장음표시 사용
821쪽
debet docens. Idem tenendum ess de omino: -ι1 paralleli, quo recta constanter desernum situm primo, quem in habuerat,'parallelum is ipso termino paralleli vel linearum p.rrallelarum. Similiter in definitione obligationis explicandi sunt termini motivi sactimiis liberae, nec non connexionis. Speciatim illustrationi in priori eas servi figura in plano delineata, aut si navis regula ad du- malterius fixae seu linea fixae convenienter deorsit lara, ut ap pareat, uno ejus extremo recte AC inmerente extremum alterum de eurrere per restam BD in posteriori inserviunt exempla, quae si ea cautione seligantur, ut diversos eas , quo unus aherum obligat, veluti magistratus summus inferiorem vel subditum pater ilium, herus servum, amicus amicum c. repraesentent, inductione de si nitionis veritatem & cum usu loquendi consermitatem contium am
immo si dipo bes plures determinatione continet , hane dentio litor Uomere revetuν, quod adsuu determinationes. Etenim
propositio omnis aut hypothetica est, aut categorica 3 2IG.m8G. hi hypothetica hypothesis constituitur per conditionem expressam subjecto adjectam f. eti8. atque adeo exprimitur vel per propositionem, cuius idem est subjectum, quod in propositione hypothetica data, sed absolute positum thcsis
autem praedicato determinatur, exprimenda adeo per propositionem, cujus idem est subjectum quod hypotheleos, praedicarum vero idem quod propositioris hypotheticae datae vel hypothesis constituitur per propositionem diversi subjecti, Piocla subjectum hypotheticae oblique refertur, & thesis integra propositione perinde atque hypothesis jam exprimitur. Quodsi conditio plures determinationes admittat, propositio composita praedkati multiplicis est hypothesis, in plures adeo simplicius ejusdem subjecti resolubilico. 334. . Quoniam in propositione hypothetica praedicatum subjecto non tribuitur, nisi
o conditionem adjecta. f. eti8 adeoque subjecti determis
822쪽
nationem I. 228. posita hypothe ponenda quoque est thesis f. 4o6 ). Propositionem adeo hypotheticam intellecturus di istincte hypothesin atque thesin expendere, consequenter ita resisti Vere tenetur, queni admodum praescribimus g. 8a P. Propositio categorica ad hypotheticam reduci potest j metis.1 definitione subjecti sinata tanquam conditione, sub qua praedicatum ipsi tribuendum, seu determinatione ejus 9 25. . Patet adeo defini ionem hic eodem modo tractandam esse , quo Conditio in hypothetica tractatur , nisi notione rubjecti consula contenti simus, quae resolutionem nullam admittit g. 88. .
E. gr. Si theorein geometricum explicari debet, Alatus trianguli ACBunum BC conti uti in D, angulu3 extramus ex ejus continuario ne onus aequasses duiatis internisoppositis mulsumtis ire duas hasce propositiones resolvitur: I. Latinum AE trianguli ACB continuatur γinurvallo indesinito, seu quocunque &4 Angulus externus cx ORti- .nuatione lateris ortus DC es duobus internis asin oppositis simuIsuintis aqualis Posito quod angulus DC sit ortus ex continuatione lateris BC, ponendum quoque est, quod sit aequalis angulis A dc B simul sumtis. Quodsi theorema ad formam propositionis catego-rlaae reducatur, quemadmodum hie in thes a nobis factum vel hypothetice ita esseratur, tangulas DC orstur ex eontinuatione lateris BC trianguli ABC, erit is angulis As B in sumtis aequatis hyp pothesis& thesserunt ejusdem subjecti. Illa sciliret est. Angulus D oritur ex continuatim lateris BCrrianguli ABC haec vero Angulus Asa uias AsB uisumtis aequalis Posito priore ponendum quoque estpouerius.
propositionem explicari communicatis notionibus irentinorum sen- ηm p. '
rauesignotis, vel minus familiaribus stilustrari exemplis, quibus z.
cognitio symbolici ad intuitivam reducitur.
E. gr. Propositionem 3. ara. . artributa communia praesem rdasubjecto ub conditione entialium nomissim um , quae cum aliis ensibus eidem sunt communia, explicaturus in discentis ammonotiones
823쪽
samiliares, ut vocibus auditis veluti sponte succurrant. Illustratio loco est exemplum supra .aai. ea fini allatum, ubi ritimerti ter smis anguloruni tanquam attributum, quod triangulo rectili, cum curvilii eod mixtilineo commune est, de rectilineo praedicatur propter aliquod essentiale, nempe numerum ternarium laterum.
f. II3O. nomonstra Docens demonstrationes aeprobationes ita reflore deber, tirmum reso non modo singulae praemissensiogismorum, ex quibus iidem μέ iuris ahimum disicentissubeant; sed earum etiam forma eidem appareat. Me inconsultum estoiconcluseones , quae sigismo sequentes laesigillatim, vem unum confuse tanquam praemis ingrediuntur, mrabula annotentur, ut consipetiui disicenti pateant, in demonstratiombuspraesertim longioribus. Demonstrationem jam dedimus in
Exempla ibidem data etiam huc trahi possunt.
g. II3I. Retisti A. Quoniam docens librum vel historicum, vel dogmaticum emittam is distenti explicans eundem finem penes discentes intendit, quemctore libri lector intendere debet, nimirum ut quae in iis narrantur acti vel inmora traduntur dogmata intelligat, ct sibi profutura memoriae mandet f. 9o2. , discentem manu ducens in iis, ubi sibimet ipsi non dum sit scit ei tenendae sint regula omner, quae delegenssi h li
rum historicis, tum dogmaticis tradunturis. γ3 2 seqq. capite
integro. Librum dum tyron interpretatur docens , ea in ejus gratiam si cere tenetur, quae ipse facturus erat, ubi sui gratia lectionem institueret ubi tamen probe observandum, quod non plura tum penes eum supponere debear, quam penes tyronem supponere licet Caintio haec vulgo negligitur, ut docens tyroni perspicua judicet, quae s. hi perspicua experitur, ct eidem convincendos cere putet, quae sibi convincendo suffecte intelligit. Ceterum non faeile est eandem me observare ae ubique , eum multa Logicaeae Psychologiae notitia ea fini in docente praesupponatur, quae logica applicatione acumen quoddam docenti apprime necessarium conciliavit. Experta loquenti fidem habebunti quos idem experiri juvabit.
824쪽
M II32. Cum porro docens, ubi in historica cognitione discenti quando, Communicanda non acquiescit , eum veritatis propositionum thoinu olio intellectarum convincere intendat; -m quoque inuisiuni eg 'ς ηαε
μ quae de modo alios convincendi integro capite β 98a. seqq. hibentur, ubi, solum historicam regnitionem curae cordique ha
Bela Hic quoque cautione ista opus est, quam modo not. UI3I. commendavimus, ubi imprimis meminisse juvat, quae de assensus successiva generatione demonstravimus G. 992 993. .
f. 33. suod docens propositonem sagam refutare, vel dubiam visodo re- impugnare tenetum methodi utandileges canite integro f.iω7 futandici seqq. stabilitas observare tenetur id quod per se patet. μβηδε M-
Nec hic negligenda est cautio, de qua paulo ante not. . ii3r. dixi Vm σμε mus Usui quoque eruntd hie,d in antecedentibus nonnulla, quae de aestimandis viribus adeogestionem requisitis insequentibus propo
Quoniam in libris dogmaticis non occurrunt, nisi defini Cur omnistiones ac propositiones, docens autem utrasque dijudicare tene theoriastur, ne ad errores seducat discentes, ct ex theoria pariter atque praxi Luse praxi Logicae constat, non minus definitionum, quam propoliti μido uti onum determinatarum rationem in Logica tradici quod oeens μυμ μ theoriampariter acpramn Logicae nemperspectam habere debeat, dubitandum non es.
Facile hine eolliget, qui attentione uti didicit, eorum imprimis, qui docentium munere funguntur, esse ut non modo Logicae theoriam atque praxin sibi familiarem reddant verum etiam Logicam utentem continuo exereitio sibi comparent , ne discentibus fumum vendant. Sane ideo tyrones docentis opera utuntur in disciplinis addistendis, quod ipsime Logicae praesidio destituti ignorant, tu studio quave cautione opus sit, ut ad solidam iidem rerum cognitionem perveniatur.
825쪽
O ESTIMANDIS VIRIBUS AD VERUMLNVENIENDUM ET DIIUDICANDUM REQUISITIS
3. 35. stuan I quis novitprincipia, ex quibus veritas investiganda eruitur, ω - nec non artifcia heuristica , quibus ad eam eruendam opin '' ινα atque ratiocinandi habitu pollet, quali in demonstrationi bus opus est 3. 331. Sseqq.)r, ejus virer veritat apriori' ιηueniendae Rusciunt Methodus enim ex definitionibus, vel assumtis , aut datis hypothesibus eruendi propositiones cum eandem prorsus formam servet, quam demonstrationes 3.724. 2 seqq. , ad demonstrationes autem contexendas opus sit cum propositionibus nonnullis atque definitionibus, quibus tanquam praemissis in syllogismis utaris, tum ratiocinandi habitu minime vulgari f. 55i. 2 seqq. si quis ista principia no-
826쪽
viribus id veram invenieudum 799
unt & ratiocinandi habitu egrini pollet, is viribus ad veritatem a priori investigandam instructus est. Enimvero cum artificiis heuristicis praeterii Lem ratiocimiud adhuc aliis opus sit, teste experietitia inventoribus obvia, igiturin ea perspecta habere debet veritatem inuciaturus. Quodsi igitur constat, aliquem irincipiorum, artificiorum heuristicorum notitia&ratiocinandi habitu pollere, ejus vires ad veritatem datam investigandam Iussicere palam est
E. gr. Proprio Marte inventurus theorema, quod recta ex centro TUA, C ae ct is ni omnis in D bisecans bisecet quoque chordam cognominem, nolle debet α) tanquam principia definitionem radii, axiomari aequa- Iitate radiorum ejusdem circuli, theorentita I. de aequalitate chordarum chordae aequales subtendentium, a.de triangulis Abi mutuo aequilareris etiam sibi mutuo aequiangulis, de congruentia triangulorum amgulum aequalem aequalibus cruribus eo=nprehensum habentium β) primcipium euristicum Geometrarum lineas datas quaesitas ad latera triangulorum Marcus datos ad angulos eorundem reducentium:
γ modum ratioeinia ex hypothesi inchoandiu continua connexione continuandi , donee ad quaestum pervenias, qui in omni eas idem est, si generales spectes regulas, ad praxin transferri nequit nisi ab eo, qui habitu ratiocinandi pollet. latent, quae idiximus, singula ex analysi demonstrationis logi ea not. Isset quae modum inveniendi manifestat 9. 7a .).
- Ι36. Quoniam non constat, quibus praecis principiis opus cum aes in sit ad veritatem investigandam, nisi ubi jam fuerit inventa, prae iis virium terquam quod generaliter constet, qualia praesupponantur, in p=m qμη vis probabitiurisdicare ortiti uirum vires veritati investigan L dae suseiant, nec e f. 578. .
E. gr. Si veritas investiganda ad phiIosophiam moralem spectar, principia inveniori perspem esse probabiliter colligis ubi eum multa principiorum moralium notitia imbutum esse noveris, et non . dum constet, num ea praecise teneat, quae in casu dato requiruntur Sussiet autem probabilis aestimatio ad tentamen ingrediendidum Successua tentantia probat, num probabilitati aliquid verit iis subsit
827쪽
8oo Parin Setis . op. I De aestimodis
3. 37. im, tum ad Certo tamen constat , si quis de principia in
seruatem ignoret, ad quo veritas inresian aspectar, vel arti abrim insesu in ea in univ xsum nescit, vel nudo prorsus ratiocinimi habitu Iein dam insin eum adueritat indeflcndam ineptum esse. Etenim cum trareςηι - requisita simul adesse debeant, ubi vires veritari investram dat sufficiunt 3. uno eorum deficiente non amplicis mcere possunt. Nullas autem adesse palam est omnibus G1icientibuS.
E. gr. Si quis ignorat phaenomena motus proprii Planetarum quae ab Astronomis fuere observata is de ossemate mundi inoruenda frustra cogitat. Tale enim concipi debet, ut inde eadem phoo.men directe colligantar. Ita differentioranterna ram Furiam pervestigare nequit, qui nec vires anima naturales altinete eri divit, ut norit, quorum nam actus pereas determinari quear, nec te Egit, quemnam perfectionis gradum, docente scriptura saco beneficio gratiae homo attingere possit. Similiter moralia methodo demonstrativa tradere nequir, qui ejus distinctim notionem nondum habet matto minus eadem uti novit.
Ma ηνς' ς' iis, ea iumen sibi comparare valet D is veritatis inventionem ra
ria pote lesua adhue his r Etenim si requilita sibi comparare
r P. .his, Valet, quib0s adhuc destituitur, aptum sele ad veritatem invoniendam reddere valet g. i35. . In potestate igitur adhuc ipsius positum est, ut veritatem quaesitam inveniat.
E. gr. Si quis fuerit principiorum arithmeticorum Z Mometrie rumi obe gnarus, in astronomicis tamen non multum versatus , ae in geometricis atque arithmetieis se inventorem prestitit, is princi pia altronomica sibi familiaria reddere valet, atque adeo ad verit,tem astro uomicam investigandam aptus evadere potest Si quis in psveholoecis suerit probe verinus S principiis theologiae naturalis imbutus in iisque accurata methodo usus is principia moralia sbis uiaria reddere Me methodo philasophie pertramre valet Enimvero si quis connexionis veritatis nullam habet notionem, nee Dissiligo by Ooste
828쪽
viribus ad veris invenientam M. OI
in demonstrationibus ac inveniendo unquam tempus onsumsit, a que anima notitia destitutus veritatum moralium nonnisi eonfusam vagas notiones excompilatoritus hausit aliisque negotiis impedirus ea studia, quae neglexit, tractare nequit, quantum ad intellectum perstetendum ae dotibus adhue deficientibus instruendum sufficita, ab eo frustra requisiveris, ut moralia methodo demonstrativa
Si vel principia non omnia fuerim nota, oes qwedam non φ fatisfataliari tationes tamen commune in eogenere familiarras . d. d/fctus librortim Gesurione tollitur, optimumque hic prodiri a mὸῶρι rei scriptum dogmaticum historicum in gratiam in morum con Areat. ditum, Etenim si quis notiones comm es in aliquo sciem tiarum genere experitur familiares, is scripta eo spectantiari gere valet, quemadmodum paulo post in 'pendenter ab iis liberius ostendetur, utut tanquam communi experientia QDsultum a nemine in dubium vocari queat. Quamobrem libros in eo genere evolvens , ubi principia quaedam, quo 'rum notitia erat esse debet , continenturi ea inde haurire
Quoniam vero in scripto dogmatico historico, quod ingratiam inventorum condendum, omnes propositiones ad idem iubjeebim spectantes in uno loco congerendae, subjecta eorundem ordine alphabetico collocanda 3 863. 4 facile apparet, hac ratione absque dissicultate reperiri posse principia desiderata ut adeo majus praesidium hic ne optari quidem possit.
Si quis principiorum geometrieorum ueritprorsus gnarus, is nee ex Geometrarum sublimiora tractantium seriptis principia in datochis desiderata evolvere valet, eum nihil eorum intelligat, quae ibidem legir. Si quis principiorum logietorum fuerit prorsus ignarus, vel ex ompilatoribus nonnisi consus quibusdam ac vagis notionibus animum opplevi , is principia logio in dato eas desiderata ex hoe nostro opere logico evolvere nequit. Ceterum scripta historica in usum inventorum condenda non ineommode Alphati-
829쪽
tum inventorum dixeris, 'uidem Alphabetum inventorum e rari eum, si veritates omnes geometricas ordine alphabetieo digestas e maplectitur Alphabetum inventorum morale, si Omnes veritates, alea eodem ordine in eodem disponuntur Sita porro.
f. II4O. Notiis , di si quis in judiciis intuitivis firmandis fuerit ver tu Gstinctas qui sermoηis probe gnarui is otione distinctas rerum obviarumnam conse consequi valet. Qui eniim in judiciis intuitivis formandis sui quip versatus is attendere novit ad ea , quae rebus inliint, aut ad quae quomodocunque reserantur, eaque a subjecto , cui inlunt,
distinguere adsuevit β. 669.) Quodsi porro sermonis fuerit
gnarus, singula , quae distinguit, ito nomine efferre valet Quamobrem cum notio distincta sormetur, si ea, quae rebus in1unt, singula sigillatim contemplemur , ac deinde ordinem Snexum eorum meditemur s. 682.); qui in judiciis intuitivisserinandis fuerit versatus ac sermonis uni pollet, ea praestare valet, quae ad notiones distinctas formandas requiruntur, On1equem
ter in iis venandis non inanem operam sumst. Facile apparet, hic supponi, quod quis de eodem subjecto multa judicia inmitiva formare noverit, ubi idem id patitur. Unde consequitur, quo quis majore acumine gaudet in iis discernondis. quae subjecto insunt, eo quoque majoribus eum pollere viribus notionum dili me um formandarum. Si quis judiciis intuitivis formandis operam non dedit aliam, quam necessitate extoriam occasione e serente is a notionibus distinctis formandis proeul adhue abest. Intelligitur hine ratio, cur ab iis procul absint plurimi. Crterum huc praeterea pertinent, quae de notione distincta ab inexercit iis non eontequenda docuimus s. 689. .
f. IAI.ILεὰit,hises Quoniam desinitiones nominales condi nequeunt, nisi amnis,uiuato te multa rei praedicata cognoveri atquc ea in essentialia attribu- in cuiusnam ad modos distinguere noveris 3 73I. , defvitionem nomina
flut testate lem in ejus potestate esse colligimus quem rei de tendae musta praed, eata cognita habere ac inessentialibus, attributis atque modi disimguendis probe exercitatum nouimuA
830쪽
viribus adverum inveniendum 8o3
Si quis ad definitiones Geometrarum nominales attendit, is verita tem propositionis praesentis ipso fallo experietur Geometrae essentialia ab attributis S attributa communia a propriis vi desinitionis M. S seqq. etsi confusae agnitae, distinguunt, dum ex demonstrationibus intelligunt, quamam easmr, quorum unum per alterum non determi-mtur,4 quae per se mutuo dererminentur. In aliis rebus idem diss-cilius agnoseitur, quamvis prarier demonstrationem G. D. seqq. etiim experientia iuppetias serat ρ. 672.4 seqq. hactenus non saris expensas, ut adeo mirum non sit, quod definitiones bonae sint adeo
q. II42. . Quoniam plures tradidimus regulas ad veritatem cum a specialis v, posteriori, tum a priori detegendam necessarias duobus capiti rii mi-
gulas veritatem quampiam opsisteriori, vel a priori investigandi ad praxin transferre promte valere inteluimus, eum istius invenitonem inpotestate habere costgimus.
Multa igitur theorem ita, quae hie loci condi poteram, unusquisque sibimet ipse haud dissiculter condet, quoties iisdem opus habuerit, qui doitrinam logicam animo probe comprehensam ad praxintransferre didicit Plures olim suppeditabit ars inveniendi.
f. 43. Consequitur hinc, innotescere nobisci quod quis avsius a spectarim L posteriori uel priori investgore, a notiones generum ac pecierum ineafulis formare, . notionum podibilitatem detegere 4 ex definitionibus ii ma-b Oiheslui ossumit propstiones eruere, . sestimes reales rari inuenire vialeat quamprimum OUat, quod regulis I investigan