장음표시 사용
611쪽
quae de scripto dogmatico utroque eondendo in medium allata sunt. Communi utimur ratiocinandi modo,quo ad rem oblatam applicamus, quae de genere, vel specie ipsius demonstrata fuere.
3. U. o eo bis Si scripto dogmatico omnia traduntur, quae de argumen-pisti is in to, quod tragat, suere reperta, opus completum dicitur absolute, rem et de pro ratione nimirum illius temporis , quo idem condidit autor. iis Quodsi certo fine conditum fuit, nec plura continet, nec pauciora, quam quae fini isti consequendo sussiciunt, scriptum insu g8nere completum es. In casibus oppositis dicetur incompletum vel absolute, vel cum addito insuo genere.
Lubet judicia de scriptis dogmaticis convenienter iis formanda qu aede iisdem condendis praecepimus, ad sua genera reducere suis nomi nibus distinguenda, ut in casu dato redeant ad definitionum applicatio. nem modo γος. g. 8i3 idistinctius declaratam.
Gab is Cum imum ori uteraria status rei literariae eo tempore, sis. is, γι quo ViXQrunt autores, describatur 2 inventa sollicite annoten-ptumμι- tur, quae Veritatibus anterioribus quovis tempore accellerunt, Sputum qua ratione jam ante inventa ulterius suerint persecta , ut dubia abierint incerta, errores in veritatem f. 783 9 an scriptum sit completum absolute tale, per bisoriam literarium cinstat I ai3 ;an veros completum in o genere per historiam litera iam G nem ab aurora intentum simulparetis cit. .
Supponimus in Logica historiam literariam prostare, quae nomen suum tuetur, vel de cripto aliquo judicaturo proprio Marte fuisse oomparatam. Etenim ubi deficit historia literaria judietum istud in tua potestate non est.
f. II WAuditi quoniam stantie judicaturus, num scriptum sit comple. um de Ieri tum ab luto tale, ita historia literaria habet opus iudicaturi compset re vero, num sit completum in suo genere, prieterea ostenderem Da debet, an ex Melanus inventis propouantur, quae fini ab
612쪽
Dedijudicandis libris dogmaticis. 87
autore intento consequendo satisfaciunt f. 816.): Iudicium de nere di isiripto completo insivo genere incilius est quam de completo ab . iv x,quam
lute tali de completo Nobis hic negotium est cum judietum determinatis .aeto. 4 eer My- trictis cI. 164. , minimum probabilibus 3.378. non curamus vagain
Non tamen ideo reprehendi potest autor, quod semptum condide sinum. rit in completum absonum enim seret postulare, ut quis libro inserat, quae nondum sunt reperta inuae reperire non fuit in potestate ipsius. Iudicia istiusmodi deproperata ab equitate maxime aliena sunt.
g. 819. Scriptum, quod plura continet, quam quae scopo autoris Prolixi Ainserviunt, dicitur nimis prolixum illa autem , quae in scripto po Vsuperi tradita ad scopum autoris non faciutar, blier a appellantur. In Iμ δε nitio. de patet, scripta nimis prolixa Dperflua conirnere.
E. D. Si quis compendium Geometriae elementaris conscribit in ronum gratia , ut ad elementa Euclidis proprio Marte pertraitanda praeparentur iraxium modarii carum demonstrationes capiant, is praeter definitiones rixiornata elementaria nonnis eas propositiones ei inserere debet, quae ceteris demonstrandis S praxi geodaeticiae intelligendae sufficiundi Quodsi plura theoremata compendio suo insera superflua tradit &scriptum compendio prolixius. Unde intelligimus, iudicium hoc plura supponere cognitia, quam quae in compendio per
f. a Si termini singuli accurata definitione explicantur, nisi L 0, iisdem vulgo respondeat notio consula quidem , sed fixa a spisui .b men, ct fixus significatus in condendis propositionibus con Icuri si Ee eis a stas
613쪽
stanter continetur liber perspicuus est quodsi terminis utatur autor non definitis atque varas, tiberoUcurus est
Ita elementaEucli perspicuas Reum singuli termini aecurate definiantur, nee fgnuficatu per definitiones stabilito recedatur. Vulgo autem scripta omnis gerae is obscuritate laborant, quod termitus utantur autores non satis explicatis, nec ipsinet eandem prorsus norionem eidem termino unganr Ur ego quoque lectori attento fierem perspicuus erininistrum tributa in Posterum tribuam significatum.
r. curi abifixa tamen, fixusque significatus sanela custoditur L SU.ι - Me itaque, qui definitiones istas sibi reddi lit familiares , .
in altero casu attentione utitur , cum singulis vocibus easdem notiones iungit, quas cum iisdem unxit aut , inuequenter mentem autoris intelligiti D7. taber adeo perspicuus im
E constrario in libro obscuro autor utitur terminis non satis exficari atque vagis β. mo.). Quamobrem cum hac, tione fieri quam facilIime possit, ut Iector cum iisdem alimn tiones jungat , quam cum iisdem ungebat autor, vel prorsus ignoret, quamnam cum iisdem notionem jungere debeat Li . mentem illius non intelligit 3 Il70. Liber adeo obscurusim seiugi nequit
Hincvulgodena trione nomi Iesibri respieuide si mri forem, tur, quod is pomisimelligi hic minu intelligi quear. Nos tem radidimus reales ut earum possibilitas pareret per ea, quae inarue redentibus a nobis tradita suere Atque hinc paret ratio, cur quivis Iector, qui definitiones Euclideas sibi reddidit familiares , mentemnetiri assequatura Iectores atrem omnes Euclidem eodem modo interpretentii nemo aurem eorum fragar sensum perversum a mente ipsius asenum. Fieri etiam eadem de causa porest,ur quis sensum instrorum dogmatum capere quear, modo definitiones nostras sibi redis
614쪽
Dedijudicandis libris dogmaticis. 89
Quod lector definitiones auroris i non reddit familiares, Liber Προπα ad verba, quibus notio eo fusa, sed a respoiae , attentionem is
ofert librum Iersiptiuuin minime intelbsit. Etenim si definiti ones sibi non reddidit familiares , nec ad verba, quibus noti confusa, sed fixa relpondet, attentionem afferes dum legitpropositiones autoris, vel haeret, quamnam cum iisdem jungere debeat notionem, vel notionem jungit diversam ab ea, quam cum eadem jungi vult autor, adeoque in casu posteriori sensum fingit amente ipsiM alienum g. m. , consequenter , in utroque mentem autoris non intelligit f. Π7. - Labrum adeo perspicuum minime intelligit.
Accidit hinc, ut tyronibus elementi et dis sint obuiara antequam destimon fuerint familiares , ut auctitis termmis notiones iisdem respondentes statim succurrant Ahinoigitur aberrant, qui obsecuritatis auroremaccusant, quod mcntem ejus intelligere nequeunt, ubi desinitioner, quas aemittit hi nondum familiares reddiderunt , nee sufficientem adi suae verba attentionem asserunt. Etenim si vel mari e suxta detinitionem libri obscurri nominalem judicentinot. f. , in minore tamen syllogismi suspeccant, quod si manet eum intelligi non posse quem eulpa sua non intelligunt negligentes ea, quae ad alterum intelligendus necessaria sunt.
Si pririsfrimo dogm lico Bistorico plure definitione tra quando a dis, in q/ae ad Unitones sequense orques hiaue praedicara ror scripti Novionum n eligenda si nunι D 4 1εndo nimiis est in historicini, rasi opp/μο-des iendo Osri Cum enim scripti dogmaiiei md Miustoris autor non intendat, nisi ut lector dogmata intelligat c ' ad ruminum argumenta probantia norit 3 787δ non pluribus opus habet definitionibus, quam quaead Uesinitiones sequentes atque lubjecta Spraedicata propositionum intelligemulumciunt, Quodsi ergo Iures tradit, quam quae a fini inserviunt, superfluas tradit s. Si adeoque in definiendo nimius est Quodsi paucioresin medium affert liber obscuritate peccat 3. 8ao. ,
alequenter autor in definiendo deficit Lee eo In
615쪽
In seriptis nimirum dogmaricis historicis definitiones non aliam ha
bent usum, quam ut ea, quae definiuntur, agnoscantur& ab aliis distin mantia. I. is3 ). Ad hunc igitur solum attendimus,consequenter nee definimus quae absque definitione patent. Quaen im vero sunt ea, tuae absque definitione patent, indefinitione libri perspicui 3. 8ao. jam innuimus. . gr. Si quis Geometriae practica elementa conseribit istusum Geodaetarum, qui a demonstrationibus abhorrent sola praxi contenti; is non opus haber, ut lineam rectam definia propterea,quod absque definitioned agnosciis a linea curva quacunque distingui possit, sola notione clara ex intuitu ejusdem hausta. Similiter si in usum artificum docetur ellipseos consti uctio, sue descriptio, non opus est ut
ante definissiquiduam sit ellipsis. Ipsa enim descriptio eum intelligi possit absque definitione, eadem superflua foret. Inservit autem ipsa deseriptio oeo definitionis, si in casu quodam dato judicium serri debeat num figura proposita sit ellipsis, notione clara quidem , sed confusa, quam intuitui de muri ad eam agnoscendam, ab allia curvis in se redeuntibus distinguendam, si a circulo discesseris non sussieiente.
g. 824. a. is quis in scripto scientificoplures de itisnestandi , quem is sἡψi. Ἀμασdde itione sequemier intestigendas e ad propositione eum
si)ntimi tu intesigendas, tum demonstranda requirisiur is in de iendo
is una nimius es se pauciore tradit, in f iendo deficit. Illud per
nimiui se patet, scriptum scientificum ita eondi debere, ut a lectore imram telligi possit. Neque adeo probatione indiget, quod eas ai Terre teneatur ipsius autor definitiones , quae ad definitiones seque tes atque ad propositiones intelligendas requiruntur. Quod vero ea fini non plures asterri debeant, quam quot eidem 1um-ciunt, eodem modo ostenditur, quod idem de libris dogmaticis historicis ostendimus 3 823 Enimvero cum in scriptis dogmaticis dogmata non tantum recenseantur , ut cetor intelloeti memoriae mandet; verum etiam demonstrentur, vel probentur g rii ), inter demonstrationum vero S probationum principia locum quoque sibi vindicent definitiones 3. 56ad eas definitiones adesse deberes, quibus in demonstrando opus
est, evideauissime liquet. Quoniam autem scripti scientifici
616쪽
De dijudicandis libris dogmaticis. 9I
aumr aliud intendere nequit , vi definitionis ejosdem scripticq ML), quam ut intelligatur Stropositionum demons ratariam veritas percipiatur 3 544. 337.); ideo pluribus definitionibus non habet opus, quam quae utroque fini obtinendo sis-ficiunt Si plures tradit, stiperfluas tradit β. 819.), adeoque indefiniendo nimius est Si vero pauciores tradit, in definiendo deficit ,
Ε. gr. Gelidis definitio linea restae, qua regulis logicis minime respondet, nec eidem agnoseenda inservit, qua fini nulla quoque definitione hibemus opus nec principium demonstrandi privuer, ut adeo Deliis eadem nullibi utatur , sed in ejus locum axioma quoddam surrogaverit. Est igitur superflua. Non tamen foret superflua, si definitio esset bona, ut eadem in demonstrando usui esse poster. Scripta historica dogmatie cum scientiscis confundunt , qui de nimio mathematico um indefiniendo studio conqueruntur, ubi animadvertunt, ab iis definiri, quae beneficio notionis eonfusae agnosci ab aliis distingui possunt.
Sreiptum dogmaticum dicitur utile, quod alta tradit, quae eripiluti- vel inscientiis aliis tanquani demonstrandi principia adhiberi, vel liis ira ti- ad castus vitae humana cona modo applicari possunt. In casu opolis desinitio. posito simplum dogmaticum inutile est.
Ita elementa Licticiis utilla sunt, cum propositiones Ericli leae erviant tanquam demonstrandi principia eum in Geometria sublimiori, tum in aliis Matheseos partibus. Ernos in hac altera Logicae parte ostendimus Iogi nostrae utilitatem, dum monstremus, quod praecepta nostra logica Leiant ad veritatem investigandam, diiudicandam, di
f. 26. Si aut ν scriptiὐ natu proporitisne condit determinatas, quando seriptum ou utile s in an opposito inutile. Etenim si propo scriptum d stiones fuerint determinatae, majoris loco inserviunt in syllo gmaticumgismi8 3 3 8 38O. , consequenter eaedem tanquam principia tu σέρη dena virandi adhiberi possunt f. 36i.). Iuni vero etiam ad ρ'
617쪽
obrem scriptum dogmaticum, in quo continentur propositiones determinatae, utile est. Si propositiones fuerint indeterminatae, tum non constat,
sub qua conditione siubjecto tribuendum sit praedicatum 362o.), consequenter nec patet , num subjecto alicui dato in casu speciali, vel singulari idem praedicatum tribui debeat 3 348. . Lquet adeo , quod instar principii demonstrandi intervire nequeant 3.36Id. valet vero ex demonstratione sitra o Ire Dim in praelim. allata, propositiones indeterminatas nec adeasus vitae humanae commode applicari posse. Scriptum igitur dogmaticum, in quo conduntur propositiones indeterminatae, inutile
Seripta m ithematicarum propositionibus nullis locum concedunt nisi determinatis, atque ea ratio est,cur sint utiliassive ad scientiam sive ad vitam.Uulgo autem scripta philosophorum parum utilia sunt quod propositionibus scatent indeterminatis. Nos scripta nostra philosopli, cautilia esseere studemus, dum propostiones condimus determinaras
easque in locum indeterminatarum lurrogamus. Facile autem liquet,
nobis hie sermonem esse de utilitate absoluta, non respecti a quae obtinet respeλ1 hujus, vel illius subjecti. Fieri enim potest, ut liber aliquis utilis sit absolute loquendo, etsi non sit utilis huic, vel isti subjecto E. gr. Absolute loquendo elementa elidi utilia sunt . . 8as. . feri tamen potest ut inutilia snt Ampronio, eui mathematica cognitio parum curae cordique esse debet pro vitae, quod amplexus est genere. Supponimus quoque, propostiones esse veras, non salsas. Falsis enim propositionibus nullum in libris dogmaticis locum eoncedimus; sedeas ex iisdem proscribendas esse praecipimus.
seriptum G. Si in scripto dogmatico bisorico in uno loco congeruntur, quae sinatim adiis ubinum Jestam, liberdogmaticus historicus ordine comhisbricum riptuses inco opposito non item Ostendimus enim L 788. qua ripto dogmatico historico in uno loco congerenda esse, quaedm ς' seri ad idem subjectum spectant. Quamobrem si propositiones ac 8' ' definitiones singulae eo collocantur loco, quo eas collocari Convenit vi regula iber ordine conscriptus.
618쪽
De divaricandis libris dogmaticis. 93
Quodsi contrarium obtinet, definitiones ac propositi nes non collocantur singulae eo loco, quo eas collocari convenit vi regulae, adeoque liber dogmaticus historicus ordine conscriptus non est.
E. D. In libro geometrico historico omnes de triangulo desinitione, ae propositiones traduntur in eodem loco, nec minus definiriones ac propositiones de quadrato eodem capite eoiuinentur, ubi ordo in eodem conseribendo fuit observatus.
Seriptum cientificum ordine conscriptum est. si unam Vos quandis que eo loco eoReetur, quo sequoribus restigendis erismon 'umsciensi prandis inservis. In scripto scientifico praecedere debent defi A n oravinitiones, quarum definita ingrediuntur sequentes, ct praemit siriptum. tendae sint propositiones , quae tanquam praemissae adhibentur
in propositionibus sequentibus demonstrandi. g. 79o , Quodsi ergo fingula eo loco collocentur, quo sequentibus intelligendis& demonstrandis inserviunt eadem constante regula unius - jusque determinatur locus Scriptum igitur scientificum ordine conscriptum est.
E. gr. Elementa Euclidis ordine conscripta sunt definitiones enim ita collocantur, ut anteriores sequentibus intelligendis inserviant, &propositiones ita invicem sequuntur, ut anteriores ingrediantur demonstrationes sequentium. Eundem quoque ordinem nos tenuimus inscriptis mathem uicis&philosophicis, quae patrio sermone edidimus. eundemque tenere nobis constitutum est in philosophieis Latino idiomate evulgandis. Qui elementa diare nullo ordine eongesta eonque runtur, propterea quod non in eodem loco congeruntur, quae ad idem subjectum spectinc illi ordinem, qui scriptis dogmaticis historicis convenit, eum eo confundunt, qui scientincis respondet 3 8a .,
tia in eundem locum congeruntur, nulla habita ratione, quom mac naturado cognitio unius pendeat a cognitione alterius. Ordinem ve siri tis.
ro naturalem voco, quo praemittuntur, quae sequentibus intelligendis demonstrandis inserviunt. F. ila ea Ffs Illum
619쪽
illum scholae ordinem dico, quod in scholis nostro aevo usitatus; hune vero ordinem naturalem, qHiariclom enim mirae ordine, quo singula se invicem ita sequuntur, ut rario sequenti contineatur in antecedente. E. gr. Anatomicus in describenda corporis humani Dbris ea ordinem schol, sequitur etenim peculiari opera dcisci ibit tegumenta, ost a musculos, venas, arterias, nervos c. Ast in ipso corpore humano alius tenetur Ordo, cum osia, musculi, vena: arteriae, ner- vi, glandulae Sc. ita invicem coordinentur, prout finis uniuscajusque
organi corpolis requisiverit. Qui discrimen hie obvium expendit, is daserentiam inter ordinem scholieri ordinem naturalem consuli ubdem, sed tamen satis clarat dea sibi exhibebit
ti dimitis. tibus intelligendis c&demonstrandis inserviunt; hoc tamen non obstante eodem in loco pertractantur ad idem subjectili spectantia, quantum regula anterior permittit ordo dicitur mixtus.
Mi, tum appello orditiem, quod ordinis scholae atque naturalisiana habetur ratio, quantum quidem fieri potest fieri enim non potest, ut retento scholae ordine naturali una constanter satisfiat. Patebit hoc abunde tentanti, modo o do naturalis fuerit in ejusdem potestite Sane eum elementa Matheseos universae latina conditur elementa Geometriae juxta schola ordinem d gerere conaremur, nullo modo efiicere potuimus, ut non violato rigore demonstrandi eidem ex asse satissa-eeremus. Alios autores consulentes, qui meliori ordine Elementa Geometriae conscripssse celebrantur, quam ab Gelide saltum, haud m0lto labore deficientem in demonstrando rigorem deprehendimus. Rigorem igitur in demonstrando applausu vulgi praeserentibus, de re non satis expensa per praecipitantiam statuentis, mixtum tandem cust
dire Iibuit ordinem. Hunc quoque in philosophia sequi studemus, quemadmodum ex Logicae emaliatione apparet.
f. 83Ι. piaci sed Quoniam ordo scholae requirit, ut eodem in Iocoperias Otim o tractentur, quae ad idem subjectum spectan. 3. 829. , eorum
ria infer vero facilius meminerimus, quae una memoriae mandata suere,
viqi quod suo loco demonstrandum tanquam experientiae conso num hic sumimus; ordo sibo memoria inservit.
620쪽
De dijudicandis libris dogmaticis sys
Et ex hae quidem ratione eundem vindicavimus scriptis historieis dogmticis s9 827. cum enim scripta historica dogmatica dogma ta tantummodo recenseant I. si. , alium usumin .ibere nequeunr, quam ut intellecta, quae in iisdem traduntur, memoriae mandentur. Unde seripta historie dogmatica conveniunt aetati, qua memoria vigeraudieii acumen adhue nullum, vel valde exiguum, atque hominibus hebetioris ingenii ct assiduitatis ac attentionis impatientibus.
Quoniam ordo naturalis postulat, ut continuo praemit qui in tu rantur, quae sequentibus intelligendis S demonstrandis inser ratis inservi-Viunt f. 829. , per demonstrationes vero patet propositionum ni B Averitas i f. 5 4 337. , consequenter earum beneficii certa obtinetur rerum cognitio s. 564. intollectus autem ossicium est certi rerum cognitioni studere, quemadmodum sitio tempore in Psychologia ostensuri sumus, nec facile quisquam negaverit ideo mani semum est, quod ordo naturalis inredemici serviat
Atque ex hae ratione eundero vindicavimus seriptis eleutificis 8Δ8ὶ etenim cum in seriptis seientilicis dogmata demonstrentur, vel probentur 9 7si. finis eorum alius osse nequit, quam ut intelledius certa rerum cognitione imbuatur.
3. 33-Cum ordo schola memoriae s. 83i. , or naturae intel quodorrilectui inserviat f. 32.), ordo autem mixtus ex utroque ita m/Xtu si Componatur, ut, ordine naturae stricte observato, simul ordinis h scholis habeatur ratio, quantum per istum datur g. 83o.
ordo mixtus intesiectu e memoriae tinaci fendit. Nimirum si ordo mixtus custoditur, & rellectus certa rerum cognitione miniitur,4 dogmata ab eo comprehensa memoriae facili
Si quis notiones deceptrices a veris non disti Dat is ver Veibretim icis ea rebus confundit. Etenim cum notio vera sola possibilis crum confuses 3 347. , ei quoque soli res quaedam extra intellectim re-M spondere potest quod enim impossibile, idem esse nequit Solus adeo rem quandam novit , qui notionem veram habet.