장음표시 사용
811쪽
apres teriis, restringenda est restrictione respectiva dieendo, aerem esse issem respectu sidorumsensibilium ceterarum I. Iios. . Respondens igitur cum minorem omni sensu negare non possit, distinguere intertiuitatem raspectivam samlutam distinctione hae ad argumentum opponentis applicata distincte monere debet quid concedat, quid neget, dicendo quicquid es absolute leve illudnon es grave , concedo majotem. Sed is es Aselut levis, nego minorem quicquid est respective leve, respectu scilicet ceterorum fluidorum sensibilium illud non estgrave, nego majorem. Sed aer es respective levis, hoc est, levior ueteris fluidis sensibilibus,concedo minorem.
Quoniam distinctio consistit in applicatione restrictionis,s,Actis iis vel limitationis ad subjectum propolitionis limitandce vel resti tim eniaturi gendae β. IOT.), restrictio vero vel limitatio in determinatione subjecti vel ejus, quod ad notionem subjecti vel praedicati resertur j iiχ. ii .); distinctio invenitur inquirendo in determinationem siubjecti, vel ejus quod adnotionem subim auIsraedicat, refertur, quasunt praedicatumsubjecto competit.
Ita in exemplo praecedente uot g tio8. distinctionem inter levitatem respectivam&absolutam suppeditavit restrictio minoris respectiva, quod nimirum aer sit levis respectu fluidorum sensibilium ceter
3 III . onouentis Cum responden conclusionem tanquam veram admitte- σι tum re re nequeat, quamdiu utramque praemissam tanquam veram non
E. gr. Si respondens concedit, ari- - , sed negat esse levem absolute opponens levitatem absolutam probare tene uri nisi respondenti manus victas dare voluerit.
812쪽
Ε. gr. In exemplo superiori not. io3. major syllogismi quae linque
mutabilia siunt, ea constanter non insint. Sed modi mutabiles sunt. Ergo modi constanter non insunt, est axioma adeo evidens, ut in dubium vocari haud quaquam possit. Opponens itaque brevius argumentatur per enthymema missunt mutabiles. Ergo constanter non insunt. f. III2.
Si opponens figogimo utitur hi orbetico, in quo posito an quando eou. recedente non pomtur consequens, antecedens licet verum sit re murmia inoondens consequentiam negore debet. Etenim si antecedens verum sit, poni potest 3. 4o6.o, adeoque a respondente conce 'p'ra xi
dendum. Cum tamen antecedente licet tanquam vero conces 'μ' si poni nequeat consequens , seu tanquam verum concedi β. eis. 4 a respondente utique neganda est consequestia, cum alias etiam consequens concedere teneretur 9 4O7. .
E. r. Si opponens ita argumentetur contra exsentiam mundi optimi, quem respondens defendit Si in mundo, qui existit, damtur mala disicis moralia, mundus hic non es optimus. Sed verum es prius. Ergo es posterius respondens antecedens, quod in mundo dentur mala physicis moralia concedere tenetur. Quoniam adeo consequens negare nequit I. 4O7.),consequentia neganda. Negandum scilicet est, ex eo, quod in mundo dantur malaph Pis moralia, sequi. indum non esse optimum.
f. III3. Si opponens uritur 6Rgismo dipothetico, in quo'stvfessum Casi ah, falsum est, non tamen eodem si lato antecedens restitu denuo responden consequentiam negare debet. Etenim si consequens salsum est, recte tolli potes' g. 4O6.), adeoque a respondente negari nequit, quod idem recte tollat opponens. Cum tamen relpondens conCedere nequeat, ut tollatur anteccdens, quod ρὸν sorbesi consequent sublato non tollitur conlequentiam utique denuo negare debet.
Ε. gr. Si opponens contra existentiam mundi optimi hoc argumento insurgit Si mundus es optimus, mi dantur in eo mala pissicas moralia. Sed falsium es serius. Ergo, prius respondens concedere debet, falsum esse, quod in mundo non dentur nisu b-
813쪽
eis moralia. Cum tamen idem non concedat, mundum hune IImum non esse istique negare debet, ex eo, quod mundus sis os et tis sequi, ilia nulla in eo sint mala physica bralia.
f. I . quando in Si opponens in filogismo Notberico antecedens ponis, eaenosism Hspondens integrum argumentisv colicedere, neque consequent Θpμὸς im negare potest, antecedens negare debet. Etenim cum posito am MN tecedente ponendum sit consequens, ubi consequentia admit- S ituro. o' , consequens tamen concedere nequeat resipoadens antecedens omnino negare debet, seu, quod perinde est, negare tenetur, ab opponente antecedens poni posse;
seu antecedon esse Verum. E. gr. Si opponens contra existentiam mundi optimi hoc argumen. to insurgit Si mundus sine malo morali melior eo, in quo idem uos habet, mundus qui existit Optimus non est. Atqui verum esprius Fr goa pserius respondens antecedens negare debet, scilicet quia mundus Ane malo morali melior fit eo, in quo idem locum habet. Si mi liter si opponens ita argumentatur: Si in semue harmoniae Praesubilita nulla datur libertas distem istud absurdum est. Atqui τι nes prius. Ergo posterius respondens negare debet antecedens, quod scilicet in ossemate harmoniae praestabilita nulla fit libertas, hoc est, assirmandum ipsi, libertati in eodem esse locum.
squeus cou ramen siubulo antecedens Olli nequit, nec consequentia negari so Giudum es, respondens consequens e ncedere debet, hoe es, negare Ludusii posse. Etenim si negari non possit consequentia , sublato consequente antecedens tolli debet β. 4o7. , Cum tamen integrum argumentum concedere non possit respondens amrecedens tolli non posse sibi persuasus, ideo negare debet comsequens esse falsum seu tolli posse. Idem adeo tanquam verum
concedere debeti E. gr. Si opponens argumentatur: Si ris a barminia praesta litae possibile, libertas in eo Ad is sed listertas iri e no I sistit
814쪽
s prius opponens concedere debet consequens, quod libertas in s 4re harmonia sed Nat id quod idem est ac negare, libertatem in eo subsist re vi posse, seu falsem esse, quod u6:rtas in eo non subsistat,
Quodsi opponens ita argumentatur Si celeritas maxima non es -- pessibilis, rora eadem circa axem gnari nequit. Sed rota maxima celeritate circa axem orari potest. Ergo celinitar maxima es possibilis, seu brevius Sed falbum si posterius. Ergo riur respondens concedere debet consequens, quod se rota circa axem maxima celeritare rari nequeat quod idem est ac negire idem esse salsum. IIIS
Ouoniam modus disputandi non differt ab analysi de A id putaumonstrationis logica f. o97. atque ea ad eandem attentio P πω assertur, ut & appareat, nullam admitti prati issam nisi scissi pia ς cienter probatam, nec ullum syllogismum nisi informa legitumum g io98 2 seqq. in disputatione adeo vis ab oppone te facta dei nonstrationis, aut desectus probationis omnium optime percipitur 3 369. , atque hinc vel propositionem ab oppmente propugnatam certam 3. 368. , vel dubiam cste cui- dentissime omnium constat , 586. Ex disputatione adeo, si adfinem perducitur, opponente ae respondente officio suo aris cientibus, Uidentissime uxorescis, utrum propositio aliqua cerusit, an incerta. Equidem non ignoro vulgo assirmari, quod disputando non eruatur veritas, experientia quotidiana in eontrarium adducta. Sed ea nostro asserto minime repugnat. Nos enim loquimur de genuina di sputandi forma, quae Logicae prineipiis consona in antecedentibus delineata fuit a qua eum vulgo recedatur mirum profecto non est, quod finis disputationis exulet. Iura inserius in eam rem dicendioeeasio suppeditabitur.
f. III7. Si per quaesiones disputare libuerit, opponens inripere a quomodopra Blla, o primo, qui demonstrationem vel probationem ingredi q/ustione itur, ex respondente quaerere debet, num o vi sudprinci . 't 'pium, quo unquam praemissa utitur, concedar er eones ohem 'hinde illistam admittat, ordine hinc progressurus ad ceteras, donee
815쪽
ad ultimum perveniatur. Etenim ubi per quaestiones disputatur, per quaestiones consensum reipondentis in principiis elir1- musis inde propositionem contrariam ei, quam impugIMinua vel refutandam sumsimus 3.1O9I. , vel consequentiam abium dam ex thesi respondentis inserimus 3 oua. . Quoniam itaque in demonstrationibus a principiis ad conclusiones descendimus 3. 33i S iem ); a syllogismo primo incipere debet opponens inde ad sequentes continuo progressurus, donec ad uitlimita perveniat, nec aliud quid ex respondente quaerere valet, niti rahoc studue principium concedat concesta eodem ulterius hanc, vel istam conclusionena.
Si quis ad analysin logicam demonstrationum supra allatarum vir. ssi.4 seqq. xattendit ei manifestus evadit omnis mos per quaestiones disputandus. Cum tamen utramque disputandi methodum inters conserenti appareat, methodiam silogi cam multo evidentiorem esse methodo erotematica; illam huic praeferre nulli dubitamus. Neque adeo de erotematica plura in medium afferre libet, praesertim cum nostris moribus minime conveniat.
3. III8. Botere auia inocere hic nobis idem est ac rerum alteri incognitarum
notitiam verbis viva voce prolatis ejus animo ingea in nerare. Ε. gr. Titius Geometriam S premium docer, si eorum, quae in Geometria traduntur, notitiam ejus animo viva voce implintare studet. Similiter Milvius Logicam Cadium docet, si docti nas Io eraeum eodem viva Voce communicat. y III9.
R. uisita ad Patet adeo, docentem eorum, quae docturus est lunam viccndum tiones habere ae facultare instructum esse debere singulas s
816쪽
bis convenientosis expriwendi. Etenim nemo dubitat, quod docens ea, quae docturus est alios, ipsemet intelligere debeat.
Pone autem cum non habere corundem notiones verba igitur, quae profert, erunt sine mente blatis, consequenter nil quicquam corum intelligit, quae alterum docere debet. Quoniam vero verba sunt signa notionum, quibus eas alteri insigitamus 3 36. , alterum vero docturus easdem in animo ejus excitare debet notiones, quas ipse habet, mi par primam hujus inde tionem'aecedentem f. II i8. , facultate Utique instructus esse debet notiones singulas cum discente communicandas verbis convenientibus exprimendi.
E. gr. Geometriam alios docturus notiones habere debet figurarum S ejus proprietatum ac relationum ad se invicem, de quibus in Geometria tractatur, nec minus eidem perspecti esse debent termini,quibus illas exprimunt Geometrae. Ita Logicam alios docturus regularum logicarum terminorum in ea usitatorum notitia instruitias esse debet. Etsi autem haec adeo evidentia videantur, ut de iis dicere supervacaneum habeatur; praxis tamen contraria non sine discentium damno a moribus nostris non abhorret Rationem ipsa proposito insinuat, quod scilicet non perpendunt, se non intelligere ea, quorum nullas habent notiones, nec notiones deceptrices, quae
verbis ipsorum respondent, discernere valent. g. II2 Si disens rei alicujus nondum habet notionem, nec docens Notionis cou-
babet nisi eonfusom, hie eandem alteri Hirre communieare nequit, fusae communisi ut rem praesentem ei percipiendi m Mor. Etenim haec ratio nimiisne docens eam, quam possidet, notionem assecutus nec alter iisdem cognoscendi facultatibus instructus alia via ad ean- deni perduci potest, nullo hic existente verborum usu.
E. gr. Qui vulgo Geometriam practicam docenr, figurarum non habent nisi notiones confusas ex earum conspectu haustas,definitionibus neglectis. Eas igitur eum distente communicatur figuras ineliaria vel tabula delineatas oeulis ejus spectandas subjieiunt. bmiliter Bolanicam materiam medicam docentes herbas & mat rias aledicamentorum distentibus spectindas, immo olitaetendas
817쪽
gustandas exhibent. Ita operationum mentis notiones eum disee te communicare licet in Logica , si docens eo adducit discentem, ut operationibus istis ipsemet angitur eumque ad easdem attendere jubet. y IIaI.
sinctae com tamen notiones notarum, quae notionis sint disinctam προ municatis diuntur, novitque praeterea terminos, quibus singulae vigilant τί docens notaonem disinctam issius rei cu meo communIc.tetur ι re-eensere debet notas sngulas, que eam ingrediuntur. Etenim dum docetis notas singulas enumerat, e quibus notio distimcta componitur, terminos proseri, quibus eaedem significantur. Quamobrem cum discens habeat notarum istariun n. tiones noritque terminos, quibus singulae indigitantur per sypothesin ei terminis a docente prolatis notae singulae in inem riam revocantur j II6. . Quodsi ergo illas combinet, seu simul sumtas uidem ubjecto tristiat, notionem distinctim eamdem habet, quam docens. Is itaque eandem in hypothesitheorematis praestentis cum discente communicaturus non aliare opus habet, quam ut notas singulas enumeret, quae notiinnem dictinctam ingrediuntur.
E. gr. Ponamus tyTonem Geometriae notiones habere elaras, etsi consulis, quaternarii, aequalitatis, anguli rectiis lineae rectae. Cum eodem notionem quadrati diuinctam communicaturus eum docere debet, quod figura ista, quae quadratum dicitur, terminetur lineis rectis numero quatuor ac inter se aequalibus, quae junguntur ad angulos rectos.
f. II22. Alius easui Quod ergo discens notarum, qua notionem disinctam imgrediuntur, vitiones vel nudas, vel obsecuras habueru, antequam docens notionem disinctam cum eodem communieare possiris ini notiones notarum minimum confusis animo eis ingenerare debero. 12O. . E. gr. Si tyro Geometriae nondum habuerit nouonem an a recti;
818쪽
eum in eharta delineatum oculis ejus minimum subjicere debet docens, ut confusam saltem consequatur.
enim delanitiones nominales fiunt cum estentiales, tum acci-
lentales 3 193 In essentialibus essentiali, in accidentalibus attributa, vel quae per modum attributorum insunt, enumerantur β. 92.), adeoque notae recensenturi 3 79.), quot scilicet ad rem definitam agnoscendam ct ab aliis distinguendam stissiciunt f. 33. . Definitionem adeo distincte cogniturus singulas notas, ex quibus eadem constat, a se invicem discernere debet f. 88. , consequenter docens discenti singulas sigillatim adicare tenetur. E. r. Si in Arithmetica desinitio numeri quadrati explicanda est, docens discentem monere debet, quod numerus quadratus t aliquod faetumis et ouia hoe factum M aliis disserat aequalitate Iactorum, seu quod mutiplicandus, multiplicator ni idem numerus. Simiter in Geometriadennitionem quiarati explicaturus distentem fg l-latim perpendere jubet, I quod Aura ista terminetur quatuor lineis rectis, a quod quatuor i lineae t inter se aequakr, 3 quod edem invicem jungantur ad an uos rectos. Hac ratione notas singulas tanquam totidem definiri praedicata memoriae insigit discens id quod in applicatione desinitionum usui est. Coincidit haec regula cum ea, quae resolutionem definitionis nominalis in propositiones praecipit
Iectori s. 9470. f. IIa . Si in definitione nominati termini uidis occurrant, di EVMatio senti vel nondum noti, De nondum aris inmisiarei docens in στην. rasi priori notionum iis reocudentium sive disinctarumis a Ial. ,sve confusarum β. IaaO. communicatione inussigibiles eos reddere debet. Etenim si discens terminos notarum vel prorsiis ignorat, vel saltem non adeo familiares experitur, ut iis auditis notiones respondentes animum statim subeant vel nullam
iis jungit notionem, vel a vera dissidentem, consequenter desiniti
819쪽
finiti notionem minime assequitur. Quamobrem cum docentis sit ejus animo ingenerare notiones, quas non habet 3. Ii8O,
igitur cum eorum, quorum non meminit haemoriam discenti refricare, tum quae nondum didicit, docere eum tenetur.
E. gr. Si in definitione numeri quadrati terminus fac itemqueD-ctbri discenti nondum fuerit familiaris docens utriusque definitio'nem repetit, ut ejus memoria discenti refricetur, scilicet quod factum sitis: merus qui ex multiplicatione unius per alterum prodit ue factoressis uum: ri, qui per se invicem multiplicantur. Has definit ones ubi in defiuitione numeri quadrati substituit docens ea jam discenti clarior evadit, quod pauciorum terminorum notitiam praesupponat.
Etenim loco definitionis, Numerus quadratus es factum, citos factores sunt aequales prodit propositio, si idem numerus per I Usum multiplicatur, qui inde prodit si numerus quadratur. Similiter si discenti in definitione quadrati terminus anguli recti non fuerit δε- mili iris, vel ejus repetenda est definitio in anterioribus data , vel angulus minimum rectus in charta delineatus oeulis distentis subjici debet, ut definitionis saltem confuse recordetur.
meens definitionem ominalem discenti explicaturus ea ad exemplum applicare atque monstrare debet, inter praedicata judiciorum intuitivorum, quae exempli beneficio format 3 669. essen las, ex quibus definitio nominalis componituri Definiti
nem enim intellecturus eam hoc pacto ad exemplum applicare debet g. 948. . Quoniam itaque docentis est omnem adhibere curam, ut distens definitionem, quam non intelligit, ipsius opera intelligat f. m8.)i ipse eani modo praescripto ad exemplum
applicare tenetur. Mos hie dudum in Mathesi introductus. . r. Numeri quadrari definitionem explicaturus eam exemplo illustrat. Sit, inquit, inmerus datus ducatur is in susum erit fac7um ' quod vi abaci ρο- tbagorici prodit, numerus quadratus septenarii. Similiter in Geometria definitionem quadrati explicaturus figuram in charta, vel tabula delineatam oculis tyronis subjicit, in ea numerat latera, digitoque monstrat lineas rectas aequales litteris suis notatas cingulos
rectos, scilicet quadratum ABDC terminari ait quatuor rectis AB, BD,
820쪽
los A, B, D, C rectos ita nimirum e nitio 3 mbolica,quae verbis continetur, reducitur ad intuitivam, quae tyronibus praesertim evidentior, quia clarior. Exempli loco simul esse possunt, quae in hoc ipso opere logico ad definitiones illustrandas in medium suis locis protu
β II26. Si docens definitionem realem sive generisam Neontim do RG utio GEDrus,si statim recensere debet singula, quae ad genesin rei reneum qημmm ς υ quid unumquodque rerum ad eam eonferat. Cum enim macliste attendere debeat definitionem conditurus 3 196. in iisdem quoque attentionem sitam defigere tenetur eam distincte intellecturus. Quoniam itaque docens discentem ad eam distimene intelligendam manu ducit, ea, quae hic attendenda sunt, recensere debet docens, consequenter non modo singula , quae ad genesin rei concurrunt, verum etiam quid unumquodque eorum ad eandem conserati Ε. gr. Sigenesis quadrati eum discente communicanda, moneriis debet, ast eam requiri duas lineas rectas AB3 AC inter se aequa '. t .les rectam AC concipiendam esse fixam in dato plano, alteram vero AB mobilem mobilem fixae in xjungendam esse ad angulum rectuma deorsum movendam, ita ut motu sibi semper parallelo ex situ AB in stum D deseratur iuncto A linea AC continuo inhaerente perinde denique hic esse , quacunque celeritate iumeonstanter eadem, an vero Variata num motu continuo, an subinde interrupto recta AB feratur. Ultimum ideo monetur, ne tyro dubia nectat quae definitione suffiicienter intellecta evanescunt. Exempla etiam huc trahi possunt, quae supra de notitia ad definitionem geneticam requisitio t. s. 96. dedimus.
f. II27. Eodem Vero, quo ante, modo ostenditur, in ex irandis DesiniiD- tridustrandis definitionibus reatibus eadem renenda esse, quae obcer generi vandastini in explicandis N inprandis nominalibus β. 112 tIIU. . oratio E. gr. Si tyroni terminus anguli recti in finitione adrati vel ignotus, vel nondum satis familiaris ejus notionem in eo exeitare