장음표시 사용
761쪽
E. gr. Ante usum telestopi ipse Replerι in Paralipomenis ad ntellionem p. 26I aQ. Veneri acieteris plimetis nativum tribuit lumeti Quodsi quis ex observationibus phasium Veneris acMercurii S utriusque transitu per Solem demonstret, planetas hosce omni lumine pro prio destitui & hine Gisit item sententiae Replerianae eoncludit F. sis o Replerum, sententiam Replera rvavi de lumine Ueneris aceeaerorum planetarum nativo refutasse dicitur. IOI8.
matis vitem impug ore dicitur, qui insiussicienter probat sq. vii risisitio Maistin propositionis, quam is pro vera habet. Ipsa quoque propo itio, cujus salsitas insussicienter probatur, mpQηM O
citur. gr, Si quis Κ pleri sententiam falsamelle probatur provocat ad Lunam planetarum unum, hinc inserr ceteros quoque punem nonnisi mutuatitio lumine splendere debere is in tricienter probat falsitatem ejusdem atque adeo eam perinde ae ipsum e reum impugnasse, nequaquam vero refutasse dici potest. lna qui mihi adver-1antur sententias quasdam meas impugnarunt,minime autem resurarunt, eum nullius falsitatem demonstrare potuerint, sed ad demore strandum provocati non eomparuerint. Equidem vulgo notiones resutationis impugnationis inter se confundunt; sed maleci eas anim plurimum a se trivicem dii Ferre ipsa definitionum e ollatio man, sestat. arebit etiam ex sequentibus, non inutile esse ut discrimen notetur Philosophi vero est notiones divertis in vim futurum se istuleem discernere.
quaenam im cum hypothesin evertat, absilrdum est.
puinari re updsi propositionem quandam salsam precario rumis tan- - quam principium probandio probatio insuffciens erit cf. 8 3Iovconclusio falsa, seu verae contrariai, 329. , inde inserri po
762쪽
Cum demonstrari possit vel per indirectum 333. pro upositionem aliquam esse salsam, vel directe I. 33I. 552. contrari amsalsiae esse veram propositio falsia refutari potestis ioi7.). Quoniam vero demonstrandi laabitu non pollens inlumcienter probat, quod demonstrari non repugnata ideo propositio falla impugnari quoque potestis. OI8 ).
E. gr. Nemo re tare potest theorema elementare, quod para&Dgrammasuper eadem basis inter easdem paralgetis consituta quin bassu, cum illud verum esse vi demonstrationis pateat Tyro tamen Geomerrtae , vel in eadem hospes idem impugnare posset. Enimvero salsum est cibum in ventriculo vi triturationis digeri. Hypothesis itaque triturationis Cresutari impugnari potest. Refutatur e gr. si absque uituratione pisces minores a majoribus deglutitos digeri observatione elara eviceris impugnatur, si objece ris, ossa a canibus devorata esse duriora, quam quae riturarione seu motu ventriculi digeri possint. Quamprimum ergo constiterit propostionem aliquam esse veram, eo ipso liquet eandem a nemine unquam refutatum iri, cum nullus sacere possit, quod est impossibile.
s. Osto. Quoniam propositio vera impugnari tantum potest ne si 'i' νqudquam autem resutari f. IOI9.), tibi veritatis ejus vel aposte V
rus es antagonistaseam tantummodo NUηosse, minime ovum re' stibis fulisse, utut rumseripta non videris datam, noIta e gr. qui elementorum taclidis veritatem cognovit, non as V οὐ sensum metabit asserenti, quod elementa Gelidis a Ram in scho scripto. lis mathematicis sint refutat , ututinam librum nunquam viderit. Nec eum per praecipitantiam judieare , quod Ramus elementa Euresidis tantum impugnaverit, per propositionem praesentem manis festum est. Nemo similiter eoneedet, hostes religionis eliristianae refutasse scripturam sacram, utut eorum scripta ipse non perlustraverit, propterea qnod illam verbum Dei esse agnoscit, resutari nescium.
763쪽
conuictisnem requiritum D errorem a se commissum etnoscit. v Quoniam refutatio est demonstratio falsitatis propositionis, quam alter pro vera habet o. OI7.), qui ad resutationem eam aiffert attentionem, quae ad convictionen requiritur, is eam afferre debet, quam convincendus affert ad demonstrationem, consequenter quae sufficit ut agnostat, nullum sumi principium, quod non sit certum, nec a serma demonstrandi aberrari β. 008.). Certum adeo ipsi est, salsam osse propositionem, quam pro vera habuerat f. 569. .c sequenter iu errasse uti scit 3. 623-
Inde est quod Geometra reti tiwn ceaar. nec errorem agnitum defendat sed corrigat. Celeium cun agnit one erroris minime opimfundenda est Hos professio, cum non una ratio esse possit,cur errorem agnitum confiteri nolint refutati. Nemo tamen alterum pertinaciae in errore defendendo arguere valet, nisi ubi demonstrare potuerit. alterum non modo impugnasse, sed constrasse,& eum ad resutationem attuliae attentionem, quae ad convictonem requiritur. Secus qui sariunt, per praecipitaniaana statuunt aut nimis gloriose de se, aut iniqueue aliis sentiuntes, aut utroque vitio praepediti.
se Quoniam refutatio erroris admissi demonstratio est β.xo . muti kri demonstratio autem mdirecta I 557. rinde ac directa 3 3 4.)
eonsentatris veritati stabilienda sussicit 3 n inuratione non minus locus es defutationi monstrationi indirecta, quam rirectae.
Ε. gr. Si quis anfirmet, Venerem esse corpus Iucidum, & tu indirecte demonstres, eam esse corpω opacum eum hoc ipso appareat eandem nou esse corpus lucidum 3. 3o. , in illo resutando direm uteris demonstratione. E contrario si indirecta demonstratione ex ea pro . positi ne Venus est corpus lucidum deducas, quod observationi repugnet. gr. quodn ta admittar luminis reseentis vel deere entia pha rinstar lunae in eodem refutando ad demonstrauionem inaurenim confugis.
Difrentia M. OM refutationis Directa igitur seu in U refutatio est, quae nititur sis ectae ab monstrationielairecta seu ostensiva. Contra Indirecta seu a
764쪽
go ea refutatis es, quae absolvitur demonstratione indirecta
Si demonstratio, qua nititur resutatio, sive ostensiva, sive istierentia apnoetea, contexitur ex aliis propositionibus ac definitionibus micr refuta-
tanquam mi principiis 3. 562. f. refutatio dicitur a priori p Qu'dsi vero supposita generali Logicae demonstratione pro
positioni refutandae opponitur observatio, vel experimentum, seu experientia contraria, refutatio a posteriori vocatur.
Utriusque discrimen mox clarius patebit ex iis, quae de utroque resutandi genere in medium afferemus, ut adeo nullis hic opus sit exemplis.
f. O25. Quoniam impugnatio a resutatione nonnisi forma dissere Impugnatis scilicet quod illa probatione insufficiente, haec demonstratione ςm codemnitatur 3 IOI7. IOi8.), probatio autem insumiens a demonstra M' Us
tione principiis differt 3. 3880, scilicet qlio ni non admittan VI 2 tu nisi certa 3 362.367. 1eqq, , ibi vero etiam precaria suman G 'tur 9 843. , adeoque incerta 3. 369. 564. ; nullum sanesuperes
dubium, quin eadem Hsferentia inter impugnandi diversos modos imtercedat, quae inter modos refutandi iversos obtinet. Idem liquet a posteriori, si modos ad examen revoeare libuerit, quibus usi sunt autores aliorum dogm ata,vel hypotheses impugnanter. f. O26.
Est itaque inpugnario alia directo, sive Uensivo, quae niti Impugnari tur probatione directa, utut iniussiciente, ea scilicet, quae ser vis difforen vat ornaam demonstrationis directae. Contra impugnatio in directo, sive opogogica est, quae nititur probatione insufflatente indirecta, ea scilicet, quae forma in demonstrationis apogogicae servat. inde ulterius intelligitur, quando impugnatio a priori fiat, quando a posteriori in utroque casui3 Ioa . .
765쪽
f. Oa7. G propos Ame uam propositio refutetur velimpugnetur, eadem intis explican plica da es, infensisfuerit manifestus. Etenim propositionem da, ante resutaturus demonstrare intendit, eam esse salsam 3 IOII , ouamr fuc consequenter praedicatum ubjecti notioni repugnare g. 526. x lim' atque adeo, quae in notione praedicati continentur, salva n ione si ini eidem convenire non posse β. 3io. In notio i nes adeo subjecti atque praedicati inquirere debet, nisi fatis manifestum fuerit, quas cum terminis istis jungit Autor,antequam refutationem aggredi possit, atque adeo propositio explicanda
Quoniam propositionis impugnatio a refutatione non differt, nisi quod restitator demonstratione, seu probatione sufficiente, impugnator insufficiente utaturi Ioi7. Io18b se cile patet, nec impugnari posse propositionem, nisi ante explicatam. Ε. gr. si quis refutare voluerit hypothesin vulgarem, quod μωρο-
tio diurno circa Terram quiescentem revolvatur, explicatione nulla opus est, eum notio complexa eidem respondens obvia sicci in vulgus nota. Enimvero si quiis impugnare voluerit dogma Theologiae naturalis, quod Deus condiderit mundum optimum, in notionem mundi atque mundi optim inquirere debet, ea intentione autoris inirmativam tuentis terminis istis ungendam, eum uterque terminus nondum ad mittat fgnificatum determinatum communiter receptum.
3 IO28. He sis. Quoniam is, qui alias cum terminis notiones iungit quam modo vise autor, quem impugnandum sibi sumsit, sensum fingis a mente eatis Amst ejus alienum β. leto.), nec ipsius placita impugnat, vel reserat, stranda alia ab iis diversa 3 3M. 324. ab impurnando es, furatas Hiero tamdiu de endum, donee demis averis hune , non alium
esse verserum ipsiussensim, principiis scilicet supra positis Loo . , seqq. ad casus datos applicatisi, 348. .
Exemplum dedimus insuperioribui not. I. mo. quod hue trahipolist cum in seripto stimulio propositiones omnes per definitio
766쪽
nes autoris explieanda sint s. sIo. I omnium facillime hic demonstrari potest, hunc, non alium esse verborum ipsius sensum. Vide, quae sinpra i s. mo. illustrationis gratia dicta sunt. Plurimae inter eruditos lites cessarent, nisi in regulam praesentem impingeretur. IO29.
Impugnatio propositionis, cui respondentem notionem D sebι. vernn agnostis impugnans, sed quam ipse aliis verbis exprimit, desinitio.
L gomaebia dicitur. Si quis impugnat propositionem, quod Deus indum optimum rendiderit,' tamen admittit, eum condidisse mundum fini a se imrento sellicet gloriae suae illustrandae, maxime convenientem, qui a nobis optumis appellari solet ejus impugnatio nonnisi logom, inia est.
Quoniam hactenus notiones vagas easque consulis amant autores, eo autem in eas disitellior est explieatio, quam ut eommunibus studiis innutritus exastim dare possit si . 9o6.4seqq. Do S seqq. ; non mirum videri debet logomachias eruditorum est adeo frequentes.
3. O3I. Quoniam in scripto stientifico lectori attento sensus a udri oram toris ubivis certus est, nec perverti potest, quin sensus perver sta vis msus demonstrativa ratione refellatur 3 9Ir. 3 seripta scient ea rum utilitas
ad necavendas logomachias plurimum conducunt inpraecaven Hare sane ratio est, cur inter Mathematicos rarissimae sint logoma i logoma ellite, eis Mathematum ignari, quando impugnant, quae non intelli co 3 gunt, logomachias de rebus mathematicis excitent. Pertinem hue disreptationes vi in inparvo F -- centralibus Mathematicorum. quibus Mathematum periti aures non praebent inter eas rationes,quae nos permoverunt, ut prulosophiam scriptis scientificis comprehendoremus, haec quoque numeranda est, quod logomachias, quae viros erinditos dedecent, eliminare studeamus quantum datur. meque enim in nostra potestate est, ut ab eorum lectione areeamus lactores, qui definitiones vostras sibilamiliares reddere di nonnisjuxta eas propo-Λaaaa a stiωDiqiligo by Ooste
767쪽
sitiones nostras interpretari nolunt β. 9o4.3, quemadmodum in seripto scientifico fieri necesse est β. 9io.). Logomachiae tamen iis, qui nostra attente legerunt antellecta memoria mandarunt, statim manifestae evadunt.
g. O32. refutatis Si quis verbis noticvem pol ibisem jungit, quibus vulgo imniiscussis ob pu fibilis respondet is equidem refutari nequit, admoneri ramen incomm.' potes, ut dictionem eorrigat. Etenim si verbis holio possibilis vim dictis respondet, propositio ex iis conflata vera ostis. 347. . Quam- obrem cum propositio vera refutari non possit f. Oi9. 3 nec is resutari potest, qui verbis possibilem tribuit notionem, quibus vulgo impossibilis respondeLEnimvero cum in philosophia a recepto significatu e borum non sit recedendum f. I et Dise Praelim. δε idem eodem modo in omni alio casu ostendi possit, quo lor est. I de- philosbphia id evictum dedimus multo magis cavundum, ne notionem possibilem jungamus verbis, quibus impossibilis respondet. Nullum itaque dubium esse potest, quin qui id facit admoneri possit, ut dictionem corrigat, ne in interpretandis aliorum scriptis non satis versatis , hoc est, plurimis 3 9o4. S seqq. ansam praebeat ipsi errorem imputandi, vel praejudicio autoritatis detentos, dum verba ejus sals interpretantur, in errores seducatij. IOI3.528. 623.), consequenter fini a se in tento adversietur, qui alius esse nequit, quam lectorem deducere ad cognitionem rerum ipsi profuturarum β. 9Oa. .
Exemplo hie nobis est Augustinus lib. s. de civitate Dei eri ubi sententiam tenere linguam corrigere jubet eos, qui vii nomine decreta divina, vel voluntatem Dei appellant. Nos quoque ansam aliis non daturi, quae non sine ratione reprehendant, necessitatem Vpωihetieam in Cosmologia adstruentes a sui nomine abstinemus, eis, eandem friuni hypotheticum a christiamιm appellarint Theologi orthodoxi, propterea quod fati nomine necemras absoluta eaque bruta vulgo designetur.
768쪽
uod assumsi principia fissa, vel quod in formam BEogismorum tavri ρ' impegit is alterum refutat. Etenim in iitroque casu patet, quod erret f. 626. 638 SI, 44o consequenter quod propositionem falsam pro vera habeat f. 623. , atque adeo resutatur 9 IOI7.
Hunc resutandi modum, ubi eidem locus est, ceteris omnibus praeferimus, cum sontem erroris aperiar ut is evidentissime omnium appareat. Habet autem iste locum in omni casu, ubi auror propositiones probar, terminos definit Neeis convenit nisi intelligentibus eum resutans principia tenere,&formam demonstrandi ac probandiani. mo comprehendere debeat, antequam genuinam rationem indicare possit, cui error debetur. Atque ea de causa raro adhibetur, cum aliis
impugnandis delectari soleant, qui rerum parum peritiin ab earum solida cognitione procul remoti deprehenduritur.
f. O3ή. Quoniam in superioribus ostendimus, quomodo error D praxis. circa judicia intuitiva committatur 3. 63i.), vel ex principiis precariis 3 626.), aut memoriae quadam lapsu oriatur 3 63 .); quando forma syllogismorum vitiosa evadati . 38 S seqq.octex tradita notione demonstrationis cum ostensivae 3 55i &seqq.), tum apogogicae distincta 3 353 339. pateat, num ejus
neglectui error tribuendus sit modum, quo quis in errorem incidit, demonstraturus , regulas de errore circa judicia intuitidaeommisso, ex principiis precariis, vel bisse memoriae orto sum ex formai Logismorum, vel deston iamnum vitiosa malo ad casum datum appίicare debet 3 3 8. .
Atque hinc abunde confirm tur quod modo not. s. Io33 diximus. hunc resutandi modum non esse cujusvis sed eum nonnisi intelligentibus convenire. E. gr. Si quis Llsam dedit circuli quadraturam, falsitatem facile ostendit per indirectum, si eam contrariam esse momstret approximationi Ludolphi Coliniensis, nec multa hic Geometriae notitia ae demonstrandi peritia praesupponitur. Enimvero S major Geometriae notitia, demonstrandi habitus requiritur, ubi ostendendum est quibus principiis falsis, vel qua vitiosa argumentandi, aut demonstiandi forma alter fuerit inductus, ut falsam circuli quadraturam Λaaa 3 tan-Disiligo by Ooste
769쪽
em quam veram fuerit amplexus. Matheinatie primi ordinia hoe relatandi modo utuntur dum admissos in mathematicis notant errorex Urimur vero etiam eodem in arguendis erroribus ealeuli, qui illarumque lavsui memoriae debenturi
RUMaria si uis propositionem veram de Urat, eo ipso α--- per demon resinae Etenim dum Propolitione in veram demonstrat, liρe
Matiam directe, sive indirecte, eo ipso vera esse intelligitur 3 54 337.Inopino' iust --- contraria falsa esse colligitur 9 no. , atque adesv relatata est 3.1ω7-
Εaqriclam ratio est eurnos de resutandis erroribus urarum solliciti omnes ingenii nervos eo intendamus, ut veritatem in aprino potu mus: quam qui certo cognovit errores eidem oppositos nunquam amplectetur. a de causa etiam Mathematici in demonstranda veritate omnem collocant operam, neglectis erroribus eidem oppositis eum nemo iisdem obnoxius neri jussit, qui vi demonstrationis veritatis fuit convictus Demonstra veritates Ite absque haesitatione agnoscatur, errores omnes sua sponte evanescent, nemine sagante. Tota ecelo a vero aberrant, qui majorem in erroribus contutam is vel impugnam dis quam in veritate demonstranda operam eollocandam eue exim-mant. Quod si eruditi tantum in veritate demonstranda studium ponerent, quantum in impugnandis, qui piis videntur, erroribus eo. sumunta errores dudum tactituissent rariores Nobis a prima juventute ea animo sedit sententia, errores non remus fugari quam Histate iisdem oppo ut demo aestist quae nos veritatis maxime eupidos impulit, ut omnes ingenii nervos ad detegendas tantae in Mathesi eridentiae ratione deseeteras disti plinas ad eandem, quanteumdarer . perducendas intenderimus. Quamobrem in philosophia tradenda hunc morem lenemus,ut erroribus veritatem Oppo naiasin eam stabilire satagamus ut sie Teritis inde locupletior fiat. Prostant hujus in
stituti exempraeum in ditaris praeliminarii rem inhoe opere logies, quae lector attentu saeile deprehendet.
Modires. Asterum adeo directe refutarinis propUrionem rem ravii dira DII Oppositam , vel modum, quo is in errorem increst, Decte demonstrare Etenii in utroque cassi alter res ut
770쪽
c,ro33 1 S. &refatationititur demonstratione ostensiva per solbesin. Est igitur in casti utroque directes β. Ioa3. .
Modus prior sufficit errori agnostendo fugando IMI. Posterior autem, dum Mntes errorum raeludit, attentionem consert ad eos facilius evitandos, cum se devia, in quae inciderunt alii, rectius evitare discamus. Consultum adeo est, ut uterque modus corium gatur, eo prIesertim in casu, quo diserta erroris confutatione opus est, veluti cum error in lucem protruditur ante veritatem detectam, uel nondum suffieienter stabilitam. Solenne hoe est Mathematicis, qui ubi errorem alterius notarunt eundemquoque eorrigunt,ut eorum moribus nemini jus convenire videat ur alterius lapsus publice notandi nisi ei, qui meliora dare valet. Siquis meliora dare nescius compa-xuerit, ei metuendam est, ne publice provocatus fugam arripere cingatur, manifesto indicio, quod rebus alienis ineonsulto se immiscuerit. Idem institutum aliquando nos quoque securii l.3 Ioi8 Direm msutandi modi magis familiares fient eruditis, ubi praeeipitantiae in judieando valedicentes veritati demonstrandae majorem operam nava
Puteum erroris e viseere sudet, quem refutar, is nisi linqui' β debet principiis nisi ab eodem eones,s, ne quisquam emetet, in f Hur ad refutationem eam inera attentionem ut es agnoscat, tam sumi principiam, quod non si renum, nec a forma demou. Mandi Gerrari. Etenim alterum refutatione erroris combesturus eum vi demonstrationis convincere intendit o. oeta. Enimvero vi demonstrationis alterum convicturus eam eo usque continuare debes, donec ad praemissas ei certas, seu,
quod in praesente casu perinde est, ad principia ab eo com cessa perveneris I 993 ), neque fieri poterit, ut hisce observ iis actu convincatur alter, nisi eam afferat attentionem, quam in propositione requirimus 998J et adeo ab utraque parte fieri debere, quod requirimus, si quidem erroris comvincendus est, quem refutas.
Posterius jam ex eo manifestum est, quod nemo errorem a se eom. inissum agnoscat, essi ad refutauonem eam attenuo miserat,quae ad