장음표시 사용
631쪽
propositionibus, quae a priori demonstrantur, tum de ceteris, quae per experientiam stabiliunt uri
Quoniam conclusio certa esse nequit, quae probatur per principia incerta β. 57O propositiones usue incertae esse debent lectori , si autor de Dionibus utitur, quarum possibilitat mnon ad raeit e propositiones ad probaudi ceteras sine probatiore
sumit, utut probatione indigeant. E. gr. Si philosophus artesiamu non ostenderit, ens perfectis D nesse pes Dile in tamen notione ejusdem utatur ad demonstrandum eri. stentiam Mattributa divina cis judice ipso D. Thoma , quemadmodum dudum monuit Lesinitius in Actis Eruditorum A. I 68 .p. 39. existentiam Dei dubiam relinquit lectori, nisi aliunde suerit de eadem certus Atque ea ratio esse potest, ut autores acumine sufficiente dapollentes sibi videantur certi de propositionis veritate, quam princi piis nondum probatis superstruunt, quod confundant certitudinem, quam aliunde habent, cum certitudine, quae ex probatione a ipsis silit aenasei debet. Iane homo christianus exscriptura sacra de Dei exsestentia&attributis convictus deliis tanti momenti veritatibus eertus esse potest, etsi nullo argumento philosophico easdem probare valeat. Quamobrem ubi principia precaria ad eas probandas affert, iisdem tribuit vim ad assensum compellendi, quam aliunde accepit. Fallitur itaque, dum sibi persuadet, hominem acumine pollentem, vel etiam alium exscriptura sacra, auηaliunde de veridate existentiae Dei nondi imeonvictum eandem vim in se percipere debere. Non adeo surseit utantor probaturus se dogm ita sua solide demonstrasse, conseientiam suam appellet testem,quod demonstrationum vel probationum suarum vim in se pereeperit. Ex principiis logicis distincte decidendum num valida st demonstratio, an vacillet.
843. Principia probandi probatione indiga, sed sine proba
tione sumta dicuntur precaria. E. gr. Si quis contra atheum disputaturus postulat, ut sine probitione concedat, mundum aliquando cepisse, quod ille stante errore suo non largitur is inde existentiam Dei eidem demonstraturus principio preeario utitur. Nisi enim aliunde eidem probaverit, mundum non
esse a se, quemadmodum a nobis factum est in Metaphysicis, proba
632쪽
De dijudicandis libris dogmaticis. op
tionem ejus nunquam admittit, sed constanter urgebit preeario sumi tanquam verum, quod falsum esse ipse arbitratur, mundum aliquando coepisse, cum antea non existeret.
Ρate adeo eos principiis preeoriis uti, tii utunior prim PGης se cisiis incertis 3 841 8 3. prccamuExempla igitur, quae paulo antes not. 3. 84iδ dedimus, hue quoque reserenda sunr Nec minus pater, propositiones incertas permane μ' 'μ' re lectori, si principiis precariis utatur autor. .
eas fui intelliget, nec de earum veritare erit certus E enim aleret stsi definitiones terminorum, quibus autor utitur , lector non eurn habuerit perspectas non satis peripicit, quasnam cum illis notiones jungere debeat 3. 32.b mentem adeo autoris non
Quodsi lectori praeterea non perspectae lint propositiones earumque demonstrationes, quas autor alibi datas supponit, perinde illi est, ac si is uteretur propositionibus nondum probatis, tanquam praemissis in ratiociniis, quae probationem propositionis suae ingrediuntur cotaequentor ac si uteretur principiis incertis β. Mi). Lectori itaque ipsis quoque pr- positiones ab autore robatu incertae esse debent 3 8 2.)Ea sane ratio est, cur schediasmata Mathematicorum, quae Diariis Eruditorum inserta leguntur in dissiculter, vel prorsus non intelligantur,ct evidentis veritatis non agnoscantur ab iis, qui nondum omnia Mathematicorum4 veterum,d recentiorum inventa, qu:d ab illorum auroribus ranquam cognita praesupponuntur, perspecta habent amfamiliaria sibi reddiderunt. Multo magis idem obtinet, si auror Ianquam Vera supponit, quae nec ipse, nee alius adhue publice demonstravit, propterea quod in iis probandis sibi privatim suisfecerit. Atque ea ratio est, cur schediasmata Leibnui philosophica, quae in Erudito
633쪽
rum diariis leguntur, aliis aenigmattea, aliis prorsus chimaerie visa. prout vel autoritari tanti viri aliquid deserentes facile admiserunt, non proferri ab eo in publicum nisi clica quod sibi privatim satia secit vel nullam certitudinem iis inest e statuerunt, quarum nullam ipsi perspi
quomodo uos autor, quae aliunde suppinis, ex aliis autoribus eius, eertitudini lector veritatem eorum , quae probat assequi valet, ubi aut alium in/εμωμ' sibi Cmeo e perspecta reddit, quae pras pondiutur. Lector ubi a ββ enim M veritate propositionis, quam autor probat, certus p ΗΨ non est, quod ignoret, num ea vera simi, quae taΠquam Ver
pq si eodem praesupponuntur cf. 8 3 Enimvero ii ex aliis
autoribus citantur, quae aliunde cognita praesupponuntur, perinde est ac si ipse autor ea probata dedissset S , ubi lector eadem sibi cognita S perspecta reddit, de anim veritate non amplius dubitat. Ergo veritatem eorum, quae autor tradit, assequi valet.
Veritatem asserti ipso opere assequetur, qui elementa nostram theseo Latina evolverit, ubi in disciplinis sequentibus non sumimus. nisi quod ex praecedentibus citamus. Cum vero singulae disciplime, ut.nt uno volumine comprehensae sint quasi totidem libria diversis aut ribus scripti perinde omnino est,ac si ex aliis autoribus praesupposita in diseiplinis sequentibus citarentur. Idem experiri licebit in operi- bus nostris philosophicis, ubi eundem morem constanter sumus obsedivaturi, cum hoc unice nobis propostum sit, ut lectorem nostrum id certam atque utilem perducamus rerum cognitionem.
qualis es Si seriptum dogmatieum bisoricum ea fini condituri ut odnitiones fientifica intelligenda praeparetur lector e alia iscant veritatu prost lique in usum vitae crisinitiones nuta in eo collocari debent, nisi quarinseripi hi rum reali ut in seripto fientis eo jam adfructa, nee propolri ab E. E. ι in 'dem menda, nisi quae jam publice ii scripto aliquo fient, IE.ἡz ' sic sinu demonstrata. Etenim in scripto scientifico non admittuntur definitiones, nisi quarum realitas adstruitur 3. mo. . Quamobrem si scriptum dogmaticum historicum ea fini con
634쪽
De dijudimrdis libris dogmaticis. os
ditur , ut lector ad legenda scripta scientifica prirparetura definitiones in eo non alia collocandae, quam quae in scientifico usui esse poniant, consequenter quarum realitas in hoc sustadstructa. Quamdiu possibilitas definitionis nondum fuit adstructa,nuna ea vera sit, an falsa , ignoratur 347.). Tuto igitur candem adisium vitae transferre non licet immo si impossibulis fuerit, per eam nunquam res definita agnosci poterit. Similiter in scripto scientifico non locum habent propositiones nisi probataeis. 79o. . Quamobrem si scriptum dogmaticum historicum lectorem docere debet in scientificorum lectione usui futura nec aliae in eo propositiones locum habere possitiat, nisi quae in stripto aliquo scientifico jam publice
Quamdiu propositio aliqua nondum demonstrata, utrum ea vera sit nec ne ignoraturi 3 57o. . Tuto igitur ad usum vitae transferri nequit: etenim si contingat eam esse salsam, salsa quoque hinc inseretur conclusio in casu obvii β. 3 8. 338.
E. gr. Si quis definitionem temperantiae impossibilem format, is vie,usdem homini, quem aliunde temperantem judicat, tribuet, quae nunquam eidem convenire possunt Quoniam itaque fieri nequit, ut in quodam unquam homine ea inesse deprehendantur, quae in notione deceptrice temperantiae continentur nunquam etiam eadem homini temperant agnoscendo inserviet. Similiter si quis de temperante judicaverit, quae eidem convenire nequeunt is in eas dato homini temperanti in singulari tribuet ab eodem maxime aliena. Patet igitur, quamdiu non constat, definitionen temperantiae esse possibilem , quae de temperante anfirmantur, esse verari definitiones pariter ac propositiones ad vitae usum parum utiles esse. Quae de inutilitate in seriptis scientificis in genere demonstrata sunt, ad hunc, vel alium rasum specialem absque ulla dissicultate applicantur.
f. 848. Quodsi pro postimes aliquae in sicriptis scientifici nondum sis iam
fuerint demonsrarae , sed probabiliter ontummodo offerso, quae positionibui tamen ve in scientiis ad reddenda eorum , quae observantur, probabilibus
635쪽
ius, to p ratioras, vel ad quasdam in vita praxes utiles , ramdiu veritasgmatico hi ai siquidum non fuit perducti, eaedem quoque ripto tig tico 'ri si historieo in Θpothes theorematis praecedentis inserendae siunt, ita tamen ut proposi ione certae a probabilibus 1 guanrur. Eteni in in hoc casu propositiones probabiles locum demonstratarum tuentur in scriptis scientilicis, quamdiu earum veritas ad liquiadum perduci nequit Quare cum demonstratie in hypothesipi positionis praecedentis locum habeant in scripto dogmatico historico 3 8 7. , in praesente cati probabiles quoque inemdem sibi locum vindicant. Distinguendae tamen sunt propositiones probabiles a certis, ne lector scripti dogmatici historici pro demonstrato habeat, quod tantummodo probabile est, refragaturus veritati, si quando eadem in apricum prolata proba. bili contrarietur s. 59Ι. 592.
Exempli loco esse possunt compendia astronomica , in qui bis theorici planetarum explicantur quid olim dederat Purba ius.
Huc enim etiam reserenda sunt, quae de hypothesibus philoseph, cis docuimus 3 327. seqq. Doc praelim. 3.
ta cum incer demonstratis non doluigini; certa eum incertis confindit. Pr ri positionem veram esse agnoscimus , quam demonstratam esse
Δηtur constati, sin . . Ea igitur certa est 63. 564. . Quoniam vero propolitio probabilis falsia esse potest 3 39i. , ei autem contraria vera s. 392. Leadem certa estis 564.1 Quamobrem qui propositiones probabiles a demons , alis non dissimguit is certa cum incertis confundit. in scripis seientificis ipsa probatio , quae propos non alieitar si. 3, ostendit, num propositio aliqua sit demonstrata, an saltem Irobabiliter probata f. et 8o.4 seqq.). Non igitur opus est, ut ibi em perinde ae in seripti dogmaticis historicis discrimen inter prypositiones demonstratas ct probabiles disertis verbis inculcetur.
636쪽
De Gisiaca dis libris dogmaticis. H
eretis conjundis Etenim si probationem ingrediantur propositiones nondum probatae , propositio demonstrata non est . 498 Quare cum eram esse ignoremus 3 344. 4 is certa nobis eadem est 3. 364. Qu'dsi ergo eam prora moniis ata , consequenter pro vera CF. 344 atque adeo pro certail. 56 venditamus; certa cinia incertis confundimus.
Nihil frequentius est, quam ut autores seriptorum dogmatic rum historicorum, qui non modo dogmata recensent, verum etiam argumenta, quibus probantur, indicant, propositiones pro demo stratis venditent, quas principiis precariis superstruunt Quia igitur non videt quod certa cum incertis confundant.
tamen per eandem non patet, is quoque certa eum incertis consum trundi Cum illud experiamur, quod ad pereeptioncs nostras a tenti cognoscimus f. 66 . , si qua in subjecto aliquo obse vamus , ea eidem convenire vel abillites, vel sub data condutione, prout casus tulerit, dubitandum non est Certa igitur
sunt, quae experimur s. 567. quamobrem qui propositio
nis veritatem experientia constare ast mat, is eam pro certa vem ditat. Quodsi tamen vitium subreptionis in experiundo committitur 6 668. , eandem veram esse experientia nondum constat, cum praecario sumatur, consequenter incertam adhuc esse liquet 3 36 Autor igitur certa cum incertis confundit.
E. gr. Vulgus & qui in re astronomica vulgo non altius sapiunt sibi persuadent, experietaria constare, quod terra ouiescat Hellae in universum omnes eire eandem ab ortu in occaliam ferantur: Opticari me gnarus probe intelligit, idem quoque apparere debere, si stellae eum ibi quieseant & terra motu vertiginis ab oecasu versus oscumcireumvolvaturi sui igitur quietem Telluris motum Solis atque stellarum diurnum tanquam experientia certum sumunt; ii certa eum incertis onfundunt. Exemplum simile praebet inmixus animae in eo
pus physicus, quemadmodum supra jam ostendimus non j. 667., 9 852. Quoniam multa cautione opus est, ne in formandis no Esem periat Hlihi a tioni o cxplicatio.
637쪽
tionibus4 judiciis intuitivis modos cum attributis S attributa communia cum essentialibus s. 672 2 seqq. confundamus, vel pro causa effectus venditemus, quae talis non est, atque pro unica habeamus , quae plures socias requirit f. 697 2 seqq. Sit notiones universales 3 678 682. 2 seqq.), definitiones , 679.' atque propositiones universales cum categ ricas 3. O5. , tum hypotheticas universales 3 7o6. 727 rite formemus, haud obscure patet g. 854. .squis in disernendis modi attributis rermn 6 vobilium , atque distinguem di, attributis communibus a propriis re utrisque a sentiaἷbui, ne non in firmandis notionibus universalibus , de itionibus spropositionibus universalibu atque in determinandis fectuum observabilium ausi in regulas experientiae a nobis demonstratas impingit, eum certa cum incertis confundere. Errorem hunc committunt autores cum scriptorum dogmaticinrum historicorum rum scientificorum, nee adeo facile est, eundem evitare vel commissum ab aliis detegere. Experta loquor, unae olim experientur aeumen ad experiundum sussciens assidua inductria fi-bi eomparaturi.
alia eret at Si aura seripti dogmatici historici arguimenta , quibus pro
que inccrri positiones probantur, tantum indicat, inevoluta tamen pro demom 'fμ-- rationibus venditatu is denuo certa eum incerit confundit. Si
praedicatum subjec' o convenire sive directes, sive indirecte demonstrare valemus, propositio nobis certa estis. 368 ). Quos si igitusi autor scripti dogmatici historici argumenta inevolinta, quae commemorat , pro demonstrationibus venditat cis propositiones a se allatas per ea lectori certas fieri contendit Enimvero cum argumentum inevolutum a serina demonstrationis genuinae quam longissime absit 3 331 9 seqq. verit iis autem propositionis certus non sit, qui nullam demonstrationis genuinae formam animo comprehensam habet, nec pelaspicit, num forma demonstrationis praesentis genuina sit f. 37o. vi argumenti inevoluti lector intelligens veritatis propositionis
638쪽
μώθudicandis libris dogmaticis. 13
certus fieri nequit, nec fieri potest, ut ipse autor seripti dogmatici historici ejusdem certus evadat. Hic igitur in hoc casu
certa Cum incertis confundi. E. gr. Si quis contenderet,se demonstrasse theorema Geometriae elementaris, avi recta ex centro circuli si ad chordam B perpendicularis CF s chordam AB arcum cognominem bisecet, ubi eommemo Fig. raverit, patere id per congruentiam triangulorum rectangulorum duo latera sigillatim aequalia habentium cis hoc ipso minime lectorem, qui ipsine verit item propositionis perspicere gestiret, de e dem convineeret. Similiter qui refert, Mathematicos ex umbra cireulari telluris in eclipsibus lunaribus demonstrare rotunditatem illius, hoc ipso nunquam efiiciet ut lector, qui aliis speciminibus demonstrationis vim percepit, vel regularum logi earum gnarus, veritatis illius asserti convincatur. Certam adeo cognitionem in uir que casu eum incerta confundit autor Lucem huic propositioni quoque affundunt exempla supra not. f. 7o. aluta Probe autem notandum est,nos non in dubium vocare, quod autores qui demonstrationis vim nunquam percepere nec certam cognitionem unquam ipsime consecuti sunt,sibi videantur certi esse de veritate propositionum ob argumenta inevoluta, quae proserunt sed cerriti dinem apparentem aliunde proveniem tem v gr. pr judicio autoritatis debitam, cum ea confundunt.
Demonstratio dicitur compleia, in qua omnia principia de Demonstrimo istrandi vel explicite, vel implicite continentur. Incom tonis complita vero appellatur, quae principia demonstrandi nec explici pωσσte , nec implicite omnia continet. Continentur autem propo- πωεμ sitiones in demonstratione explicite, quae disertis verbi enum 'eiantur implicite ero , quae vel per eas, quae adsunt, vel percitationes in memoriam revocantur. Exemplis demonstrationum completam abundant nostra Matheseos universae elementa is in philosophia quoque demonstrationes oemplatas in medium afferre studemus. Illustratur praesens definitio iis, quae de abbreviandis demonstrationibus docuimus β. 98 . D monstrationes incompletas saepius hodie amant Mathematici in schediasmatis quae Diariis eruditorum inserere solant cum plura demo strandi principia praetermittanr quae plerique lethi ire nonnisi is immiter sibi in memoriam revocant, propterea quod in iis, quae adsunt.
639쪽
non eontinem propinquara determ ciata ratio , eur quae absunt
D. η' Demonstratio comummata dicitur ordinata completari Ditionis con monstratio vero inconssummata inordinata incompleta. summarAE enim demonstratio Mordinata fuerit,is completa, nihil amineonsum ' plius ad ejus persectionem aecedere potest id quod ex collationeta donixi utriusque definitionis manifestum est , aut ex corollario sequente, quod eidem debetur Quod si vero demonstratio fuerit inordinata ineompleta, limam adhuc patitur. g. 8s6.
criterium In demonstratione igitur consummata ellum demonstrans definiti ni principium omittitur, quod non per ea, quae adfiunt, vel perit UvmmM tiones factis in memoriam revocetur e sngula eo orchne ιsi amtur, qvocin ratiociniorumseris, in quom demonstratio resiliata abit, eontinentur. Etenim demonstratio consimmatam ordinata est, ct completa f. 853 ), atque acie patet, quod erat propinsitum, per definitiones demonstrationis completae 3 85 . AEordinataeis. 799. Idem quoque per indirectum ostenditur. Niminim si quaedam principia demonstrandi omitterentur, quae per ea. quae adsunt, vel per citationes in memoriam haud facile revocantur, demonstratio non oret completa 3 854. y auo ordine pinnerentur, quam quo in ratiociniorum serie, quibus constat demonstratio , continentur, eadem foret inordinata β. 7990. Fore adeo demonstratio inconsummata f. 855. h. id quod hypothesin evertit.
Quodsi quis demonstrationes nostras mathematicas ad hune tip. demdydium exigere velit, quae in elementis nostris Matheseos universe continentur is demonstrationum consummatarum intuitivam consoquetur cognitionem, ut & ejus sormam animo rectius comprehendat, limatius de eadem judicet Latet in his generalis ratio, cur cognitio rerum praelicarum praestet si eas in nobis ipsis experiri datur.
9 8 p. demonstratio fuerit complet , ab eo etiam lectore im, qui mi argumento, ad quod pectat, nodum inb
640쪽
De Hyadicandis libris dogmaticis. Is
tum versatus fuero incompsera, ab iis vel prorsus non intes' Momplet tu , vel nonnis docillime , seu multo temporis ac Ioboris dispen doecust in dio. Etenim si demonstratio completa suerit, nulla proposi isto tio, quae demonstrandi principium praebet, omittitur, nisi quae
vel per cas, quae adiunt, Vel per citationes in memoriam revocari possitis. 854.J. Quamobrem si ad eam accedat lector,
qui in argumento proposito nondum multum versatus , atque adeo propositiones, quae tanquam demonstrandi principia nota sumuntur, nondum familiare habet, ut data occasione v luti spoute succurrant , is ex conclusioneis praemissa una enthymematis nullo negotio elicit alteram f. 798. , vel ope citationis adjectae eam alibi evolvit, ut adeo perinde sit, ac si principia omnia disertis Verbis nunciarentur. Cum adeo' cstor nullam conclusionem inserri videt nisi quae ex principiis, de quorum veritate dubitare nequit, consequituri demonstrationem utique intelligit, etsi in eo argumento, ad quod spectat,
nondum multum fuerit versatus. Jam e contrario in demonstratione incompleta omittuntur propositiones demonstrandi prineipia praebentes , quae pereas, quae adsunt, vel per euationes in memoriam non revocantur 3 83 . , Quodsi igitur ad eam accedat lector, cui ea,
quae tanquam certa praesupponuntur, non adeo familiaria sunt, ut, quoties eorum meminisse debet, veluti sponte occurrant; is vel prorsus non ea sibi in memoriam revocare potest, atque adeo demonstrationem non intelligit, vel nunc hanc , nunc aliam propositionem sibi in memoriam revocans , vel in libris aliis, aut in antecedentibus ejusdem, qui prae manibus est, libri evolvens tentat, num ea praemisis desideratae vicem ad inserendam aliquam conclusionem in demonstratione contentam subiare possit, consequenter nonnisi multo demum temporis ac laboris dispendio eam intelligit.
Nos in elementis nostris Matheseo Arithmetiea praesertim Scem metriae, dedimus demonstratione eomplet4s chrisophorus contra a urmius in Mathesi enucleata saepissime incompletas, aliam per m