장음표시 사용
851쪽
quoque veritatum genere judicare valet, nulla singilla rite se habeant β 3 8 3 9. , v. gr. num definitiones ut verae ista curatae axiomates postulata talia, quae sine demonstratione concedi possunt observationes exactae cratiocinia legitima MLomice aleo qui de monstrationes resolvere novitin Logicae togulas quascunque dextre applicare potest, is de accurata lila: methodo judicare valet 3 79O. .
Logicam hie non intelligimus quamcunque sed eam quae lap-dem Lydium , et6.4 seqq. non veretur. Inprimis autem hoe judietum laturus attendere debet, num termini, qui ingrediuntur definitiones sequentes, in antecedentibus explieentur, vel alibi explieiti praesupponantur, ne ne, rium propositiones, quibus tanquam praemissis ratiociniorum uteris in demonstrando, in interioribus fuerint probatae, aut alibi probatae praesupponantur s. 79o. . Hoc enim Grectorio dedueeris sensim sensimque ad cetera, in quibus erat unan
dis Logiere regulis opus est. 3, IUP . Si qui definitiones autoris, tum etiam eas, quas Hybi dumtas i ινδε - ramoqre experitur ιι α σφι scient co propos iis Disre ui ne inusistere valet. Etenim qui definitiones autoris, qua, his Mitigi vel ipse exhibet, vel alibi datas supponit, familiares experitatigre posm, is per eas propositiones ejusdem explicare valet. In scripto autem scientifico propositiones omnes per definitiones autora sunt explicantice, nisi ubi autor ex desectu attentionis in messio.
di regulas impegit 3 9io. , sive ipse eas dederis 3 9o . , sive eas alibi datas supponat 3 9o3. . tergo utrasque deiiitiones familiares habet, is propositioncs in scripto scientifieo explicare, consequenter intelligore valet 3 9O3 b.
Ita propositiones Lialidis intelligit, qui definitiones ejus sibi fimi. liares reddidit, ut idea definito respondens in dato quolibet ea. su statim animo occurrat Temerarium adeo est sibi de sensu propositionum in seripto scientifico sumere judicium, antequam defies. tiones perpensae, nedum familiares fame fuerint. Ipso autem op re coiivincimur, definitiones probe intellectas nonnisi Meemve is miliares fieri mirum adeo non est hominum methodi imper
852쪽
irvibus adlibros conscribendos, M. 23
in pervertendo sensu propositionum, quarum explicatio demonstrativa ratione stabiliri potest s 9H.),praecipitantiam esse adeo frequentem.
quendi tribuit is intelligere potest autorem vocibus communi testigat isti bur absque defvitione utenιem. Etenim si autor velit intelligi rorem vota vocum communium significatum receptum non immutare in inde debet, nisi idem diserte monuerit. Quamobrem qui significa r tum determinare valet, quem ipsi usus loquendi tribuit is cum m verbis autoris eas notiones jungit, quas cum iisdem ipsemet coim
jungit. Autorem adeo intelligit 3 9o3.
Dissicilior sane est interpretatio, quando autores vocibus indefini- tis, quamvis communibus utuntur, ubi non satis fixa iisdem notio confusa vulgo respondet, quam ubi terminos adhibent accurata defi
f. IID. Si qui in demonstrando, vel' positionibu determinatis simiam sua posteriori flabiliendi fuerit probe exercitatus cyprincipiorum caseu dubia in dato genere notitia instructus atque Agnificatus praedisati a 'F ti teat is in easi dubiis propositionem e beare valet. tenim qui principiorum in dato genere notitia instructus atque in de V ωροινο- monstrando peritus , is dato praedicato per significatum ejus certum investigare valet, qualis esse debeat notio subjecti, ut praedicatum istud eidem convenire pota f. 724 ). Quamobrem cum in casti dubio aut*ri non tribuendus sit sensus errone us, quamdiu commodus locum habet g. 9o7. 8 patet in hypothesi propositionis sensum a priori dijudicandi explicationem fieri posse. Idem eodem modo patet quoad alteram hypotheseos pam tem si nempe lector fuerit exercitatus in propositionibus detem minatis aposteriori stabiliendis, ut experientia obstetricante subjecto praedicatum datum conveniat.
Nil moror objicientes , quod nimis disseilis a nobis hae ratione reddatur interpretatio. Optandum enim seret, ne vulgo adeo ,
853쪽
cilia viderentur, quae ardua profecto Himellia sunt di expulsi mirum oscitantia, praeeipitantia ex orbe literario , ora valamplius in aliis perstringendis. nee iniquitati in vexandis, sed rati ac virtuti litaretur.
quinam Si quis scriptum dogmaticum continuo reatiori fila comem tinia si tum legere voluerit , ut dumata inde haurrat is Loinea gendumseri t artificiali podere debet Scriptum enim dogmaticum num Ogm orationis filo contextum lecturus singulas ac Dropositiones inde eruere ac beneficio definitionum ad suas
p species redux- - ad demonstrationem seu probationem, , tib quae ad schesia pertinent, ab iisdem secernere debet M.
Quota lectionem instituat ea fies, ut dogmata inde hauriat vel ad ulteriorem veritatis investigationem , vel ad ultim uitrutilia, consequenter propositionem nullam memoriae mandet antequam ipsi constet eam esse determinatam 3 934. , vel vi demonstrationis 3 933. , vel vi observationisi . 956. in demonstrando ac judiciis determinatis ex observationibus emcndis exercitatus esse debe Patet adeo , eum pollere desere habitu regulas Logicae ad praxia transserendi, conseque ter Logica utentes s. ia ).
Tentet, eui volupe erit, resolutionem logicam alicujus rex eo modo, quo articulum primum Principiorum philosophiae Cari non .s s. resolvimus,4 ypso facto experietur, quanta Logicae notitia instruitus esse debeat lectionem utiliter abs.luturus. . IISI.
guhu libri Quoniam in libris athematicorum S method plis abjφιe Logi mphica conscriptis nulla resolutione contextus logica opus est,ia uten uti propterea quod autor ipse singulta se invicem distinguis so.
λυρο εο nec propositiones arseriuatur nisi determinatae , demonstrati πις nes nisi consummatae aut ordinata & completa locum habere
debentis, Vo. hos obro legere plus est, quis rea nee docente nee Mente pollit, immolabrorum i mod idione Logica
854쪽
olactis ad libros conscribeudos,
Atque hine est, quod lectione elementorum Geometriae Διογvel eadem methodo ab alio traditorum intellectus acui dicatur. Quodsi quis tamen logica docente pollet, eum ad istiusmodi scriptorum leaeonem accedit is Logicam utentem artificialem sibi compara Sed de eo ex instituto paulo post dicem .
s. 82. Qui demonstration- anadisi semerm noris 33I.4 seqq. da thure adire norii is serapta dogmaticaseientifica legens demonsrarimes fa monstrario-eillime inrisit r. Etenim demonstrationem intelligit, qui vel facillime confusi agnosti ex praemissis conclusiones rite inserri, nec - sumi praemissas nisi creas. Qui demonstrationum logicam
analysiu dat non . ni S seqq. xis sermam singulorum syllogis
morum intuetur,4 praemissa singulas expendit,consequenter diastincte agnostis cereas esse praemissas & ex iis conclusiones legitime inferri omnium adeo facillime demonstrationes imtelligit.
Experientia doret quam molestum aceida tyroni pariter atque exercitatis, ubi demonstrationes ea ratione expendere didicerunt. quam ser analyssearum togiea.&inde ad inordinatas ab eadem remotas ariendere jubentur,
res reddidit, i adsequentes an seripi scientifra progredi potest insen δεν Eleuim in scripto scientifico definitiones eo ordine collocan ' so timiuir, ut eae anteriori sint loco, quarum definita ingrediuntur φήμως definitiones sequentes, ct propositiones priori loco ponuntur, quae tanquam praemussa ingrediuntur una cum definitioni bus syllogismos, ouorum concatenatione demonstratio absol
vitur , Do. qui ergo definitiones sequentes ac proposi
tiones intelligere voluerit , is familiares experiri debet defintitiones antecedentes,4 qui certus esse voluerit nullum simi in demonstrando principium, quod non in definitionum ac propositionum anteriorum numero habeatur, ei de definitiones, M mmmmis tr
855쪽
S propositiones anteriores semiliares esse debent. Quamobrem qui definitiones ac propositiones anteriores sibi familiares reddidit, is adsequentes progredi potest.
Hinc non mirum eos in lectione scriptorum scientificorum nihil proficere, qui nondum intellectis, nedum familiaribus sibi redditis anterioribus ad posteriora progrediuntur, immo anterioribus prorsus neglectis, quae medio vel postremo loco continentur evoliunt, eis in eo genere tyronum numero annumerandi. Conserenda hic sunt.
quae ea fini superi ij. 963. 964. 967. inculcata fuer
I. II84. sui . Si quis exscripto aliquosienum definitiones ae prosi .ursoriam ne sibi familiares reddidri is alia in eodem genere fugitivo ocinctione librM Mercurrens scientiam suism, e cognitionem historicam loca' tim sic σψρ istare vini. Etenim qui ex scripto aliquo scientifico defi-
ἡ 's, nitiones ac propositiones sibi miliares reddidit is aliud in
' in μ' eodem genere criptum vel fugitivo oculo percurrens emem Plo animadvertis propositionem, si qua occurrit, sibi nondum Perspectam, cumque ab Autore ex anterioribus, adeoque sibi notis, demonstretur, circa demonstrationem minime haeret f. 569. . Quam primum adeo eandem vi demonstrationis certam agnoscit 3 3680 eam memoriae mandare atque sic scientiam sitam locuplatare valet. Idem eodem modo ostenditur, ubi propositio a posteriori, vel rationibus saltem probabilibus adstruittin Enimvero dum hac ratione dijudicare valet, quaenam in unoquoque libro sngularia occurrunt, si temporis, quo prodiere, rationem habet; eodem labore in historia quoque literaria
egregie proficit 3 7840, quatenus vel ad artem inveniendi Iocupletandam usum praestat 9 785. .
Qui adeo praeclaros ae celeres in aliquo silantiarum genere progressus amant, ex libro aliquo seientifieo aut tiralis defieit, ex alio quocunque ea lege perlecto, quam nos in Listrioribus integro eapite β. ooz. seqq. tulimus, ubi in arte inveniendi probe exer- g. osia.), definitiones a propositiones sibi fain a-Diuitia i Cooste
856쪽
viribas ad libros conscribendos. e. 8a9
res reddant Malios deinde libros in eodem genere evolventes nonnisi ad ea attendant, quae in systemate suo, quod cognitionis fundamentum posuere, minime extanr atque cum principiis sibi cognitis connectant. Mae profecto ratione ipso facto experientur , quod maximo temporis, atque laboris compendio&stientiam,&historiam literariam locupletare atque evidentiam in omni cognitione sua conservare pomnia iraeterea hunc etiam experientur usum, quod compilatores a bonis autoribus dignoscant. Experta loquor daliis maxime profutura. Quod si quis more communi plurium librorum lectioni tyro adhuc vacet, is magis confunditur, quam proficir, ac magno saepe conatu temporisque dispendio parum aut nihil saltem nihil praeelari addiscit Ego sane cum in Elementis Matheseos univertae, tum in operibus Philosophiae quorum hoc opus logicum pri- mum est, eum mihi praefixi scopum, ut veritatis sitientes palmaria rerum eognitione imbuam, quo magno in posterum temporis atque laboris compendio scientum suam ex libris aliis locupletare queant.
Si quis notiones a rebus praesentitas ah alere vale vel m.-
operam dat, Limo opere in se experiasu ea, qua deinterioriho sis his mminis mutatione Ieripturasacra in medium assera ac in demon terre rari Mandosuerit versum D vertimscripturae sacrae fcmum investi m t. νυ aeratrum alias discernere valet. Qui enim a rebus praesentibus sive oculis, sive animo quo ergo etiam ea reserimus, quae dudum antiqvata studio antiquitatum nobis innotescunt , vel etiam a mutatione spirituali, quam in semetipso expeπι- ur, notiones abstrahit cis cum verbis scripturae sacrae eas toti nes jungit, quae cintentione Scripturae S. cum iisdem ungi debent 3. 971. 972.) Verum adeo sensum scriptura acrae crinere valet , 9690. Quodsi idem in demotarando uerit versatus, is diJudicare valet, quandonam notio subjectiis praedicati sibi mutuo repugnet, quando per se invicem deteri nentur, atque adeo interpretationem veram a salsa ducernere potest 3. 973 676
857쪽
unmo verum sensum non modo eruere, verum etiam ex prineupiis a nobis stabilitis demonstrare valet, eum et verum id maia non exigui momenti est in constituenda fide analogia, eondendo systemate TheoIogiae harmonis ad terminandum controversias quibus nune animi dissentientium exacerbantur.Asparet adeo, quam necessarium sit, ut interpretea scripturae atque systematum eondit res methodum scientdaeam in potestatem suam redigant, non m do Logicam, quae apidem fert Lydiu 26. seqq. sibi iambliarem reddentes, verum etiam seriptorum scientineorum attentata. Bisne Losicam mentem sibi eumparantes.
scrip μηρ striferipturae sera verum sensum eruere vise, prorsum 6ς β'q palmaria pura revelatas ura eum principiis Theologi ' ' ' ,- iuratis atque bilosopbiae moralis sibi familiares reddidit t biso, ad habita possit, is eripturam faeram explicare valec Etenim si verum sensum verborum scripturae sacrae eruere valet, in notiones iisdem ex intentione Dei jungendas inquire re potest i83. . Si demonstrandi habitu pollet ac Theologiae naturalis S philosephiae moralis principiis instructus est, pr positiones , quae in seriptura sacra occurrunt, rationi pere Digabiles demonstrare potest o 979. Si denique demo strandi habitu polletis propositiones quasdam revelatas pati marias una cum principiis aliis philosophicis sibi familiares reddidit is etiam in propositionibus pure revelatis praedic tum subjecto competere ex hujus notione deducere valis
3 98o 1 Scripturam igitur sacram in Dpothesi propositionis
presentis explicare potesti ,8i
Faeile apparet, nobis hie sermonem esse de eo, qui scripturam saςram explicat nullo alio interprete adjutus, ut inventoris munere fungatur, quodsi vero istiusmodi librorum saerorum explieati ne publice prostarent, iis deinde in usum populi erudiendi utipo sentetiam alii qes tanta virium copia minime instrum , quema
modum veritates inventas discere easque deinde alios d et valent. qui eas proprio Marte invenire minime norunt. Enimvero talia
sum demum in potestari erunt, quanta ad studia solidiora temp. stivg
858쪽
viribus ad libros conseribendos M. D
iuve revoeabitur juventus studiosi Ceterumque tenendum ess me ad explicationem scripturae sacrae non solam requirere, ut se sum ejus verum intelligamus; verum esiam ut veritatem, quantum datur, intueamur, ob matriplicem, qui inde seducidat, usuis supro
U AEET ANDE VIRIBUS IN CONRI CENDO, CONTROVERTENDO,
determinatas a io steriori denis cubeareυ alterum isse anone e experimenta illuc requisita ara erepst ιι renuis ero tests, alterum veritati a posteriori convineare ualet. Cui sis
enim a posteriori alterum conviciuirus eum eo adducere beat, ut res praesentes, quarum notio exhibetur, ver de quia bus judicatur coram intueatur, atque adeo sita rebus praesticis sermo suerit, earum veritatem in se experiaturis. 98 Papplicatis in dato quolibet casu regulis, quae ad notiones, d sintiones ac propositiones eum categorica , tum hypothetis eas a posteriori eruendas praeseribuntur in superioribus 3 669. Sseqq. , evidens utique est, quod alterum a posteriori eomi vincere queat veritatis, qui in dato casu eundem adducere valet, ut ipsemet ea experiatur, quibus notiones, demistiones, ac propositiones datae continentur, applicatis regulis he 'iusticis eidem monstrare potest, quod imisdem contineantur.
Vulgus in Reilibu satissaei huie ossicio, eliciter utens viribus,, quas Logica naturalis suppeditar, perverseoperationum mentis usu, aruditis per amiasniliari, minime conomia.. Nullum adeo du-
859쪽
83 Part.II. SemV op. III. De aestimandis
bium est, quin etiam in dissicilioribus a cognitione uigiusdem viribus dextre utantur, qui Logim artificiali docente atque utente pollent, vires a naturali expectandas ampliantes ad terminos ulteriores extendente. Absit adeo ut quis conqueratur, nos dissicilia aut prorsus impossibilia reddere, quae nunc unusquisque in potestate sua esse opinatur absque praevio studiora labore.
fAliacta μοι alterum convincere valet moa ut is, qui convinci pomi
vincere ps quod per se patet . Etenim si ex hypothesio sequitur vidi i ex B sequitur A B ex nulla alia hypothesi uuam sequi potest. Quodsi ergo B esse experiamur qu due esse debet. Quamobrem qui ostendere valet , posita hypothesi A ponit ex vicussim positora poni hypothesin Α,
atque B poni per experientiam probat is veritatem hypothsseos A evincit , consequenter alterum ejusdem convin re
valet. E. v. si quis gravitatem aeris uimit tanquam hypothesim exin. de priori deducere potest, hemispheria cuprea datae diametri ev euata adeo comprimi debere, ut nisi data vi non divellantur. Quam. obrem eum into de Gueri' facio experimento in comitiis impe. iii Ratisbonensibus, quod describitur in Experimentis novis Mame. burgiei de vaeuo spatio lib. . e. 23 S. Io . ostenderit, hemi. sphaeria nonnisi vi ista, quae calculo principiis hydrostraticis de pressione fluidorum nixo determinatur, separari posse veritatis hypo. theseos depressione aeris alios convincit istiusmodi operimenta derisiva sunt, per quae ea ponuntur, quibus positis hypothesis prunitur Utrum vero quibusdam postis hypothesis ponatur nee nonnisi demonstratione dirimi potest. Similiter Mathematici motu vertiginis Telluris eolligunt diminutionem gravitatis prope aequatorem &eam dimnutionem obser Uoni conformem probant.
Qui adeo demonstrare valet, post quantitate diminutionis ἀnata poni motum vertiouis Telluris di eandem Quantitatem ex Dj9jlias by Coosl
860쪽
υiribus in convincendo, controvertendo, etc. 833
perimento pendulorum, quibus in observando utuntur, determinari is motum vertiginis Telluris demonstrare valet. Maximi m menti est praesens theorema in dirimendis controversis physicis, utrum aliqua hypothesis sit demonstrata, an tantum in probabilium numero habeatur. Ad exempla attendenti manifestum erit, sepissime cognitionem mathematicam cum philosophica conjungendam esse, ut ad eertitudinem perveniri detur. Deproperantur judiciatu hoc genere subinde vel ab iis, qui acumine praestant& meritis in seientiam eminent unde apparet Logicae artificialis utilitas, immo in- dispensabilis necessitas.
Si quis methodo demonstrandi ae observandi, experimen quoiamaLxandi poliet is alterum probabilitatis Θpotheseos convincere, o umproba Io. Etenim si methodo demonstrandi pollet, ex hypothesi uitatis ιν data legitimorum ratiociniorum nexu continuo inde colligere ροβυς
valet, quae necessario consequuntur 3. 33i. Sseqq. u -
obrem si idem methodo observandiis experimentandi pollet ea, quae necessbrio ex data hypothesi consequuntur, experientiae conformia seu cum phaenomenis eadem esse ostendere, consequenter alterum probabilitatis hypotheseos certum redd res β. 6o8. , adeoque eundem ejusdem convincere valet 3 98a0.
Ita in astronomia tyronem eonvineimus probabilitatis systematis Copernicani, dum ex eodem a priori colligimus phaenomen motus proprii planetarum primarior δε ex collatione cum observationibus palam saeimus identitatem demonstratorum cum observatis. Atque eodem modo in physie procedimus. Hic quoque usui esse cognitionem mathematicam, supra jam II63. adstruximus Constans adeo esse debet in Physica quemadmodum rationis experientiae ita quoque cognitionis philosophicae ac mathemati eae& historie connubium.
animumque aber principiis moralibus probe imistum is auro ratem hisa