit, iutempore mihi Produxit, idemque adhuc conserva atque gubernat, sapiemiae sua summa ac bonitati conveniente is omnia ista incomininda incurrerer, quae in praesente proposirione ex cumulatione superfluo
. rum in definitionibus deduximus. Realitatem hujus definitionis demonstraturus, antequam eadem uti potest tanquam principio demonstrandi,
625쪽
strandi, evincere tenetur, quae in definitione cumulantur, sibi mutuo non repugnare, sed eidem enti e nvenire posse g. 47. . Cum is, tur ex contingenria univers&principio rationis sufficientis sequatur, quemadmodum a me ostensum dari ensisse s in eo omineri rati ne uincientem existentiae universi ulterius demonstrandum est r.ens istud esse spiritum a iusiutumia inispendentem idem sibi sufficere, nee ulla re extra se indigere os hahere voluntatem lucrames decreta libera exequi posse; 7. mundum a eo non fuisse pro Quin ab aeterno, 8 eundem fuisse productum ex nihilo 9. --umas eodem adgue conservari , aluo O gubornario II finem creationues demonstrarionen gloriae Q i. a. iam imum ens esse sapientiss--m, nec non 3 bonum erga alios, seu benignustatim omnes iste propositiones eum ex eo demonstrari possint, quod Deus sit ens alitii se contineat rationem existentia contingentis universiplurimae propositiones a definitione distinguendae cum eadem confunderentur. -- gulae tamen eodem modo adhuc demonstrandae, ae s ex definirione exularent,&propositiones ceterae de Deo non serent determinatis, eum conditio sub qua praedicarum de subjecto enunciaretur, plumnaeontineret, quorum in demonstrando nulla habenda esset ratio. g. gr. Propositio: Deutes omniscius logice resoluta β. 26. in hane abiret:
Si Deus est spiritus inuituris independens s a se exim sibimetia uincit ad beatitudinem tuam , ne ulla re extra se indiger, si luntatem habet liberamus decreta libera exequi potest , si mrendum is tempore produxi s quidem ex nihilo gloria sua demonstranda gratia. eumque adhuc conservati gubernar denique opientissum atque summe bomu est omniscius est. Quodsi quis demonstrationem omni scientiae divinae adornare tentet g si. is abunde satis intelliget. quod multa superflua ingrediantur hypothesin,quibus ad demonstramdam omniscientiam minime opus.
quando Im Siscriptum dormoti m hi risum ea fini conditur, is ia' ' i' sunt ea intestigenda preparetur lecto D alii disium veritates h fp inusium istae n definirionibus e-ulanda o sim αλ, ρυ- iis ..hiι -- --σlterum determinatur. Etenim si scriptum heri muri dogmaticum historicum ea fini conditur, ut ejus lectione adb ant rimi scientifica tractanda praeparetur ieetari tales in eo conde glismi sunt definitiones, quibus in scripto scientifico locus est.
626쪽
meonscribendis libris hisoricis. or
obrem cum ex scientifico proseribantur definitiones. in quibus
talia cumulantur, quorum unum per alterum determinatur
j. 836. nec eaedem in historico tolerari possunt, cujus lectione praeparari debet lector ad scripta scientifica tractandi. Si scriptum dogmaticum historicum ea fini conditur, ut lectores ducant veritates inusium vitae definitiones ita formandae si int,ut absque ambagibus ad rem in casu dato obviam agnoscendam S ab aliis diistinguendam applicari possint. Enimvero definitiones, in quibus talia cumulantur, quorum unum per alterum determinatur, absque ambagibus applicari nequeunt
3 836. . in scripto igitur dogmatico historico in usum vitae comscripto tolerari nequeunt.
E. gr. In Geometria practica absque demonstrationibus in usum Gendaetarum conscripta in definitione hexagoni regularis non cumulanda sunt plura, quam quae ad figuram oblatam agnoscendam ωab aliis disinguendam sussieiunt. Etenim si quis hexagonum regulare d finiret per figuram, qui sex latera aequalia totidemque angulos aequalerhabet, quorum illa sisut sumta sunt ad radium circuli circumscriptiis ratione sextupla, horum vero unus ad rectum in ratione sequitertia; definitio praxi geodaeticae minime responderet. Etenim judicaturus in eas obvio, utrum figura oblata si hexagonum regulare, necne, inquirere deberet, num praeter sex latera aequaliis angulos singulοι inter se aequales perimeter adradium circuli circumscripti habeat rati nem sextuplam unus angulorum vero ad rectum rationemsesquitertiam. Superfluo itaque labore applicationem definitionis silai redderet molestam eadem usurus, eum sussiceret ad agnoscendum, quod data figura si hexagonum regulare, nosse aequalitatem sex laterum atque angulorum idem eodem modo se habet, si superflua eumulantur indefinitione temperantiae etenim de ejus applicatio laborem inutilemae subinde minime superandum facessit, ubi superflua, quae definiti nem ingrediuntur, in iubjecto obvio latent, ne a nobis in apricum produci possunt.
f. 838. Siscriptum dogmatismn bisorieum ea fini conditur ut tam si 'mo nae modo onset lectori, quaenam sint definiti praedirota, iis laedia a
627쪽
pes iis eis Etenim si qui rei praedicata tantummodo nosse desiderat, ut tinereque sic serente occasione eadem enarrare possit, aut recordetur, anci hoc vel istud praedicatum, de quo sermo est, illi convenire; is omnia simul memoriae mandare debet, cum scaudito nomine rei statim succurrant omnia praedicata, vel audito prata dicato uno in memoriam redeant una cetera id quod per eanianifestum est, quae de memoria experientia loquitur. Consultum igitur est, ut nomini ci jungantur omnia praedicata,
quotquot lectori familiaria reddere intendi scriptor. Enimvero cum sic prodeat propositio composita ejusdem subjecti f. 314. , minime autem definitii f. i53. , nec nomen definitionis eidem tribui potesti . 3 9. . Quodsi igitur propositioni huic compositae desinitionis nomen tribuitur, id per abusum fieri manifestum est.
Atque jam intelligitur ratio, eur in applieandis' dijudicandis definitionibus adeo cespitare soleant, qui istiusmodi scripta historici dogmatie ultra finem ipsis propositum extendentes, quae ibi didicere vel ad usum vitae, vel ad scripta scientifica intelligenda transferunt. Ipsorum adeo eum non sit definitionibus seire judicium, quae in seriptis scientificis & ad usum vitie utiles deprehenduntur mirum non est, ubi reprehenderint, quod laudate debebam, scilicet quod ex definitionibus upersicia exulent. Nobis cum hoc seriptorum genere nihil negotii est, quibus non probatur, ut rerum cognitionem per se appetamus&in ea aequiescamus, sed non nisi ad usum vita prosin tura placent. Nam ipsis quoque scientias sublimes ideo excolem das praecipimus, quod ipsemet in eundem redundare valenti
sumulo eo Si de itis non omnia continer quae rei eoasaliter insitit,
ζιὰ me per ' invicem -rminantur definitum tribuetisti δεῖ is /bv mmme convenit, me omnia idus auritata in , Δ demonstrari poterunt, striaque definitio manca, e mutila est.
Ea quae constanter insunt, quorum tamen unum per ah rum non determinatur, essentialia sunt β.M. . Quodsi ergo definitio non omnia continet, quae rei constanter iviunt, nee
628쪽
De dijudicandis libris dogmaticis. 6o3
tamen per se invicem determinanturi desinitionem generis vel si cie requisitam nondum habes f. 7a.). Si igitur eam pro definitione venditas, mancam, vel mutilam habes. Jam cum definitum tribui non possit nisi rei, cui omnia essentialia conveniunt j 349. , definitione manca usus idem
tribuere debet rei, cui ipsum minime convenit. Deviqi te cum ex definitione demonstrari nequeant, nisi quae positis iis , quae in definitione continentur, una ponuntur 3 33i o ex definitione integra omnia attributa tam communia tum propria ex mutila autem non nisi quaedam communia inferri possunt f. 66. . Patet igitur ex definitione mutila non omnia rei praedicata demonstrari pota. E. gr. Deficiitio Aura regularis mutila est, quod sitfigura aequalibus lateribus praedita, cum ad figunt regularitatem etiam re tu ratur angulorum aequalitas. Hac igitur definitione usus nomen figurae regularis tribuet figuris aequilateris inaequalium angulorum, consequen' ter minime regularibus. Neque ex sola laterum aequalitate supposita demonstrabir, figurias regulares esse circulo inscriptibilesci quae tamen in ipse praxi utilissima est figurarum regularium proprietas.
Quoniam attributa communia per unum saltem, aut ali Tquot essentialia determinantur 3. 66. , consequenter per se' μυρο in mutuo determinari nequeunt, adeoque in abstracto considera ta cum essentialibus convenire videntur β. 64. , demonstrationem propositionis praecedentis adhuc subsistere patet, si in definitiones attributa communia pauciora commemorentur, quam quo junctim sumta nonnisi definito competunt. atetigitur, si in desinitiove pauciora attributa eommemoramur, quam quo junctimiumta nonnisi donis competum desinitum tribui Dbere rebus, utibus minime eonvenit, ne omnia istius essentialiadi attributa propria ae Ommunia etera inde demonstrari disse, es que des Honem mutilam esse.
E. gr. Quia figura regularis aequilatera est, singula latera ad peri
metrum eandem rationem habent, Hare adeo proprietas communis
629쪽
ergo figuram regularem definias peream, cujur Metera gula ad in gram perimestum eandem rationem labent definitio mutila est eum addi deberet angulorum singulorum rarisnem ad summam omnium eandem esse, neque inde demonstrari potest, figuram regularem esse sequiangulamin circulo inseriptibilem. Similiter mutila foret definitio auri,quod si merassumstivum fgrave eum color flavus 4ravitas etiam orichalco conveniant. Definitiones scholastiorum a Metaphysicis saepius mutilae sunt unde eas salvaturi, datis instantiis, in distinctiones inutiles inciderunt, qualis seretriura n regularium in eas quae circulo inscriptibiles sunt prae circulo inscribi neotirent. Antequam in rerum cognitione multum prosecerimus, fieri facillime potest, ut definitiones mutilas condamus: Quas tamen ideo contemnere non debemus, eum ansam dent vel earum autoribus, vel aliis eas integra essiciendi, ubi instantiis oblatis mutilae deprehenduntur. Tum demum vitio vertuntur definitiones mutilis, ubi integrae jam in publicum prostrat atque vulgares factae Imponunt autem delinitiones mutilae ventoribus etsi acumine praeditis, quod animum ad rein ipsis minime samiliarem, vel antea nonnisi consus pereeptam primum advertentes desectum notionis distinctae, quam sibi formam. eo, quod in confusa adhue eontinetur, supplent. a. r. Qui figuram
regularem intuetur, & lateruin, & angulorum aequalitatem intuetur: eum tamen laterum aequalitas magis pateat, quam angulorum; rerum geometricarum ignarus figuram regularem sibi ex aequalitate laterum
agnoscere videtur,im .iginatione supplente, quod notioni distinctae deest, quae & eandem linearum ad se invicem inclinationem exhibet in qua angulorum aequalitas consstit. Quods jam objiciatur figura aequblatera angulorum inaequalium, attonitus circa eandem haeret mox in desectum definitionis inquirens ex utriusque figurae, verae scilicet re gularis & perperam pro tali habendae colutione dis erentiam angulorum primum confuse percipit, deinde etiam distincte agnoseir. t. que se definitio mutila integra efficitur. Qui in condendis definitidi nibus, quae adhuc desiderantur, vel ab ipso ignorantur, sedulus veri. bitur is propria experientia veritatem dictorum assequetur. Nee istutile est exercitium, si quis definitiones ipsemet condere studeta a se repertas cum definitionibus aliorum confert Quod si enim aberraverit, in rationem aberrationis inquirens attentionem Mammeo haud parum perficiet id quod in aliis quibuscunque Logicae ex ercitiis locum habet.
630쪽
De conjeribendis libris bisoricis. os
Si avis definitiones quamum realitatem nondum adluxit, quando propo sitiove probatione indigas, sed nondum probora in de prisci amon utionibus, vel probationibus in timerum praemissaruis ad sim ης mittit is principiis utim incertis Etenim si quis definitionibus S propositionibus utitur tanquam praemissis in demonstratione, vel probatione, is eadem tanquam principia demonstran
di, vel probandi sumit 3 36i. Quodsi realitas definitionum
non fuerit evicta, seu, quod perinde est, nondum constet', rem definitam esse possibilem num vera an falsa sit definitio, adhuc
latet β 3 7.) Similiter liquet si propositio, quae demonstra
tione indiget, seu, quod perinde est, de qua non constat, utrum praedicatum subjecto conveniat, nec ne, sinc probatione sumitur, nondum patere, utrum ea vera sit, an alia 3. 5O3. . Ince tot igitur sint definitiones pariter atque propositiones 3. 564. , conjequenter qui definitionibus , quarum possibilitas nondumsevicta, ct propositionibus probatione indigis, sed nondum probatis, utitur tanquam praemissis in demonstrando, vel proba do, is principiis utitur incertis.
Ε. gr. Castresani vulgo definitione , quod sit ens perfecti Mum,
utuntur in demonstrandis existentia Mauributis divinis Theologiam adeo naturalem superstruunt principio incerto, etsi vero. Nos vero in Commentatione de disseremia nexu remn sapientis fatalis necessismi g. s. 'stendimus, quomodo illius realitas evincatur, ut principium erium evadat. Similiter alii probaturi existentiam Deisne probatione sumunt, minutim carpi , eum tamen vel ideo probatione indigear, quod, qui Deum existere negant, sumunt mundum non coepisse. Probationem adeo denuo principio etsi vero,incerto tamen superstruunt. Quamvis enim vi possit, ut aliis certa sint, quae autor incerta sunt g. 36s. Ah lectori ejus, qui veritatem aliundeno dum edoctus est, incerta esse debent; non tamen ideo diei potest uti principiis certis, eum notio certitudinis non sit absoluta, Ied respoctiva f. M.). Maxime autem dicendum est , quod autor scripti dogmatici utatur prineipiis incertis, si nemo adhue publice definitionis realitatem folide adstruxerit, vel propositionem, quam semit, probaveriti ceterum theorema praesens intelligendum est tum de