장음표시 사용
561쪽
Epidem. quas utrasque pestilentes suisse testatur Galenus, in eo tantum inuicem differentes, quod illa toto anno, liae solum ruate durauit, illas manifesto calidas 3d humidas fuisse constabit. Quod si calida ,& humida constitutio generandae
ruit edini est maxime accommodata,qu's dubitet,sei-pidam in siccam,illius generationem arcere, & impe- .sire ira quidem seu rationis uim,seu philosophorum,
S medicorum communem consensum a uiniadumi ianuis, ut statuendum sit omnem pestilentiam propter aeris at ierationem,ex una calida illius,& humida costitutione ortum perpetuo ducere. Quod si aliae aeris immutationes plurima mala hominibus afferre solet quod negandum non est ) de quibus tum alibi, ruml. u.3. Aphorism. scripsit Hippocrates. pestilentiam cerie nunquam illae asserent praeter conititutionem ea liis dam, &humidam . Q tanquam enim unus aliquando calor immoderatus petiis causa fuisse videtur, quod Taucydides in pestilentia sui temporis euenisse natarat humiditatem praeterea, atq; adeo putredinem necessario illi accessss sit idem Thucydides attes a tur,
qui non simpliciter calorem, sed calorem suffocatem, humiditatis, & p: redin is parentem describat iis vemb.s. Doniorum penuria viventes in sustbca milius, mi ni meque perflatis altivo tempore tuguri)s corruptio inuasit, nullo decore, sed at i super alios mortui iacebant, ' in viis,& circa fontes semianimes volui hamur. Et si puto non solum uualitatibus aerem tunc peccasse, sed etiam tota substantia corruptum fuisse, cum scribat Galenus sorte etiam ex Aethyop: a quaedam illuc fluet ille putredinis inquinamenta. Pariter quod pestilentia ex nimia tum caliditate, um s ccitate oriri possit,ut nonnulli albi irantur, qualem describit
Virgilius, illud ego seri existimo non per se, quod fieri non potest, sed quatenus talis aeris constitutio se mem afferat, quam deinceps putredines sequuntur; quod & poeta innuere videt ur inquiens. Tum steriles exurere sirius agros.' Atebant herbae,& victum seges aegra negabat. Sed in te inanitilla longius verba sun de re non decet . Caeterum an praeter huiusmodi manti as qua . litates,aeris etiam substantiam in pestilentia aliquando alterari contingat, si quis hoc seri velit, quatenus aer vapores aliunde malos, di putridos suseipiat, illud nos cum Galeno libenter concedimus qui quide non modo aetas substantiam hac ratione infici, dicota mutari docet,sed etiam rationem, 8e locos demonstrat, unde huiusmodi morbo si vapores eleuentur , &ad illum perueniant, nimirum ex iacentibus cadauerihus inhumatis, nee erematis,quemadmodum in prae-lijs seri solet,aut ex paludibus quibusdam, vel sugnis
altivo tempore, vallibus, 3e humilibus aliis locis, ex quibus putrida exhalatio facile evapor auri . Od. contra alterationem aeris in tota subflatia ille inierineiatur latentem illam,abditam, & in ea pliacabilem proprietatem, cuius superius mentionem seiscimus , quanquam probe intelligimus plerosque omnes vel nobili simios medicos illam amplieti, nos i men huiusmodi dilciplinae adhuc satis non aequi scimus stultra enim ac temere quavis in re causas abortas, remotas, de commentitias inuestigare ille mihi videtur, cui mam usias, proximas, ac legitimas ante oculos habere licet, quasses proxima nos disputatione satis iudicasse exasi inramus.
Sed aduri sariorum argumentationes hac in re a
diamus. Pestilentia cilli inquiunt tam hyeme, quam
state, tam sicco , quam pluuio , lam temperato, quam inaequali esto grassari solet,cum tamen illam, ut omni in probo acuto accidit, siluimmoderato, at que astate magis affligere deceat. Ste putridam aeris constitutione, quanqua late illa, limgeque propalatur, & ex graveolentia, at Irque in-d cis magna esse deprehenditur, plerun qi: e tamen fiatit pus .l entia euenire animaduertimus. Rursus nulla
pauida, nulla intemperata aeris constitutio potest in valde multas restiones vastari: at pessilentia tam laie .ae immaniter interdum sauit, vi uniuersum pene o hem occupet . Praeterea putrida aeris constitutio ad pestilentiam quidem aliquando confert,de incrementum addit, at non illam excitare potest: etenim s una putredo tan ti mali causa foret, ad omnes illa animaniates aeque pertineret: neque ulla ratio reddi potest, unde homines mapis, quam boues, aut Ii potius, quana oues,aut sues pestilentia corripiantur. Quod si hoc in putredinem referre velis, quae non una semper si, &vniusmodi,verum quae nunc uni, nunc alteri animantium generi sit perniciosa, ut ad malignam quanidam, 3e abditam hiatus rei Culiam adhuc confugius,itecesse eis: quando nemo fatis explicare potest, quis midus, aut quae ratio sit elus putredinis, quae vel bobus, vel ovibus,vel hominibus soli, si infensa. H ic breui- De abali. ter,&sum in tim ex Fernelio: quae ab au tore mirabili me, a ea . illa factitiale, di copia dicendi, quam natura ei largita G2. est disso se ei plicata locupletata huiusmodi seni eu-tiam ita confirmarunt, ut etiam pletisque illam persuaserint. ex quibus est meus Mercurialis, qui non solum hanc latentem aeris qualitatem libenter suscipit, sed etiam ad illius confirmationem qusdam adhuc doete & argute assert. Cum enim satis constet, non omnes sebres pessi lentes eandem prorsus putredinem habere , immo verosam eueniat,ut ubi minora putredinis argumenta a v I pareant, symptomata grauiora εe moties velociores succedant omnis ratio colligit, ut praeter putredinem altera quaedam adsit occulta vis, quam medici plerisq; medicamentis,& venenis inesse docent.
Tum vero si in aere ille ait) fit qualitas coelestis,&occulta genitalis, cuius Aristoteles saepenumero m minit , satendum est in eo fieri interdum etiam qualitatem corruptricem secretam. Huc accedit quod multi pestes auxilium perceperunt ex antidors areanis, Ee tecretis,qualia sunt apud Galenum holus Atmena, interdum lotium hominis, interdum 3heriaea. Qi inds contulerunt remedia areana, consentaneum est ratroni,areanum etiam suisse illud, quod nocebat. Iis C . t. da demum accedit testimonium Galeni, qui prauos , &-hώ- morbosos vapores elatos e paludibus,stagnis,vel alijs ι.M. .ernos s locis aeri noxios esse docet, nequaquam ma- nilasta qualitate, sed proprietate substantiae. pio hia iusmodi sententia, ac latente in pestilentia aeris qualitate,aut omnia, aut certe potissima haec sunt argumeta,qt1ς ab illius patronis asserti solent. Atque hinc ego factum suisse existimo, ut pleriq; priter Galeni disci-ginam cum sernelio morbosconsituant in tota subantiarqua de re alias pluribus. Nunc propos tam di sputationem persequimur. Primum autem non solum vehementer mirari, sed etiam obstupescere licet, ouamobre Galenus, ut alios praetermittamus,qui occultas saepenumero propriet tes in venenis,medicamentis, & alijs plerisque retius
libenter amplectitur,& qui aliquando pollicitus est se Iibrum constripturum de iis,quae agunt a tota subsia
tia, huius tamen a itae, atque occultae aeris qualitatis nunquam , di nusquam meminerit: immo vero cum
ubique illam praetermittat, tum ex proposito huiusmodi ille commentum refutare videtur Opportune Hip-- .pocrates medicos a d monet, ut prouidentiae operam darent ,& parii latim animaduerterent, ii quid in morbis diuinum inest. Hunc locum dis se interpretatus Galenus,non nullis primum interpretibus resutatis, qui huiusmodi vocem, diuinum3 male, de praeter Hippoclatis mentem
sunt i nterpretati,dem v concludi , hac voce non aliud significari, ouam ambientis nos aeris constitutionem.
Et ne quis latentem adhue ill:us qualitatem animo conciperet , quasi se ipse magis explicans, nihil aliud
apud Hippocratem diuinum esse confirmat, praeterquam ambientis nos aeris collit ut onem, de qua sera
pium est in Aphor inter anni ιempora si , . A. i. tuas plus tullo scrior, de frigidior fuer , veris
562쪽
M tem pluui: im, At Austrinu febres acutas seri aestater eo cesse est, & lippitudines, & difficultates intestiuot v,
4e pt i sertim mulieribus,& viris natura humidis. sicuti
pleraq; alia huiusmodi;vt manifestas plane aeris mu tationes, & Mimationes afferens quamlibet abditam qualitatem neglistere,&reiicere videatur . Atque hiequidem,s quis alius,erat locus opportunissimus, ubi Galenum latentis huius qualitatis meminisse decebat,s modo illam natura constare existimasset. Quod si nugas, poetarumque fabulas appellat , di illos acriter arauit,cui diuinum3 ad iram Deorum,uel ad dies Gi ticos referebant,quod utrunque a veritate, aut saltem verisimilitudine prorsus non videtur alienum, longe equidem magis hane occultam,& inexplicabilem coisditionem, tanquam commentariam, ab omnique veti.
rate.& verisimilitudine abhorrentem, illum repudia turum fuisse emistimo. Pariter si omnes libros Epid.&particulatim consti tutiones pelii letes, itemq; omnes locos,ubi hac de retractatum est,aeeurate animaduertere velis, facile in
telliges Hippocratem, R Galenum ab huiusmodi eo
mento semper abllinuisse: neque certe iniuria. Cum enim ante oculos habeamus, quaecunq; ratione prora sus manifesta,proxima, di naturali, aerem tum oualitate simplici,&composita tum tota substantia alterare,& corrumpere solenti no est, ut nos magis abditas, remotas,& imaginarias causas temere inues irare velimus: si quide vulgaris es philosophotu sinieria, inuisti liter L frustra plures alicuius rei causas inquiri, ubi pauetotes snt satis. Modo aduersariorum argumenta aggredimur.Pestilentiam,quae ex aeris vitio orium habeat, quouis tempore, & qua uis aeris constitutione seri, ac astate potissimum maius nestocium facessere,
scuti acuti omnes morbi facere consueuerunt,tam est
falsum, quam quod salsissimum: satis enim superius
monili auimus unam maxime constitutionem calida,
& humidam, quandocunque illa succedat, pessilentias istare: ita quidem ut nulla ratio praeterea reddi pol st, quam cibrem aes a te magis, qua m aliis temporibus illa impetum facit: quemadmodum pariter di plerosque morbos acutos non solum astate ed quouis tempore furere deo certum est, ut longiori confirmati
Nos quidem v nam putredinem pestilentia causam proximam, atque immediatam esse statuimus: at non quamlibet putredinem id praestare posse credimus. Quanquam igitur multis interdum argumeniis aeris
constitutionein putridam, atque insigniter putridam adesse conflata quae tamen pestilentiam nullam ast rat quid tum y an statini prili lentiae causam occultam agetie decet λ Nos contra vemus,& magis, ni fallimur, ad Galeni mentem, putridam aeris constitutione in pes etiam perpetuo generare existimamus, quotiescunque ad talem illa,& tantam putredinem perueneria, qtiae tanto malo sit latis. Quod s huiusmodi terminum,& gradum putredinis,quem sorte nemo satis explicare potes,aduersarii occultam illam aeris qualitate in intelligunt, iam inter nos conuenit: quand quidem omnibus in rebus natura constituta sunt m
stremae qusda differentiae, atque definiti quidam teriamini,qui propriam formam,atque ut loquuntur philosoplai P propitum esse unicuique largiuntur, quos
propterea proprietatem temperamenti nonnulli ap.
pellant, cui certe a nemine satis intelligi,aut explicati posse videntura Ad quem certe modum hunc quoque putredinis gradum esset dat pestilenti r accommo datum occultum esse, neque facile indicati pose Ω- tendum est. Quo que huiusmodi putrida, aut inteperata aeris
constitutio penetraueritiniue unam regionem, siue plures, sue uniuersim orbem occupet, ibi pestilentiam fiet i nece se est. Q nemadmodum autem saepenum Io euenit, ut unus tantum, aut alter locus male asscia tur, ita contra s omnium temporum pestilentias me moria repetamus, sum ego nescius, an ulla unquam uniuersum terrarum orbem eodem tempore peragra
QMod si illud obstinate contendere velis , quid
prohibet, quin perniciosa iseris qualitas, aut proprio Ortu ut ventis serentibus,aut alia conlapii ratione latissime dilatetur ρ Quod de putredine alsetunt; quam
omnibus animantibus communem esse decet, facile, i. D. A
&matiisello distatuitur a Galeno, qui nullam causam f. .e. r. sne eius,quod patitur, aptitudine agere polle docet: ,. Σ - quod antea proditum est a philosophor alioquin ille ait) omnes sub sole aestiuo versanies in febres iocide
rent, item omnes, qui paulo vi hementiori motu ut e rentur, inebriarentur,irascere latur, risiarentur: se per 'canis aestum Omnes a rorarent, atque in 'st leni is
morerentur. Quod si homino nulla ratione, praeterquam propria temperie, aetate, ac victus iatione in et se differentes, non omnes pestilenti morbo laborant, sed multi superstites manent, cui mirum potest vide ri, si caterae animantes tot, tantisque rebus inuicem
dissidentes ab huiusmodi lue quandoque sint prorsus liberae,&aliena λ contraque si saluo, & incolumi ho mine illae quandoque peste a me iantur e Non ne licet plurima commemorare, quae homini noxia,& venenata. aliis quibusdam aoimantibus innoxia sunt, di salutari a j Sed Hippocratem audiamus vllauiorem libride flatibus, quicunque ille fuerit, hanc rem praecla te des nientem hac serae . sed eli fortasse qui dicat; quare non omnibus antia Umantibus,sed alicui eorum generi incidunt huius m di moibit Cui ego quide hunc in modum respondeo.
Disseri corpus a corpore,natura a natura, nutrimentu Ma nutrimento; non enim omni anim tium generi ea adcm aut non conferunt, aut commoda sunt, sed sunt alia aliis magis convenientia. Quando ieitur aereiusmodi inquinamentis plenus es,quibus humana natura offenditur, homines agrotant: quando vero alterieuipiam animantium generi aer non satis conuenit, tum morbus illud genus corripit. Qua sententia niliai ad propos iam rationem magis apte, congruenterque dici posse nos credimus. Neque eis, ut quis hinc colligat, ad latentes adhuc proprietates confugiendum esse, nisi quatenus determinatos illos gradus,& terminos putredinis nemo satis assequitur, quos occubos,& inexplicabiles esse nos quoque libenter concedimus. Atque hactenus ad Fernelium. Iam ver quod ad Mercurialem pertinet, febres omnes pe: iseras noeandem certe putredinem habere satemur, sed tamen illam perpetuo insilirem, atque excellentem esse nos
Quod si aestri aliquando grauissmis symptomatis laborant,&celeriter moriuntur, quanquam leuia putredinis vestigia apparem , sum ego nescius qualia nam maiora putredinis argumenta praeter flauissima huius symptomata,&celerrimum interitum in uesi. gare vel in sanis sorte eum idiotis extra apparentilius qui-h:isesin indieiis fidem adhibere, atque animum aduenere velimus,quae saepius incerta, & fallacia esse possemus demonstrabimus. Porio coelestim illam qualitatem, atque occubam vim genitalem, & beneficam nos cum philosopho l benter suscipimus, quandoquidem ecclum, & omnia super ora a Deo Opt. Max.ob id in primis creata suisse conifat , ut hisee rebus inferioribus, & uni potissimum homini benefaciant, di praeliantia munera gra- tuaio infundam. At vero eum hine ille colligit, latentem propterea qualitatem maleficam, & corruptricem necessat io flaia tuendam esse, ego quidem huiusmodi argumentati nis vim haud satis intelligo . Etenim quemadmodum haec inferiora, & composita ita natura coparata sunt, vi suo contrario non careant, ita coelum ti coelestra omnia omnis mixtionis, S corruptionis immunia ab hae lege longe abesse non dubitamus: temere enim
quis colligata coelo inest vis mouendi, ergo di qui scendi. Immo
563쪽
et mino vero cum illud minime aptum sit ad sustipiendam ullam contrarietatem,diuersa prorsus rata
ne Meumentari licet, ut una re posita alteram illi omrosi iam excludere possis: quia enim cstum mouetur , i iis quiesco nequite unde pariter quia coelo inest vis quaedam genitalis,& benefica, i iur,ut ab omni iulud qualitate malefica, Neomiptrice destitutum si, necesse est. Quod praeterea addunt, plerisque pestilentiis profuisse arcana quaedam pinsidia.qualia sunt bolus Armena, meriaca, &alia huiusmodi, non eo inficias,quanquam non minus manifesta, quam latente vi praeclaram is haec operam praestare, nos ex illimamus .
Sed esto: vna latente proprietate sint illa salutatii, an propterea quod nocebat, arcanum esse censendu est pNemo arbitror hune in modum colligati Poeonia ex. gr.) occulta quadam proprietate iuuat epilepsia correptos, epilepha ergo abscondita,& latens est. Sic scammonium latente vi hilem ducit,ereto bil4s abdita est,&. occulta. Sed hoc longius demonstrare ut facile, ita su- peruacaneum esse arbitramur . Quod postremo ad Galeni teli imonium pertinet, duabus ex causis huius, inodi occultam qualitatem in aerem induci posse docet Mercuriali altera ex sderibus,de quibus nos satis' dirimus: reliqua ex vaporibus prauis, qui eleuantur ex aquis, specubus, aut aliis rebus putrefactis: quos quidem vapores seritiit Galenus obesse nequaqua manifesta qualitate, sed proprietate substantiae. At vero si Galeni mentem studiose animaduertimus,illud i pluinhoe loco illa d uisse videtur, quod alias saepe scriptu eliquit, ni nurum aere vitiosum reddi vel in tota su stantia,quae putrescat,& corrumpatur, vel in sola temperatura, ut absque ulla substantis putresaetione aer duntaxat in qualitatibus vel sinplicibus,vel composi- is alteretur. Qua in re cum utraque huiusmodi vitiosi
ueris ratio non unam plane curati dotum morborum, qui ab illo oriuntur, rationem postulare victas tur .au-ὼ torem arguit Galenus suasi imminute,& perpera hu-- rusmodi ille curationem tradiderit. Sed praestati ., scirem assem, quς ira habet. Soipsi curationem imis minutam communium momorum,quando fiunt vilio,, ambientis; etenim lapilas nonnulle vaporationes ex ., paludibus,vel stagnis, vel carnosis locis , aut eiust
modi terra morbos eius modi creant; interdum aute., temperatura solius tempestatis; cum igitur inem p
., rationibus corpora Ledantur magis ex totius substam ,, tiae proprietate, quam ex simplici qualitate, probe cuiaia rationem scripsit spetiantem ad duos scopos, scilicetia ad mutationem regionis, & ad exigus inspirationisia necessitatena. Jerum in iis, qui ob qualitatem male ha-
is Dent, non lotu curatio iam facte egritudinis per qua ia litatem contrariam fiet , immo de praecautio, ne omnia
, , no obfirmetur: nam si corpus issionem subeat ab im-- Modico calore, perea quς patium frigus sin a frigore, , , quq calorem immittunt,& ad proportionem in aliis qualitatibus sin placibus,& coni positis. Hactenus
'Calenus ut hinc certe latentem nullam, di occultam aeris proprietatem elicere possis quam quidem,s in .do illa unquam induet potest, verisimile est, aut magis necessarium a vaporibus inferne elatis nunquam Imduci. Sed hae de re satis., Pisterea demum inter pestilentis causas prς termittenda non est particularis hominum, & rerum contagio,quam quidem ad aerem ipsum haud inepte rese tu posse nos existimamus: quaquam enim vere,& pto prae aerem essiciendς pestilentiς eaulam in primis esse constat,ut modo diximus, quando ille aut unis duntaxat qualitatibus alteratur, aut tota substantia contais rei natura adhue tamen illicet minus vere, & proprie, . quodcunq: tandem, &qualecunq; suerit contagium, non illud absq; aeris vehiculo alteri communicari posse videtur: quandoquidem a male asseeto corpore, vel fomite tenui immus quida vanor aut spiritim eleuetur, , ..... Irecesse est, que aerem quodam modii appellari posse.'e v. putamus; cum & Galenus aliqua do huiusmodi voces contundat,& nihil referre doceat,spuatiam nea an a
rem dicamus. Neque est ut aliquis hunc Io uendi m
dum tanquam minus proprium, arguere veliti siquidedi Galenus Thucydia is ne sit lentia, Pp.rrer Ostam cor Iuptiouena insunocantibus tirgulti aestatis tempore, ct humores corporum ea pratia victus ratione mue dini obsorios, originem torie etiam duras te scimit,.quod propter continuitatem ex Aethybpia putrida quaedam contagia, seu inquiramenta fluxerint: quod certem aluo proprie dici nilat: namque propria, &exquisita cons gii ratio io eo consistere vi letur visupra i latutum es0 quando alicuid ex determinato compore eleuatur, quod vel solis con actu, vel aliqua cum distantia alterum occupat lumine vero quado aer tae tus redditus vitiosus Iu apte r atura Pirisq; onuribus malum aliquod alterie solet : alioqtu mala laedum p siilentia ,sed communia qua cunque de vulgaria ut sin t contagiosa lateamur necesse est. l laque alienum pro
sus a ratione alicui videri non debet, si nos quqque pestilentiam decGragio oriundam ad ipsum quodam modo aerem i et elidam esse existimamus quod illo
euidenti argumento potest confirmari, cum corpora qua cunque lubIiantia solidiore,& densiore conliam, adeoque nullum aerem excipiunt, qualia imprcatcra sum metalla omnia, nullam contagiosam a rictio item contrahere videantur. Atque id eo magis statuendum videtur,quod non leues coniectura,& argumenta nobis persuadeant,antiquiores etiam medicos in hac starentia suisse.
I orro autem instituti nostri ratio postulat, ut post essentiam,& causas pestilentis de eius de signis agamus.
simum cum superius a nobis statutum fuerit, petii-lantiam nullo diluincto,ac determinato morbo contineri, ta concludi, nisi ab hac disciplina discedere velimus,ut nulla symptomata,atque indicia sint illius propria,& peculiaria, latendum est. Unde subit in meme, quod a Galeno iam diu didicimus, partem artis mel cs, quς agit de signis omnium in axime incertam, Sccola lecturalem este: id quod, si alias unquam, hoc certe doco verisimum esse nos ex sua immus, ut non in ruria ubicunque pestilentia primum apparere incipit, tam incertam,obscuram, di ancipi iein faciem illa lepistentare videatur, vi homines vix eam cognoscant. Sic apud Thucydidem Athenienses puteos a Peloponnensibus veneno contaminatos fuisse existimabant, se nostro hoc tempore Venetias, Patauit, Vicentis, Mantuae,
di ubique aliis asserentibus pellem adeste, aliis negantibus, hac in te plurim; sunt excitais issensiones, visuperius diximus. Nullum igitur ver u ,certum, ac d terminatum indicium non solum inuenies, sed ne an mo quidem concipi posse nos existimamus, unde peia silentia argui, & demons rari possit: quandoquidem ut dolo em capitis,delirium, atque infinita huiusmodi vulgaria symptomata pretetiyitiamus, quibus si quenter homines sne pestilentia laborant b nemo est a medicis libris legendis , aut in artis operibus exercendis vel mediocriter volatus, qui non iacitu inietiligat parotidas, bubones nil, taces,& alia huius gene ris , qus mullentiam maiori ex parie comitari solen tidiquς indicia path nomonica a plerasq; censentur, sue ulla iameia pestiliatiae suspicione saepenumero seiam,atq; impune medicorum manibus tractari: ut hoc
loco non solui refellendi ed etiam ridendi sini, qui ignas quibusdam proptiis ,& determinatis pestilentiam desilire,& demonstrare conantur.
Qua quidem ratione illos paritet arguere licit, qui
nullam pestilem iam agnoscunt, ae neminem huius niodi morbo interiisse asseuerant, ut non bubonem, vel anthracem, vel exanthemata,vel aliud appares cutis urtium manifesto praeseserat. Quemadmodum. n. nulla extant inuicia , qus pestileni iam certo indicate possius, ita contra quanquam corpus ab omni apparente macula est prorsus alicuum, illud a pest libe ueste temere asseverandum non est , siquidem rationim inae consentaneum est,illa ea dola maia, qt s extra Minini accidere solent, ita Artias aliquatico pδties etiam
564쪽
etiam Meupare, ita quidem venenum alte latrat, ne di extra aliquod illius vesti Eium appareat: id quod - Galenus quoque scriptum reliquit. In partibus cille ait non conspicuis in corporis profundo simi Ies 3I , qui in eure consistunt, affectus gigni ratione non ca ret : etenim si bilis flavam partem quampiam decuis erit,erysipesas fiet,si nigra, earbunculus, & cancer. Neque certe intima corporis adamantis constituti nem obtinent, sed ea quoque iisdem a flectibus obno-- - x a sun ac altu . Febres plurimae viguere, in quibus U I nuIl: estent eutanes affectus, quas tequebamur alui ' ''exere menta graueolemia,&e. Quae prosecto mala in- p 'u' terius latentia aliis forte per alaiosiora non immerito censenda sunt,quod tum natura valde imbecilla esse, neque venenatos humores expellere posse videatur. Cuticium principem hae in re Iocum obtinere nos arbitramur tum praestntis temporis constitutionem, . tum aegrotatis historiam: quemadmodum enim s quod
si ui praeclare in uniuersum tradimm est ab Hippocrate
medieum in primis decet morborum populariter graslantium impetum perpetuo cou siderare, ac temporis constitutionem attendere, ita huiusmodi animadueriasionem , si unquam alias, ad huiusmodi iudicium s rendum accommodatissimam esse nos arbitramur. Etenim si constitutio fuerit pestilens, in qua plurimi laborent,& moriantur,finge aliquem laborantem, cui grauim ma statim adsint symptomata,& qui praeterea cum aliis laborantibus versatus luerit, hune haud leui coniectura pelle male assectum esse putandum est,
quanquam nullum exterius notabile remptoma apis
pareat . Quod si amplius illi accedat vel bubo, vel a thrax et aliud eiusmodi, quod passim grassari soleat, iam eoniecturam illud maxime auget, re mali certam quodammodo fidem facere potest;quod alio tempore
non liceret. Quod enim ad celerem interitum pertianet, quem plerique omnium maxime animaduertunt, neque ille magis ali1s argumentis fidem facit; siquid εpra ter pestilentiam plurimi sunt morbi acuti, qui breuissimo tempore homines interficiunt: Ee in ipsa pe-1tilentia plurimos non ante septimum, nonum,& plures dies interiisse certum est: quod particulatim Thucydides annotaui t. Quod si quis his non acquiescis Selongiorem symptomatum, atque indiciorum enum rationem desiderat, quae tum suturam pestilentiam praenuncient, tum pinsentem arguante quod quidem ad signa prognostica pertinet, quotquot ouauis lanisdem ratione putredinis sobolem prς lagire lolita sunt, istare omnia futuram pestilentiam portendere inditum est. Unde praeter solitam naturam, & eonditionem,mutationes temporum, praesertim calidiores, Se hum diores, uuiarum assiduitas maxime in fine veris, aut aestate bsque ventorum flatibus, qualem fere constitutionem in Cranone ciuitate ab Hippoerate deleriptam legimus ,reptilium omnis generis, mur, um, eruia carum , & aliorum vermium praeter morem multitudo, crebra in aere phaenomena , exanthemata non solum in pueris,sed etiam in adultis frequentia, aborsus faciles, annonae caritas, & alia huiusmodi propem dum infinita,quae homines, aut naturali,aut saepe etiasuperstitiosa obseruatione commenti sunt, futuram peltilentiam fignificare creduntur et quorum quidem indiciorum vim, atque essi cacatatem, unicuique tuo arbitratu examinare licet. Quod vero ad illa attinet,quae praesentem pestilentiam de monitrant, non alia hue afferenda sunt praeter ea, quae propriam illius forma,& peculiarem characterem constituunt . Etenim qu tiescunque morbi passim grassamur,& plurimos i terficiunt, nihil praeterea ad flabiliendam pestiletiam desiderari polia videtur. Quod si demum figna quaeda culiaria quis intestigere cupit, quae Socratem pestis . lenita laborantem pro certo demonstrare possint, is ieiat preterea,que superius posita sunt,pauca admodum. aut Arte nulla esse indicia, quae hoc ipsu in verea uestari possint. Id quod unusquis vi facile confiteb
tur,qiii memoria repetat, quod nos latis iam demonia strauimus. pestem nullo determinato morbo circum scri hi,sed omnes affectus praeter naturam, quicunque
animo concipi possunt,utissime replecti. Illud tamen hoe loco minime est prstermitiedum, in peste ut inquit Aetius omnia horrendissima fieri, ita quidem ut quae alias leuiora, & benigniora esse eonsuerunt, hoe tempore sint grauissima,& malignissima: quod omni-ro ratio persuadet,& Gal. quoque animaduertit . sacri ignes multi, qui maligni eum essent, multos ε ρο interseemunt. I.
sacrum ignem ait GaI didicisti a biliosa suetione s
oriri, aut non illa semper tamen praua,& putri. Plath ascontra ubi mitis sit fluxio h lem pallidam obtinens. a, quae in nobis naturaliter gignitur, solet quidem faciu is ignem facere,nultu tamen ex eo dare damnum,s mo- βε do recte tractes. At non erat in praesentia talis, qui sa- sacrum ignem effetebat,humor, sed malienus, qui er deret, putrefaceretque&ciste paulo poli. Mora aphthis vitiata, pudenda tuberculis,lippitudi
Singuli hi assectus sere non sunt eacoethes, uti se a ero igne diximus modo, n quam vero etiam sunt ra. Me ethra, uti nune, quod putridus esset qui abundabat humor. Non est igitur, ut in presentia longiorem morborum, & symptomatum eatalogum faciamus,quae in pestilentia euenire, & grassari solenti quandoquidem si memoria repetamus pestilentias ab Hipp. Thucydide, Gal. di posteriora tempore ab aliis descriptas, illa usq; adeo vana, & multiplicia esse constahit, ut nulla fere si pars eorporis,quae huius veneni malitiam atqι
impetum aliquando non experiatur. Quorum omnium almum varietatem,discrime,orium di causas ex iis,
quae tu per ius a nobis posita sunt,unusquisq; facilec sequi potest, ut hae in re nos manime longiores esse
De peste haedinus in uniuersum . Modo ad minis
ripalem controuersam reuertimur, quales nimirumhoe trist issimo tempore suerint morbi,qui in plerasq; ciuitates impetum secer ut, de quilius initio traetatici ianis diximus a plerisq; omnibus dubitatum esse,an peiastilentiae nomine signari debeati Et prosecto si mem . Ila reperamus, quae superius a nobis posita sum a ueqs animaduertamus sunestam historiam misi, qus apud nos euenisse vidimus, iam nullus, ut mihi videtur, duishitationi locus superesse potest, quin his suerit vera,& legitima pestis. Morbi plane nerui vulgares, ut nomodo unum, aut alterum locum , sed quam plurimos uno, de eodem tempore occupauerint: illos praeterea fuisse mortiferos, & maiorem hominum parte perdia disse,ipsa res magno Reipuhl. dano ita confirmauitavi huiusmodi vitam imis cladis sida vestigia diutius adishue duratura esse videantur. Quod si utis demum coiatagium addere velis, quod ad constituendam integrά pestilentis formam nonnulli necessarium esse arbitratitur, illud quoq; non desiisse tam in certum,qua quod
certassimum; ut plura huius rei testimonia, aut erepta huc temere non sol afferenda . At vero contra n5 de
sunt vel nobilissum in doctissimi viri, qui aliter sentiεtes, huiusmodi mor hos minime pestilentes suisse, neque verae pestilentiae nomine signandos esse con tendunt: quorum tamen diuersa es disputationis r tro. Plerique enim pro certo habentes omnem pestia lentiam de uno aere ortum ducere . illam hoc tempore fuisse negant, quod nulla in aere suerit notabilis alia teratio, vel corruptio, quae tantum malorum gignere potuerit Aduersus horum senteni iam nos satis superius dispurauimus, quos rerte perperam. & contra G leni disciplinam sentire nos existimamus, quier qualibet communi causa morbos communes fieri summa eum ratione docet. Alii autem magis apposite nullam pestilentiam affuisse asseuerant, non oti id quia dem , quod aer ab omni vitio fuerit alienus, quod ILIi haud grauate concedunt, sed propterea quia v
565쪽
reii morbi eas conditiones non habuerint qus ad co- sionibus non oc pauerunt, neque ex on 'cor ' simi emtam pestilentiae formam neces latiae est. vide iarurrquorum sane argiurcia intelligere a quum est. Inia firmare non tet omnes . pinor conuenit pestilentes mo bos esse si, si cum satis sit, is in locis . unde ad nos importa rvulgares, &plerosq; homines cuiusuis fixus , xtatis, est,ubi sorte ab aeris uitio originem ilirxit, omni troil- fortunae,indisse teterastat di: pariter eosdem esse per- iam vulgare niciolos,& maiorem agrorantium partem interficere: Curi minus dii anil ut requi duae conditiones ui sapitis iam diximus si Gal. Italiae unam atque eandem esse . quam p: opterea iure credimus, vetare, Si te ei limam pestilen Dam determi- optimo no modo vulgarem , sed etiam vulgarissimamnare videntur: ita quidem s altera, vel l . Me magis, si appellare liceret, cum per tot regiones , utraque dest, ut cerium sit omnem pesti entiae tu 'pi- neq; altera fodiasse deest no inepta rario,vnde propo-cionem vanam ac temerariam esse. A qui si qualitate, sta di se ultatem diluere possi nus. QManquam. n. hac S numerum, it m aegrotantium,tum mortuorum cos- mala a pleri sui. N por sit mim nobil bus vatis fuerunt deremus, singulaq; accurate, & particulatim ammad- aliena, neq; cui pestilentiae formim plantas pol ula Nertamus, quae irae de causa, hoc tempore evenerunt, in homines cuiuiuis status, di fortuna grassata sunt, l- neutram ex ris conditionibus assulisse,ut Dieamur, ne- lorum tamen ea vis fuit,& malia, ut omnes aggredi, cessarium videtur. Eie iam vi a nolita non disceda- Deli; vlli pepercisse potui riat, nisi grauissimorum p mus 3 cum mea Vicent:a inliciori tempore alete solua truni singulari studio ' diligentia, illorum furor,atq; erit hominum circiter triginta millia, certo certius impetus cohibitus , atq; anguli is admodum terminiseli, ne dum maiorem, sed ne minimam quidem illo, si coercitus fuisse i. si neula etenim ut philosophi doce partem laborasse,aut interiisse quod ex iis quς prati tu propriam formam assequuntur non ex iis,quae in aciua nobis proposita sunt, sacile vitiasquisq; ad calculum prodeunt,sed ex iis quae potestate sunt talia: neq; res, Feducere potest. Praeterea vero cu tempore pellis mor ut eorum more loquamur) per aetus secundos, scdia bus nulla alati, sexui, nullis stud is atque ad summam pera ius primo, definiri solent. Homo est animal ra- nulli hominum conditioni parcat, euentus, & res ipsa tionale,no quatenus ille vete, S: actu ratiocinatur,scd satis super a co fit mauit in uniuersum fere omnes, qui qualentis ita natura comparatus est, ut aptus sit aura in aliqua dignitare ac fortuna essent coiistituti huius- tiocinandum, ali quin homo dormiens non es etho modi calamitatis fuisse immunes: ita quidem ut reus mo. Sic apud philosophim di finiri r anima, quod sit olla non alii, quam sordidi quidam homunculi, atq; ex aetus primus corporis physici potentia vitam haben ria. infima picbecula hanc mortifera cladem perpessi Leia tis Atq; Gal.demum uni lanitatem,tum morbum el-rint, se statuit, partium corporis conlii tutionem, it a secun ut illud interea praetermittamus , quod alioqui dum naturam hunc pister naturam,unde actiones, si magni intereri, sorte etiam ex iis plerosq; obiisse maia actu,sed posti aie,vel probe, vel male prodeunt itaq;s salia de causa, quam vi morhi: cum ei lim adlegiti- nos pariter pestilentes moibos non sine ratione de rimam uniuscuuIq; morbi curationem non solum nam nare posse videmur, ut illi snt vulgares, & perniciola, d. cum adeste oporteat opportuna facientem, sed & hoc eis tali natura & lotina constantes,ut maior uno- agros N assidentes . N ex tei fora, vix explicare licet in minum panem, atq; illos in qualibet fortuna post ios summa rerum consisione, quantum ab Ossicio defice a gredi,& perdere possint, quamuis reuera no a agrerint medici,aegri,em demes, & demum quam exierim uiantur, non perdant. Qusso.n. finge vigere pestilen-ra ad praesentum Opportunitatem male fuerint accom tum,non modo ex uno contagio, cuius vim atq; impem ata, tum quicunqi voluetit,haud dissicile vitare potest, sed Cum igitur morbi hoe tempore non fuerint vula ei iam ei contaminato aereia qua uix ulli cadere licet; g. res, neque ita pernatiosi, ut maiorem hominum si hoc tempore plerique omines alia loca,ubi salubrior Partem,Vel certe mulἔOS necauerint, utroq; enim mo esset aura . quirere uelint, an propterea quod illa inuo hanc perniciem determinat Gal.)addo, di plurima multos a iu non saeuiat, minus uere pestilentia appel-vnutu et rara, eae; g auissima cominissa fuerint, quae labimus id non equidem opinor. In prasenti acu haen Oiluus: lloqui salutates mortiferos reddere solent, ii nos litetis damus, idibus Februar. singulari De I Opt. los doctissimi viti minime pelli lenies fuisse asseuerat, Mai. bestificiora benignitate Vlcentis leu sima quς- sed eos dum axat malignos esse contendunt, qui ne dam huiusmodi luis uelligia uix super sun t, qυς bretu Iaqua me aere, vel contagio, sed ervna in primis admodum in nihilum abitura esse speramus. Anu seprauatam vitiola victus a tione ortum duxeriti ii aut alterum male affectum pestilenti morbo non laboqua quidem quantum ad huiusmodi morbos gignenta rate existimabimus, o morbus iam actu non sit vulgaesos coi fcrat, larnusu traditum est a Gal. atque notius iis, nee plerosq; inuadat 4 on puto. quandoquide ne est,quam vi longiori confirmatione indigeat. Porio ni inem esse aibi ita mur,si modo huius mali originem, autem quanqua in nos haec vera esse non inficiamur, & propieisonem ille satis intelligit, qui non iacile ia- verumtamen de priore sententia adhuc dimoueri non trai ut, unum duntaxat tum, nisi ab allorum comer possumus. Et primum quidem illud/ion impcirtune et o diligentet arceatur, unam item inquina iam lurcl- afferre licet, ut an rebus propemodum omnibus acci lectilem mulios, Nuniuersam urbem inlicere polle. dii, ita in miti emia vaticis gradus non iniuria consilia Potio aliti qua uidetiit suisse huiusmodi lis, de qua patruendos esse, adeo ut illa sit grauior,& maiori cu perita tici latim duo quondam celebres medici, Dynus, αculo,h.rcleuior, di minori cum discriminea qualis ea Gentilis senis acerrime litigarunt: quorum a te umqu- α α Lib. . D. suis, cuius aliquando Liuius mentionem facit, in qua ta,ut libet, unusquisq; apud illos intelligere ro Hoc .. - et ad i. plures ille superii; res fuisse qua interiisse eommento ipso in primis argumento ni fallot praeclarissimi qui P i-ω. Vnde haus omnino prater rem dicat quispiam, dam uiti in ea sententiam adduiti sunt, quo tempore ' i' o C. νών. hanc nostram pullilenuam hemguiorem ,&leuicitem huiuimodi mala grassati cςperunt, illa pestilentisn pu . . s. luisse . quam ut maiorem hominum partem inuaserit, milies anda non esse, quod tunc pauci ad Guia la-S cc. uerit. Atqui ad eandem refellendam seni etiam borarent,ne . a illa communia,& vulgaria fuerint; qua alia Proilus , di veriori nos ratione uti consuevimus. quam alii contra illud quidem pellis inlitum, sed mi-Pro qua illud nobis in praesentia concedi cupimus, ni me pellem appellare non uereantur. Non possum quod γ lterius drisule di si itiiter probati posse confi- existimare, auditores inquit Mercurialis in appellan . c cimus, nanc nimirum nolitorum temporum pestilem dam esse eam pestem. n qua uix duo, aut ries perit at .. iam tui iume o vitiato aere, aut deprauato vietu, at i singulo die . Erant fortasse initia qusdam mitis, .. aliter aquam ex uno hominum & rei um contastici ori sed notuerat pellis. Cuius proiecio senteni lς uim agine in li ibu: si . . Quod si ita res haber, quanquam hu ut ingenue dicas I uon satis intelligo: namque sum . Dimul morbi ina. oi cm hominum partem in his reis nesciua quamobrem principium pellis, si is nomina
566쪽
appellare non liceata quas vero prinei pia inorborum ab ipsis morbis sint diuersa. & aliena: Apud medicos
vulgare est,ex quatuor partibus principio, incremento, ita tu,& declinatione morbos in uniuersum consta re. An principium motus, non est motus/ an via in generatione re vi loquuntur philosophi non es genera tioyan via in corruptionem non est corruptio Omni fione morborum initia sunt undique leuiora, di dissici lia cognitu, sed tamen in hac una inquisitione, di in
telligentia praestantiam, atque excellentiam medici in 14 maιh. primis elucere certum est.Vnde illos irridebat Galen. e s qui incipientes cancros non agnoscerem, quod non aliter, quam stirpibus e terra exeuntibus euenit, quae pariter peritis Muntaxat agricolis agnoscuntur. Sed alias haee sere quassio ab Hippocrate videtur esse proia
posita: an principi u phrenitidis phrenitis celanda esset: qua Galenum praeclare dissoluentem audiamus. Hi ,, Qui comatos inter initia fiunt cum capilisaumbo princip. se rum Jaypochordoi,colliq; dolore vigilante an pes
mtia. is Comulura veterum exemplaria verbo sphreniticiJ,, verbum existant2 non habent adiectum: hinc exorta ,, est quaest io,virum ne eos,qui ita habent,quis i a pes ,, nitims appellabit,an suturos expectabit adiecto verois verbo existantJatque in hune modii simul serita oratari Dones phrenitici ne existantJquassio est,an qui ita si , , secti sunt, iam phreniti ei sint, vel non sint. Quastioni,, autem eiusmodi iam & alia quaedam non pauci m ,, menti annectitur quastio , quam & de febrilium a ti cessionum principio mouerunt, nempe in illis ratio, , ni maxime eo usentaneum esse videtur,non postea Gas turam praecognoicere nos accessionem , sed in ei plens, temta digimicere ex permutatione pulsuum quonias, vero nondum insignem acceperit magnitudinem, uti, agro quidem, an quam dicenda conspicue videatur,a,, nobis autem , vi tanquam faeta cognoscatur, res hare., non aliter,quam plantae recens e terra ortae,dignoscia, tur,quas rusticus,vel qui in herbis omnibus digno lae, , dis est peritus consessim internoscit, caeteris vero in- , , cognitae manent: agros siqui dein herbas germinati ,, ne simillimas lapius ferre conspicimus,quas nos qui- , , dem non internoscimus , rustici vero inter nouerunt rti quod di arboribus euenit: nam singula cum omm h.
,, suis partibus sunt absoluta, uniueis cognoscimus us, vero enasci incipiunt,omnino a paucis cognoscuntur.
Haetenus Galenus Quanquam igitur in nostra pestia lentia pauci admodum agri aliquando laborarent, Rinterirent, atque ii quidem ea una plebe , cum homines pro maiori parte,& ex omni conditione apti et sent ad malum suscipiendum, illam nos quocunq; te pore veram,& legitimam pestem fuisse arbitramur. CTterum antequam posteriorem huius tractati nis partem aggredior, quae ad huiusmodi morborum praeseruationem, & curationem pertinet, illud unum an praesentia reliquum esse videtur, quod superius nos esse tractaturos recepimus, ut eam quasionem tractemus, unde nam hic nos ra pestilentia originem duxerit . iEtenim quidam ex una deprauata victus rati ne, alii praeterea ea contaminato aere, alii demum ex uno contagio illam ortam suisse contendunt. Hic somnia nonnulla,& commenta vanissima consulto praetereo, quae homines non solum philosophia, & medi cina , sed etiam omnis literaturae, atque eruditionis prorsus expertes temere affetre non erubescunt, quae quod per se facile concidant,vlla consutatione hon rari non debent. Quod porro ad illos attinet,qui vul. earia is haec mala in unam vicius rationem reser re so lent,cum iis quoque omnino paucis age ndum est. Quanquam. n. tum Gal. di fluse,n perspicue, tum experientia manifeste di iacile demonstrat, quantum ali menta mali succa valeant ad procreandos morbos, quod a nemine in controuersiam reuocari debet, eum tamen pisieritia temporibus urgente fame longe omnium maxima, ac prasenti et tempore pleriq; pessimi succi ah mentis velci coacti fuerant, qui omnis postilentis fuerunt immunes , ut aliunde illa generetur,
necessat io fatedum est. Quemadmodum igitur deprauatam viatus rationem,qus multis sit comunis pestia lentiam quandoq; esseere posse credimus,&cacochymiam tu uniuersum, qua ex huiusmodi alimentis sere generari necisse est ad omnes nothos,in primis ver pestilentes,corpora mirum in modum prςparare existimamus; ita contra pestilentiam, de qua agimus,alia magis de causa, quam propter praua alimenta euentia se nos vere asirmare posse videmur. Quamobrem itiaud nobis unum modo super est,ut inquiramus an ex aere vel manifesta qualitate alterato, ves aliter colami
nato i an mastis ex contagio, quod ex uno corpore in
aliud transeat,illius origi non statuere liceat. Qua profecto disputat ionem obscuram prorsus,ac dissicilem,
diuque ac multum agitatam,quoniam cum Mercuriali tanto uiro mihi potissimum res est, sudiose,&dicli se tractare conti itui. Neque est,vi aliquem admiratio teneat, quamobrem a uiro omnium tum doctissimo, tum humanissino, addo mihi charissimo, Sami eissmo, non hae solum in re, sed alias qpenumero dassent ste non verear.
Que enim illius est singularis humanitas,grauitas, suauissimique mores, plane coae pertum habeo in meliorem pariem illum quod equidem maxime velim)
tra anno commentatium ille suum de pest. lentia humaniter digrate mihi dono misisset, a te ue esto illi
per lueras gratias egissem, siniitq; significassem me
quibusdam in rehus, illi non satis allentiti grauiter,&ingenue mihi rescripsit, se minime ita ambitiosum etise,ut omnes homines suis dogmatibus a sentietes esse cupiat, si hique vehen: eter gratum esse iactutus, quicunque iis de rebus plane incertis,& obscuris disputare voluerit, quando hae potissmum ratione veritas facile inues istari,atque e tenebris erui solet.
Atque hoc ipso commentario. Gratissimia ille ali) ,,
erit mihi ut omnes docii videant has meas Iutiones. ιι examinent diligenter: qu a cu lice res sit maximi namine uti,Optat minum erat fere per mihi,ut veratas, inueniatur, si modo veritas inueniri potest in te adeo secre ista,& diuina. Libete igitur dicam quod sentio, ed hae tamen lege, ut de omni re inter nos controuersa, amquam honorarius arbiter,ille iudicium ferre,ac sententiam dicere possit: vi ita intelligant homines , disse tiemes aliquando sententias summa etiam cum beneuolentia, dicham rate conuenire.
Nercurialis causas pestis inuestigaturus,alias interanas lias externas esse docet. Quod potio ad internas pertinet,insgnem primum, atq; excellentem putreditiem,non quidem unius ut alterius humoris,sed Omianium,qui simul confunduturAonturbani ut,& computrescunt,uere,&summa cum ratione statu iis pipereaveio iis humoribus latentem quandam, atque Occulta
vim inesse tradit,quam GaI& medici omnes scribunt
inesse medicam et is atqι venenis deletersis. Hanc ego abditam qualitatem in pissentia pistereo, si luperius leuientiam hac in re ineam fatis explicaueram. Quod autem ad causas externas attinet,duas ad e mciendam pestem causas perpetuo concurrere asseuerat, ni miluaerem ipsum, & coragium: mox pistermis coiagio, aerem concurrere ad pestem effetendam Hippoc de monstratione euidentissima probat hunc in modum. Pestis est mor hus communissimus, ergo a causa communis rea: causac Amunissima est aer : ergo pessis necessario ab aere. Quς quidem argumentario sille aistatum potuit apud scraptores meditans, ut neminem .
lere inuenire liceat, qui non putauit veram pelle fieri ab aere. Atqui unum ego reperio Gal. vi alios interea prςtet mitia, cum ille mihi sit perpetuo instar cium sui non modo pestem ab uno aere semper fieri negat, sed etiam Hippoc. hac in te aliter sentientem arguere non veretur,quod supra demonstrauimus. Neq; hane
Gai. sententiam ulla ratione infirmari existimamus,
primum quod alii morbi ex victus ratione oriundi
567쪽
set quisem pestilentes is minime ipsa pessis: quaniadoquidem te, ipsa declarat illos vere pestilentes,& pestilentiae Domine signandos esse, cum sint aliquando vulgares,de pernicios,quales fuere illi,de quibus par- 'O. a im mentionem tacit Gal. praeterquam quod ille. ι δε υ δε recipicue admodum ,&ea proposito mor I conru- ι De , ex communi certe causa, sed non ea uno semperpere fi ii doeet,ut non alia interpretatione sit opus tu vero quod aerem haud certe solum, sed una cum aliis causis,morbi communis causam statuere liceariaerem enim plane Gai. excludit, & absq; illo morbum communem propter aliam causam communem oriri pos. se laretur: alboqui vana prorsus,fle temeraria fuisset illius in Hippoc.argumentatio,li modo ut aer vel solas,
vel laltem aliis causis adiunctus ad gignendam pelli-
lentiam concurrat, nkesse est. Neq; illa demum ratio videtur magis ericax, quae morbos communes distin guit,ica quidem ut communes uni regioni,quos en de-mios Graeci appellant, fiant a praua vietus ratione, gea vaporibus elatis ea aquis, di terra, minime ea aere, communes autem pluribus regronibus semper oriantor ex aere. Nam praeter quam quod & in prasentia adhuc eadem urgent algumeta, Gai. statuens morbus communes fieri propter plures caulas communes,munime propter unum aerem, huiusmodi morbos haud interpreta iurendemios, sed epidem ios, qui tempore aliquo determinato populum, aut exercitum vntiae tum sine aetas vitio aliquando solem occupare. Cum
igitur hoc sun flamentum non modost infirmum, sed ex Gal. disciplina plane corruat, ut omnis fabrica illiis s. innixa concida linecessarium videtur. Praeterea n6 nulla signa addit Mercurialis de historacis,& aliis petita, probabili saltem ratione confirmare possut haermstrorum temporum pes ilentiam ex aere in ia fuasse: atque illa quidem duorum generum esse tradit,alia an-vecedenti aiatia comitantia. Inter sana antecedentiam umerantur terrae motus,comela,sidera insolita,ignescieret,eclipsesannus bissextilis,monsi aiani lia orta ex putri materia, pelles alibi vagantes, si demum virieemmatissimi agro tent, & lupi hominibus sint in Non ego in pnrsenili multum laboro, an isthres gna omnia, vel certe plura ante nostram pestile tram euenerint: Illud unu repeto,quod superius admonuimus,s modo altius Dei propos tum prs termittamus,
nullum signum pestilentiam praemonstrare poste, nisi quatenus imminentem putredinem indicare potest rpa aeter quam quod ex iis plurima nci solum incerta, &leuia .sed etiam superstitiosa,& mendacia non imum
videri possunt. Terraemotus serrariae maximi suerunt, violentissimi r quae ciuitas fuci immunis pestilemiae: quanquam. n.animo concipere,& fingere licet halitus ex terrae motu exeuntes lonPe, lateq; disseminari, nec proximis egionibus vim aliquando inferre, illud tamen aut omnino discite, aut certe vix ficti posse exi- si mandum est, salua & incolumi urbe, uicis, & vnia Nersa ditione,cum pestilenus illi vapores omni ex parte proximos locos petere possint, ut aliis undiq; illas, , nonnulli tantum apud nos fuerint eontaminati. Cometas, sidera insolita, gnes aereos, s phvscam e rum sana stationem aduertere velimus. Estus in primis ac siccitates portendere, & fgnificate philosophi
doceo t. quod quidem hoc tempore satis confirinai,iartim sitis insani continuata siccitas inuae comete initto Nouembris apparentem sequuta est,& adhuc ' mi Luetat. Quod s prister elementarias facultates,hella pesses,in ortes .& alias calamitates lire homin. bus
assurre communi fere om mum consensu iamdiu conia firmatum est, illud nos tanquam per signa magis, quaret eausas fieri existima mus, non aliter quam olim maueurus,& aulpiciis euenit, in quibus per aues mulla, quorum ill e auroras haud quaquam erant, portendi,
re signis rari eredebantur: ita quidem squod p e ac vere natuendum est ut Deus Opi. NH. qui ministrossu os aliquando facit summam ignis, ad demonstrandas publicarum.& priuatarum mutationum vicissim dinesodeoq; ad n : tam eruditionem, ta quam fgno desuper dato. huiusmodi laneas apparationes, veluti quosdam emissatios, & pia coties esse velit. Sic iris naturales suas causas habet,quas phvsci possunt teddere interim tamen arca cana praeterea suam habet sis niscationem. Anno bissextili, quam temere,ne dicaitolide a plerisque tanta vis tribuatur,ut rerum so me omnium naturam mutare. de multa pericula asserte
possi i , 'nicuique facile constabit, qui memoria repe-
a , minime natura,sed alte,& Celaris decreto huiusmodi annum constitutum e se, unde tot admirabilia,
di tanta opera prodi nequeunt. sed alia non prosequor:atq; addo illud unum, antecedentia is haec sgna leuia ad inodum setque incerta villa,quandoquidem iulorum plurima, aut sol te etiam omnia sine ulla pestiis
lentra interdum euenisse certum est . Inter sena auiatem comitantia pellem ex ae e oriundam rese t Metaeurialis ea symptomata,& morbos,qui omnes sese pestes ex aete comitari solent, febres ardentes, ebres placidas, dolores capitis, deliria, carbunculos umores,
molles subitaneas,exi initiones familiatum. Atqui ut nos superius demonstrauimus ) docet Galen. ncm ras vulgateJves spestilensJ non uno certo,& determina ro morbo c5cludi, adeo ut nulli sint moibi, nulla symptomata,quae pestis propria,& inseparabilia dici pos- snt: quam rem sit periore disputatione a nobis demoni ratam ipsa confirmat expurientia: namq; De sngulas pelles recenseam) audiamus, quae Thucydides in celebri illa sui teporis euenisse scribit, hac serie. Atq; non re tritis abhinc diebus,cum in Attica essent, mor bus primum Athenienses coepit inuadere. E quan- quam fama est antea quoque morbum tale vagatum essedum in Lemno,tum in aliis regionibus: nondum 'tamen memoria proditum est tantum pestilentia, at- que internecionis morialibus contigisse Neque enim 'sat opis asserebam medici, qui princrpio sese ad me.
dendum applicuerunt ob imprudentiam sed hi hi ma
xime ilitαibant, quippe qui proxime accedehat neq: alia humana ratis,aut ars vlla.Tum quacunq; a sacer dotibus supplices petebant, aut ualibus,&quae ab his
respo nsa dabantur, omnia in cissum erant: atque o
cumbentes ab his desistebant, a malo superati. porto hoc primum vi aiunt sumpsi initiu ex Ae thyopia, quae supra Aepyptum est, mox in Aegyptum, μ&Lihiam deuenit, di in Regis oram magna ex parte: in Athemensium vero riui alem repente irruit ac pri mum in Pimo homines attisit: ex quo etiam aiebant Pes p nnesios venena puteis iniecive nam sontes ibi nondum erans deinde vero Rad superiorem ei vita. A. tem peruenit ac iam multo magis moriebantur. Dis
serat igitur de hoe,ut quiri; sentit, tum medicus, tum idiota, unde verisimile fuit illud originem ludiisse, &
causas reserat tants mutationis, quas idoueas suisse pu stet, quae vim ad res ita immutandas sortit; fuerint. Ego uero quod satiu est narrabo; di quibus anima I uerss, si quando rursus incidat, possit aliquis proui
sum quippiam non ignorare,hςc monstrabo, qui tum ipse morbo laboraui, tum alios labolantes vidi. Iraq; annus ille ut inc5sesbest iniet omnesn adiime ali rum morborum immunis nati: quod si qui, alio prius 'morbo laborasset, in huc omnes decumbebanis Alios svero ex nulla occasone, sed coiinuo cum sani essent, sprimum capitis eatores inuadebant vehementes, di oculorum rubores, di iustam mationes ratque interis
me partes, S fauces, & lingua sanguinolentae statim erat: spiritus dissicilis,& fceiens exibat deinde ex his
uernutatio,& raucedo succedebant r ae non mulio
post tempore labor in pectus descendebat cum AEussi μvehementa : Quos s quando ad cor inlissi, tum
id subuertit, tum purgationes b las, quscunque a m dicis recensentur, subierunt, atque nς magna cum defatigatione. inerisque singultus incidii ara,ris On uulsonem asserens vehementem: qne nonnulli, sub μhac cessabat , alias uero mulio poli. Porro cot-
568쪽
, , pus extrinsecus tangenti non erat admodum calidu, is neq; pallidum,sed lubrubrum, liuidum, pus ulrs par- , , ut , 5: viceribus scat ei: internae vero partes usq; adeori flagrabant, ut ne tenuissimum quidem stragulum, autis Irati eum impositum, neq; aliud quidpiam praeter nu-M duarem tarent. Ac iucundissimum plane erat in aquati frigidam te iplos coniicere; quod multi fecerut ex iis, is quibus cura non hiit adhibita, qui R in puteos se de-ia derunt inexhausta siti vexati: & perinde erat plus, aeis minus hibere. Atq; impotentia quadam, qua iis qui is scere non licebat,&vigiliae perpetuo comitabantur. ,, Corpus,quandiu morbus vigebat, non cotabescebat, is sed praeter spe labori ob silebat. Quamobrem vel in D terierunt plurimi nouem,& septem diebus ex internori aestu, cum aliquid roboris adhuc haberent. ves sessus, gissent,ino bo in ventrem irruente, & exulceratione, , in eodem facta, &diarrhaea simul immodica subeun M te,pleriqi mox prae imbecillitate perierunt. Etenimia initio sursu: a facto malum , quod in capite primumi, cosederat,vmuersum corpus peruadebat. O iod si quis, , maxrma haec superasset, huic extremarum paratu no-
xa superueniebat: malum enim ad pudenda,de adsumes mas manus, & pedes decumbebat: & complures hisa, andistis euaserunt, nonnulli de amissis oculis. Nonnul
M los etiam quum primum exurgerent,cςpli Obliuio reisi, rum aeque omnium c tum se ipsos,tum anascos igno, rabant Etenim hoc mothi genus, quod certe maius fuit,quam ut oratione comprehedi possiuium alioqui ,, grauius unicuique accidit, quam humana ferret naturi ra,tu in hac in re declarauit se aliud quippiam vile potiri tentosum,& extra ordinem, quoniam aues,& quadruri pedes,quaecunq; humana carne vescuntur,eum pluria iri nia iacerent sepulta cadauera, aut non accedebant,autis si accederent, ac degustassent, interibant. Hui ulceretri indicium fuit,quod manifeste huiusmodi aves desce ri rent,quae nec alias visebantur, neque circa aliquod ex is his. sed canes magis huius e uetitus sensum praebue-M rum, propterea quod una degunt. Mortius igitur utri alia multa pie termittamus inlosita,quae cuiq; leorsumis euenerunt, alias alia) talem uniuersiit ad eam habuit iri allus praeterea nullus eo tempore infestauit ex iis, qui L couluei habeni ui :s quis autem accidisset, in hue de sinebat. Ac perierunt nonnulli quidem ob neglieen ia tiam, abj vero diligenter etiam curati. Neque visum ., prope uix emi P Ompertum est remedium, cuius usui, homines adiutos esse constaret; nam quod una opemri tulerat ad ipsum Osciebat steri. Iam velo corpus nulti tum visum est aduersus morbum sussicere,quod ad ro is hur, R debilitatem attinet, sed sublata sunt omnia,
,, quavis et tam vivendi ratione ad curatione uterentur.
ri Porro res miserrima in uniuerso morbo fuit,tum ani mi deiectio, cum quis aegrotare te intelligeret; namia mente protinus ad desperationem conuersa,multo se is ipsos magis consternebant, neq; reluctabantur: tu voti ro quoniam alter ab altero,dum curationis ossicio sun, , gerentur,instar ovium occidebant. atque hoc maxima , , cladis pariem attulit flue enim prae metu recusarent ,, alter alterum adire,deserti peribanti domusq; no paviati cae vacuae sunt redditae ob medentis defectum: siue - , adirent,commoriebantur:atque ii potissimum,qui viri, tutis aliquid sibi vendicabant: nam prae pudore nonis parcentes librapsis, amicos conueniebant: Ae cum lu-ia citis defunctorum perficerent, ipsi quoque familiaresia succumbebant a mali vehementia superata. Magis i men tam morientem,quam laborantem ii reserabam, , tur,quilam euaserant, propterea quod intelligerent se iam in securo versati: b: senim eunde morbus non coris rapuit ta ut intei ficeret. Atque hi tum ab aliis beati censebantur,tum ipsi prater praesentem laetitia,in po-k iterum quoq; spe aliqua subleueha uti ne ab alioquiis dem moibo aliquando fore ut extinguerentiir. Ii v iopto p io labori aliud quoque accessit imo nodum' ex importatione ab agris in vi bem: quod ni h. lominus ' Duam hostes: cum enim domos non haberent, sed inia iuguriis suiloca ubua aestiua tempestate degereni,coria
ruptio accessit nulla seritata d enitate: sed mortui, morientesque mutuo adiacebant. ac semianimes in v Is , volutabantur,& circa siti es, prae aquae desiderio. Tum aedes sinae, in quas conuenerant, cadauerum . .
plena erant, eorum inquam) qui illi e peribant: nam Aurgente malo,cum quid facerent , homines non hine- ,, rent,otnneri pariter ad negligeriam,&ad aras,&i mos ,, se conuerterunt. Praeterea leges omnes perturbatae sunt, qbibus antea de sepulcrotum ratione utebantur:
ac sepeliebant,ut quisque poterat: tum etiam multi in 'aliena loca deiecti sunt, ob amicorum oenuriam, cum V hi plerique suos morte pr. ueriissent. Nonnulli aer
tantibus praeue mentes, cadam r alieno rogo impositu succendebant: alii vero . dum aliud combureretur, eo,
quod ips mirabant,super i meet . abi hant. Hactenus ' Thucydides. Quem sane locum uniuersum, quaquam Irolixiorem eo libentius latine reddere. itque hietra zmbere voluimus,quod eum lectorem delectare,nesssolum huic rei,de qua agimus in praesentia, sed toti et tradiationi plurima lucem afferre posse existimemus. Illud profecto est certo eertius, plurimos hie numera
ri morbos,& sumptomata, calorem capitis vehementem,oculorum rubores, & inflammaticines, fauces,&linguam sanguinolentam, spiritiim dissicilem, ac sce
rentem, sternutamentum, raucedinem,laborem pectoris eum vehemenii tussi, sngi illum inanem eum vehementi conuulsione,noxam, & amissonein pudend
ruina manuum pedum Aliquas do oculorum, obliuionem rerum sque omnium,adeoq; amicorum S sui ipsorum atq; alia forte huiusmodi, qus tum ab aliis pestilentiis tum a nostra fuere maxime a laena: contraq; nonnullos moibos,& symptomata apud iιο, fuisse stequentia, qualia in prinus sunt bubones, parotides,a
thr ces dolores capitis, des :ria, quorum Thucydides nullam metionem facit. Neq; aliquis est, at hirtor,qui non facile & libenter fateatur, hanc Ipsam Thucydidis pestilesitiam ex unci potis ivum aere ortum duia
xisse. In maxima illa. 8ρ sorte omnium quissima pessi lentia, anus M. CL c XLVII l. quam Matthsus villa nus,&Ioaniae, Boccaciti; descripsere, omnes ipulo sanguinis, Bedissicut ate respirationas tanquam peculiati eius pestilent s morbo laborasse constat. Atq; ne it ultra sim longior arane ipsana morborum,& lympi malum varietatem dedissitnilitudinem de qua rectia superius dixi mi)υψnusquisq; facile deprehendet, neque inuitus cons.cbrrur,qui alias quoque pestilentias particulatim animaduertere, di cum hic nostia toferare voluerit. Sed alia prosequor. s gnis modo p O positis alia non contemnenda addit Mercurialas: primum quod toto pestilentiae tempore, prs ei lini in ciuitatibus,tari admodum fuerint, qui alio morbi genere laborarim, usq; adeo, vi s quis febre tertiana , vel ali morbo laborare coepisset, ille protinus in pectem caderentum vero quod homine, quanquam sine ulla pestis suspicione motiui,maiori ex parte pollertores corporis partes vibicibus, latisq; maculis deturpatas habuerant , quod rarissime alio tempore solet euenire. Amphus infinitos fuisse ille commemorat, qui pro certo habentes se ab omni commercio ,-contagio
morbolo diligentissime abi iuvisse,hane iamen labem euitare non potuerunt. piperea quod innumeris, ex laboribus inguina atque ais intumuerint, variave intubercula sponte esuperint sine ullo insani detrimento vel aliqua pellis suspicione , quς praterito tempore fuerant insolita. Rursus vero quod mast: et omnino interess P hanc pestilem iam Meici malis ex aere fuisse probat, quod mense Iulio venerias, Ze Patavii ccepe rint pluule qusdam parve, placids, & fere coitum K,
quales refert Hippocrates in Crancitie euenisse, ut satis constare pomi Austrinam constitutionem dui asse totis sese mensbus septembri, e Octobri. Postremo autem loco Mercurialis aeris vitiem confiimat, fatuitas omnium telis su tuum , quamuis illi
fuerint copiosi; nullus, aut rarus admodum cicadatum cantus et atque forte euam in uniuersum ab iis G
569쪽
tionibus auium defcctio: ut undique concludere li.
ceat hanc nostram pestiden:iam ex aere ortam esse. Cartoum, Letior, qualiquam Mercurialem virum graiulia simum,& doctillimum hac asserre non dubitamus. vi coniecturali omnino ratione sententiam suam confirmat et, atque in uniuersum leuiora illa esse videntur, quam ut long orem disputationem postulent. ne quidiamen in hoc argumento di s teres, sinsulas huiusmodi rat ono bretiner examinare non grauabimurim'
I rimu loco illud minime agimus in praseolia. vi 1 utili
ius inquirendun at in dubium reuocandum esse vehimus, an ill haec omnia mi iacula Patauit euenerant, nec ire; qnandoquidem viro ingenuo, di veraci fidem vadiq; adh bere decet. illud ego tamen quod ad primam argumenta sonem pertire 9ue e .ci sancie omni asseveratione asstinate post iam, hoc ipso pes ille laetempore apud nos plurimos alii, morbis a pestilenυ-
hus laborasse,& euasiss : ex particulatim mense Augusio laboraui egor pselebre terriana continua, unus i eneus saxulus tertiana intermitiente. s e io celebri pestilentia ann. 11 D X X V ill qu uniuersam seruat iam coutaminauit, maiores nostri iactum piae ter pestilentes, alios quoq; morbos, priuatimq; duplico tertianas vagaias fuisse,a quibus pictique ei adcbant. Sed utcunq; se res hahea ,u t ingenue dicam, vim huius rationis cquidem non salis intelligo, quomodo nemine, ut certe paucis alio morbi seuere laborantibus praeter pestileii ies .colligere hii,c liceat, qua id medici
omnes pio ccitiis aio argumento habeati timit ile nam ex aere oriundam esse quas vero, vi alia praetei mittamus,tertia illa eo stitu trone libri tertii Epide . quam nemo, pinor, dubitat ex vitiato aere suisse pestilentem. H poc tertia irarum, qLartanarum, quotidianarum febrium, & aliorum morborum non meminerit
quos verisimile ea pestilentes non fuisseae post temo
loco sexde n aegrotos non deteribat, qui vel Galeni testimonio aliis morborum generibus ab Hs .labora. hant,quae t n ea tempestate commemoratasunt. Quod ad contagium pertinet graissimi paties publicis scripturas , N in qu suo bus hac ii re sedulo institutis , quae adhuc inter monumenta annalium se tuantur, vere unicuique teliari Dossunt, neminem apud nos petii Ienti morbo laborasse, quem non ille pilus contagio contrar utet: quanquam enim pleraque sine ullo contagio se labolasse contendunt, quod a iuultis praedicati audio nonnullos scienter alios fallere,alios in. ter salii nos ex istimamus; quandoquidem usque adeo stultaedatentes, atque fere ius ensbiles sunt huius v neni rationes, siue hominum dolos, siue incuriam, &negligentiam confideres, ut illae vix explicari,aut coniscipi animo possint. Namq; ut a te mea nou discedat Uquanquam diligentissima adhibita inquisitione nihil Drorsus inuenire via quam potui, unde Allegrantia la beta conii axerit, cui se uer Cine iusseram, ut ne vir-uam domo exiret . neue aliquam reui, ut hominem omoticci ci , post multos tamen dies certior sum
iactu, quod tandem Lucretia promissa illi impunitate confessa cin lam illam,semel ad Laratum portit rem, eiusque vrorem diuertisse, qui eo tempore pelli lentia laborabant breui ambo obierum: post quotuin tertium biduo Allegrantia male as cta est . Quod potio magna hominum pars,qui siue ulla milis iuspicione ob erunt, poli moriem posteriores corporis partes vibicibus, latisque maculis deturpatas hubuerint,
primum eum vito praestitatissimo statutum id sit, in
quo mihi tam ea non satis cum eo e Guenit,raros suis
se, qui alio . quam pestilens morbi genere labolarint,no iniuria fortarie quaserit aliquis, quamobrem hospesie non inieri sie iii erit si mandum i tum vero nosi d quouis tempore euenisse, neq; huius rei catis ani cognitu diit cilem esse putamus v i proprei ea ad aei is vitium confugiendum non sti sit enim,ut interea praeter mattam neminem esse cadauera iraeiare solitum, qui non neqLeter huiusmodi liuores,di machias animad
verterat, ut licet insolens videre possit iis taurum, qui
corpira nudata non ita inspicere consueuerunt, non impol tu ne hoc loco ni hi occurrit Hipp. ubi ille stria prum reliquit antiquos ex illi mage a protos quosdam sideratos esse. tum aliis de causs, in m maxime ob id.
quod mortuis latus liuidu plagi sinite videtur, quasi
huiusmodi symptoma patri ei lati in vel in aerem, vel in aliam superiorem causam referendum esse , quemadmodum non nullis fulmine ictis, quod illi sidus esse opinabantur,quandoque euenisse obseruatum est. At vero cal. caulam certe naturalem a s tens, illud feri docet, propici ea quia sanguine in laius ob dolorem perueniente , quicquid in cule diuitum, solutumque et , id in morte larigeratum nistrorem contrahit, vis militer illis euenit qui ita ex plaga a incii sum Cum
igitur omnis corporis pars vel co usa, vel refrigerata, vel adulti,ium in morae, tum ante mortem, nigrorem quendam,& liuolem contrahere solea ,cui mirum poteli videri . si plerasq; aliquando appareant vibices, iam acula ea ierna, potissimum in corso, quam pari ematum p Opter alias causas, tum maxime propter dec biiu multo sa pe calore,& fluxione abundare constat 3 Quod de inguinum,& alarum tum tibus, variis item tuberculis sponte erumpentibus assertur, illud ego ineonirariam plane sententiam interproandum esse ambitiori cuna enim non solum vetis inale,sed sere etiamst necessarium huiusmodi corpora malis undiq; humoribus reseria esse,ex quibus quidem vi Gas .eii au- tot ii modo exiguam aliquam occasionem ab ambrente aere illi acceperint, febres pestilentes generari co
sueueriant,ratroni maxime consentaneum es, nullum hoc tempore in aere vitium sutile. cum talia corpora
piari cacochyma, di ad suscipiendum malum aptiss-ma ab omni p uis periculo seruata suerint.
Porro quod Austrina constitur operdur uerit Uenetiis, di Patatili totis lete mensibus sespiein bri,&OIobri, unde fa ile aer i i fici potvelit. ino quidem quales,& quanti fuerint illo tempore pluuiae, ad sumnia qualia fuerit illa coitu urio, ril quandiu durauerit, nihil certa vel asseuerar vel negare ausm, qua doquiisdem huius rei nulla prorsus Obteruationem , aut me moi a teneo Sed cum illis mensibus, quibus Venetiae, ct Patauium laborarui, non idio Vicentia,Tarursum, S alia viciniora loca, sed omnes propemodum ear Un
de nanet urbiu ville, plurimi vici, R determinatae partes , quibus uariam, & diuersam constitutionem a G-gnare non licet, omnas periculi fuerint immunes comtra uero quo tempore vicentia afflicta est ut alia loca praeterea in) venetiae, Patauiu. Verona perpetuo benena erint,facile adducor,vi credam. aeq; tunc temporis Austrinam exiitisse constitutionem, quς pelli lenit iam eis cere potuerit, si modo quod a nullo in coir uersam reuocari audio via ruet iam hanc tot ciuitatu, & locotum pestilentiam ab una,&eadem causa originem traxisse fatendum est. Apud nos certeia tu abest, vi praetertio anno Auctrina suetit costitutio, ut illam eonira magis Aquilonian fuisse contiet. Verum conia cedat ut hac quoq; Austrtiiti constitutio , an pro musilla pellem efficere potuit λ ii 5 arbitror. Non ne Hipp. commemorat plerosq; Austrinos status, qui aliorum quidem morborum, minime pestilentium fuerunt aviatores Quicunque librum totium Aphotis motum, libros item Epidem .legere voluerit, ne hic pluribus to
cis asserendis frustra sim longior, illud non inutius confitebitur. Etenim si mo huiusmodi 'constitutio pG siem eiscere debet,ut illa uehemens sit,& longiosi i pote duret, necessariu uidetur: imo uero non solu ade licienda pellem, sed ad alios quoq; moibos p oci ad os, notabilem illam esse,& diui ius perseuerare Opo tet. Aultri inquit Hippoc. auditum hebetant, caliginem obducunt, capitis grauitatem efficiunt, pigros reddunt, e largus dos: quando igitur huiusmo: tempellas dciminetur, talia in morbis accidunt. Habe cinia
quit Galen hunc locum interpretatus ) quae dei chrumenti Australi statu, qui multo tempore durat, ab eo dicta sunt. ostendi: enim per uerbum idominari J tim
570쪽
, , mina lire non esse eius, qui vere, aut modico tempo- rpsis nominilnas indieare voluimini, non aliter quam is re spirat, nec ei qui pluribus quidem diebus, sed imbe Iimplici in alterum ab at erodistiliquentes, pestilen cillus est,hoclen omen tribuere. Et iterum. Non po- iram Athra, , famem appellantes. Quod veror. ν/M. tuit Austet ille caput replere, qui sub Arcturo adae- demum ad flentes cicadas, & desectum aut im per se a r . quinoctium usque sauit, neque enim humidum erat, tinet,quid aliud respondeam. prorsus non habeo, praem qiae disturnum, quod inter canem interuenit spa- ter quam, si quis in agro Patauino illarum cantus mi a. Epid. Aicturum . Vnde alias in uniuersum Austrii, as nus audite,&harum fiequentiam minus videre visus c .ra ι. . s. tenipesta res putredinem inducere ille docetis diu iura est tirdasi . um hune sottalla, atque oculis hebetiori αε.& Dummum humidae fuerint. Hoc in primis sa hus fuisse. Sed redeo ad rem. Post h te inquirens M. cile co: fi mai celebras illa consitutio libri tertii Epi curialis,quae nam qualitates aeris fuerint hoc tempsiani. qua sane diutissime Austrina di humida perse- re caula pessis,tria proponit; malas & tetras evapora uerauit. Cum esset sinquit Hippocrate, P annus totus tiones; varia temporum anni intemperamenta, & par ' Atilliinus humidus S sed addo S illud, modum ilia ticulatim autumno consimilionem Austrinam ; tum ' litis constitutionis referente Mercuriali talem fuisse, vero Occultam quandam proprietatem aeri Gellius ut vix illo ipso tempore aliquod malum gignere potue infiram. anod s aer nulla ratione pestem tmcerepo tii. Etenim si una constitutio vulgares morbos repen tuit,qua nostra est sententia, ut haec omnia corruant , te a1 rte debet,ut illius mutatio, & alteratio si in si necesse est. De posterioribus duobus capitibus latis gnis,inecesse essi, nam lautores, & qua sensim fieri si dicium est. De primo nunc breuiter dicendum si me si ni,non protinus, sed longiore deinceps tempore va- moria repetamus,quae tradita sunt a Gal. emim posse. h .r i ta naria parere consueuerunt Mutationes temporum putridam exhalatione, quae aerem contaminet, a muli. inquat Galenus) qua maxime e sciunt morbos, illae titudine mortuorum non crematorum, vi in hello a sutit, quum plures deinceps fuerint, aliam aliam exce cidit, paludabus , & stagnis a situ empore, & quaia' perit, quemadmodum Hippo. in Epidem iis seriptum cunque tandem animo concipere possumus quae ea
V reliquit,atq; hic no ita multo post est dicturus. Unius dem rationem sortiuntur, nullam topinot) veneriis, '
velo temporis alteratio mothos certe quidem eficit, Patauit, Uicentiae at alia loca proe termittast,huiusmo' sed non praecipue. ando igitur morbi fient polim di ea halationem inueuire licet, unde aer infici potue. mum unius tum poris alteratione λ Cum eius scilicet tu. Etenim quanquam negandum non est, has ciuita-V magna contigerit alteratio; proptera e uim dicebat; Et tes prauis omnino quibusdam exhalationibus obno- ' in ipsis tempoi ibus magna mutationes oloris. vii fit aetas esse, si tamen rem ipsam grauiter eonsideremus, pons,vel alterius cuiusdam aut humiditatis, aut sicci illas nullum periculum,aut malum afferre, adeoq; a 4 a s. ia'. tatas ut veniorum uiliorum desectus Et rursus. Maia rem ipsum temperatissimum ,&saluberrimum usia, msesia in caula,qua triobi e in Cranone facti sntaeua locis existere non inuiti fatebimur. Namque .Vens te car bones, neq; enim parum a naturali temperatura Dis,si ullo in loco, homines diutissme uiuunt, ut siti recesserat sed ad talem illa venerat statum, per quem nercius an alibi tot reperiantur robusti , di venerandi ' put ent facile,quaecunque naturam habent putredini senes. Praetercatum Venetiis, nim Patauit aerem ad ' obnoxiam: possunt enim humiditates prater modum Iustum quoddam temperamentum proxime accedere aucia putrefacere, vi&ipse dicturus es. Morbi pluia partim aha,patum illud maxime demonstrat,quod iu uic sis temporibus seri sui febres longa, alui fluores, te ex omni se e natione homines alat, &sngulis sit putredines.s 'd i is ipsis caliditates magis putrefacere praeciare accommodatus. possunt: ambabus enim simul coniunctas, nec minus Meam Vicentiam praetereo, quam quidem tu aliis V quam in Ctanone vehemetibus,& immoderatis coria nominibus, tum lalubritate coeli in ptinus nulli alii ' pus alterum tempus non expediat, ut offendatur, sed ciuitati reu idere arbitror. Quod s quesinus vidibus in priori ut grauissime licitur,necesse est. Cum igitur exhalationes omnino pestiletas elatas este coalendat, Atilii ina illa costitutio Veneliis,& Patauit paucis om di quatenti quamobrem illud hoc uno tempore s nino dicbus perdurauerit, neque vehetneas, & nota cium sit, & qtiare istae exhalationes fere intra muros hilis fuerit illius allatatio, s modo vulgare aliquod ma urbium , immo vero intra determinatos quosdam vi- Iuniit a suisset allatura, periculum certe non illo ipso cos,& certas domos coerceamur. ha is respondeat,ut tempore septembri,& octobri,sed posserioribus me rem totam in latentes coelorum influxus,seu morum,sbus magis imminere videbatur . Praeterea demum, di lumen restitie velit, lucratione facile hie se ab om quod ad huiusmodi constitutionem pertinet,priorum ni dissicultate explicare, de omnem quaestionem disia quoque temporum hyemis,vetis statis constitutis sciuere posse videtur. Sed rursus hune lapidem mou nes animaduertendae essent, quales nam illae fuerint, re cogimur. Etenim Mercurialis cum Hippocrate, Ariquantum unaqusque durauerit,&quo modo: pariter 1lotele,& Gal. vere statuens Puelam caulam sue eius, que aliis quibusda animaduersionibus, & dis mctio. quod patitur, habili late agere posse, adeoq; peste noribus opus esset, quatum Galenus aliquando memi- minem laborate, tui non corporis constitutionem hanii, quibus inuructus medicus tu praesentia mala cer- heat asillam suscipiendam madiuue aptam, & accomto cognoscere,ium sutura haud temere praedicare pos modata in ,huiusmodi constitutionem, di qualitatem sit. Sed hae de re forte nimis multa. Tetrdi fructus in duplicem esse docer alteram . manilestam , altera o vni uerium fatuos, neque ita iucundos hoc empore cultam, quam dι finit i on aliud esse, quam latentem fuisse, ut fere illi esse alias consueuerunt, illud mirum quanda cordis proprietatu, qua illi ita te minime te- alicui videri non debet, quandoquidem, vi agricolae pellere pol noxias imprestiunias: quam praetercs eros docent, di ratio plane confirmat, notabilis fructuum Avicenna insinuate videtur, quo loco de piori etate copia,qualem hoeamio in primis fuisse constat, illo uis postionis sermonem habet. Qi iam profecto ab i-rum luauitatem perpetuo imminuete solet, atqui hce tam cordis conditionem ille pisto ea confii inat dupli uianime ex aere,sed magis ex alime to, quod illi ea teria cι argumento: primum quoniam aer generaturus p ra suscipiunt, prouenire nos albatiamur. Immo vero num a me omnia cor avi editur, tum autem quod niseum terrais unquam alias, frugum, L fluctuum omis hanc cordis latentem vim consis tuas,quan. ,hieti, a Daraum insignem ubertatem,& copiam hoc uno, atquc corpora,vel lutemperatissima, Splai e caco hyma malleio an uo tulerit, contraria prorsus ratione euidens media pestilentia vellemur impune Al aves levipera hinc argumenium colligere licet, coelum, adeoq; M- ssina,& euchyma illa corrip aiur, & alia huiusmin i ie n ipdum ab omni labe liberum fuisse, atque in ieria problemata tutelligere vix L ar. Hi ve o mque hancrum, re homines omnem benificam vim gratuito, & ego cordas latentem Proprietatem sulpicio, quam c liberalitet infudister quandoquidem tuler famem di pertum habeo neque Galenum unquam sui cep,se. mitem tanta est consensio, ut via,& tarci alteram ab qui quidem corporum manti sta salicti lones, dic: Dia
r.era separare liceat: quod solertissimi illi vetetes vel uitutionea ita perpetuo affetis solet, hi quicunque