장음표시 사용
681쪽
Manifesta evadit iniquitas in interpretando hoe incisi ubi desai fiones autoris pro terminis, quibus notio a mente autoris aliena junti. tur, substituetis. Etenim cum hunc verum esse sensum autoris nulli modo dubitari queat I9io ), diversus tamen is sit ab eo, quem in1t vel bis autoris tribuiti iniquam fieri interpretationem verborum tuta ris ad oeulum patet. Qui sensum verborum meorum in Meditation, hus metaphylicis & moralibus perverterunt, ut mihi imputare possessi
consequentias molestas eorum iniquitatem in pervertenda menterea
hoe pacto in conspectum omnium produxi. Exemplum dedi superiasmi. 3 9o . , cui hic etiam locus est.
f. 24. Di sinu Quodsi ergo quis ne monitu quidem semel, vel aliquoiici,
interpreta as interhretatione des nixioninu amoris adversa degis', quicutis iniquis a omniumst dubitari nequit Etenim cum initio igi- qua interpretatio Vel ignorantiae regulae de propositionibuSper definitiones in scriptis scientificis interpretandis s. 9i0. , vel praecipitantiae tribui poterat, quod definitionem evolvere neglexerat interpres ubi idem monitus contra evidentiam tabsitatis in interpretando I. 9ii. nititur, nullo modo excul ii potest. Non major vero in interpretando i niquitas concipi potest, quam ubi excusiationi nulli prorsiis in locus.
Monui jam superius eos qui propositiones quasdam meas metaph seas de mundo, non attenta definitione mundi salso interpretati sue rant, ne quindecies quidem admonitos ab hae interpretatione defitii e r. g. 9io. . Unde intelligitur, easum praesentem esse possibilem se a nobis afferri theoremata nulli usui futura.
' cum manifesta sit iniquitas, quae ipsit sensui patet, si quis verbi
autoris amngit sensum definitionibus ejus contrarium, men ne monitus quidem a perversa interpretatione dessit ii aut non dignatur veram interpretationem definitioni consul mem intueri, multo minus eam perpendere , aut erroim,
682쪽
Deriendis libris bisoricis Udogmaticis 6s
quem in interpretando committit, confiteri renuit. In priori casu supinam esse negligentiam , nullo modo condonandam, praesertii iubi ex falsa interpretatione deducuntur consequentiae autori molestae, nemo est qui dissileri ausit. In casti post riori cum ratio non in intellectu haereat, in voluntate utique quaerenda. Aut igitur errorem confiteri non vult, quod aut tori nocere intendit, aut ne negligentia, vel ignorantia ipsi vitio vertatur. Quod autori nocere intendens odium erga ipsum animo conceperit; qui vero negligentiae vel ignorantiae reus haberi non vult, fastu inani turgeat denuo satis manifestum esse arbitror, ut idem ulteriori probatione non indigeat.
Equidem nemo sanus negaverit, minus vitio verti praecipitantiam in salsa interpretatione primum commissam, quam vel odium, quo autorem prosequentes famae, vel fortunae ipsius insidiamur, vel ,stum inanem, quasi ultra humanam sortem evecti errare non possimus: hoe tamen non obsunte mos inter eruditos obtinuit, ut Mlint contra evidentiam falla interpretationi inhaerere, quam praecipitantiam suam confiteri. Ratio nimirum haee est, quod sibi pedi suadeant, fieri non posse, ut aliis innoteseat, nos contra evidentiam malo animo niti, adeoque propositum nocendi autori, vel fastum in nem interpretis certo agnoscant. Enimvero qui theoremata nostra perspexerit, haee non amplius in eorum numerum reserer, quae fieri
non posse judicantur. Doleo, quod viri eruditi non magis amae suae rationem habeant l
propositionum vel culsus , vel nullusu propossiones per Amitiones compilatoris interpretari non licet. Etenim cum verbis singulis notiones per desiniti conjungere tenemur, quas cum iisdem ungit autor s. sos.) ' Pt 'Sed ubi compilator per alios libros sparsa in unum cogens in Usuper habita veritatum connexione g. 889. effinitionibus, quas affert, non utitura ipse terminos in propositionibus obvios per definitiones non explicat, adeoque non attendit,utrum sensus earum sit hisce consentaneus, nec ne mon igitur pro
683쪽
positiones per definitiones interpretari licet, ubi sensus protive fallus, vel nullus, nisi iniquus in interpretando esse volutiris f. 922. .
E. gr. Cum non nemo definiret possδiis per id, quod potessori,
nee tamen sit, hac definitione vero non obstante assirinaret, Deum ma
possiefacere nisi possibilia iniquum fore pronuneiavi,s quis ejus pro
positionem de Deo per definitionem possbilitatis interpretare vir. Etenim se substituitur in locum definiti, sensus propolitionis talis evadet Deus non potes farere, nisi qliae fieri possunt, nec ramo Diti Quoniam itaque vi hujus definitionis dicendum erat, autorem statuere, quod Deus eorum, quae alti sunt, nihil faciat, eonsequenter nec mundum producere possit malui judicare, autorem definitioni hostis non uti, quam ipsi tribuere sententiam, quam sorte ne sotnnira do quidem assecutus, eis is suas in mea scripra notiones inserens nitionibus meis parum consentaneas istiusmodi sensus perversos mi hi attribueret a prono alveo inde fluentes onsequentias absurda atque impias mihi tanquam dogmata publice disseminata imputare
suand m Quoniam imius ejusdemque termini, non variat, nisceu uriis catu 3.14i. xplures dari possunt definitionesis. 72.6sMqJimilam οὐ fessa propositionis verus redit, quameunque fustituere ', A, no nitionem. Non igitur iniquus est is inserpre- fisi , iam , definitionem ob auroris definitune disersam, misi A. veram pro sinonem ejus interpretaturis fetet.).
E. gr. Parabola in Geometria diversis modis definiri potest vi quod si curva , in qua semiordinatarum quabata sunt ut a suo; item quod si curva, in qua quadratum Iemiordinatae aequatur ricti gula ex abscissa in rectam quandam ranstantem, seu parametrum: ἰς quod si cum . in qua recta e foco au perimetrum dum qiμημαι cissae respondentiar dipamiae fota a vertice se. Alius auro inuritur definitione alius alia. Quamcunque vero definitionem in s. Positione data loeo definiti substituas, modo eadem non sit pro hostipsa, sensus propositionis semper erit verus, nee identicus. Usaτο enim affirmari inparabolasii tangentem esse ab eis dupum;vπη πη propositiones I. Si incurvas Drdinatarum quadrara sunt ut ascis isibrangen es ab isse dupla;a Si in curva quadratumst ordinat rar rectanguis ex Mycissis in parametrum utarions s Myos
684쪽
De legendis libris bisoricis dogmaticis. 89
3 si rectae ex fore eum ad perimetrum ductae aequantur abscissae respondentis distantiae feta vertice, Ablangens es ab cissae dupla se. Qua-eunque igitur ratione propositionem explices, nunquam tamen a tori tribues sensum erroneum, sed eum, quem ultro concedere debet,
severitatem propositionis S aequipollentiam definitionum intellex rit. Ubi non lal ramur is de propositione intelligenda, utique nobis si eis, si praedicatum eidem tribuamus si ecto, cui autor idem tribuit. sive subjectum nobis sub hae notione repraesentemus, sive sub alia. quae perinde ae ipsa susset ad idem agnoscendum atque ab aliis discernendum. Patebunt haec magis , ubi inserius de usu Logiete invita communi disseruerimus , applicationem definitionum ac pr positionum monstraturi ad casus obvios.
I. 928. Si quis is script fientifico demonstrationem autoris defini quoiatiari
tisne nixam intesigere voLerit, per eas prWise definitiones propo non uerae sitiones interpretari tenetur, ρου autor condidit, non per alias
eidem aequiposientes. Etenim in scripto scientifico propositiones demonstrantur aut probantur s. 73I. . Enimvero si demonstratio definitione nititur, prima judicia ex definitione Gmantur s. ni. . Eam igitur intellecturus definitioni autoris non aliam, etsi aequipollentem, quae sensum verum producit
E. gr. Di itius in desideratis habuit anast Mur, qua ea in Geometria elementari demonstrarentur, quae a situ pendent & ope ealueuli literatis, qui magnitudinum calculus est, demonstrari nequeunt. Quod si quis analus situs ex abusi in lucem protraheret eademque an elementis Geometriae uteretur novae quoque condendae forent definitiones, qualis e gr. est puncti, quod sit situ sui unicum. Cum demonstrationes per analysin situs non subsistant nisi vi definitionum altitu petitarum; in explicandis quoque propositionibus Geometriae elementaribus non aliis eo in casu uti lieeret definitionibus quam quae ab autore praemitterentur. Patet attendenti ad exemplum demonstrationis theorematis de angulis parallelogrammi diagonaliter oppositis supra nor. 6. sid allatae; in hoe theoremate interpretando, si demo stratio subsistere debeat, non aliam posse sumi definitionem, quam quae in demonstratione supponitur, scilicet quod parallelogrammum
lit Aura auadrilauri, cuju latera opposita sium intres parallela, Oo oo etsi
685쪽
etsi vera quoque si definitio, quod sit figura quadrilatera qua mdialonalem in duo triangula aequalia diuiditur. Etsi enim haee do finitio in propositione pro nomine parallelogrammi substituta nostproducit senium erroneum eam tamen non fert demondiratio ibi dem allata.
suod istita eum quibusdam terminis refingit notiorum confisam, lector autem aistinctam, es utraque eadem res reprosintatur; lector mentem autoris intelligi es melis explicat. Et enim si notione autoris confusa 'ectoris distincta eadem rei repraesentatur .uterque eundem terminis tribuit significatum s.' a.). Idem adeo praedicatum cum tribuat uterque ei dem subjecto quin lector autoris mentem intelligat dubitari nequit. Enimvero cum is, qui notionem distinctam habet, γdo notarum eandem ingredientium terminos noverit, singulas alteri enumerare valeati . 89. , idem autem ab eo, uita tum confusa notio est, expectari nequeat 3. 8So, patet uti ixi', quod lector in interpretanda propositione autoris notionem , 1linctam confusae rubstituens mentem ejusdem melius explicet, quam ab ipsime fieri poterat.
Plurimum adeo saliuntur, qui sbi persuadent, propostione re eeptas in sensum alienum detorqueri ubi notionibus contus, , sive vulgo eum terminis conjunguntur, substituuntur distinctae: id quod cum a me fieri soleat, nee desuere , qui eum verba a rebus dii guere non valerent, mihi objecere, quas propositionibus recipis diversum prorsus ab eo tribuerem sensum, qui vulgo obtinet in hiri primis propositum est , ut veritates ab aliis consus agnitas i stincte exponam et antequam enim distincte explicentur proposust nes, a priori demonstrari nequeunt. Exemplum dedi superius ἶς' metrieum nor. S. I a. , quod etiam hic locum habet.
Si autor terminis rerum practuarum ungi notimi, νω praxit ipsa eidem rege to mentem ejus non rectius νηπι
uit, quam qui ipsa promeasdem in se rationes excitat. Tum
686쪽
Delegendis libris historicis Edogmaticis 661
enim mentem autoris intelligimus , si cum verbis singulis eas nestem, isjtingimus notionem, quas ipsemet cum iisdem conjunxit, cum Iμην- Llibrum conscriberet g 9o3. . Quamobrem ubi autor terminis eas ungit notiones, quas praxis ipsa eidem suggessit ios eadem praxi notiones terminis jungendas in nobis excitamus; nullium prosecto dubium est, quin easdem prorsus notiones singulis terminis attribuamus , quas iisdem assignavit autor
cum librum scriberet. Rectius adeo mentem ipsius intelligere
non datur. Monui in notis ad orationem de sinarum philosophia practiea Consuetam Sinarum philosophum, firmiter fuisse perluasum, absque
exercitio veras rerum moralium noriones comparari non posse, nee
obtineri nisi umbras earumin inanes ac saepe falsas imagines. Vide non Io6. m. t ibidem jam annotavi mi. 36, id inprimis fieri de- heres, ubi autor in confusis notionibus acquiescit. Idem ego e peritas sum , atque adeo theorema praesens quantivis pretii judicio. Quoniam igitur Logica est disciplina, quae tota quanta ad praxintendit, nosque cum terminis singulis, quibus utimur, eas jungimus notiones, quas attenti ad praxin domesticam regularum, quas praeser, bimos, in nobis deprehendimus; nulli quoque dubitamus fore , ut mentem nostram optime assequantur dictorumque veritatem facto experimento in seipsis experiantur, qui indefessum collocabunt studium in regulis nostris ad praxi transserendis. Ita uberrima lux
ipsis assundetur in singulis rite intelligendis. f. 93I. In linione , Oriae naturalis eum verbis amoris eae eotium Nesiones iuremti sunt nouonra, quae rebus praesentibus in animo hominis ex historia na-titantur. Etenim qui historiam naturalem condit , secta ita rura intemturae describitis. 3.), hoc est, res corporeas in mundo ob is G Mi r vias & phaenomena naturalia. Non alias igitur cum verbis vim jungit notiones, quam quae in animo suscitabantur, dum res illas, de quibus loquitur, coram intuebatur. Etenim qui recei se ae describit, quae ipse non vidit, vel observavit cum ejus verbis conjungenda sint notiones autoris, qui sibi visa ita servata descripsit S cujus fide ceteri eadem recensent. Quam-
687쪽
obrem mentem autoris in historia naturali assecuturus cum verubis ejus eas ungere tenetur notiones, quae rebus praesentibus in animo excitanturi f. 9O3.).
Facile apparet, hane regulam quoque observandam esse in Ieten do seripto quocunque alio, ubi ad historiam naturalem spectantii traduntur. Lar. Si in historia naturali asserituroolem oriri; non alia eum his verbis notio jungenda est , quam quae solem orientem intuentibus praesens est, hoc est , quae a re praesente abstrahitur. Cum igitur Solem orientem intuentes non observemus, nisi quoi appareat in horironte , cum ante latuisset notio ortu Solis respost dens non est alia . quam quod sit apparentia Solis antea latentis is horizonte. Similiter quando Sol dicirur moveri circa tellurem eum his verbis non alia conjungenda est notio , quam quae ad hoe pisnomenon attendentibus praesens , seu quae a phaenomen praesente
abstrahi potest. Jam si ad Solem per diem fuerimus attent , nil quicquam aliud observamus, nisi quod situs eius respectu punctiso
in Tellure dari continuo mutetur. Cum motu igitur Solis circa terram
non aliam jungere licet notionem, quam quod sit continuastus lis mutati respectu puncti Axi in Tellure dati. Eodem modo hie res sese habet, ac si notionem tribuimus nomini animalis , vel plantae alicujus respondentem. Nunquam notionem ingredi possunt, nisi quae an.mali, vel plantae actu inesse observamus: id quod per se putet. Similiter notio phaenomeni non continere debet, nisi quae laeodem dum observatur . actu deprehenduntur. Regula haeeutor manifesta si, vulgo tamen negligitur,& historia naturalis salsae franeglectu exponitur interpretationi.
quinam se Non igitur rectius historiam naturalim interpretatur, G ctius eam in quis a rerum naturalium obseruatim notiones Abi inparat Drςγrcuntur cultate Νrmandi notiones, quantum datur, Astinctas Mirad
Convenit haec regula cum anteriori, qua notiones rerum primearum propria exercitatione nobis comparare jubemur, ut auim
de iisdem iuribentes rectius intelligamus Liao.). Eum in isto in anatomicis subjecta ipsa oeulis eorum subjiciuntur, quorum interest nosse organa, ex quibus corpus humanum, vel animale com Ponitur medicus materiam medicam explicans medieamentas
688쪽
Delegendis libris bisoricista dogmticis 663
pliei sensu auditorum subjicit, ut visu, olfactu&odoratu notiones consequantur nominibus eorundem jungςndas. In Bolanicisae bae monstrantur ipse in oras peregrinas plantarum cognoscendorum gratia proseri parant herbaria viva. Deficientibus objectis ipsissensui exhibendis eorum imagines aeri incisae oculis spectandae proponuntur 9 76i. : praestaret objecta eadem depingi a pictore perito, ut nativis coloribus conspicua sisterentur Malia paterent, quae in schemate arri inciso hon aeque exhiberi possunt.
Facile absque demonstratione ulteriori patet, stin sicripto Milonesis historico oecurrant terminifacta hominum , vel otier arris deno hisoria reli tanter, perinde ac in historia naturalii β. 93I. non alia jungen- ηβiηυρο ι esse notiones, quam quae a rebus prae entibus abs tantur p 'Pertinenthue etiam nomina ossiciorum S dignitatum, Mistiusmindi alia. Et sane ideo successu temporis rebus illis non amplius existentibus, sive quod in desuetudinem abierint, sive quod depe ditae fuerint, scripta aurorum non amplius intelliguntur , quae suo aevo erant Ieriori perspicuae
Hine ulterius consequitur; non rectius scriptum historicum qu im eam intelligi nisi ab eo, qui rerum praesentium, de quibui sermo est, rectius inubnotiones ipsio inusti comparavit. Ii πτ.
E. m. Qui bello nunquam intersuit, nee aeeuratis schematis, quae ibi contingunt, delineata vidit cis deseriptionem belli alicujus non aeque intelliger ae alius , qui ipsemet bello intersuiti singula in eo usitata proprio sensu usurpaviti
Εodem modo patet , flauior historiae naturalis verbis Misennam eam notiovem I git, quum facto experimento sibi comparavita periment. eandem qu sue inrbs ejus se ingendam , ne remur mentem acquisita ou i telligi quam ob eo , qua notionem experimento repetis a Qui
gr. Si quis ipsemet iteravit experimentum, quo Hau dejus agisi iuri percontactum manus lumen excitavit cis hujus luminis
689쪽
notionem eandem, quam ille habet, atque adeo remius mentem uvdem intelligit, dum descriptionem illius legit, quam si nunquam ipse idem lumen oeulis usurpasset. Similiter quae de reflexione aeresi actione luminis dicuntur, is remus intelligit, qui in camera obscura sumto experimento notionem reflexionis & refractionis venatus est, quam qui eadem destituitur.
Notionum Si autor cum verbis si conjungit notionem dereptricem, bdereptricium clo mentem ejus intelligit, ubi eandem notionem decept=icem iiDqui β dem juvit. Qui enim mentem autoris intelligere debet, uini prς anciem cum iisdem notionem jungere tenetur , quam ungit autori f. 9o3. Quamobrem si notionem deceptricem eum iisdem jungit, ille eandem cum iisdem ungere debet. Ponamus enim autorem cum iisdem veram ungere insus igitur prodibit a mente autoris diversui , ao. id quod fini intemto repugnat 3 9Oz. .
E. gr. Si quis assirmaverit, figuram rectilimarum omnium pli. eisimam esse bilineum rectilineum cis bilinei rectiliciei nonnisi notionem deceptricem habet, dum id fingit esse patium duHus lineis,dictis terminatum. Etsi igitur verbis sinium dualus lineis rectis temminatum nulla respondeat notio , feci ea potius sint sine mente tanus propositionem tamen, quam de bilineo rectilineo in medium aditulimus, interpretaturus, bilineum rectilineiam per spatium duabus ibneis rectis terminatum explicare debet, ut mentem autoris assequatur. Plurima occurrunt in physica scholasticorum exempla, ubi notionbbus dereptricibus opus est, si mentem autoris intelligere voluerimus. Neque enim jam agitur de veritate propositionis, sed de mente to ris quaesierronea fuerit, nostra interpretatione non potest fieri vera.
Mikηum Si autor terminis, quibus utitum . notionem imaginariam imaginaria tangit 3 lector mentem ejus assecutura cum iisdem eandem noti rum usi tu imaginariam gere debet. Patet eodem modo quo pr,
interprοιον positio praecedens. E. gr. Pleriquessati nonnisi imaginariam notionem habent, dum sibi istud repraesentant tanquam extensum continuum uulsermo μο
690쪽
Delegendis libris bisoricis Udogmaticis 66s
ovus partes aequale non inerant nisi um Quamobrem si quis hane notionem eum voce patium coniungit lector a mente ejus abere ret, si aliam cum eadem ungere vellet v. gr. quod sit ordo must neorum, vel ut Leonitius loquitur, coexsentium. Notiones mei physete plerisque nonnis imaginariae sunt, quemadmodum in philosophia prima Meeteris Metaphysicae partibus ostendemus, ubi disserentiam notionum realium Mimaginariarum atque ambarum usum sumus exposituri.
Si autor supponit in propositone de itionem realem , men De timum rem ejus elarius intestiges, ubi reper gens suppeditatam pro Nolium inducta notionem ejus claram, Acrisinctam sve eo u fueris προς- eonsecutus. Cum enim verba autoris interpretari debeamus per desinitiones , quas tradit f. 9o . , nisi constet, quod in propositionibus ab iisdem recedati g. 9o9o; ubi definitionem rei termino aliquo denotatae dedit realem terminus iste per hanc definitionem realem explicari debet. nimvero cum renesis rei raro inserviat eidem, quando nobis obvia est,agn seendae ct ab aliis distinguendae ; non inutile est , ut praeterea ejusdenae notionem aliam completam habeamus , sive dissim clam , sive contudam. Hanc igitur ubi cum definitione reali combinamus , clarior nobis evadit propositio , cum magis p teat, cuinam subjecto propositio sit tribuenda. Quamobrem eum eandem notionem adipistamur, ubi rem praesentem immemur, per genesin autem res praesens sisti possit ut eam haevia venemur mentem autoris clarius intellecturi, e re nostraeuis quis dubitet λE. gr. Definitio circuli realis est, quod sit figura, quae describitur, si recta quaedam eirca punctum Axium in orbem rotetur. Quodsi igitur autor praemissa hae definitione affirmet triangulo suique circum μέ posse circulum, clarius mentem ejus intelliges, ubi vel nominalem simul habueris, vel eonfusa ejus idea animo observetur.
modo evendit, quo notionem distinctam venamur eadem mmo florica qua