장음표시 사용
71쪽
citate, subtilitate ac ingenii solertia abutuntur creberritare: hinc tanta in ipsiis inconstantia, irresolutio superstitio , anxia circa res suturas sollicirudo, ambitio, avaritia, in Vidia, curiositas, detrectatio , mendacium, mundus in Ordinatis appetitibus, offensitonibus ac aegrimoniis repletus Ita ut non solo
jure naturali sedistiam gentium' civili tanta quasi licentia
Objicit D. Seldenus,bruta animantia proprie non obligari, ac proinde nec delinquere. Respondeo utrumque falsum esse: Obligantur enim saltem ad hoc quod jure naturali bonum&aequum est prohibentur ab co quod eodem jure malum&iniquum est. Quod autem delinquant manifeste evincit actio de pauperie tot. tit. D. Instiis quadrupes pauperiem e de qua Ulpianus in II prin D eod. in haec verba quae lex voluit: aut dari id quod nocuit id es, id animal quod noxiam commisit: aut aestimationem noxiae inerre Noxia autem est ipsum delictum Hinc in versiculo Azonis apud Accurtium, Noxia delictum es, delinquens noxa vocatur.
Qu9d autem noxia, id est, delictum actionis de pauperie
unica causa sit,non autem culpa domini animalis quod nocuit evincit d. l. I. g. itaque ii ne cum I seqq. D. eod. nec non d. l. I g. si cum ait Etsalia quadrupes aliam concitavit,ut damnum daret ejus , qua concitavit, nomine agendum est. Cum si homo concitasset, vel domini culpa interveni et actio de pauperie cestaret. d. l. I. g. sed os . D. eod. ita ut idem in pecudibus quod in hominibus obtineat ut ea quae damni occasionem dat, ipsa damnum dare videatur.l qui occidit Io. I.in hac actione expletis 1 a. s. I. se a. D. adleg. aquil Lis damnum dat. IosD. de reg.juris. Acccidit distinctio Quinti Mucii. Cum arietes et boves, inquit Ulpianus, commi ni, o alter alterum occidit:
duintus Mucius distinxit usquidem is perisset, qui aggressus
72쪽
DE vs T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 29 erat, cessaret actio si is qui nonprovocaverat, competeret actio. d. l. IA II. D. d. nec non responsium AIseni: Agas cum in tabernam equum deduceret, mulam equus olfecit, mula ea
cem ejecit se crus Agasoni fregit consulebatur, possetne cum domino mutae agi, quod ea pauperiem fecisset re pondi posse.
Quid enim contra jus naturale deliquit equus dum in transitu mulam olfaceret 8 deliquit autem mula dum calce reji-ccret. Praeterea cum animal ex naturali inclinatione totique speciei seritato communi damnum dat, actio de pauperiecessat. I. I Instit.s quadrupes pauperiem sec. ita ut tum solummodo competat, cum ex peculiari vitio' non toti speciei communi animal delinquit, illasque notitias violat quas aucto aturae cordibus illius generis animalium in ipsa creatione insculpsiit. Hisce nihil obstat quod dicitur in I.I. I. D. squadrupes pauperiem est.s s. a. Instit eod. nempe quod pauperies es damnum sine injuria facientis datum, nec enim potes animalinjuriamfecibo quod ensu caret quia appellatione injuriae non intelligitur quod contra ius naturale committitur,sed gentium' civile, arg. prin. Insit de jurenat. gent se civit. Dicitur enim animal injuriam non facere quod sensu caret, id est, sensu rectaein perfectae rationis alioquin animal sensu, id est anima sentiente carere, ac ea, quae natura communis docet, ignorare quis dicet Nihil etiam obstat canon mulier. I s. quas I. quem quia a nostris male exponitur totum refcram9 Multo,inquit Augustinus, quae accesserit ad omnesecus; ct vult ascendi ab eo, interficietis mulierem se pecus morte mo-rrantur: rei sunt diuaeritur, quomodo sit reumpecm, cum μιrrationale,nec ullo modo legis capax. o infra recor inde creden
dum si jussa interfici, quia tali sagitio contaminata, indignam
refricanifacti memoriam. Illa enim verba, uaeritur quomodos treumpecus sec. non de reatu pecoris simpliciter, sed de reatu 3 pecori,
73쪽
pecoris simili et in quo constituta est mulier, intelligi debent. Nam cum eodem genere supplici pecus affici, quo mulierem
dixerat,quaeri recte poterat, quo jure cum mulier contra jus naturale, gentium: civile, deliquerit pecus vero contra lus entium vel civile nullo modo utpote quo neutro obstrictum est contra jus autem naturales, tantum ex parte' quia quodammodo innocens, mulieris nequitia & flagitio un- taxat contaminatum est. Eodem modo intelligendus D.Tho mas I. a.quaest nos .art. .adis r. nam loquitur de animalibus
quae vel contrarius naturale absolute mimpliciter non peccaverant , vel si peccaverant,di tamen non propter propriam sitam culpam occidi dicantur, ea intelligitur culpa, quae praecipue contra jus gentium & civile committitur. Porro bruta animantia delinquere ex iis quoque intelligi quae jam dicturus sum, potest. Objicit D. Seldenus quod nullae in bruta ius naturale ViΟ-lantia constitutae sunt poenae, sine quibus tamen ius proprie dictum concipi nequit Priusquam ad hanc objectionem respondeam,dico delicta brutorum animantium,utpote a societate hominum remotorum, raro ad notitiam hominum pervenire: in iis vindicandis nullam iudicii formam, utpote quae a jure gentium vel civili e tiervari praeterea vix admittendum csse, ut delicta brutorum ad cognitionem jurisdictionem hominum pertineant utpote qui ipsi inter omnia animantia difficillime intra naturae limites consistunt bruta enim non solum non tanguntur cupiditatibus non naturalibus, superfluis kartillatalibus,quae omnino vitiosae sunt & infinitae,licuti homines, qui saepe iis inextricabiliter irretiti sunt sed etiam in naturalibus, Veluti edendo bibendo coeundo longe retentiora' moderatiora sunt unde etiam prosipera valetudo sortior constantior in ipsis est quam in hominibus. Si
74쪽
D Ius T. ROMAN LEGUM, Lib. I. Itamen bruta tui respondere incipiam ex peculiari quodam vitio dc non toti speciei communi damnum aliquod hominibus dederint vel cum deliquere, societatis humanae intersit in publicum ipsa proserri, cognitioin animadversio ad homines spectabunt, qui casa brutis poenas exigent, quas delicto suo promeruere Prosero actionem de pauperie, quae quidem ex parte ejus qui eam instituit,resarcitoria damni dati est, ita
persecutoria re, at ex parte ejus adversus quem intentatur,
poenalis non quod ipse deliquerit ulliusve culpae reus sit, scd quod pecus quod deliquit, neque resarcire damnum quod dedit possit, nihil enim proprii habethneque se ei cui nocuit
dedere, cum in alterius dominio sit alterutrum tamen fieri intersit eius cui damnum datum cst. Eodem plane modo quo noxalis actio propter delictum servi adversus dominum citis
movetur tollit. D. ct sit de noxat action. cuin tamen nemo
facile dixerit servum non deliquisse,nec ad poenam obligatum esse. LI.D. opris I ii de noxa action. Quare a ratione iuris alienum est quod ait D. Seldenus, non ob delictum animalis
vel sui poenam, perinde ac si jus aliquod ipsum violasset, sed incestimationem noxae ac compensationem damni illati actionem de pauperie comparatam esse. d. bb., cap. s. Si enim hoc verum sit, cur non datur actio de pauperie adversus diminum,cujus animale genitali octoti suae speciei communi feritate damnum dedit' l. I. g. S. I . g. r. Insit squadrupes pauperiem G. Cur decernitur adversus dominum in cujus potestate est animal, cum ob pauperiem agitur, mon cum in cujus potestate suit, cum damnum darci L cum e iam. Io. D. de noxa actio Cur si homo sariosius alicui damnum dederit, non decernitur actio illius damni resarcitoria rarg. l.
Divinis . D de Usscio Iraesidis Hoc quidem admitto , quod si servus surtum commilit, dominus noxali actione conventus
75쪽
3 IAC MAESTERTII, I. C. debeat non solum damnum furto datum resarcire,sed insupet duplum vel quadruplum inserre, aut servum noxae dedere. r. in e D. de noxa action. Si vero pecus ex singulari vitio damnum dederit, liberetur dominus illud reparando vel animal noxae dedendo prin Insus quadrupespauperiem oc. At hoc non provenit ex eo quod animal non deliquit, poenamve nullam promeruit, saltem a domino pro ipso pecore quod nihil proprii habet luendam, ni malit noxae dedere: sed quod magis servus deliquit quam pecus hoc enim contra ius naturale tantum, at ille contra jus gentium dc civile commisit. Idem arguit ipsa noxae deditio', in hunc duntaxat effectum cxcogitata, ut cum dominus quasi pro pecore pecuniariam poenam praestare non vult, cute luat, aliove modo satisfaciat, quod nec ipsum nec alius pro eo in aere habet arg. l. r. I. ult. D. deparnis l. qui ades s. D. deincendio ruina se. Quod si animal proprio suo domino nocuerit, cessat quidem actio de pauperie, uti omnis alia, non tamen propterea immune a delicto vel poena est, cum utriusque nomine domino suo obstringatur, qui proinde jure suo in illud animadvertere pro ratione commissi delicti potest eodem plane modo quo liberi, qui parentibus,vel servi dominis suis damnum dederunt,aliove modo adversus ipsos deliquerunt, emendari ac puniri solent.tot tis Coaede emendat ervorum.=tot.tit Cod de emendat.
propinquor.Praeterea huc spectat ex lege Mosaica lapidatio bovis qui hominem interemit,EA- a I. versa S intersectio pecoris quod nefanda libidine cum homine commixtum fuit, Levit. o. vers S. Quo ctiam illi Iudices respexere, qui porcum, quae puerum deVOraverat, laqueo mulctarunt. HoPapae quaest. 3δ. Rebussus ad Constitutiones regias,gloss. 3. num. θ. Qui canes ultimo supplicio publice affici jussere ob hominem religiosum decerptum. ornacius ad I Dsiquadrupes pauperiem
76쪽
DE Ius T. ROMANALEGUM, LU. I. 33 pauperiemfecisse dicat.Nec non illi qui equas,vaccas vel capras ob nefandam venerem una cum correis hominibus igne absumunt aliove modo puniunt Ranchinus ad quaesionem a I. idonis papae. Iulius Clarus,sentent Isin quaes.sp. n. δ. Qi d& apudAthenienses ex legeDraconis in uia fuit.Budaeus in aut facta.I.eventus.D.depoenis quemadmodum: apud Africanos. Plinius lib. I. cap. Lo. in republica sua observari voluit Plato lib. p. de Mibus. Si dicas has poenas irrogari, ne quid hominis caussa, denuo ab illis animalibus parile fieret relpondeo hanc exceptionem in quovis scelerato,qui propter delicta sua punitur, ctiam obtinere ac proinde delictum: poenam magis includere quam excludere Imo,quod in genere poenarum summum est, mortem scilicet, irrogare Dices lcge Mosaica ideo, pecora interfici jussa, quia tali flagitio contaminata refricantiam memoriam, c. mirer I s.quaest. I. Vel in poenam dominorum, qui talia animalia non custodierant ab ejusmodi peccatis. D. Thomas I. a. quaest ros. an. a. ad II. Vel in detestationem peccati, & ne ex eorum aspectu aliquis horror hominibbus incuteretur. D. Thomasae De Respondeo has rationes optimas esse , cum quaestio movetur de animalibus hominis duntaxat nequitia contaminatis, adeoque ex parte innocentibus: vel cum de delictis quaeritur paribus illis quae homines committunt, qui contra jus gentium & civile peccant, bruta autem contra jus naturale tantum: Imo primam ii tertiam rationem in quovis homine scelerato etiam obtinere ac proinde bruta a delictis vel poenis non eximeres: In omnem eventum hanc superesse dissicultatem quid ex lege Mosaica dicendum: Si pecus ex peculiari ion toti suae speciei communi malitia hominem intersccerit, cum nihil domino ejus imputari possit, ac sorte a gnaro commissi delicti domino bona fide in tertium pariter commissi delicti ignarum trant latum
77쪽
latum fuerit, possitque pecus illud non solum extra omnium Oculos sed etiam omnem occasionem denuo parile facendi haberi ac custodiri An manifesta constitutio Genestos p .verss. Exodi a I. ers. S. esseq. nec non ratio ejus, quae in eo solo possita est, quod homo ad imaginem Dei conditus est, Genesse verssi cessabunt 3 Porro quod si brutum non quident hominibus sed aliis animalibus ex singulari quadam malitia nocuit, aliove quolibet modo deliquit, an non dici poteritiis animalibus, quibus obsuit, poenas debere quemadmodum
de sucis ac suribus qui pabula consumunt,a ceteris enecari solitis scribit Aristoteles Hisor animal. p. cap o. vel saltem naturae ipsius auctori ac conservatori tanquam supremo omnium animantium rectori moderatori ut omni cassi ubi
delictum est etiam poena sit, quae nihil aliud est quam noxae Vindicta l. III. n. prin D. de verb- Agni malum passionis pro malo actionis. Atque hoc modo ad debitum finem omnia deducantur nullius malitia obstantes Quod D. Seldenus ait actus ac propensiones brutorum: veluti maris atque Deminae conjunctionem, liberorum procreationem & educationem, non magis vere jura esse, quam arborum ac fruticum aliorum-ve corporum naturalium actiones ac motus naturales haud bene intelligo: cum, quia
actus illi proprie ipsum jus naturale non dicantur, sed illud, quod actus illos ad conservationem singularum specierum institui jubet ac praecipit: Ita enim post Ulpianum in L I. g. pen.Dde Iustitiae jure Iustinianus itu naturale,inquit,s quod
natura omnia animalia docuit,& post pauca, hinc scendit maris atqueseminae conjunctio sec tandem, videmin etenim cetera quoque animalia siusjuruperitia censeri Id est nobis admirationi esse ex eo, quod facere ea Videamus quae natura dictat&praecipit. Tum quia inter actiones brutorum ac naturales
78쪽
DEI Us T. Mo M A N LEGUM, Lis L sturales arborum ac fruticum aliorumve similium corporum motiones maxima sit disserentia. Quare ipse D. Seldenus brutis appetitum ac propensionem, quae Voluntatis plane instar satis agit, tribuit d. lib. . cap. . quam procul-dubio arboribus aliisque similibus naturalibus corporibus non con, cedit. Praeterea habent bruta cordibus suis ab auctore naturae insculptas certas noticias secundum quas agunt,4 contra
quas ex peculiari quadam malitia subinde delinquunt quare etiam quod jure naturali licitum est, distinguunt ab illicito: quod eodem jure bonum est, ab eo quod malum. Objiciunt, quod bruta animantia non distinguant honestum a turpi. Respondeo, distinctionem illam ad jus gentium& civile pertinere, non autem ad jus naturale cum quia societatem vitaeque communionem praesupponit, tum quia maxima est in actionibus naturalibus & licitis brutorum libertas praeterea distinctionem illam ad jus directe non reserri, quia non omne quod licet honestum est.l. non omne IM . inprin D. de reg. juris. Ioneste quaedam accipiantur,intiae tamen jure non petuntur. I. I. g.proinde l. e. D. de extraordinariis cognition. Objiciunt Isidori&Gratiani auctoritatem, qui in c. 7. H- sina. I.dicunt Ius naturale commune es omnium nationum se. Respondeo, illos non tam definire jus naturale, quam ea proponere quae inter omnes omnino populos ex instinctu magis naturae quam constitutione aliqua observantur. Quia si jus naturale, prout a jure gentium: civili distinguitur, definire voluissent inon ad jus naturale depositae rei, vel commendatae pecuniae restitutionem,item liberorum successionem retuli
sent sed gentium vel civile. Objiciunt post Laur. Vallam lib. . elegant cap- δ.quod e Xjuris naturalis lustinianaea desinitione sequatur,quod appetere a cibum
79쪽
cibum totum etiam sit juris naturalis. Respondeo, hoc absurdum nonisse: ex jure enim naturali descendit appetitus sui conservandi ad debitum finem perveniendi, ut supra dictum:Neque semel contigit ut non tantum homines sed etiam bruta adversus hoc juris naturalis praeceptum peccarent,& a cibo ac potu sponte abstinerent, ibique tali modo interitum procurarent. Hircanus Rcgis Lysiimachi canis mortuo domino,neque a lecto ejus Velli,neque ut cibum vel potum sumeret induci potuit: sed cum cadaver rogo impositum incensusque ignis csset, concitato cursu sese in eum conjecit, ut quem
vivum comitari solebat, eundem mortuum non desereret.
Tantundem Pyrrhi cujusdam canis secit Elephas cum inconsulto calore rectorem suum interfecisset, summo animi moerore&poenitentia ductus ab esu potuque abstinuit, de seipso ultimum supplicium in poenam admissi criminis sumens.Videmus etiam annosas seras in nostram potestatem redactas a cibo potuque ctiam ultro oblatis prorsus abstinere, donec moriantur: Econverso plurima animalia catulos suos negligere,vel quod turpius, devorare; quod solemne selibus, onagris: aliis animalibus, ut mares catulis insidientur, habetur.
Objicies, quod erga Deum religio it parentibus pareamus eosdemque revereamur, juris naturalis sit, tamen definitione praemissa non comprehendantur. Done I .com. . mistom. in .jus autem. Instit. dejure nat gent se civit. Respondeo haec juris gentium csse, i. a. D. dejustitia se jure Nam ex recto rationis usu variisque rerum argumentis hominibus duntaxat innotuit Deum aliquem esse, cumque colendum atque amandum ,Cicero bb. .de legibus.Seneca Epis. I . Quod idem de obedientia quam parentibus, patriae, adeoque omnibus magistratibus debemus, dicendum cst. d. l. a. D. de Iustitia se . Nisi per jus naturale illud intelligatur quod naturalis ratio
80쪽
DE Us T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 3 tio inter omnes homines constituit: sed eo sensu unuminidem est cum iure gentium I singulorum I. I. vendita I.
Instit. derer. divis. l. I. in prin. D. de acquis rer domin. I. Omnes s. D. dejustitia sjure l. I. D. de novationibus. l. naturales Io.
de ejussoribus i. cum amplius o. g. is natura . D. de reg-juris. Objicies, jus artem esse boni aequi, in eprin. D. de justita sejure omnem autem artem; rationem postulare. Respondeo ex eo duntaxat sequi juris artem in bruta non cadere.pro ea enim jus in ael. I. in eprin. D.de justitia es jure ponitur non autem pro coquo dici natura vel constitutio aliqua jubet, uti hic Objicies, quod jus a Iustitia appellatum sit. d. l. I. in prin. D. de Iustilaojure iustitia autem in bruta proprie non cadat. Respondeo denominationem illam ab excellentioriri ne petitam esse excellentiorem autem juris finem in homine quam brutis spectari. Nam uentium & civilis uris homo quoque capax est, brutum autem non. Objicies, quod in I. uis Instit de iurenat. gent o civit. I. a. D. de tu hominum, omne jus gratia perlbnarum constitutum esse dicatur. Respondeo quodd ipsum jus naturale, si non tantum , saltem principaliter gratia personarum constitutum sit, cum ipsa bruta Deus propteri mines formavit. Porro hanc juris naturalis definitionem amplexi atque tati licet diversis fundamcntis, sunt ReVarduci. I. var. I. Greg. Ope V animad cap. a. Alb Gentilis M. f. epist.