장음표시 사용
341쪽
suat proferendς,quod nomalii inepte perpetuo faciunt
quos Gal. aliquando irrisit seeundo de different. pul. cap. 3. 4.de different. puli. cap ς qui ne olus quidem ciuria definitionem empturi essent. sed tunc duntaxat, quando non Onines rem propos tam assequuntur, aut quis uel malitiose, uel impudenter praeter item homi num acceptionem, nominum fgnificationem peruerurit. Ita ex altera parte Gai. quarto de disserent. pu L suum cap. h. scribit illos quam maxime errare, qui nisque in re ignota, uel ancipiti nominis definitionem
prς termittunt , lolam essentialem definitionem prose runt, ac propter huiusmodi ignorantiam temere pronuntiare, qui eq iid stulte illis in mentem uenit. A quo quidem errare quomodo uulgus definitorum nolis rum se tueatur, ipsi uiderint. Iam ueros ex eo Gal. prςceptis illa omnia uelimus premitteren examinare in Meuitque ad alteram essentialem definitionem pul- Ius forent, necessaria, longissima opus esset disputarione a
Itaque nobis propositum est circa illa tantum uersa Ti,& quidem quam breuissime fieri potest, qus ad no- im institutum satis esse possunt. Cfierum illud commode mihi uideor facere posse,postquam Gai hoc traetando argumento nobis Omnem leuauit laborem, si illius essentialem definitionem accipiamus,interprete mur, illumemus, & quadam ueluti paraphrati omni hus manifestum reddamus. ii quam igitur Gal.plurimas veterum meditorum pulsus d. 15 uia nes recenia suisset,reprehendisset, confitiasset, tandem haec habet, quarto 41e different. Puli. cap. I. Nos autem dicamus, pullum esse actionem peculiarem, praecipue eo dis,' i de arteriarum, quae distenso ne δε comtacitone mo centur a facultate vitali, quo nati ut caloris mediocri te retineantur,atque in cerebro spiritus animalis ge meretur. Ae sanes quis consideret omnes conditiones probae definitionis de quibus Arist. s. Top. dissule , Physter.Σ . praecipua stat,ut definitio sit pio priaci eis vinitiadeo vicum eo conuertatur,vitia hil in definisio.
ne des ε,aua supersti vi definitio tollat omnes uisseu uetates , quae de re habentur, is facile fatebatur hanc Gal. Aes uitionem pulsus omnibus numeras fuisse an lotu. tam . Sed nos fingula persequam ut , Pulius esi actio. Ex praeeeptis Di Leetaeis,haec definitio constat ex generi,& differentia. Itaque actio ess genus. Nihil autem refert, sue insonem, sue mononem, vel motum dicas. Quae deinde sequuntur,omma differen trae lum. Aelio res corporis sunt in primis duplices. Alix sunt omni Mi partibus, Sisti eorpori communes, alimentiata
radii nitelentici in tim expulso. Aliae sunt unus, vel ulterius patris promim,viso oculorum,auditio aurium ambulatio emitum. Ergo pulsus est aetio non commuianis, sed propria in peculiaris , praecipue cordis,deinde
arteriarum . Interpretes vertunt materiale, quae sorte melius vertuntur; Prin cordis,secnndo arteriarum.
Namqne arteris non sua sponte, sed ratenus mouen eur,& huiusmodi eduntiationem, quatenus haec nam Bendi vis in facultas a corde, cui natura inget ita, at Que insta est, eum illis communicatur. Quae disten. mone,& contraetione mouentur a facultate vitali. Quadoquidem naturale omne, quod mouetur,ab alio ni
Netur, quod Arist. luculanter demonstiat is principiolata ν. P.M. speciatim veto rerum,quae positae sunt in generatione. Definitio comple ciens caulam emcie tem p ima censenda est, quod itidem Gal. docet quarto, dedisserent pul. eap. s. summa cum ratione in desim rione pulsus, quem certum est , scuti ceteros omnes motus duntaxat in fieri suam essentiam obtinere. Cau.
De sciens a Gai posta esst illa vero est apud Gas .facultas vitalis , in qua sententia ego quidem libenter aequiesco, qui nolo de hae re uatias Philosophorum,&NHIcorum,maxime vero Arist. opinionem afferre,de quibus mentionem faeit Gal. eum aliis locis, tum ma . xime in ptimo de Causis pulsuum tap. x. cum alii naturum calorem, alai spiritum sin qua senientia vide iursuisse Arist. lib. de respiratione, si modo hie liber est
Arist δ alii conssi tution alii proprietatem temperamenti,alii neruolam structuram corporis, alii qualitatem nullo nomine prsditam contendant e scientem
causam pullus esse. M quidem huiusmodi subtilior di
sputatio aliena est a meo instituto, nee ad eognitionem pulsus videtur quicquam conferre. Quod squisu urum eupiat adhuc, quidnam Ges.sii facilitas uitalis,cognoscere, ille ad hoc respondet apertus me primo de Piaesagiis ex Pulsi. cap. primo, e simpl. medicamentisA. primo. vitalem facultatem nil aliud esse, quam
commodum cordis temperamentum , quod propterea affirmat, quoties bene, in male temperatum est,eat nus suum munus obire, pulsusque modo languidiores, modo robulliores eis cere. Itaque arteriae ix uentur a iacultate vitali, sed quomodo mouentur Galenus reis spondo,dila atione, & contractione, quos Grici τολὰν .5 - ων ocan ,quem quidem duplicum m tum ariet a una actionem esse Gal. doce im confirmat lib.de usu I uls.cap.ε aduersus nonnullos,qui conte debant, unam tantummodo systolem esse propriam arteriarum acti nem,diastolem uero tuniearum apiarum tu naturalem partem distantiam spontaneum esse redi. tu Di, De quibus quidem duobus motibus,plurimisque difficultatibus.qua passim a ueteribus δε recent Orthus medicis agitantur ι Cum ego nolim hoc tempore longius agere,illud unum a tumori hus sciendum eis, ari rias una cum corde eadem plane ratione, eodemque temporis momento, tum constringi, tum dilatari, per coniis citonem,&contractionem totas expelli,quaecunque suliginoia excrementa ea coctioneam verius ea stione humorum in toto ante contracia sunt, per sublationem, di dilatationem frigidiorem aetem in cor, a que ad penitiores eorporis partes trahi c deserti: Onatiui caloris mediocritas retineatur, atque in celebro spiratus animalis moeretur. Certissimum i que in Ga leni doctritia rapti latus mum est, acitones nos ti corporis propterea suisse a natura constitutas ex quo illegeno ale tradit praeceptum I. de usu partium cap. xo. ut post ea plicationem actionis cuiusque partis, per mismo illius utilitates debeant explicari. Igitur iure GaLpoli explicationem actionis eordis, S atteriarum p uremo in sua definitione utilitatem affert. Hae vero est duplex altera,ut congruens natiui caloris modera tio δε temperario conseruetur. Altera, ut emetit a commodatum pabulum subministretur, ea quo spiritus animalis continentur generatarac foueri posset. v pautem iuniores hane duplicem pulsus utilitarem intes. lagant, quoci ad primam pertinet ciendum est innatum huiusmodi calorem in perpetuo opere,ac motu contianue vrasarn Cum ille de sententia Hippocratiommum naturalium operum auctor ammae subvantia, aut salis rem anime principium , di necessarium instrumenium miliat, illius principium, sontem , ac focum in corde consistere,a quo deinceps in totum corpus, S sngulas corporis partes diffundi ratque hinc fieri,ut in corde praeesteris omnibus partibus nostri corporis insignis perpetuo caliditas contineatur, quam propterea GaI. atuenti flammat aliquando assimilare consueuit,ut diruisse in publicis lectionibus diximus. Cum huiusmo di igitur insgnis talor non alito, ac flammς duplici
potissimum ratione possit marcescere, ac corIumpi,
altera s pister modum augeatur, alicta s nimia fuli
num copia obruatra, utrique periculo prouida n aura mirabiliter prospexit, nempe , respiratione , &punu . Quandoquidem S Thorax, di arteris dum dialaianturiaerem attrahunt frigidiorem , quo nativus c lor in congrua moderatione conseruatur. Dum conias tinguntur eam Iuni fuligines, qus retenis liberam
caloris perspirationem, di uenulationem potuissen impedite. Ex quo iure Gai. docet uniuscuiusque pulsus, Ae respirationibus eosdem usus fuisse a natura n stitulos. Quod uero ad alteram pertinet utilitatem, Ijs praeternariss, qua generatim de spiritibus speei lim
342쪽
de spiritu animali a Philolaphis,& medicis disputam qui medici modo se habet,& mouetur. Dissensione ditur, in primis vero a Nouatore Argentet in aduersus contractione,quoniam motus pullus non est simpl. x . Gal. lib. de somno,& vigilia, nec non in Comment. 1ed ex duobus oppositis molibus constat, ut duae num Artis medi .illud unum mihi, & meo inuituto cem que inter nos ponantur quietes necessarium es , alterasto satis in praesentia , spiritum animalem in terebro post dilatationem,priusquam arteria contrahatur,quae tamquam in piopria sede residete, quod millies a Gal. exterior,& superna dici potest. Altera post contractis . traditum est , hoc nomen animalis sortitum fuisse, nem priusquam arteria dilatetur, quam internam, di
non quod substantia animae sit, sed quod proprium fit inseriorem licet appellare: quandoquidem natura num
eius ibi hahirantis in striamentum,quo sensus,& motus quam alterum motum aggreditur, antequam perficiae in uniuersas corporis partes trant mittitur a.de Placitu priorem, atque ut Philosophi verbis utamur 8. Phys. Hi po octat & Plat. cap. 3. Et quibus facile es cuique Ier. ε . N Ea. Omne,quod mouetur in contrario quam intelligere, quomodo pulsus naturalem cordis tem- scit. Quamobrem ex huiusmodi quiete,vel ex tempore
periena conseruando , illique congruam naturam quietis,quae nihil aliud est,quam immobilitas, seu priua generarionis viralis spiritus lubministrando, id quo- tici motus,aliae tres se prodeunt pulsus differentiae.Putaque posset prastare,ut spiritus animalis in cerebro ge- sus alius ercter,alius rarus, alius mediocris. pulsus cieneretur. Atque hactenus de essentia pulsus ex GaI. ber definitore Galeno lih.de Pulsad Tyronesca. 4. G. definitione, quam seu ti supra diximus, certum cuia cum tempus quietis breue,& modicum est. Pulsus ra que esse potest a habere omnes conditiones probae do rus,cui tempus quietis longum,& amplius est indi finitionis, atque Omnibus suis partibus perfectam, & eris est, qui inter virumque medium modum obii aeta solutam fuisse. Namque ut eaetera omnia pr tera Verum in hac differentia dubium est, cum duplex simittamus , hac definitione facile tolluntur omnes quies,interna,& exierna, virum ex altera latum a ex controuersa, quaecunque deessentia, & generatione utraque pulsus crebritas &grauitas acci paedast,quod pulsus potest asserri, ex. gr. nonnulli pulsum definis quidem dubium ex eo videtur potissimum originem hant motum arteriarum: nonnulli contendebant male habuisse, quod nonnulli contendant, solamarinia dia pulsum per eoidis diarietiarum motum definiri,quod latationem , minime vero contractionem sentiri ali plurimi sint motus, quibus huiusmodi partes prae- De qua controuersa cum ego nolim longius agere, si
dii ae sunt. Alii existimant, arterias per se ipsas rem quis vestrum cupiat plura intelligere, is videat Valetaueri, alii pulsum definiebant motum non solum coria sum coatr. lib I. qua inter caeteros eam tractat dis dis, & arteriarum, sed etiam membranarum cerebra, . se. Gal. quidem tradens ationem, di modum cogn
vel ipsius terebit, vel viri usque. Alii alias de hae re frendi hane duplicem quietem in pulsu. seeundo, decoritationes inanes comenti sunt, de quibus Gal. dignoti e pulsuum cap. vlt.docet, externam quidem diffuse sermonem habet lata vi de disserent. puls. quietem, quae est inter finem dilatationis, S princi quae quidem Omnes dissicultates iacile dissolvit ut, si pium contractionis facile percipis intertiam ueth, quae cum Gil.dieamus , pulsum esse actionem propriam,& est inter finem e tractionis, di principium dilatatim peculiarem , primo quidem cordia, secundo arteriaia nis, non fine magnaiadustria, & labore deprehendirum , qui sit Ole ,& diastole, da latatione, & contra posse,qui in summa ita statui immode dis . pulsuumetione mouetur a facultate vitali tum propter conseia cap. S g. apud illos, qui affirmani solam dilatatio
nationem mediocritatis,ac temperantis caloris innati, nem sentiri , crebritatem , ti raritatem ex una quiete eum propter generationem spiritus animalia in α- externa ac toto eo tempore, viam teruallo,quod interrebro . motum omnem dilatationis,& contractionis interem
dat,accipiendum esse, apud eos Io, qui profitentur C A P v T II. is non minus contractionem, quam alatationem sen- . tire, crebritatem, di raritatem ex utraque quiete essem disserentiis pulsuam. i aque sueta una, sue utraque quiete velamus h iusmodi pulsus dicitentiam colligere, si arteria diu. T Ractaturus differentias pulsuum , id primum tius fit metur ,&quiescat in ultimo loco, an quem diu
vos se ite velim, hanc partem non solum in tota latatione, vel contrae sone ingressa est,antequam est auciplina depulsbus , sed forte etiam in tota arte me. tum continuum motum aggrediatur pulsus rarus, stidira longe disseilem esse, ut vel ipse Galenus fateatur autem breuiori tempore firmetur,quiescat,pulsus er se non potuisse omnes pulsus differentias perficie, at ber dicedus est. sed letiquas dissi etias pei sequamur. que integre percipere, & intelligere. Ego vero naia Quoniam artei ia,qine distenditur,scut reliqua omnia hor huiusmodi tractationem,& planiorem, quatenus corpora, triplicem habet dimensionem , longitudi seri poterit reddere, qui statui non omnes pulsuum nem, latitudinem, S profunditatem, 't differentiae diffsentias vobis explicare, quod a Galeno accurate. quoque ex quantitate huius distensiouie eliciantur, di difflae traditae fini,sed eas tantum qu mihi videm necesurium est. Quoctia vero omnis quantitas in muctur maioris momenti,utiliores,di ad vestram institutio titudinem innumerabilem secari. potest, quod a Gildem magis pertinere. Caeterum ea pracepto Gil pria traditum est in Phratibus cap. so ut omnem consus uro mei. 3 & s . qui nos docet species,& disserentias re nem fugiamus,nobis satis fuerit eum Ga L huiusmodi rum,m earum definitionibus colligere, ea deis nitione quantitatem data tionis arteriae ad tria capita referia pulsus iam satis explitata, conabimur pulsus differenia re, ut una si moderata, utrinque sat duo extrema , ias inuestigare,hoc modo. Pulsus est motus cordis,& alterum quod mediocritatem excedat, alietu quod a arteriarum Cum igitur Philolophus doceat omnem med oeritate deficiat, quod s quis adhue uelit si
motum fieri de loco in locum,id quod potes fieri, vel gula capita in alias differentias diuidere, quatenus dia
eriter,uel tarde, vel mediocriter, hinc primae pulsus iaratio magis, uel minus racedit, aut recedit a me differentiae nobis sese offerunt a qualitate inoius. Puu dioeritate , id cuique licet, neque a Gal. quandoquesus alius velox est lius tardus alius mediocris. Pulsus prs termissum ess secundo de differentiis pulluum cap. velox ille est, qui arteria modica, Aebreui tempore de Itaque pulsus dilatatio alia excellens, alia medim loco in locum mouetur, ac mutatur, suumque perficii ciis, alia deficiens. Cum autem haec ipia dilaratio, uel motum.Contra pulsus tardus ille est.qui multo e lon in singulis tribus dimensonthus separatim longumgo tempore mouetur,de loco in locum mutatur,suum dine, latitudine, profunditate, uel in omnibus Gque opus issoluit. Ad quem modum dicamus, equum mul generatim, di coniunctim fieri possit, hinc plute Eeleriter,uel tarde re ouerimul exiguo,vel longo tempo colliguntur pulsus differentis. Namque primo si ariare uer conscii .Pulsus moderatua autem mediocris est. terra supra medi Illatem excedat,ac p. n. augeatur Ialongiis
343쪽
longitudine, Pulsus Iontius, in latitudine pulsus latus,
in profunditate pulsus altus est diem dus . Si euti eon
era, si arteria infra mediocritatem excedar,ac prae et naturam minuatur, in longitudine pulsus breuis, in latii
dine angustus, in profunditate humilis appellabitur.
Quod si arteria in singulis dimensonibus media quadam ratione dilatetur, ut nihilque excidat, nihil defiaeiat, iam dirimus hunc pulsum esse mediocrem . De inde vero si atteatae dilatationem eonfideremus, non separatim secundum singulas, sed coniunctim latum omnes dimensones, hinc aliae rursus consurgunt pulsus differentiae, quae itidem modo posta ratione possunt distahui. Namque si arteriae dilatatio fimul in omnibus dimensionibus loqvndine,lautu diue, orosundi rate,medium quendam modum retineat, pullus moderatus temperatus qeahilist si modum excedat,pulsus magnus, i deficiat, pni sua paruus dicendus in . . niam omnium puls um definitio apud Gai. es huius modi. Pulsus magnus est longus,latus altus,vel qui in omnibus tribus dimensionibus mediocritatem racmdit. Pulsus paruus est breuis,angustus,humilis , vel qui
in omni hus dimen nibus imminutus est. Pullus mo deratus est. qui secundum Omnes dimens es medio critatem seruat. Non ignoro, nonnullos ecentiores has disserentias acet pete non solum ex dilatationis
quantitatessed etiam contractionis arteri inin qua itidε tres dimensiones videntur posse animaduerti,& in proprias differentias referri. Ego vero sicut in cς teris omni husia hac quoque in re volui Galeni doctrinam atque exemplum imitars,qui seri vis ad Tyrones,quod itidε
nos facimus, unam dilatationis quantitatem confideis ratas, de pias ad Tyrones cap. 1. atque ex ea tantum
differentias colligit, quod ut puto, arteriae eo actio aeon ita facile,& proprie ficuti dilatatio percipi,& d prehendi posse, ut lupra diximus. Uerum hoc loeo minime praetermittendum est necessarium quoddam Galeni praeceptum,quod & ad eas,quae hactenus traditae sunt,& ad caeteras omnes pulsuum d. fferentias generaliter pertinet,nimirum, Pallam moderatum.& euuque, naturalem a me omnia esse animaduertendum,
atque ad illum, tamquam ad Lydium lapidem omnes
arteriatum excessus,de defeetus,er quibus tot resutiant differentiae perpetuo referendas esse , qui scribit ad hune modum lecundo de dignotione pulsuum cap. x. ad finem , ubi optimam constitutionem inuenerimus corporis nostii, primo animaduertendum est, qui eius snt pullus,neque obiter,uel negligenter, sed in eo si is hominem accipiamus, ubi suum proprium motum pulsus a nulla externa causa immutati retineant. M fiet si non in longo otio st ver latus, nee recens exercitatus,nec vero etiam diu ieiunaverit,vel multum comederit ι Aer praeterea fit optime temperatus, ipse que egerliber fit ab omnibus animi affectibus, & tranquilinuinam mentem habeat. Postea inuisigandae sunt eorporis vitiolat constitutiones, tumque primo eadem recensebis differentias,deinde quos in illis excessus repererisatque defectus, hos ad moderatam, atque optumam conflatutionem conferes. Haec Gal. Quae consulto hie volui transcribere, quod ad totam intelligentiam pulsuum snt maxime accommodata. Hactenus traiaditae sunt disserentiae ex mom arteriae, in quo certum
totam ipsus substantiam , seu essentiam consis
Itaque id restat, vi ad alias differentias transeamus, quae accipiuntur ea accidentibus, quae huiusmodi artanae motionem necessario consequuntur, qualia praecume sunt mollities,& duritiesqMollities enim di durities, ut Gal. inquat in lib. de optima secta ah Τhra eap.3 .di lib.s statim una eum motu arteriae percipiuniatur, tum minime ad motum pertinent, scuti supera res divi rentiae , quandoquidem corpus molle , & d mm. ut si tale, motum non requirit,eum per se etiam fine motu tactui facile Murrat. Notai Gati primo de
ΔΗ. Uium cap. e. huiusmodi pulsuum differentiam
a plerisque medicis maxime lun oribus .pulsum plen u,
vacuum di interutrumque medium dici consueuisse, a se ipso autem pulsum mollem ururn, Se moderatum appellari, in qua Gal. significatione, Se appellatione equidem cenim esse acquiescendum. Itaque pulsus alius mollis,alius durus,aliud teperatus. Molle inquit Philosophus 1. de ortu fle inter itu rex. I. adhlim clua reducitur,& In seipsum facile cedit. Durum conira, adsiccum refertur nequeeedi in Ie ipsum. Itaque pulsus est molli 1, quia arter a quomodo humidior laxior, S carnosior, angenti manui occurrit,ac facile cedit. Ilii Lsus autem est durus,quoniam arteria siccior, densortiferagidtot instar comi percipitur,nec facile cedit. Pulius temperatus est, qui nter utrumque mollitiem, se du sitiem medio modo se habet. Polt haec indi finitione
pullus uerant verba a facultate vitali J Ex qua particula alia demum propria pulsus differentia conlurgit. Cum enim operatio prodiens ra huiusmodi facultate, vel valenter vel debiliter, vel medio q mclim modo fieri possit, hinc tres e singunt pulsus datarent: ς. Pullus
alius vehemens est, allus debilis, alius i mer v irumque medius est. Neque enim aliquIs tumor hic turbetur,
quod paulo supra traditae suerint ditarentie te cundum
magnitudinem,& prauitatem pulsus,quae fere in idem cola ns videntur cadere. Namque aliter se res habetiliquidem pricites differentiae accipiuntur eat quantitate, ae simplici dimensione artenarum, hae veto polleti tes ex tacultate vital Atque ullus operatione desilii ea
es sum. Vnde si vere, S: proprie loqui velimus , altera prior disserentia muus magnitudo, vel pari itas, μtenarum, altera pollenor potius magnitudo, vel pa uilas pulsus dicendae sunt. Igitur apud Gal. 3. de different. pulsuum cap. s. pulsus vehemens ille est,qui
laetum subuertit, id est qui valde, di quodam conatu pulsat. Ad quem modum,ut idem scribit Gal. cap. primo libri 4. ue dignotione pulluum ea communi hominum notione, non solam quaedam animalia, leones, tauri,sed etiam qumam in animata, fluuorum decu sus,& niagni venti, ehementia dicu tur,quod illa vehementer , ea vIOlenter agant, adeo, ut etiam si magnavi contendamus ire contra, prohibeamur, repellamur,
atque coerceamur atra uero pus Ius debilis ille est, qui sine conatum cilliter. ac uia pulsat, & percipiis lur,ut quandoque homo pulsu priuatus videatur.
Atque hae quidem sunt simplices pulsuum disseren tiae , quae mihi videatur esti maioris momenti & ad
meum inlii tutum futurae latis. Et senim nonnulli, in primis autem Avicenna Mias quasdam fimplices pulluum differentias commemorant , qualis exempli gratia lum,pulsus pleni vacuus,crassus, tenuis, grauis,leuis, calidus, frigidus, di forte alii id genus, nos quinque modo ea positιs consentiemus; quod arteriae huius movi omnes differentiae , vel tactu deprehendi, vel ad has laeue possim referri, vel Ieuem, aut sor lasse nullum usum possunt afferre. Itaque ad composi tas pulluum differentias venien dum est quod In singulis tractandis rerum differentiis Arili. Gal. At omne S uocent,primo de simplie. mox de compositis term ouem habendum esse Quoniam vobhuiusmodi composits differetiae plurimae sunt e proin modum infimi ado plurimis, Se gratissimus d fficilitatibus implicatae, quae nullo modo breui orationi possunt comprehendi,de explicari, ego quidem statui quaedam tantummodo pauca praeceptae de hac re su-inatim tradere, quaepiaesenti Operi ae meo Instituto possunt i eruire,quod eo libertus facio, quoniam eo
posti pulsus ex simplicibus constant, de qui probe simplices intelligit, de compositos quoque facilius intelliget, cesseisi siquidem ut Aristotel. doeet,tunc unus quisque arbitratur se compositum nouisse,quum nouit quibus, de quot partibus illud constet. Itaque scienduest ex Galen. in lib. de pulsb.ad Tyr. eap. s. primo dedisserentiis pulsuum Io. omnibus iupra propositas diflarenuis,pulsi, a qualitatem,fit in squalitatem,nec co
344쪽
ordinem, & ordinis mi turbationem necessario conis tingete,de quibus cum eodem Gal. ita habendum est, atque id primum aequalitatem, & inaequalitatem, at .uue ordinem, &oidinis perturbationem inter sed inferre, quod aequalitas & ita squalitas, tum in uno, tum in pluribus pulsibus fiunt,os do autem , R ordinis perturbatio duntaxat in pluribus consitu. Aequalitas potio, ves inaequalitas pulsus nil aliud est quam paritas& imparatas prioris pullus, in reliquis, qui deinceps post priorem pulsum sequuntur, adeo vi ex. gr. si docem pulsationes suetuit pares, pullus a quales, si verosuerint impares, pulsus inaequales dicendi sunt. Huiutinodi autem aequalitas,& inaequalitas dupliciter diacitur: uno modo generaliter,& absolute, altero speciatim,& in certo aliquo genere. Pulsus simpliciter aequa les,dicuntur, qui continuata seriemeque in velocitate,
neque in crebritate , neque in magnitudine , neque
in caeteris disserentiis alaquam ina qualitatem , aut mutationem . sed omnes eadem plane ratione , aeregula piogrediuntur . idemque perpetuo persci
Contra vero pulsus inaquales simpliciter dicuntur,
qui in velocitate, crebritate, magnitudine &reliquis omnibus differentiis sunt immutati , adeo ut eundem statum,cum prioribus non obtineant, neque aveodem tenore perleverent. Dica in ristius pro luminibvo uno
vel bo cum Gai I. de differentiis pus suum ea p. ims omnes pullus, & secundum omnes disseremiasoninabus modis pares maneant,vnaueris. N smpliciter aquales dicendi sunt. Altera ea pave, si omnes pulsus, S secundum omnes differentias omnibus modis fuerint tinpares,steneraliter,& absolute inaequales sunt appellanis di . Caterum, pullus aequales,vel ina quales non Leneia taliter,& ablbluie,sed partieulatim in. certo alvivo g nere illi sunt , qui non secundum omnes,sed Rcudum
vnam,vel altei am, vel plures d1sse tentias mutati tur,neiaque congruam paritatem conteruam. Quamobrem
apposito nomine illius disserentiae , quam retinent, auuales,vel inaequales dicuntur,ex. gr. pullus aequalis, vel inaqualis in magnitudine, pulsus aequalis, vel in
qualis in velocitate, & sede c ieris . Ac si plures differentiae simul coniunguntur,quod aliquando eueim , duo tres,vel plures Aoniunctas quoque nominibus ampellahuntur. Pulsus inaequatis, vel inaedualis in magnitudine n crebri tale, in veloci taurimollitia, vehemeria,&c .in uniuersum very uraequilias pullus,& placet Gai. i.dedisserent.cap. o.& I i. nouam duplicem diu sonem recipiti namque altera in cumula plurium suu suum couluiu, qua propterea bis uisa Grςcis, La
tinis collectiva, congestiua, cumulata dici potest. Altera vero in una constat pullitione , quam singularem licet appellare,quae quidem priore Glorioresiae multo dissicilius comprehenditur, sed utraque diuiso alias clusereatias disti ituri ae primo quidemina qualitas colleetiua, qu sin multi a pulsibus conscir tur, alia est squalis , alia inaqualis, neque vero est in quit Gal. ut quispiam miretur, quod squalem dieamus in squalitatem, cum id frequenter usu veniat . non modo in pulsibus, sed aliis in rebus prope omnibus, ruae dum degenerant a priuilia sua natura,vel magnituine, ves qualitateisqualia, vel insqualia faciunt in
crementa . Nam quatenus a propria natura discedunt di squali latem perdunt, eatenus inaequalia vocantin squalenus autem squalem seinperfaciunt mutationem
eatenus squalia appellantur QItaque istud primum pulsibus quoque euenit , quod di prastino statu non
constant , nce parem muta sonis rationem constι
tuant , pullus in squales dicendi sunt , Muti con tra, si a pristina quadam conditione recedunt, sed pa-
Iem, ac pari teruata mutatione recessum faciunt,pulsusina quales , squales dici debent. Exemplo res siet manifestior, quod itidem a Galano propontum est.Aecipiamys d flerentiam pullus magni , ac fingamus pulsum Iecundum primo esse paulo minorem,temum
secundo , quartum terito, quintum quarto, & csteios
deinceps, qui sequuntur proxime superioribusta tuo esse minores, quanto iucundus primo minor fuerat, adeo ut in singulis pullationibus eadem proportio, ac mensura muta is atque imminuis imagnitudinis seium
tur. iam satis constat huiusmodi pulsum magnitudine esse in squalem Si quidem pluribus pulsationibus ui gnitudine imparibus constat. sed tum pati ter videtur conitate hanc insqualitatem fieri ualite quod sque
in omnibus mutationibus succedant. Hic autem pulsus a Grscis μικρος dicitur a figuris, qus in acutum desinunt, vel quod caudς muris similitudinem reprs ea tent, cuius crassues mauis c magis minuitur, quanto longius protenditur. Uel ut aliis placat μυσρα qua voce pullum simpliciter decuitatum,aut mu aiunt,aut decrescentem seni Mai . Ad quem modum veteres quoque tenus quoddam versuum μεισον appellabant,quod poli temo pede claudicabam, cie adficiebant. Altera autem ex parte si in eodem pulsu magno, secunda, tertia, quarta, & qus deinceps sequuntur pulsationes sint quidem minores priore , sed nullam inter se proportionem , ae mensuram seruent , adeo ut exemoli graistia, quarta pulsatio sit minor secunda , sed sim us,
tertiae,& ira reliquς mutationes a seipss drssentiant, necue ς qualiter . neque seruata ad iudicem squa di-itantia fiant, huiusmodi pulsus msquales dicendi
Sed ad alteram qualitatem vento, quam diximus vesca pulsati e constare; hsc quidem in varias dioremtias distribuitur, quandoquidem ut Galenus docet in
primo de diis pulsuum i 3. unaatque eadem eli rati evniuerse in omnibus,& ipeciatim, ac separati in in si .gulis generibus pulsuum . Et misi huiusmodi unius pullus insqualitas accidat in omnibus generibus tunc pulsum absoluie in squalein, si vero in uno tantum g nere , tum pullum ti squalem in eo genere nominatimescemus. Exempli gratia in celerita leon qua contingit insqualitatem adnam i, vi de altera collicticis iusqualitate,nus fit in uno pulsu,si te fuerit absoluta, . omnibus pulsuum generibus communis, siue t 5 absoluta, 1. coiial: cuius genois singularis,ditas habet dii renitas, principales, altera confia i in prima particula arur: s, ac t ciu unius digiti inanus percipitur altera consitu in pluribus arteris partibus ac non nisi tactu duo tu ur,t Num,
aut plurium digitollim percipi potest. Et quatein s ad pra, nam pertinet, si quis vestrum
miretur, quomodo una, atque eadem Pa Dcula atterrae insqualis fieri postat, ad hoc respoudet G. lenus
loco citato primo de disterent. puli cap. I. ratione diaueis temporis motus hanc ins i litatem contingere,qnandoquidem nihil prohibet , quin hse ipsa particula primum tardior, deinde, celerior, aut coniatra, primum celerior, deinde tardam moueatur, a que ita reddatur inaequalis. Immo uero Galenus te
uatur summam inaequalitatem si equenter, ac spe in pluribus contingere, ac multa denotare, de Quibus promittit se alio in loco sermonem esse his
Caeterum sciendum est, inaequalitatem in uno pulsu
tam in una, quam in pluribus illis particulis inpi res adhuc differentias distribui, de quibus quidem,& cςteris omnibus pulsuum differentiis quampi rins adhuc remanerent nobis tractat s differe iis, nobis autem de iis propos tum est nihil dicere , sed in iis acquiescere, qus hactenus a nob)s sunt e pliciis , partim ut ne dii damus ab ea breuitate, quam ips proposuimus, partim, ac potissimum,quod censemus ea postas disserentias apud Medicos esse ne quen lores , maioris momenti , utiliores ad insti- tueudas disputationes, quod meum pr ipue est institutum latis suturas. Itaque ad ab inlinionem huius secundi capitis illud unum restat, ut de ordine pia
suum , atque ordinis perturbatione uerba fac ramus.
De quo illud est mereoras te petendum , quod supra
345쪽
ora dixi , ordinis perturbationem non nisi in plati
hus pulsibus contingere , cum Philosophi doceant, quod alioquin est mande itistinuim, ordinem esseta tionem quandam plurium rerum, secundum prius, &posterius, qua ad unum primum principium ditiauniatur. Praeterea uero illud quoque est sciendum, hances renitam ex puisbus duntarat in x qualibus ori P. nem habere, qui minime pares subeunt mutationes quandoquidem pulsus , qui altera ex parte pares lubeunt mutationes perpetuo eodem modo se habent. adeo ut necesti fit, ordinem illis perpetuo adiuncium esse. Sed iamen ita habendum est, in quo multi sal iuntur , pulsus illaequales minime omnes prorsus , &necessario esse inordinatos i cum immo vero eorum
quidam sint ordinati, quidam inordinata, qua differentia est Galeni primo de diis pulsuum cap. ι0.. vi autem hae quoque pars, qua ad ordiuem,atqueordianis petiuitationem pultinet, fiat manifestior,nonnulla, quae iam supra Leriam exposita cum Galeno,nio dolani repetenda. Namque pulsus si secundum omnes simplices differentias velocitatis, tarditatis , crebritatis raritatas, & reliquorum fuerant pares,ablol te aequales.
Contra vero si in omnibus disserentiis iuerint impares, absolute inaequalis dicendi sunt. Quod si pulsis una aliqua,vel aliquibus differentiis snt pares,ali quibus autem differentiis sint in pates , in prioribus quidem aquales , an posterioribus autem inaequales statuendi lunt. Ex quo licet colligere ordinem, S ONdinis perturbationem, non aliter, quam ex paritate,
vel impati tale circuituum colligi posse . Namque si pulsus alioquin inaequalis plures obtineat carchi ius
impates, hic inordinatus dacendus est. Exemplo res fiet inani se illor,quod idem proponitur a Galeno. Acicipiamus igitur unum genus pulsuum in magnitudine esto,primus, secundus, & tertius snt magnatumne pares, quartus ab huiusmodi paritate deficiat , cetium est,hune pulsum magnitudine esse inaequalem. Vtrum vero ille, vel ordinatus, vel inordinatus stadhuc centum non est. Itaque cateros quatuor, qui sequuntur,
pulsus attendere, Neapectare oportet. Namque stres proxime sequentes, nempe quintus, sextus, di septimus prioribus,nimirum primo, B secundo, di temtio sat pares, S eandem cum illis proportionem retineant , si octauus respondeat quarto, atque ita deinceps caetera circuitus eandem paritatem conseruent,
hic pulsus inordinatus est in mapnitudine quand
quidem circuitus sunt pares. Si vero posteriores cir cultus prioribus non consentiantiac respondean t, uti-pue hic pulsus est inordinatus: quandoquidem circultus sunt impares. Quod vero de magnitudine dixi mus, idem inquit Galenus , de celeritate, caeterisque disserentiis dicendum est.
Cauetum, si eueniat euenit autem aliquando P ut
duo, vel tres primi circuitus pulsuum snt omnino idia ter se impares, proximi qui sequuntur non ita imp res apud Galenum, hie pulsus absolute ordinatus esse non potest: sed tamen neque statim absolute inordinatus dicendus est, quippe hic quoque ad sequentes cim cultus oportet animaduertere , qui si primis non rospondeant, pulsus absolute inordinatus nuncupati tui, quod nullum prorsus ordinem seruet. Quod si tres primi circuitus snt plane impares, proximi a tem qui sequuntur, nempe quartus,quintus,& sextus, sat quidem pariter impares, sed tamen alteri alteris in hae impalitate sbi ipfs respondeant, adeo ut quantus primo, & quintus secundo, & sextus tertio omni ea parae ad rquemur, huiusmodi pulsus ordinatus per circuitum a medicis solet appellaria qui quidem pulsus ori natus per circuitum inter eos mediis uaruer- viis est,qui absolute ordinati. & inordinati vocamur,
nam quoties certos quosdam circuitus pares obtinet, ordinatus,quoties vero non Oinnem ordinem retinet,
inordinatus iure daea potest. Nec vero est , ut expli
eandis variis circuitibus pulsuum , qui ex variis numeris colligi possimi, longius laboremus, quandoquidem Omnium eadem en ratio , & qui priores la tis intelligete , ut posteriores quoque probe intelliis par, necessc est. Atque hae de differentiis pessuum tint satis.
C A P v T III. De causis Pulpuum.
Ousae, quae pulsum variant, etsi plurimae possent
asy rra, tamen a Galeno in primo libro de causspulsuum ad duo summa capita referuntur, ut aliae snt plane spes . di generationis, ea quibus pulsus proxime conficiuntur , abae sin secundaria,& permutation is ex quibus pulsus varias duntaxat commutationes, &alterationes subeunt. Causae principaIes alio nomune coalinentes dicuntiar , quod pulsuum essentiam
contineant, quod ad illis primo, di immediate fiant, quod nulla ea tum possi mutari, quin pulsus quoque
mutabiles maneam , quod illis constantibus, pulsus neci sitici fian ii illis defitientibus necessario deficiant,ti propterea memo continentes, & pri ac pes dictae sun , quae nominis ratio causae continentis tradita est . a Galeno in libro de disserentiis, quae eontra Hippocratis aphorismos a Iubano dictae sunt ad finem, odsmi luet ab ea aliquid fiat, di eum ea pariter cesset . Huiusmodi autem causae principes , & continentes apud Galenum tres sunt. Facultas, aqua usus, cuius gratia, instrumenta , per qua pulsus fiunt, & distendunt ui; quae quidem, si quis animum diligenter actis beatia, ex tradita pulsus definitione praesareeolligi possum.
Itaque de his hoe in loeo sed quam breuis me seti
restagendum est; Galenus primo de Causis pulsusi capite quarto stamus causas principes, &duas pra mas differentias uidetur distribuisse hunc in modun, Pacultas alia sima est,a ia infirma. Usus,qi: em iam finpra diri,uil aliud esse,quam ad natiui caloris conserti
stionem, ac spiritus animatis nutritionem, vel auctus est vel diminutus. Instrumenta,nimirum lunam arte
riarum, alia mollia alia dura sunt postea veto in s ne ais medioeri tas contingita ted haec mediocritas eiscit naturales pullus, qui inter duo extrema med:um lincum obtinent , scutiare pia extrema pulsum praeter Naturam generant. Cum istitur ex his eauss pulsus suam ipsorum originem habeant, sciendum est, non omnes eandem piorsus originis rationem habete rnamque alia ea una duntaxat, certaque causa, ac per tuo generamur, adeo ut neque ea causa sine ea uicentia, neque ea disserentia sue ea eausa esse possit exempli gratia squod est Galento ex sola facultate to- bulla pulsus foliis, ex sola ticultare imbecilli pulsus
debilis perpetuo eiscitur . Quos quidem pullus necessario consequentes nonnulli satis apte mihi viden tur proprios , di inseparabiles appellare. Alii vero, vel ea uua,ves ex duabus uel ex eribus causs originem habent, neque ut pisores ad suas eausas neeessario conuertuntura Exempli gratia , ea facultate rodus a fiunt pulsus magni, celetes, ex facultate imbecilla parui stardi. Verum quod 1,on est perpetuo verum 3 cum huiusmodi pulsus ab aliis quoque principibus causis generemur, quos quidem propterea latine familiares commode licet appellare, etiams nonnulli inierpretes, non sine turpi errore, eosdem proprios , & pe culiares inter piciantur . Caeterum huiusmodi pus suum , familiarium plures inni differentiae . quateianus illi magis , vel minus uni, uel alteri cause priniaci pes familiares exassunt i Exempli gratia , quae exempla mihi libet frequenter proferre , quod ea res difficiles , Robscuras soleant quam maxime itinlustrare r Pullus magni , celeres , di frequentes sex
346쪽
vno eum primis acuto usu similiariter sunt, quod
cuique facile est intelligere . Etenim finge caeteras Maxe ausas iacultatem, & instrumentana iuraliter se trabete , nec quicquam ha isse immutatum, tum vi uni fuisse auctum , atque statim videbis pulsus maior es
celeriores,irequentiores fieri. Ac primo quidem ma iotes deinde eeletiores, postremo frequentiores, quando quidem tres lauius nodi operationes sunt ita natu ra institutaeatque inter seiunctae, ut altera alterius vi. cem supplea . Namque si calor ita augeatur in cor. pore t missis magnitudo non disiciat. tune celeritas aecedit; ae demum , s neque releritas fuerit satis,cr hritas quoque adiunguur . Ad quem modum scribit
Galenus in primo de Causs pulsuum eap. quinto , eos, qui insgniter stiunt non modo multum , sed etiam crebro, & eeleriter bibere contueuisse. Quod itidem in respiratione euenit , in qua si homo maiori indigeat refragerio, aerem copiosum smul, di celeri tet , di trebro solet alnahere. Quod autem de pulsus magnitudine, & celeritate dicimus, idem quoque de caeteris differentiis dicendum est. Hae depulit bux, tum propitis, tum iamiliaribus qui ea ti mus princi pibus causis proueniunt fiat satis. Cuius quidem dis
ferentiae summam , propter uouanos non grauabor duobus verbis repetere. Causae pulsus principes sunt aera, facultas, nil mentumvsus Pullus ab illis orientes alia sunt propriis, alii familiares, pullus proprii ab
una certa , di deler nata causa perpetuo pioveniunt, atque ad eam conuertuntur: i visus familiares nunc ab una, nunc a duabus, nunc a tribus eatim, sed non certo, neque perpetuo generantur , neque ad eas auertuntur. Pullus lacintiares inter se disseiunx, quod uni,vel alteri principi causae magis,vel minus familiariter succedunt . Exempla singularam eatis. rum . Facultatis firmae pulsus proprius, ac nece flatio consequens vehemens: pulsus familiaris, magnufi, ce. ergarus. Facui alia lusi mae pullus proprius e necesis ario eorum uens imbecillus, istis lamstari parmus, rat sic icter. usus siue auctus, sue mminutus mulum proprium,ac continentem necessario puItum ess est, sed solum modo familiates. vlus aucius magnum,
erem,crebrum imminutus rarum, ardum, Partium.
Instrumenta mollia pulsuum proprium, di nee esurio consequentem esse unt mollem lius iamiliares magnum,celerem, alum. instrumenta clura,pulsum prωprium, di necessario consequentem efferunt durum. Pulsus familia ..paruum, tardumAretrum. Haec totaci ritia est Galeni primo de Causis pulsuum usque ad caput septimum. Iam veto,ut hanc partem de prin-eiphus causis persequamur Galeni exemplo, atque imitatione id restat, ut videamus, quales nam pulsus generentur, si hniusmodi causae non sat soldi , di sim plices, d sibi ipss inter se commixta, & complicatae uelim . De qua quidem causarum principum implicatione Galenus larmonem facit capite 8. N sequenti. hus lihri primi de Causis pulsuum . Itaque principes pulsuum causae inter se implicantur, aut omnes Emulia ui duae tantum, nimirum commissas, vel laeuurate,, usu vel facultate, & instrumento a de quibus si-igillatim brevitane dicendum est . Si igitur non solum
usus, sed etiam Levitas mutatur , ut ambo a naturali mediocritate recedant , tune quattuor in uniuersum eontingunt variae Iluum differentia , in quarum fingulis atteriae moueri in hune modum credentur .
Namque primo si saeuitas robusta fuerit, ususque a cius, si moderatus sit excessum, tunc pulsus fiunt maia
ni terra, ebri, vehementes. Si vero excessus maior
luerit, tune pulsus fiunt: maximi, celerrimi, erebrissi nur Propterea quod pullus simpliciter magni, celeia
res crebr ,vehementes,tanti caloris neccistati non is
disticiunt. si secundo facultas fit infirma , ususque imminutus, tunc pulsus ruuntur parui, tardi , rari,MMeilles. Quod s facultas ad summam infirmitaiatem deducatur, aut omnino prostrata fit, tunc plane pulsis eri minimus, inter mittetque, aedesciet satiqueitur. s i uinctilias fuerit infirma, usus vero actestis,s malam ab utraque cauta vincatur, adeo ut ex uua parie magnopere facultas fit imbecilla lex altera calui sit soni ,& igneus tune fiunt pulsus parui,ta diaereverti oti derales. Sin modica sit noxa, tunc pu fusaeuii - . ι bra magnitudine , & celeritate moderati,
si postremo Leidras vobiisti, vsusei imminutus smul Ἀi emat. tune te ibuntur pulsus magnitu gine moderatri ted latcliores I ae he rari maxime autem ubi praepol at res geram θ ac demum robustii qui
dem pus in sutima cum ratii , ne tales eueniunt, quod moderata maenitudo ex duolius resuli et tonitariis, idest nim a mastia itudine Hust faciluati robus fil&na uita e , iis, im et nitio usui furit familiares. sic sunt raris orcs, quod tarditas vitia i m minuto meis quam celeritas fi ma facultat timiliares existunt. Si e mani
festa, infit iisqueeu ratua Rutili , imminuto usui possit exacte datis sacere. sic iam satis supra diximus, pullus obcstos a iacultate robusta semper fieri comsueuisse sed ad aliet an, implica idnem venio, in qua facilitas,& instrumentum simulaonueniunt & impi camur; in qua Galenus libro de caum pulsuum eapite decimo. Quando igitur hat dui principes caulae simul conueniunt,in huiusmodi implicatione, sicut in
Oie , quattuor issiciunt eluum disserentias. Namque in uno, fi facultas sueta firma institimentum monte,pulsus manifeste maiores, aliquando tardiores, raiario eiq; sunt, quod tunc magna udo visi fit satis, ut neque celeritatis , neque crebritatis vlla necessitas
Seeundo s contra lacultas fuerit infirma instrumentum durum, pullus,patui, arui ebriem iuntur. Maisgis autem , - mlnus, pro maiori, vel minori caus
Tettio si laetitias si firma , instrumentum durum,
pulsus renerantur parui,& crebrI, Mon item tardi, imam humo interim i ullo ci letiores Et si autem facultas valida est,quae magnos pulsos solet efflere, tamen duras redditis itis rementis , fieri non potest, ut illa ma terialiter distendantur: Itaque patui necessario pulsus evadunt. Sed hie quoque ean satum noxam perpende re oportet. Namque fi durities instrumeniorum exi gua fuerit,robur faculta iis maximum, iam pulsus noctita parui reddentur. Immo etiam si usus ad recinuat, iusto celeriores fient. Si quia em duritim non adeo est inepta ad motus celeritatem, sicuti inepta est ad quantitatem distensonis. Quod si contra durities exemeat, robur facul tatas paulo deficiat, pulsus generanturparu eseri resArehra res. Quod si demum moder ius sierit, L aequalis viriusque causae recessus a natura, altera alterius vim remittente . pulsus in omnibus generibus propemodum moderati evadunt, praeteria
quam quod sunt duravies. Pol rem h s laeustas imbecilla cum instrumento molli fuerit complicata,sique
utriusque aqualis , s mutuue modica fuerit a natura declinatio, pulsus moderate, ac plane naturales m ducuntur , praeterquam quod molles fuerint . sin a tem excessus utriusque fit valde amni matus, pulsus parui, tardi, crebri oriuntur; qui itidem parui, ta
di , crebri oriuntur, s facultatis imbecillitas malum praepolleat. Atutio fi instrumentorum mollities sit supctior,h pulsus aecedunt ad moderatos,quod facultas αum paucio si dehilior, quam naturae inuitutum postulat, nihil
impediatur, quin retineat congruam quantitatem da
flensonis,& qualitatem motu sicuti impeditur, eum incurrit in duritiem instrumentotum . sin vero duruties vineat, ut tunc dissenso impediatur, pulsusque fiant erebriores, necesse est, propterea quia paruitas distensonis usui laus esse nequit. sed ad tertiam Implicationem progrediamur . quae ex instrumento, &vis simul commixtas resuIiat a de qua Galenus primo
347쪽
de ausis pulsuum rap.ro. Itaque s hdi duae lausae,
usus & instrumentum a naturali suo statu mutantur. incolumi permanente facultate, tunc quoque quatuor diueis te pulsuum coniugationes, fiunt. Ae primos usus sierit aucius, instrumentum molle, generamur pulsus magni,cilares, molles. Quod si excessus virius que causa fuerit magnus, fiunt etiam crebri. Etenim dum magnitudo, &eeleritas non possunt satisfacere usui,& calori aticio,crebratas quoque accedit, quae id supplet, ac praestat, quod magnitudo,&celeratas se inplere, di pr. stare nequit. secundo s usus suetit i
minutus , insti umentum durum, vincente duritie imstumenti, pulsus fiunt minores quod tardiores , &crebriores, propterea, quia instrumenta dura sunt minus accommodata ad magnitudinem, quam ad celeri- ratem . vincente autem usus diminutione,&refrigeratione , pulsus contra fiunt tardiores, quam min res , di tardiores, quod certum si deficiente calore , primo tarditatem einde paruitatem succedere. Traiatio s usus fuerit auctus, in Brumentum fuerit durum quandoquidem iam sape diximus , aucto usui, magnitudinem duritiei, instrumenti, paruitatem famili rem esse) rationi conuenit, vincente calore , pullam munum , vincente autem duritie pulsum paruuin fieri Quod sutraque causa praeter modum racedat,cum pulsus nequeant fieri, tam magni,quam usus auctus,&caloris abundantia requirit, immo vero propter duriuilem instrumenii snt iusso minores, ut propterea colerrimi quoque, & creberrimi illi fiant, necisse est, ut celeritas, di crebritas deficientis magnitudinis vicem
supplere possi. Postremosvius imminutus modutasque, N mollities concurrunt , cum hic quoque m
gnus pulsus mollitiei, paruus frigiditati sti familiaris,
pulsus ad alteram causarum accedet, qua magis a n tuta dissetis. Itaque praepollente mollitie instrumenti, pulsus magni, praepollente frigiditate pulsus parui
generabuntur. Quod si utriusque aequalis fiatae cecius pulsus neque magni, neque parui, sed inter utrumque medii,& moderati fiunt.Si quidem quantum pyl,sus a mollitie in magnitudine perducuntur, tam uret modo a frigiditate in paruitatem retrahuntur. Namque ita uniuerse hahendum est, pulsus non solum ex iis causs, sed etiam ex caeteris omnibus tria ter natuis tam fieri moderatos, eum ambae sbi ipss adversemetur, atque eos distrahunt in contrarias partes, quanis tum cunque vim parem habuerint. In qua tamen re Galenus arguit vulgus medicorum , qui huiusmodi pullus putant naturaliter esse comparatos, qui docet
ex una parte omnes quidem pulsus naturales inter utrunque excestum medios, moderatosque esse, ex altera non omnes quicunque sunt moderati nece stirici
esse naturales. Ad quem modum ille scriptum reliquit in a. de Praesagio ex puishus cap. 3. s accidat quando.
que,ut arteria contra ac cor fuerint avi adeo ut a tetiae stit frigidiores, cor vero calidius reddaturi tunc pulsum fieri non paruum, qualis congruens est friguditati,no i magnum, qualis conuenit calori, sed inter virumque medium, qui remperatus est. Atque Meteianus de inusis principibus pulsuum, tum solis, di s plicibus, tum singulis duobus inter se commixtis , &complicatis. Itaque id restat,ut postremo amplicati nem Omnrum trium caulatum misequamur a de qua
Galenus primo de causs pulsuum cap. II. Hae quiadem ratione odio huiusmodi consurgunt causarum coniugaliones, quae quidem etsi ea us simplicioribus coniugationibus,de quibus hactenus diximus facile videntur posse colligi , tatnen non grauabimur singulas
summati in recen lare, N esplicare. Prima igitur omnium principum causarum coniugatio est s.cultas in firma,vius Imminutus, nil inem adura. Pullus tardi, di rari, non tamen nece statio erebri, vel rari. Sed iis
contingit alterutrum,uel crebitas, vel raritas pro disserenua Instrumentorum, necnon pro quanuine osse
sonis sngularum causarum. Nam sparua fuerit offenso facultatis, neque origines instrumentorum duri tes,pulsus in crebritate vatiant. si quidem certum omnibus esse dicit, non modo pulsus, sed omnes plane actiones nostii corporis fieri crebriores ex dilectu,qui singulis accidii. Iam veto satis diximus desectum in praesentia usu cum primis estimari. Quare si usus fueriti emissus, paruaque laso facultatis,nis accedat praete
ream nila instrumentorum durities pulsus,nihil variat
in crebritate. Contra autem si facultas magnopere sit laesa,vsu modice remissus, instru menta bene dura euaserint, tunc aliter fieri non potest, quin pulsus fiant minores,quam usus pollulat. Ex quo impei secta smul eorum set operatio ac quanto fiet imperfectior, tanto et erebrior. Praeterea vero,neque paruitas, tarditasq; huiusmodi pulsuum perpetuo una, atque eadem esse potest. Nam quatenus facultatis, vel vius maior est offensio,eatenus pulsus necessario est plus,vel minus ad paruitatem, di tarditatem transens Sed pro intelligentia
huius prima, ac caeterarum Omnium coniugationum
minime est prς termittenda quaedam Galeni regula digna maxima notatione. Illa vero est, ex una parte ade igneudos pulsust, ad ultimam alterationem reductaseaulas, vel omnes, vel duas. vel unam satis esse. Pr strata enim facultas sola aque minimum issetet pulis sum, ac s omnes causae in adem conspirent, squidem, eis plura uno valentius agunt,nihilominus, quod summe paruum est, nihil eo minus potest habere. Ex altera autem,non sque solam iaculiatem robustissimam potiti maximum pulsu sicere, ac scum alias causs sueti leoni uneta, quae idem prolare possint. Propterea
quia ad magnitudinem eis ciendam omnes causa requiruntur , adeo ut, vel una ex eis deficiente fieri non
possit. Quare in summa imbecillitate facultatis pulsi
fient minimi, non item maximi in summo sacultatisto te,nissmul auctus usus,&instrumenta admitus magnitudinem accommodate se habeant. Sed quae reflant persequamur. Secunda coniugatio ess facultas in Iarma, usus imminutus, Instrumenta mollia, pulsus
parui,tardi, rati. Quod si facultas magnopere, te plus quam reliqua duae causae,lasa fuerit, adhuc iraruiotes, crebeiores, tardiores pulsus fient, ut in proximis conis iugationibus diximus. Tertia conis gatio est saeuitas infirma, usus auctus.
inlitumenta dura. In qua Gal. inquit, primum ad ambiata iem,deinde ad paruitatem, postea ad tarditatem νυ m videbis vel gere. Sed tamen ita,vi nec necessa No,nec pel petuO,nec in unoquoque eorum, nec simia haec omnia concurrant. Si quidem ubi Omnes caules sint infigniter isse,minimi, di creberrimi, & trudi
pullus fiunt,parum ob duritiem excremeniorum
quo fit deinceps, ut si lem sint creberrimi propterea
quod usus si auctus, atque ad huiusmoda crebritatem impellata Immo velo etiam sire a ueto via imbecillitas
facultatis, ac durities instrumentorum simul conius .etae pullus minimos,creberrimosque possunt reddere; Q d si a ius quoque vias propterea accedat, ille
quidem ad hanc rem non paruum afferret mqnientu, nihilo tamen pulsus erebriores efficiet,cum etiam sne
ipso sni frequentissimi. At vero ex altera patie s loeso facultatis, & itisti
mentorum parua fuerit , vsus autem insigniter auctus, tune fiunt pulsus e minores,nec tardiores quam conueniat. Immo inierdum fiunt manifeste celer ines, maiores autem si non aperie perspicui, certe pares sutpuishus moderatis . Quotiescunque enim usus muruium urget, amets facultas imbecillior , pullus moue.
tur celer Iter, ac pariter m uetur in magnitudine, nasitarum emi durities esset impedimento. Itaque celetitas mage itudine apertior euadit,quod instrumentum ingredi quidem repugnet, celeritati autem nullum impedimentum astitat. Dicam lamelcum Galeno in huiusmodi conrugatione facienda perpetuo in comparatia inter quantitatem usus, & acti
348쪽
Mm,quam per in finamentum facultatis perficita Qua attigimus omnia tamen praetermi fimus, quaeran εllum enim actio est inferior usui, tantum pullus vetiit nouinis magnam odicum latem afferre pollunt. sed in crebritatem. Contra vero pullas tantum fiunt mino illud addodos te non ea semina iecisse, ae praecepta tra res,& tardiores, quantum saeuitas, vel instrumenium uid sie , ex qἡ bus, ni fallor, lludios quoque a cinge naturalem modum relinquunt. Quarta coniugatio est uios solidiorem omnino huius destrinae instituti facultas summa. usus auctus, instrumenta molsia, in ne in sibi possint comparare. Itaque de alteris eauss, qua similiter distinctione opus est. Namque si ustis quod nitimum re ita , quae secundaraa ac permutari multum augeatur,facultas autem ,&instrumenta non nis dicuntur, paucis vel bis dicendum est . Galenus multum a natura discedant pulsus longe magis ad ma prine pio de Causis pulsuum generaliter docet, eatius gnitudinem,quam ad celeritatem declinabunt .si qui- pulsuum esse triplices. Alteras praecipuas, ac princiadem in proxima superime coniueatione durities inis pes, quae continentes dicuntur, quod e tum gener frumentorum magnitudinis,distensoni re silebaia In tionem.&essentiam contineant, de intibus satis dixi.
hae uero tantum ahest, ut mollities resstat, ut etiam mus. Alteras externas,quaecunque nimirum e tra eoru
quam maxime distensionem adiuuet. Quod si vius, & pus post γ, quandoque in corpore alterant. Tertias aeuitas paulum a naturali statu declinent, instrumen- praecedentes,sne antecedentes,quae in corpore anima a non multum ad distensonem desectant , pulsus lis consistunt atque in eo varios morbos genera.It,f eum qualitate distensionis,tum qualitate motus, cum uent,&conseruant. Hre duo pol erro a causarum g demum tempore quietis ad quantam mediocritatem nera,inquit Galenus, vi firat pulsus in causa no sunt . accedat. Itaque propter unam mollitiem excedet sta- sed sunt causa illorum mutationis Namque, exemplitum naturalem. Quod si usus,& instrumenta non ita gratia balneum frigidum,vel calidu,hyems titas, dic. multum laborent facultas autem fit uniuersaliter malo quae caulae sunt externae at erandorum pulsuum, non assecta pulsus erunt hene parui, crebri, di modice tar- generandorum causa sunt. Sic humorum crassitudo, di . De primis quatuor coniugitionibus hactenus. Iis abundantia,lentor,aerimonia,&c. quae causa sum praeporro duae proximae succedunt coniugationes , quae cedentes, pulsus a Pere non valent, alterare valent . commune rubet robur facultates, utrumque pulsuum Itaque senabendum est. Nullas causas, neque ea ter remissum,sed distant instrumenta. itaque altera,in qua nas, neque internas primo, ac per se posse pulsum muinstrumentum est durum, facultas valida, usus minor, tare, niti prius alteratio continentes, ac principes ea pulsus plane minores procreat, non tamen necessario fas attineat. Exemplo,quod est Galeni,tes fiet mantia tardiores, nec ehriores. Verum s usus fuerit admois sessior. si inquii illeia hoccursum externi frigotia tis dum remissus, instrumenta autem modice dura, puti densias naturaliter habitus digestionem reprima ,re sus non solum minores, sed etiam perspicue tardiores, pressus halitus coaceruetur, ac tandem febrem accenia rarioresque fient. dat,propter quam usus pulduum mutetur, ex qua ipsa Altera autem, in qua instrumentum est molle, acula quoque pulsus mutamur. Hic occursus externi frigo ras valida, usus mitior , pullum e scit non minorem raseausa externa est , externae omnes usque ad usum naturali, quatenus deprehendi potest , nisi usus fuerit pulsum pracedentes. insigniter, imminutus. Omnino autem pulsus tanto Causa igitur externa intercedentibus causis praere rarior euadet,quanto usus fuerit remissior. si e demum dentibus, quia variat 'sum pulsuum , quae una est expulsus etiam tardus aperte quidem in vi hementibus muss continentibus, ipsos ei iam pulsus immutat. simulatronibus , nam anet te in mi Oribus apparebit . quidem fieri non potest, ut mutata aliqua causa mi Restant duae po8remo coniugationes,ln quibus aueto ei pe,di continente, ilius essectus immutabilis maneat. vla, facultate valente, instrumenta nunc mollia, nune sed priusquam continentes causae alterentnr pulsus dura sunt. Ae primo quidem s instrumenta mollia nequeunt mutari. Quamobrem summa cum rationesnt,pullus piolsus magna, celetesque evadunt, crehri prχcipua, principesque musae dicuntur , emae autem mon semper , sed solummodo. ubi vitis fuerit in senia omnes sunt harum gratia. Si quidem hac sola ratione ter , atque in mo seia se auctu . si quidem tunc nec causae pulsuum dicuntur, propterea, quia externa illa magnitudo distensionis arieriae . Nece Meritas motus alteratio ad causas e tinentes penetraul , cum ali complendo viai potest istas esse . Ucii autem vis qui sua sponte , ae per se pulsus alterari nequaquam Paruum habeat excessum , tunc vel sola magnitudo possint. Caeterum praeter hac duo causarum genera traaliunde usui satisfaci t. dita a Galeno, atque ab omnibus propemodum medi- Qiod si demum eum aucto usu, valente saeuitate, eis recepta,Valerius Compendio suo de pias bus Camanstris metita snt dura . pro varia causarum mutatione s. nec non lib3. Controu. s. tertium quoddam causa pulsus quoque varie mutantur. Namque s durities rum genus excogitauit,quod inquit ad motiones, seu fit parua, usus mutatio insignis, pullus maiores, celeis perturbationes animi pertinere, & in medio duo
riores,erebrioresque euadent, quam conueniat. Sin rum superiorum generum sium esse . iandoquia autem varaque huiusmodi causa aequo in te tuallo, sed dem huiusmodi causae neque sunt continentes , n tamen longo declinauerit a natuta, adeo vi instrumenia que intercedente mutatione causarum continentium,ti durities, vlusoue auctio partia st, pulsus magnitudia sed per se in pulsibus alterationem , ae mutationem ne partis naturalibus, ae moderati, sed celetiores, ac esse iunt .erstriores fiant. Qua sane cogitatio Nperquam quod omnem G Quod s demum insignis utriusque causae offenso leni uisciplinant eueriit, mihi quidem, tu detur pro
quem i, ut instrumenta sint reddita duriora, usus inmi- Ius vana est,atque ad omni ratione aliena. Namq; tam vim urgeat, pulsus adhuc erunt celeriores moderatas, certum est, quam quod certissimum quantumuis hiae naturalibus, ted m nores,& erebriores. Atque haee mo timeat, ira statui, vel unusersaliter animo laboret, vi Causis pulsuum principi hns, di continentibus, ae pulsus nullo modo posse alter arisec mutar uin prius de multiplici earum complicati ue pro instituto iam aliqua ex eontinentibus causis alteretur a& mutetur.
stra ratione snt satis. At s quis obiiciat, ad integritate Ex quo velim vos capere documentum , ut ne tam is huius partis multa adhuc superesse, quae tum ab aliis, elle, & inconsiderate, a veterum disti plinta discedere eum maxime a Galeno tradita sunt, ego id quidem tu velitis, sicuti multi hoe tempore faciunt. E t si aurem huhenter fateor, sed is memoria teneat,quod initio tracta iusmodi causae secundariae plurimae snt , ac propem tus diximus, nobis fuisse propos tum sumatim in hoc dum infinitae, tamen a Galeno 3. de Causs pulsuum
argumento versari, neque omnia acurate, & exquisite principio praeciate ad tria summa capita referuntur, ut explieare. Quo tons sto,ut Galeni verbis utamur 3.lib. mirum ad res naturales,non naturales, di praeter natu de Cau fis pulsuum in principio, qua dum prorsus reia ram. Res naturales sunt serus, Temperamenta ,habitus inquamus,qnadam tantummodo indicauimus, atque corporis, aratra, &c. Non naturales tempora anni ,
349쪽
illeonstitiones . regiones . alimenta, potiones, somni, vigiliν,&c. de quibus virisque simul d MLe,&sgillatim Galenus tractit lib. ι. de Guss pulsuum. Respia ter naturam sunt morbi,caulla morborum, tymptomata, de quibus itidem Gal. prolixe loquiiut lib. de Causis pulsuum, ex quibus id licet colligure G uenum
hane diu isonem rerum naturalium, non naturalium, ac praeter nauaram in praetentia uniuersaliter accepisse quae communiter medici accapere solent,qui itidem totam Artem medicam in hos ipsos tres communes locos,& ordines distribuunt. Namque illi exempli gratia re, naturales uocant, ex qua bus humanum ciar pus consti turtur, quae quidem si ad caulas pulsuum is fera ter potius causat principes secundariae dicenda sunt.
Sed forte de Causis pulsuum nimis digrim ad prus remum caput , de Praesaeitione ex puisbus utiniamus .
CAPUT I v. De Traesagitione ex Tulpibus. CI quis inquit Gilenus, principio libri de Proesagio
ci ex pulsibus eiu ea probe uitellιgere, quae ad piae.1agia pulsuum pertinent,in is prtinum eorum dignotio nem differentias, de causas intUlgatoeccmes . Rod quidem rationi platae conuenit. Etenim grvitia caum pli,s dicamus pullum magnum,& hche metitum, quae vel prateratum, vel praeseis, vel futurum sau scare, quomodo illud poterat intelligiate. qua prius d gooι nem differentias, de causa, maeni, de vehementis pubsus non intelliga pQuouiam autem dat adem inquit G linus huius moti miluum disciplina, ac prouidentia est duplexi altera qua generaliter uim , & potentiam pulsuum considerat, altera. quae sp eratim pulsus sim gulcit u .s et uti prater natura μ l pendit, quod itidem
remediis usu ue t M oria facultates exaruina ur,vel generali er, vel particu aliter quatenus ad vanos assutus sunt accomn datae, niti l libet in os io e tantum rati ne versari, quam censeo meo instituto satisfactu Iam, cum altera non nis longiore oratione possit explicari , atque a Galeno dissuae , di perspicue tradi
ea fit , ut superuacaneum videatur eam repetere, &transcribere, qua licet cuique apud illum legiee, pro terquam quod tradiantes,quod publice facimus in praesentia minbos particulares, neque hanc particularem pulsuum exercitationem in ungulis morbis praeter Dulimus
C iterum in hac quoque parte explicanda scuti in
ceteris fecimus, nobis proposittim est Galeni metho dum, atq; ordine imitati, & qua ab illo prolixe.explicata sunt, quam breuissme fieri potest ia summam . Mcompendium referre. Itaque incipiamus a pinnis generibus pulsuum ,quae vi puto nos meminisse ex ipla pullus definitione collegimus, ac fuerunt pulsus velox. tardus,creber, rarus, magnum,paruus , . de quibus
ad mentem Galeni ita habendum est. Atque ut de priore primum agamus,ante omnia sciendum es, ciuerem pulsum dici dupliciter , uno n ouo an comparat: e cum quolibet alio pulsu. Rursum uero pullum quoque moderatum dici dupliciter: vno ni Moabsolute,quem in Optima natura conspicimus altero de uno, quoque homine, qui inculpa a fruatur sanitate. Itaque pulsis celer ex comparatione pulsus moderati absolute dinem,quodnam fit hominis temperamentum. Si quidem pulsus celerior ealidius .pulsus tardior frigidius temperamentum fgnificat. Verum proprius accedentes ad
rem memoria repetamus, quod supra traetantes camsas diximus, nimirum celerem pullum,uel in augmeniastum usus,vel in robur saeuitatis,uel in moltitiem instrumenti reserendum esse. Hac enim ratione sicile est intelliore utrum celeritatem ab una, vel duabus, .el orenthus tribus huiusmodi musis liceat praesagire. Nam evidisti pulsus mutatio in celeritatem, & Inis ditatem, neque in sanis, neque in male affectis erupiribus post i inueniri,ceterae quoque mutationes,& alis terationes lunt animaduertend. . Quam ob rem putilus celer, si a mollitie instrumenti otium ducat, celer mollis evadit. s i. Ilu, fiat ..Her a robore facultaris,sic simul celer, Rutheniens. Si veru nec mollities , nec facultatis robur adstvt pullitis fiat celer propter unum auetumulum, neces e est. Quo 1 si qui, adhuc velit intelligere , quantus usus aucius fuerit, id ea magnitudine, via paruia a te auctioni. manifestum fiet hunc in re dum. Namque tia magno usus augmento tota putasu fi maduitu. Q. Liscit . in ma Ort autem augmento, maguitudo simul cum celeritate , sn niaxima magnitudia Grai celeritate , 3e crebritate coniungi.tur. Ita igitur et celeri pulsu, vel usus aucius, vel
mollities inii rumenta , vel robur facultas potis praelariti. Quo. is demum non propin r vitam, iud propter duas, vel Omnes tres caula, cominentes pulsus celer fiat,tune sngulatu ri caulai .impiopria iudicia, di quae ceteris plus plaudeos habeant , perpendenda stinia Fuiae propicr auctum ulum , iobustam facultatem, inus munium inoli., cclviem pulsiam fuisse reddi
tum . molitieui ue. cetcris dualius Laus I luperioremisse, celeritatem quidem ptilius licet tribus causis iri-huula, scd tamen ita , ut exiit mandum sim hae issi ci da celeritate stollitiem instrumenti principem l
Id quod pariter de aucto usu. At iobusta iacultate dicendum est . . Porro quod de celera nullu d ximus, idem quoqu4s 'e lege contrariorum de pulsu tardo dicendum et . Cum enim ille contra, vel ex s.culi te iis Clia, ves ex duro ι oditii mento, uel ex dim nuto usu gineretur, hoc pacto licet de singulis iudiciunt iacule . Etenim si tatu tas ex facultate imbecilla
ortum habeat, pulsus non lo. um tardus, sed etiam languidus apparebit. Si propter institi menti duritiem id sat , pullus non solum languidus, ted etiam Aurus euadet: si uelo propter diminutum usum, d contingat, pulus tamunmaolo tar I sueti t. inantum autem usu, fuerit comunctus ex magna. vel Et aiori, vel mar
ma illius . liminutione, colligendum eis ut de celeri pulsu supra diximus. Secundo loco succedit pulsus crebritas, εἰ tamas, quae ut laque apud Galenum 1. de praesagio expulsi, cap. a. est duplex, quod in duplicipulius quiete,de quibus iam satis supta uiximus liceatia cietira intem,& rartiatein Oblelua l. lud uero scire dum est, in cretii ira te, & rarrate, quia commune, de quid proprium inesse Commune quod ambo tam crebritas,quam Drotas propter duas caulas fiam hieuiores altera quodpimi arteria itiotici si longrus producta: alicta quod derior anticipet. Proprium quod uir
que solet silmstiare illud vero est, quod velo priore motu pi duMO, uel ea miter Die aiatini pante, aut contiara altero ia reuia i , uel polponente, sole ori-riale dies rentes hanc quoque pultuum digerentiam in caulas praticipes, dimimia cum Gal. celerem pulsum, vetulum audium, uel lacultarem imbecillam, vel in illumetitum durum Mi. ficare. Quamobrem ratione usus in corpore sano ea ulmodi pulsus calidam temperiem , aut res non naturales calefacientes, in corpore
autem aegroto calidos morbos fgnificat, se pulsus cre-her facultatis uti Ulle indicium est. Cum enim in ea pulsus magni, S celeres fieri non possint, iure crebra hisciuntur. S c ii strumentum durum fgni ficat, quod durities ad distetisionem,& magnitudinem st inepta,ut supra disimus: Ex quo pulsus ad crebrita
Pullus autem rarus uel usum imminutum, vel sacula talem robustim,vel molle instrumentum uno v -- contraria ratione Oa: a indicaba quaecunque de
celera pulsu dicta strat. Ratio pariter iscernet Idi,virum huiusmodi pulsus ah vna,vel alieta, via omnibus catis proueniant dem est, quam pati O supra de , eloci, de tardo puta explicautinua , vituperaracaneuiti sti idem
350쪽
repetere.Tertio sequitur pulsus magnus,& paruus, de quihua G denus scribo hi gi se in primo de Praesagio ex pulsibus cap. r. 1. 3.& . illi veto nihil aliud possunt indicare , quam illud ex quo originem duia
Ierunt . Itaque pul us magnus,vel vius augmentum,
vel facultatis robur , in i instrumenti mollitiem . Contra pulsu 3 paruus, vel usus diminutionem, vel ficultatis debilitari nem, vel instrumen a duritiem fiagni soli. sed hoc loco duo sunt notanda eum Gale m. Alterum pulsus magnos, & parvos , aut reverat ales eis , aut magnitudinis solummodo, & parilitatis speciem ouandam referre. Quam quidem Grater φακομινων Latini satis commode apparentem ma-fnii uiem,& paruitatem interpretantur. Ex quibus icet in primis corporis crassitiem, & grae ilitatem d notare . Quandoquidem in corpore pracili pulsus magni, di tardi magis apparent , in corpore autem crasso magis obscuramur, & delitescunt. Ex quo favietum est, ut Galenus tribus generibus causarum alte rantium pullus rerum naturalium, non naturalium,&praeter naturam , de quibus supra dirimus, hoc quariatum apparentiae genus addiderit, primo de Pra sagio ea pulsibus cap. primo, qui inquit huic tu thationi derratagio proprium esse cum ex eo quod talis,vel talis, uisque appareat pullus, medici prasagiendi initium
faciant. Sepe autem eueniat , ut pulsus tales non a pareant , quales re vera sunt. Itaque pulsus re uera magnus omnium maximus, usias augmentum , atque
illi di quidem solum significat , si duntaxat magnus sueti t. si enim simul magnus si, S uehemens , 'vel
magnus,&mollis, non solum auetionem usu, sed etiam robur facultatis , R mollitiem in1 iumen i siis misi eat . sicuti si pulsus magnus vehemens, & mol lis fuerit, in haec omnia simul , & usus a uesicinem ,
t obur facultatis, R instrumenti mollitiem indicant.
Alierum eli notandum leodem cap. 9 magnum pol
sum dici dupirciter I uno modo in comparatione cum pulsu moderato, & naturali, alier in comparati ne cum pulsu, qui generaliter moderato maior , uel minor fuerit, ut supra de celera milia dictum est . Iam ueth, uuae ea utrilque pronim riantur , partim ad ambos pulsus communiter pertinent, patrim utruque sum propria . Communiter quidem pulsus ma gnus usu incrementum significati spectatim uelis putastis magnus, in compara one cum pulsu maiore, vel minore,qui sit pulsus moderatus non solum magnitu dine, sed etiam celeritate, interdum etiam erebritate
excedit. Neque ueto d yicile eit huiusmodi pulsuum
diis tentiam, &pris agitiones intelligere. Namque pulsus in comparatione cum moderato magnum, ex paruo usus augmenti originem habet. Quale nil opus est huic magnitudini celeritatem, ac multo m nus crebritatem accedere. Magnus autem pulsus in m paratione cum pulsu maiore,qui sit pulsus moderatus , ex immodico usus augumento talis redditur . Quare non solum magnitudine, sed etiam celeritate excedit, quandoque etiam crebritate, quando scilicet nee eeleritas tanto augumento potest satis esci se pulsus magnus in comparatione cum pulsu maiore,qui sit pulsus moderatus ex minore usus augumento gigniatur. Quare huic magnitudini nec celeritas, nec crebristas,im ino uero quandoque tarditas,& raritas solet a radere Iam uero si uelimus explicare uuid nam ex magno liceat praesamre in corporibus simpliciter sanis , mox in iis , quibus ad scintius aliquis motus adium eius est , postea in corporibus, que aegrotabant, po stremo inus, quibus alteralio quaedam externa adest , necesse foret, nos praeter nostrum institum esse longiores. Itaque de magno pulsu hac nobis sint satis. cum praeseitim Galenus loco proxime calato cap. ai, i . de praesagio ex pulsibus haec omnia tractet, luculen tisῆ ne, apud quem licet cuique intellinere quaecunquet udio breuitatis a nobis pestermittuntur . De pulsu paruo non est ut longius agamus Vi iratis priamum de Prusagio ea puls.ca. a. si quidem quscunque
de pulsu magno dirimus, contraria ratione eadem depultu paruo dici possvnr. Itaque pulsus quoque paruus bifariam diciture vel
in comparatione cum pulsu moderato, vel in comparatione cum quolibet pulsu; qui in uniuersum mode rato maior, vel minor fuerit. Omnes autem huiusmo
di pulsu, Dami generaliter v us diminutionem signifi. cant. Praeterea nihil si modo simul , neque imbecilli , neque duri existunt speciatim autem pulsus
parui in ecim paratione , vel cum pulsu moderato, vel cum pulsu minore , quando sit moderatus , necessimo tum raritatem, tum tarditatem adiunctam ha hent. Namque ita comparatum est, quotiescunque homines suum naturus er stitum retinent ut arteriae pariter modera e di stendantur, ac moderatam pulsati
Contra ue o si homines a suo naturali sta in recesserint,vi fiam calidiores, vel frigidiores, quam eorum naturae conueniat, ut pulsus quoque g gnantur imm derati,quod tamen diuersa ratione fieri contingit; nataque ex nimio c lore pulsus primo quidem magni, deinde celeres, postremo cretiri redduntur. Contra ex nimio fragore, primum quidem rati, deinde tardi, postremo parui εἰ metuntur. Pulsus autem patui in comparatiose. cum pulsu maiore,quando sit moderatus,vel nihil va . rhint celeritate, & crebritate, vel aeque eorum magnitudoxeleritas,& crebi ita a se sertimur. Etenim s musus fuerit paulo maior pulsu moderato , adeo ut sola excedat magnitudine, S paruo nimirum usus aust mento, si hoc cesset. vricue sola magni.udo aufertur. Sin autem pulsus suetit intilio maior, adeo ut non solum magnitudine,sed etiam Gerataie,a uile interdum etiam crebritate excedat, quatenus tontinuit vltim vel magis,vel minus austers, iam non sola magnitudo, sed etiam eeleritas quandoque etiam cretitsas auferumtur. Caeterum praeter haec iunt alias au sire differentiae pulsus magni,& parui quae ea uariis arteriae diliens nibus,longitudine, altitudine, latitudine colliguntur,
ex quibus licet plura pras ire: quas omnes persequidi longum,& sotth superuacanetim foret, de quibus videatis Galenum primo de praesag. ea pulsbus capite
Postremo ex quinque primis generibus pulsuum
duo restant genera, nullus nimirum mollis, di durus , nec non vehemens,& debilis. de quibus mihi libet s-mul,& paucis uerbis sermonem nabere,quod sicuti superiora tria genera magnas continent diis cultates , ut uidistis,ciam propter alias, tum max me propterea causam,quod a tribus diuersis causis pollant oriri. Ita
hae duo miseriora nullam Die conlinent dissicultatem,cum a propriis, di certis quibusdam causis originem habeant: atque ex consecutione iaciliores omniano pia sagitiones asserant. Pulsus vehemens, inquit Galenus in primo de Pia ag. ex puisbus cap .a iacultatis robore semper fit, & quo ille vehementior fuerit, eo maius robur facultatis significat. Sie pulsus debilis es saeui talis imbecillitate gignitur, 3e quo ille debilior fuerit,eo facultatem quoque imbecilliorem esse dem strat Non aliter pulsus durus a dura tunica arteriae,mollis a molli efficitur. Preterea quantitas pulsus duritiei,& mollitiei quantitatem mollities , R durities arteriarum declarat. Verum de huiusmodi pulsbus, molli, &duro , ve hementiae debat a nos monei Galenus pulsus quosdam inter v uosque medios reperim, ed non eadem ratione. Namque inter pullum mollem , & durum medius est, qui vitiusq; mollisac dura est particeps, qui propterea moderatus,& naturalis dicitur. At uero inter pulsum vehementem, di debilem nullus pulsus hae ratione medius est, quod vinus que robori s , ac imbe litatis si particeps, propterea
saepe a Galeno traditum est, di est tertum pulsum debilem ex facultate imbecilla , di a natura des iaciente, vehementem autem ex firma, ac bene valente