장음표시 사용
751쪽
Non absimili modo idem ostenditur, ubi de modo coi vincendi a poslariori sermo fuerit 3 983 9860.
Maxinia pars eruditorum nullius sere veritatis eonvicta est, eum propositiones universales non nisi per inductionem incompletam aposte tori inserant, & genuinam demonstrationis sormam ne confuse quidem norint, eum neuntem quidem unquam expenderint. Hinc mordicus defendunt, quae nec satis intelligunt, nec uassicienter probare valent. Ex defessi attentionis peccant etiam eruditi primi ordinis, vel quod in sola notione formae demonstrandi confusa acquiescan n
glecta distincta ex Logica haurienda, vel quod sine probatione admi ditant, quae probari debebant.
Praecipita Aestus assentiendi propositioni nondum sussicienter pro-
is batae ac explicata dicitur praecipitantia in jud condo.
Persuasio nimirum cum praecipitantia in judicando conjungitur. Seilicet qui judicium praecipitat , aut depro rat, is propostionem pro vera, vel filia, vel probibili, Vel minus prohibili habet, antequam sussicienter fuerit explicata, ut eam sitis intellior vessus icienter probara, ut de veritate, silsitates pro bilitate judicium fieri pose sit. Pro vera igitur haber, vel filia, vel probabili, vel mmus probabili, quam veram, falsam, prob)bilem vel minus prob.ibilem nondum agnovit. Atque ea de causa sibi persuadet, se esse convictum, cum tamen convictus nondum sit oritur adeo persuasio, dum assentimur propositioni nondum susscienter probatae ac explic tar Actus ille s. sentiendi est praecipitantia in judicando ipse autem assensus illi tantus constituit definitionem persuasionis geneticam. Cetero quid sit asisensus distincte in Psyehologia expolituri sumus. Sufficit hie obiter monuisse, nos per affragum intelligere judicium de veritate falsitate probabilitate propositionis.Unde pater, assensum minus fallacem secundum regulas logicas oriri debere, vi quarum certum de veritate, salsitate&probabilitare propostionum judicium formatur. E. gr. Si quis de veritate vel salsitate propositionis, quod Deus condiderit mim- dum optimum, judicium sibi sumit, antequam cognovit, quid termino mundi optimi indigiretur, eamque falsim pronunciar, probatione ex attributis divinis deducta nondum expensatis jud etiam suum des limine propositionis hujus deproperat MobratiuncDlas aliunde conqui
stas, velati quod malum physicum morale uitat huic mundo, sibi
752쪽
persuadet, se esse eonvictum selsitatis propositionis, cum ramea convictus non sit, propterea quod precario sumit, mundum nouis se optivium, in pio man f eum a morale extat, in notione eon si mundi optimi acquiescens cootradictionem inter notionem mundi optimi existentiam mali physici ae moralis ostendere nequit unde tamen falsitas propositionis evidenta agnoscenda ,
E. gr. Si quis ob aequalitatem laterum atque angustrum largitur, lim figuram regi larem circulo inscribi posse is propositioni, quod sistu ira 'ν έμ - rcfularissi circuisii criptibili assentirur ob rationes intrinsedas. - st
Si quis vero tuetur, non plures dari lineas curvas primigeneris, quum sectiones conicas, propterea quod unanimi Geometrarum consensu idem assirmatur cis assentitiar asserto Geometrarum ob rationem ea trinsecam.
Rurioues iner inseca eaedem A. t ob quo praealcissumsio, is liqv cto convenit. Quoniam in propositione categorica taedica- ' 'tum de subjecto nunciatur, nulla conditione adjecta g. eti6. 'eiu hypothetica autem si adjecta conditione 3. ixi, omnis propositio vel categorica est, vel hypothetica. Jam in propositione categorica praedicatum subjecto tribuitur sub conditione cefinitionis 3 223. in hypothetica vero propter stibjecti d ternamationem 3 223. , adeoque vel propter modos, Vel res quasdam extrinseca. f. 29.), a quibus Jcilicet actus ejus, quod inest subjecto, determinatur , Ratio igitur, cur praedicatum subjecto convenit, in categoricis definitione; in hypotheticisa definitione&determinatione subjecth 3. 4. Discur Pruelim consequenter in utroque casti a notionesti ecth F. 34. i5a. petitur, atque adeo intrinseca est 3. io . . Patet adeo rationes intrinsecas easdem esse, ob quas praedicatum subjecto convenit, vel per quas praedicatum determinaturi
753쪽
E. gr. Rariolatrinseca. quod figura regular me seriptibilissit ae aualitas angularum S laterum ivit. Ioo 4:sed eadem est ratio, eur figura regularis ire do scribi possit. Tolleenim vel laterum vel angratorum aequalit tem, ut Iterutra saltem p natur nae amplius figura circulo inscriptibilis intel ligetur. Similiter ratio intriaseea. unde inteli gitur, quod Deus eoiadiderit triundum optimum derivatur ab attributis divinis & a fine, quem iis convenienter per creationem intendit Deus; sed eaedem sunt rationes. obrinas mundum optimum eondidit Fatet adeo, eum, qui ob ratione in--nseeas propositioni dam euentitur, ob easdem ei assentiri rationes.
ob quas praelieatum subjecto tribui debet, seu quibus positis ponendum quoque est praedicatum.
' praedicatum eonveniat subjecto, ex ipsa subjecti notione desiu- munturio. 331.332. nec minus inde petuntur rationes, Cia praedicanim subjecto repugnet g. 353. , Rationes vero, quae ex notione subiecti desumuntur, intrinsecae sunt o Io . . Assensus adeo vi demonstrationis extortus intrinacis estitur
rationibus. . iQuoniam in Mathes, praesertim pura . de monstrationibus assem sus extorquetur; ideo is ibi non aliis nititur rationibus, nisi in. trinseeis, ubi demonstrationum vim pereeperis qui vero demonstrationes insuper habent, vel historie propositionum mathemati- earum notitia acquiescentes, vel examina seu demonstrationea, inanieas demonstrationibus substituentes vel fide Autorem nitem tes; illi rationes intrinsecas non perspieiunt, neque adeo per easde gignitur eorum assensus. Similiter nos in philosophia operam dismus, ut auensus per rationes intrinseeas extorqueatur qui firmi atque magis immotus in altero, qui rationibus extrinsecis quibum eunque debetur. Quod tamen quia nostra legens ad rationes, quibus nituntur propontiones, non attendit historica earum erenitione contentus, vel quod per exempla, quibus eaedem illustrantur,e rundem veritas ipsi videatur mandesta rationum discussionem supe suam judieans in eo non gignitur assensus per rationes intrins eas, siciem non per distuari intellectis, siveImaxime concedas exemis
754쪽
De modo alios con vincensi Ta7
pla illustrandae propositionis gratia allatas rationes intrinseeas eonfuse repraesentare. N is eum distincta cognitione negotium est,
tionem subjecti nunisi consulam habet, iudicia iniuitiva indo
Armare nequit β. 724.725.), consequenter, cum ab iis demonstrationem ordiri teneatur demonstraturus vi notionis subjectipradicatum eidem tribui debere β. ni Da.), demons re haudquaquam Valet, in propositionibus categoricis vi definitionis , in hypotheticis vi definitionis ac determinationis praedicatum subjecto convenire. Fieri adeo nequit, ut praedicatum subj cto convenire agnoscat ob rationes intrinsecas β. Io . . Ergo ob intrinsecas idem eidem tribuere debet F. ιτα).
Experientia veritatem propositionis abunde eonfirmar Cum enim notiones disimctar extra Mathesin adhuc rarae sint; tantum non omnes
ad rationes extrinsecas eonfugere videas, quoclescunque probari debet subjecto dato praedicatum datum corruenire v. gr. quod sit experientia eonsentaneum, quod viri docti unanimiter idem affirment quod nitutur unanimi omnium gentium eonsensu, quod smile quid obtineat in eas simili, quod contrario hoc vel istud obstare videatur. Nos igitux omnem movemus lapidem, ut in philosophia ex rationibus intrinsecis ratiocinemur, quemadmodurn in Mathesi hactenus moris suit, nec principiis extrinsecis concedamus Ioeum, nisi ubi probabilitati, in praxi praesertim vitae, litandum.
vel maκime subjecti notionem distinctam habuerit, impossibile tamen est ut clamonstrationem actu condat, vi cujus evincitu in notione siubjecti contineri, per quae praedicatum eidem tristaendu determinaturis III. 15 . . Certus adeo esse nequit, Ob
755쪽
ob notionem subjecti praedicatum eidem convenires f. 57O. ,
consequenter rationes, ob quas idem eidem tribuit, aliunde pstere debet. Tribuit itaque praedicatum subjecto ob rationes extrinlocas OOq.).
Idem perinde experientia confirmat. Etenim demonstrandi prin-eipia sunt definitiones tropositones determinatas 3. 62.), quippe qua solae demonstrari possunt f. si asa. 32o. . Definitiones autem,
quae nomen suum tueri possunt, at lue propositiones determinataerarie sunt hactenus extra Mathesin. Quamobrem non modo demo strationes verum etiam probationes probabiles, quae nomen suum tueri possunt extra eandem rarissimae sunt. Ceterum patet hinc ratio. eur nos in philosophia desilitiones ac propositiones determinatas introducere studeamus.
f. OO9. PraecipitantiamJn judicando eviraturus assensum tamdiu su- praecipit- pendere debet, d nec vel a posteriori, vel a priori veritaris, autriai'jη i fioistis aut ri bubilitatis j exit convictus Etenim qui assen- vast ium tamdiu suspendit, donec vel a posteriori, Vel a priori, aut veritatis, aut falsitatis, aut probabilitatis propositionis datae fuerit convictus, is non assentitur nisi propositioni penia. tus intellectaeis cujus veritatem agnoscit, β 987 99O 997. , adeoque nonnisi sufficienter explicatae ac probatae. Praecipitantiam itaque in judicando omnem evitat 3. oo3. . Patet adeo, quod eam evitaturus assensum tamdiu suspendere debeat, donec ierit convictus.
Hoc medio utuntur Mathematici ad praeeipitantiam in judicando evitandam vulgo autem judicium tantum non semper praecipitatur g IOIO.
Di sis ad Quoniam a posteriori convincendus res ipsis praesentes praecaven intueri S rerum practicarum veritatem a posteriori in se ipsis dum principi' experiri I 983. 6tandato casu regulas ad notiones, definitiones missm' a propolitiones determinatas eruendas priescriptas applicare 'ia,nis debet 3 986 aut tibi res praeientes coram intueri non datur,
autoritatem observatoris juxta regillas fidei examinandam stabilire
756쪽
De modo estos convinctardi. 729
Bilire k988. , qui autem a priori convincendus, ct demonstra. tiones ac probauones probabiles ad prima sua principia revoca, 99i. 9 Shabitu demonituationem ac probationem probab, Iemla dato casu agnoscendi pollere debetis rigiturappuret, quanam discussione Uuist, nisi assensium praecipitare volueris, Dela posteriora , vel a priori 1situenda
Hac ratione sati secimus regulae, quam artesus ad evitandum praecipitrantiam in judicando inculcar, qui de iis omnibus dubitare nos jubet, in quibur elui simum incertititii siuspicionem reperimus. Er- enim jam eonstat unde appare it, nullam amplius incertitudinis suspieionem superesse. Et quoniam studio Geometriae ad convincem dum idonei reddimur β. 996. igitur jam pater, cur in Mathematicis non sine successu versati praecipitantiam in judicando rectius .itent aliis, qui in eadem sunt holpites. Nec minus speramus fore ut nostra methodo philosophaturi in posterum non adeoperiraia, pitantiam statuant, cuam vulgo fieri solet.
Proutarium appellatur judicium erroneum per praecipitan Proudieritiam latum Unduparet modus praejudicia evitanai, scilicet si vitio G ante judiemus quam vel aposteriori, vel a priori extrartis, aut ' et Musitatis aut probabilitaris fuerimus concidi. .
Non multurn adeo laborandum est de evitandis praejudiciis. p. ra danda est cognitioni rerum solidae, ubi assensus non praebetur nisi sussi eienter explicatis probatis: hoc ipso praejudicium quodvis declinatur. Docet idem praxis Mathematicorum, qui vi demonstrationis solius in Mathes pura, vi observationis exactae demonstrationi unctae in mixta praejudiei felicissime evitant de iis evitandis parum cogitantes. Quamobrem nos quoque de praejudiciis non lon
3 IOI2. Ouoniam de multis judicare semus, antequam a peste Examenemriori judicia universalia 3.7χ. 6. atque notiones universa rion, qua H. les, S definitiones inprimis f. 7o8.3soria lare, nec non demon in quin, an strationem , vel probationem probabilem agnos ere didiceri
mus, prout in vulgus constat regulis tamen astas gnoratis
757쪽
f. 986. , nec rina demonstrationis ac probationis probabilis adeo familiari,ut eam in casu dato agnoscere nobis detur β. 994. , convictioni locus nullus est evidens est nos de multis judicare, antequam convicti esse possimus veritatis, falsitatis, vel probabilitatis propositionis alicujus data consequenter antequam propositio 1 inicienter nobis suerit explicatio probata f. 987 997. , atque adeo per praecipitantiam 3. OO3. . Quamobrem ubiIudicia unioesialia ae notiones uniersa les eum desultionibus a Uerioriformore I formam demonstrarionis iudato casu agnincere didicimur, juduia omnia, quae memoriae mandauimus, ad examen revocanda, ut veritatis, astaIis veIprobabilitatis eorum convincamum.
Hoc examine non modo opus habent ex veritatibus cognitis alias incognitas eruturi, ne praejudiciis a cognitione veri avertamurri verum etiam eas ad praxin vitae translatum, ne eventu, quem speramu destituamur. Ceterum, quae hic inculcamus, eadem sunt cum regula Carisi Princi p. Philos part L . i. qua praejudiciis ante integrum rationis nostra usum conceptis liberandos semel invita de omnibus dubitare jubet, in quibus minimam incertitudinis suspicionem repe rimus, nisi quod nos more nostro magis determinate singula enunclavimus , ne per praecipitantiam statuentes nos jam integrum ratios nis nostrae usum possidere, nec in iis, quae sub incudem denuo revocavimus, minimam amplius incertitudinis suspicionem reperire , ira nova praejudicia irruamus, dum veteribu, animum exuere studemug. Monui jam superius i not. g. 994. a tyronibus Matheseos initio vim demonstrationum non percipi, donec aliquandiu in eadem versati principia sibi familiaria reddiderunt,4 formam demonstrationis animo comprehenderunt. Quamobrem ubi Mathesi operam navantes animadverterint, se ad eum statum pervenisse, omnem demonstrationum seriem ab ovo o diri debent, ut veritatis propositionum Omnium, quas memoriar mandarunt, convincantur atque adeo certi
fiant, se nullo prorsus praejudicio teneri, quo ad errores seduci laveri cognitione averti queant. Idem quoque sibi notent velim , qui ad nostra legenda animum appellunt, in certam r4rum cognitionemina consequantur.3. IOI3. Dipitiro b c Orale
758쪽
Cum vel experientia constet , viros etiam in arte sua Praejudiis praeclaros subinde errare a veritate aberrat, qui simpliciter sit - atu mittera esse, quae a viro in artesia praeclara o mantur cfalsa, quae ab eodem negantur. Quoniam judicium hoc per praecipitantiam formatur 3. o ini judiciorum numero habetur 3 Ioii. Solet autem praejudicium autoritatis appellari ut
adeo Praejudicium autoritatis sit judicium , quo vera esse statutimus, quae ab altero amrmantur, vel tasia, quae ab eodem negantur, propterea quod nobis constet,ipsum eadem amrmare, vel negare. Et hinc in casti particulari ex praeiudicio autoritatu mere dicimur , cujus hon aliam reddere noverimus rationem, quam quod alter idem assirmet, vel neget, quem verum a fata discernere eo in cassi posse sumimus.
E. gr. Si quis rationem sphaerae ad lindrum circumscriptum ut et ad 3 sumit veram propterea quod norit, Archimedem ejusi inventorem celabrari&hoc suum inventum tanti feeisse, ut idem tumulo suo inscribi jusserit is ex praejudicio autoritatis de theorema. tis geometrici veritate statuit. In cognitione probabili, qua in praxi vitae sepissime carere non postumus, argumento quoque ab auroritate petito loeus est unde enatum illud pervulgatum, animitu arte si esse credendum. Sed quatenus eodem uti possimus . ne praecipitanter judicemus & praejudisio autoritatis obnoxii reddamur;
in Logie probabilium doceri debet. multa in Logiea probabilium probantur alio fine, quae in Logica demonstrativa fine itidem alio rejiciuntur. Vulgus subinde in negotiis vitae humanae obviis non male utitur principiis Logicae probabiliam, quae in disciplinis perperam applicantur ab iis , qui demonstrativam omitionem eum probabili confundunt. E. In probabilibus stabiliendis plures probationes eonjunctae essicacius probant, quibus singulis sigillatim Lim-tis tanta is ad inclinandum assensum non inest,is rationi intrimsteae incompletae pondus aliquod ab extrinseca aecedit ast demonstratio una ad convictionem plenariam sussicit , nee ab alia quidpiam ponderis superaddi potest Haec Malia ex notione probabilitatis a nobis dat s. 78. demonstrari poterant , nisi ad aliud sorum spectarent. Sufficit hie notasse, cognitionem demonstrativam
759쪽
Ne in proudicium autoritatis pronismus, notari di sint ' a lapsis virorum praeclarorum, immo eximiorum artificum in ipsa z. Abiu artesiua Etenim cum hac ratione appareat, fieri posse, ut
autoritatis in errorem incidant, quorum magna alias esse solet autoritas; ipso opere intelligimus, quod autoritati alteri parum tuto fide
Quoniam vero omne praejudicium mitatur, ubi nihil per precipitantiam statuitu, 3 IOIM; igitur a praejudicro quoque a toritatis semper erit procul remorus, qui assensium tamdiu riuupra.dens, donee vel aposteriori, vel a priori veritatis, auis Iaire, M robabilitati fuerit convictus, quaesde aliarum tenet, in medio re. linquit f. ICO
Mathematici aprejudicio autormatis alieni sunt, proprerea nodnon dedere adsueti sint nisi demonstrationibus. Dum certae rerum eognitioni inhiant eamque a minus eri distinguere id cerunt, praejudicium autoritatis veluti sponte sua evanescit Cum nobis in more positum sit veritatem quoque philosophicam rationibus intrin- seeis stabilire illos, quos nostra juVant , ixaejudicio autoritatis in,
munes experimur, utut de eo exuendo nunquam cogitarunt
phoudieia Iudicium erroneum de viribus propriis ad verita est e, umisim molcendam sufficientibus praejudicium nimie coindentia dicitur. eoin Anti Species hujus praejudicii est, quod viris doctis primi ordinin famis fio sp liare esse solet, quasi vires sussciant veritatem beneficio notio- cici q- in confusiarum perspiciendi, aut iis saltem subinde in demo, μν,- -- clinitane admissisineglecta accuratiori analys,qualem stupra commendavimus , 958. .
Praejudicium nimiae eonfidenriae attine est praeiudicio autoritatis Quemadmodum enim hoe plus tribui tur alienis viribus , quam puerat, ita illo de viribus propri plus speraturi, quam in iis est Quoniam deinceps de viribus ad veritatem cognoscendam requistis in instituto agemus hujus quoque praejudisti ratio ae modus idem
760쪽
eritandi clarius patebit. Ceterum viri magni , multiplici eas edo- ΕΗ quod , quae in notionibus confusis veluti per transennam viderunr, accurata discussione facta vera deprehenderint, hane tanquam superfluam tandem insuper habentis ad eam impatientes evadunti Unde in errores incidere solent, quos evitare utique fuerat in ipso. rum potestate. Optandum itaque oret, ne accurata analys demonstrationum, quae in distincta ratiociniorum evolutiones logico eorum examine cfnsistit, inter exere iri juvenilia, vel prorsus puerilia rejicererur Sed plura eam in rem , nemadmodum modo,
Ne innaejudiciumnimiceoindentiae vi proni, eoηsideran Medium, di sint ast non modo nostri imbum , sed aliorum etιam, qui nos ius deci ingenio, acumine ac aliis animi dotibus vincunt, quarum in veri. Qui talepervestigando Uus est Ita nimirum ipso opere convince .mur, quam facile falli possit, qui exacta notionum discussione neglecta per praecipitantiam judicare sibi sumit.
Non inutile itaque est, i in rationes lapsus virorum praecIarorum inquia ama, ur appareat, quomodo in errores inciderint, quos Vitare potulissem, modo attentione sussciente uti ipsis datum suisset. Ex alieno casu discere, quae vites, prudentis est; sed viris praeclare meritis errores, quos commisere, in opprobrium vertere levis animi indicium. Ceterum eum praejudiciorum fons sit, quod homine de vidi hus vel propriis vel alienis plus sperent quam in iis est sequens de iisdem tractatio maximo erit adjumento ad quodvis praejudicio, eum genus eliciter fugandum
f. IOIPALierim refutare idem est ac demonstrare faIctatem pro Refutat positionis, quam is pro vera habet Ipsa quoque a nis definitio positis, cujus salsitas dem uratur, refutar dicitur.