장음표시 사용
171쪽
NODI. XXXIII. AD MORES. temporales diuitias prodigatiquoniam necessari sunt ad reipublic coseruatione. Congre.
Otifunt ad eum Filii Levi Qui diu uirtute
aut sanctitatem coluerunt, facile ad eam reuertuntur, etiam si aliquando in peccata labantur: quemadmodum qui in peccatis uersatus et , diencile ad uirtutem reddit,etiam si aliqua lo eam colere uideatur,statim tamen ad sua uicia reuertitur. Eilii Levi quoniam prae teris Deo ministrabant,facile au eius partes tuendas reuertun
tur. Sic dixit Dominus Deus Iliaet s
quam Deum hoc Moseli dixisse legimus: sed su-plet hic texe , quod fuerat in colloquio omissu.
occidite unusquie; fratrem suum, amicu,
en propinquum. Propter muriam Dei uindi
candam, non est curandus frater, non amicus, neque filius, aut uxor. Solet Deus ab ira quiescere morte peccatorum. No poterit ait Diis ad Iomah Israel llare coram inimicis suis, nisi de medio tollatur. qui abstulit anathema. Si quaeras cur plures fuerint occisi de trabit Levi, respolio est, quia peos peccatum uenerat,niamine culpa Aharon: sui a peccato populit debuisset retrahere Neq; huiusmodi interfectores erant a peccato immunes: sed ibi et Deus palios peccatores, alios pullire, quemadmodu Iudaeos p Chaldaeos.
Consecrastis mana uestra hodie Domino.
Si iudex aut tortor maloria es, non putes te irreligiosum aut prophanu et quoniam no minus Deum hoc opere colis, si donaria & sacrificia manibus lacratis offerres. Sacrificium Deo ac ceptissimu est, peccatores punire, quemadm usanctos colere. Nee minus benedicitur qui iniustum neot, qui ius una extollit quemadmoduuidere est in facto Phinees, cui diter occisione Israhelitae, sacerdotium perpetuit concessum est.
i peccastis peccatum grande. Ostenden
da est peccatori, peccati sui grauitas, neq; facile uenia pro inittenda: ut sciat u graue sit Deum offendere. Placaueratusanctus uir Deiarii enia is precatus obtinuerat: noluit tamen hoc populo indicare, ne incentivum peccati fieret postmodum,ueniat facilitas: nnde dicit, Si fori rapi, em peccatum uestrum. Tam grade cinquio
est, ut no susticiat oratio ni ea ad uenia i trada.
Obsecro,peccauit popul iste peccatu grade.
Magnum discrimen est interaudire peccam,&propriis oculis uidere. No reputabat lanctus uir. tam graue fuist e peccatum, quando Deu narrante audiuit, sicut in illud spriissuminibus uidit: ideo ad Deu reuersu; grande asseriti usus est etiasumma prudentia. Cum hominem iratur ideris, non illi dicas, eum sine causa iratum mirae parumper indulge, & cum maxima ratione ita tum praedica quoniam sic eum facillime placabis: quod nequa perficies si ei obsistere uelis.
Et ni se si leuas peccatum eorum. s. leua uautem ele me de libro quem siri sim
Magna fuit huius uiri erga populit charitas, ut uelit de libro diti deleri, si ei peccatum no remit
tatur. si ui peccauerat mihi, Glebo eum de
libro meo. Audis hic summam Dei aequitatem, ut iustu etiam dileri uolentem, non dileat. Niquemadmodum eius iustitia, uix potest non punire peccatorem, ita uix potest iustum daelete.
Duc populum ad locum que locutus sum
Nunquid iniquitas mea ait Paulus)ueritate dei evacuavit Absit. Sed est deus uerax, omnis aut
homo me lax Ecce angelus meus secedet te.
Quoniam ducatum Dei, i se reiecerant, subrogatur uicarii is aneelus. Nam de si culto peccatori remittatur,multa tame incommoda, in peccatore relinquit. Piniantur isti ducatu Dei. Punitio in aliua tepus seruatur. Et considera hi ut iam hoc cap admonui, quam malum sit peccata repetere: quonia uindicta dissimulata antea, insequens peccatum accumulastur: iam, ineduenit sepius pro eodem peccato puniri,psertim cu nostrinitim plene punitum est , ut iuris prudentius ententia est.
D terram fluentem laeti melle.
i. ad terra in qua est lactis de mellis copia. Nulla enim res fiuit: nisi sit copios L Qui autem sint Chenai rati ix alii qui hic numeratub dicitur Gen.io .ubi agitur de generatione filiora Noach
Eo quo sis populus dur e ceruicis. Quead
modum intulus qui iugum reiici dicitur durus ceriaice, sic homo qui non uult ferre impositam lege. Votatur ergo Israel durae ceruicis,quoniam no uolebat ferre lege Dei,sed statim a te reiiciebat, iueadmodum uitulus no assuetus iugo. Et memeto hic ad uertere, qFin regulis annotauimus, qualiter. s saepius causa alicuius sententiat,no eam immediate inuatur, sed multis interpositis. Dixerat enim superius Et mittam angelumeum ante te,& eiiciam Chenantum: & postea sententia interposias uitur. Non ascenuam tecum: ubi reddit ratonem, quare ductorem miseri tangelum, de noluerit ire cum eis: ne. s.consumeret seu comederet eos. NI posuerat uir
ornametum suum hi per se. Significat uerbu
adali hcbitas ornare,dcadia ornamentum. Ad dunt
172쪽
a unt etiam significare uerbum adali transire, propter illud Iob. 18.Nonadab.i.transiuit super eum leo. Quod fit uerum est,possemus dicere a-di,significare indumentu transitorium seu mutatorium: dc posset hic uerti. Non posuerunt uir mutatorium suum super se: sed sensus idem est.
Momento uno ascendam in medio tui: Er
coni mam te. Incerta & uaria est significatio
ierbi rara, a quo rega, id est momentum. Dicut autem hebraei, sigirificare scindere, transtigere, quiescere,& conterere. Sed meo iudicio, solii significat scindere, &diuidere.Itob. . Cutis mearaga,id est scissa est. s. propter ulcera, aut ex ardore sistis. Et cap. et .Potetia sua raga l. liuisit mare. De secunda significatione exemplum habes Ierem .so. t hirgia.i.sistere faciat terram: Et Isa.; . Ibi hirpia, id est diuisit strix, id est media teporis parte mansit, scilicet aestate aut hyeme. Nomen uero rega iuxta hanc uerbi sanificationem, uidetur senificare scissionem, seu scissuram: unde potest hic uerti.Scissione una alcendam in medio tui,& consumam te. Rem tamen non ausin diffinire,quoniam coiecturis ducor. Sunt tamen multi in scripturis loci, quibus dictio uidetur momentum significare: ut Ibiae.s . Berega,id est momento paruo dereliqui te. Vtraque significatio potest nomini conuenire.
Descendere fac ornatu tuum a te, ut scia
uid faciam tibi. Crediderim Dominum haec
dixisse uerba, statim eost illa. Non ascendam in
medio tui,quia populus durae ceruicis es: dc tuc addidi isse Depone ornatu tuur postea uerba illa.
Et audiuit populus uerbum malum hoc, o luxerunt,mno posuerunt unusquisset ornamentum suum Iuper h. Praecipit aute
Dominus eos ornamenta lua deponere,quae ii duerant ad uituli sui cultu. Et agit hic Deus dominum, iratum ualde in seruum , qui eum exui praecipit,ut deliberet an uelit uerberare nec ne. Sunt qui huiusmodi uerba, de tabernaculo intelligunt:quod scilicet praecipiat deponere ornamenta tabernaculi: quod erat iudaeis ornamento.Sed quod sequitur hunc sensum exibilat. Sequitur enim. Et spoliatierunt se filii Israel ornamentis suis a monte Choreb: dc forte usque ad ingressum terrae, nullus uestibus festiuis usus est. Volebat autem Dominus, ut Israel, se nudum S spoliatum uestibus illi uerberandum obiectaret, ut uidens eum sic paratum: misericordia
motus condonaret peccatum Extendit illud scilicet tabernaculum extra castra, aut il-
Ii, scilicet tabullas , ut postea cortinis operiret. Ratio quare extra castra, Dei rubemaculum e
tendit , fuit: quia immunda erant castra ex ides
eultura. Vocauit illud tabernaculam eccle
s e.Aliqui uertunt tabernaculum testimonii Vocauit autem tabernaculu testimonii, ne filii Israel uidentes iram Domini, negarent pactum, cuius lignum erat lex in tabernaculo inclusa. Aduerte tamen, quod dictio moed, non est certae significationis apud hebraeos:propter radicis aqua diriuatur, incertitudinem : dc si est 1iaad, quod est congregare de conuenire , maxime ad certum tempus, tune moed significabit adunationem, congregationem: dc hac de causa Sanctes noster uertit. Tabernaculum ecclest seu congregationis. Sed quare nunc, uocee illud tabernaculum congre ationis, non constat, nisi dicas hoc ideo, quia ibi decreuerat cuMoseli solo colligi de loqui. Uotest secundo esse 1 radice auad quod est testificari :dc tunc signi fieat testimonium, de ratio data est. Tertio potest esta a themaidi adali quod est ornare : dc
tunc uertendum esset. Vocauit illud tabernaculum ornamenti, seu ornatum, quoniam cortinis ornatum erat. Potest quarto esse ab adad qd est erigere, & exaltare: dc sic dicetur exaltationis seu erectionis, quoniam erigebatur de deponebatur.Secundum regulasfram noticae hebraicae,potius est a laad, quam a quacunque alia: ideo sanetes potius uertit ecclesiae quam testi monti: dc textus sequens uidetur hanc significationem prae caeteris approbare: ut scilicet u cauerit illud tabernaculum collectionis, maxime ad statutum tempus quoniam statim sequitur,quod omnis iii uolebat Deum orare, egrediebatur extra castra ubi erat tabernaculu D mini: dc illuc colligebatiar populus ad orandi
Et erat quando egrediebatur Mossi, scili
licet castra eorum,ut iret ad tabernaculi : U
surgebat illi omnis popul ut scilicet illi de
bitum honorem impenderent,dc rogarent ut geret causam illorum coram Domino. Aut piis ciebant post eu,ac assurgebant, tanquit in rei eo pectantes sententiam Domini, quae per Mos
erat promulganda. Ascedebat collina nubis.
Melius nebulae, ut iam saepius admonuimus: de xii debatur e terra ascendere quae quidem coluntia erat signum praesentiae Dei: ideo quam primum insurgeret columna, populus incuruabatur, dc adorabat Deum praesentem.Loquebatur autem Dominus cum Mosel, , ad ostium tabem naculi,ut uideret omnis populus, i familiaris illi esset Moseli, dc ei deferrent: Dominus aut erat, illa columna tectus, ut a nemine uideretur.
Loquebatur diis ci ossi, facie ad facie, que modii loquitur uir ad proxima fuit.
173쪽
No intelligas, quod Mosel o modo cum Deo loquens faciem eius uideret: quoniam si uidi seselinon peteret postea eiusdem faciei diuinae uisionem, neque illi diceret Deus. Non uidebit me homo, & uiuet. Sed loquebantur sicut duo amici, quorum alter est in tenebris alter in luce: aut sicut duo in obscurissima nocte,aut loco, simul colloquuntur. Nam Deutero.quinto dicit Mosel, ad populum Facie ad faciem loquutus est Dominus uobiscium, id est familiat ater. Vnde indubie credo, Mosel, nunquam faciem Dei uidisse, licet nouerim Augustinum & Thomam oppositum asterulisse: quorum uterque opinatiue loqui uuletur. Neque me solum, aut primum,hoc sentire putes, cum hoc in loco Cayetanus noster,idem teneat,& asserat. Etiam aduertes hebraismum esse,ioqui facie ad faciem,&significare oqui familialiter ut statim textus ex
cat,dicens. vir ad amicum , heus
esum uum. Chaldaeus uertit.Verbum sum Uerbo, seu uerbo ad uerbum loquebatur Mosel, cu
Deo. Iebosiah filius Nun puer: non recta
debat e medio tabernaculi Solet hebrai sinu,
omnes ministros, pueros uocare,quoniam mu
nus exhibent puerorum,quorum est senioribus ministrare:ut patet Iehosuali sexto,ubi de exploratoribus dicit textus.Et ingressi sunt pueri bellatores: ubi uiros bellatores ueros uocati &Christus dii Epulis,iam prouectae aetatis, Ioannis uigesimo primo cap.Pueri, nunquid pulmetariu habetis .Et quod sequitur. De medio ta bene acns,uertendum est De intra tabemacu . Ium,ut hebraice habetur, quoniam medio, pro intra, saepius utitur hebr sinus:ut erat nauis in medio maris, id est intra mare: ouod ad oculum habes Iehosust tertio in fine, ubi dicitur, pedes sacerdotum stetisse, in medio Iuden: in praecedat, eos solummodo intrasse aquas: &quia nondum, magnum illud tabernaculum construactum erat paruum et uocabatur congregatio nis, cuius causa iam dicta est hoc capite, aut quod iterius credo, Quia ibidem erat confregatio Domini,dc Moseli: conueniebant enim ibi, ad miscenda colloquia:& Domino de Moseli, eo recedentibus,manebat in eo Iehosust, ad custodiam illius: & in hoc distabat hoc, a magno tabernaculo,quod in maeno, sem raderat Dominus, a paruo uero recedebat uilinilis illa nebula, in qua Dominus loquebatur, uel forte rece-me i. debat a loco in quo intus in tabernaculo erat, ueniebat ad ostium,ad alloquendum Moseli.
Et non scire feci i me,quem misturus es.
Ec(inquio dixeris te angelum nobiscum mi L. summinondum tamen illum designasti. Aut dicit Deum sibi nondum ducem indicasse: quo
niam non acceptauerat angeli ducatum.Tu
xisti Noui te in nomine, cir inueni lira a.
tiam n oculis meis. Nusquam anteli ac le*mus, Deum dixisse Moseli. Novi te ex nomine, dc qine sequuntur:quare credendu est, sibi haec in montis colloquio dixisse,sicet non sint scripta superius.Et nolle aliquem ex nomine, est illum familialiter, aut quasi familiarem cognoscere. Solent enim nostri, cum suam familiaritate, apud regem, significaretiolunt, dicere. Scit rex
nomen meum, id est me familiariter cognosciti& melius uertas, cum nomine, quam ex nomine: aut exnomine,ut sit sens'. No solii te noui ex facie,sed etia ex nomine. Multos enim ex facie nouimus, quom nomina ignoramus: ministros uerris uentius nobis ministrantes, nouim' ex nomine, quoniam oportet eos frequentius uocare nominando: & torte, hoc uult Dominus significare , cum dicit. Novi te ex nomine, id est nouite, quasi ministrum, quo frequenter utor, quem per nomen saepius uocare oportet.Et inuenire gratiam in oculis alicuius(ut in hebraicinis diximus)est illi gratus esse,quod grati ma- . xime oculis ostendi solear& dicitur gratiam inuenire, quoniam gratia(ut Paulus dicit non est uolentis, neque currentis, sed Des miserentis de homo dicitur eam inuenire, quin eam quasi thesaurii casu inuenit, n5 sua industria aut labore.
Et nunc, si quaeso inuenigratiam in ocuistis tui sciret ac me, uiam tuam:.ficiam
te, ut inuenianagratiam, in oculis tuis.
Expertus fuerat sanctus uir, se Deum precibus placasse, cupiens autem, modum quo Deum postmodum placaret, cognosceret orat Dominum,ut illi uias suas ostendarumid est usuntates, quibus cognitis, possit eum, de caetero placare. Sic David. Notas fecit uias suas Moseli, filiis Israel ii oluntates suas. Et constat. Moseli uias domini, eo explicante capite sequenti didicisse, quibus postea nititur,Dominum placare, ut patet Numeri decimo quarto, ubi indignatu Dominum de facto mi oratorum, laborat his uerbis placare. Dominus patiens, det multae misericordiar auferens iniquitatem: dc quae sequuntur. i enim nouit mores, de conditiones alicuius principis,scilicet quae diligat & uelit,&iquibus absorreat,facile potest, eum iratum placare, aut ad iracundiam excitare.Nos dicimus. Eu sei a condiem des Re i .mores regios, ii ui. Nihil ergo hi per uiam significari existimo, nisi conditionem ac mores. Et quod, ad eum de caetero placandum,uelit scire hanc uiam, seu
conditionem statim explicat dicens posciam
174쪽
te, inuentumgratiam in oculis itis.
Idem ergo ei dictu. Sciam te, quod sciam ni res tuos, li conditioneni: in quem sensunt, arbitror Dauidem petiisse. Vias tuas Domine, demonstra milii, Sc semitas tuas edoce me: ac ditasse, omnes uias Domini, misericordiam esse, ct ueritatem. Et hoc est, quod Dominus Mosel,
postmodum ostendit, scilicet se esse misericordem, & ueracem, seu stabilem in promissis.
Vide quia populus tuus, est gens haec
Inculcat suae iacMoseli Domino, Israeleste populum eius: ut si non peperceri: propter miniurum deprecantem, parcat, ne suam rem pdat.
Facies mea ibit, id es praesentia: aut ego ipse
ibo,ac si dicat Non mittam angelum, ut decreueram, sed ego ipse uobis adero, ili ducam: ut
hucusque feci. Et requiescere feci te o
mnes nostri, hic pra teritum , per futurum hertunt: ut sit sensus. Et requiescere faciam te, id est faciam , quod non sis solicitus, de euentibus, timens mala, quae populo occurrere possunt,ciam me ductorem habueris: sed in hebraeo praeteritum est scEt requiem dedi tibi. Quod ii ad
uerbunt,interpretare uelis, sensus est. hiescere feci te,scilicet , precibus, ut amplius non me ur eas precibus tuis: in quem senium, si unt uera futuri expliori. Et quiescere faciam te, concedendo pollulata: quoniam ostendam tibi meipsum, se uiam meam Possemus etiam sic interpretari. Et quiescere faciam te, adiuuando te, inducatu, minus enim laborat dux, ct utcunque quiescere uidetur, cum adiutorem liabet in labo. re,psertim Deu,qui sensus optim est Aut requiem dabo tibi .i. dare decreui,antes populu inducas, ad promissam terra:uel dare decreui septuaginta senesi qui quiescere te facient a labore: sed ille sensus, scilicet qui eicere feci te,scilicet a solicitudine,& precibus concedendo postulata, mi
jai genuiniis uidetur. In quo cognoscetur hic'
i. In quo cognoscent, qui sunt hic prope nos,
inuenisse nos gratiam, in oculis tuis, nisi
cum nobis ipse aderis Aduerte tamen dictione epho(ut uiuetur esse compositam, ab ei, quod est ubi,& a pho,quod est hic,quasi significet. obi hic. Saepius tamen,est unica dictio, quam nostri uertunt quandoque ubi. ut Ii obtrigesimo octauo,ubi habetur. Epho,id est ubi erarum quando ronebant fundamenta terrae Aliquando uero hic, ut hoc loco.Posset tamen, hic etiam uerti ubi ut sit sensus In quo cognoscetur ubi, scilicet fuerimus,quod inueni gratiam in octilis tuis Confirmat locus iste, illam interpretationem, superius hoc eodem capit Iositam, quod scili-rit Aharon, suo facto didamauerit populum, v XTA LITER A M. pseum uidelicet esse idololatram, & a se Deii uertim reiecisse: qua de causa hostes in eum insura gerent taentes Deum, eos ob uituli adorationem, dereliquisse: quam ob rem ni ine Moselidicit. Infamiam idolatriae, nihil eis nocituram, cutauerint, in omni loco hostes Deum ad eos rediisse, ac inter eos esse: cuius uirtutem maxime
formidabant Et erimus, Elicet in di-
enitate,& celsitudine,te Deum,uerum & forte, ductorem & protectorem habentes:ab omnibus gentibus, Ettam uerbum hoc, quod locutus es: faciam. Non aliud hie signiscat,quam
se concedere,quod postulauerat Moseli: vis ilicet ipsemet Deus, duceret eos, dc adesset illis.
Fac me quaeso, uidere gloriam tuam.
Senserat sanctus uir Deum sibi propicium: se :illi gratum,astruxisse: ideo nouam addit petitionem Neque miru m, quoniam toti e semiliariter fuerat cum eo locutus, ut socio socius: ideo desiderabat, facie ii osse,quem uoce & colloquio nouerat. Ne is petit nunc, ut aliqui putant be tisicam uisionem, sed ut ei gloriam suam ostendat.Petiisse tamen eis,facialem uisioneni subiuncta Domini responsio, ostendit: neque satis costat, quid hic gloria signiscet. Radix nominis est ebed, id est eloria,est chabad, quod sigdificae onerar inde diues uocatiir esiebed,quod uide, tur onustus diuitiis suis. Inuenitur etiam, gloriam significare & ea, quae ostendebant Des privsentiam: ut erat splendor a Deo immissus, k ii bula illa,qtia tectus, de abscon litus erat. QuAd uero per gloriam, claritas illa seu lux in qua Dominus uidebatur, significetur, ex Paulo secundae, ad Corinthios tertio constat: ubi dicit filios Israel,non potuisse intendere in faciem Moseli; propter gloriam , id est splendorem de lucem uultus eius. Cum ergo dicit Moseli. Ostendo mihi gloriam tuam,s elisus(meo iudidio)est. Aperi mihi gloriam tuam, id est lucem, de nubem illani, tuae praesentiae ostensivam ,ut clare possim intueri te, quoniam nebula tectus, i
quutus es ad me usque hodie. Ego transire faciam omne bonum meum, supra aut iv
xlafaciem tuam, di vocabo seu clamabo in nomine Domini, es niserebor cui muserebor, O miserebor , cui miserebor.
Difficilis intellectu, locus iste est, de obscurus: sed ex capita sequenti elucidari potest, ubi quae
hic promittuntur, complentur. Vbi aduerte, quod per omne bonum suum, intelligit quoacapite sequenti dicitur, quod scilicet si Dominus,quou sit Deus,misericors, de clemens, ta diri ad iram,dc multus misericordia, ecquae s
175쪽
EXODI. XXXIII. IUXTA LITER A M.
uiuuntur.Neque putes, id Quod sequitur. Innocentem, non in nocente iuuicare, & ui stare intia lilitates parentum in filios, non pertinere ad
bonum eius, quoniam iustitia mirabilis, & quae
captum nostrum excedat, optima est in Deo.
Et in lioe, suam supremam ostendit potestate, ut quod uoluerit facta decreaturis suis,quauis innocentiarnaeditis. Neque bona hic, seorsum transire fecit iuxta Moseli, sed in se recondita, ut scilicet facie lo se,ppe Moseli transire, fecerit simul trai re lio quae in eo claudebatur, & uoce distinxerit ea. Est ergo genuinus huius literae sensus iste. Ego transire faciam omne bonum meum,id est meipsum, in quo sunt omnia bona,quae coram te explicabuntur uoce, declamabo leu uocabo nomen Domini. Nam ut Moseli attentus esset, dum transiret Dominus, quam Primum praeterluit facies Domini,clamauit Dominus, seu uocauit nomen suum, ac si diceret. Transit, aut adest Dominus,& smiliter clamabo, seu dicam. Miserebor, cui miserebor, id est cui uoluero: licet Sane es in utroque loco hic
Uerterit, miserebor, non tamen idem est in hebraeo uerbis,sed alterum est chanan, i Fnostri comuniter uertunt misereri, gratiosum se exhibere: alterum uero racham , quod est commoueri
intus, ex uisa proximi miseria: fgnificationes non sunt omnino certae:& prius scilicet chanan, inuenitur in scriptura, significare donare, condonare, misereri, h miserabilem se ostendere. NaGenetis trigesimo tertio dicit Iaacob. Pueri sunt quos chanan,id est donauit mihi Dominus aut gratis dedit.Sic se do Sem uel duodecimo.Quis scit,le chanan, id est si donauit mihi Dominiis. Iob tamen decimo nonocapite uidetur significare precari, quo in loco sic uicitur. Halitus
meus extraneus fuit uxori meae: uechanori, id
est & precabar, per filios uteri mei , aut miserabilem me exhibebam filiis uteri mei. miod autem aliud uerbum scilicet racham, significet intus commoueri, constat ex Psalmo celitesimo
tertio, ubi sic habetur. Cherachem, id est sicut commouetur,pater filiorum seu super filiis,c5- motus est Dominus, timentibus se, seu furer timentes se. Inde rechem, id est uulua seu uiscera, sicut puto dicta, quod commoueatur iiisa alicuius miseria. Et horum uerborum, scilicet miserebor, cui miserebor,& commouebor cui commouebor, duplex est sensus.Alter est.Miserebor, cuius uoluero. Alter qui mihi germanior uidetuo est Clamabo scilicet transens coram te. Miserebor, id est sum qui miserebor & comouebor, id est&ego sum qui commouebor et uoles Per hoc summatim ostendere Mosel, , omne bonum suum, quod maxime, in misericordia consistit. Sic ergo literam integram, legendam rum. Ego transire laciam,omne bonum meum coram te, id est ostendam tibi, omnis epitheta
bonorum meorum: dc uocata nomen Domini coram te, id est dicam atra uoce Dominus,ut confideres,& scias me transire: dc uocata, id est dicam me esse eum, qui miseretur:&dicam, me esse qui commouetur, scilicet super mala hominum. Omnia enim haec, inuenies f iste
Deum , complens quod hic promisit Moseli.
Non uidebit me horno es niuet, id est ho
mo qui me uiderit,non poterit amplius uiuere:& loquitur de uisione faciali, quam petebat Moseli. Antehac, persuasum patribus erat, nemine citra mortem,polle Deum facie ad faciem nidere: ut patet de Iaacob Genesis trigesimo secudo qui gloriatur, se citra mortis discrimen: Dei faciem uidisse. Neque putes, eum uidissse Deum clare: quoniam ut textus liabet,nocte luitatur angelus cum eo, unde faciem eius uidere nequiuit,& cum angelo, non cum Domino, luetabatur: dc eo modo uidit angelum facie ad taciem, quo Moseli loquebatur, & uidebat De facie ad faciem,talicet in obscuritate: hoc t men interfuit, quod Mosel, uidit, re uera D
iim, in tenebris tamen,aut potius cum eo locutus est: Iaacob uero angelum, qui Dei uicarius erat cum Tuo lumbatur. In hoc etiam excessit
Moseli, quod uidit posteriora Dei clare: quod
nullus patrum ueteris testamenti, uidit: unde Iudicu decimo tertio dicit Manoach uxori sex Morte moriemur, quia uidimus angelum dita. Ecce locus mecum.i apud me, ut optime uul
gatus interpreratur. Cum pertransierit ala,
ria mea. Intelligit per gloriam nebulam illam,
ct aliaqui Dei pri sentia ostendebant, sicut aliis multis scripturae locis. Ponam te in foram ne petrae. Erat lapis scissus, aut foramen habens,inter Deum de Moseli: dc dicit Dominus, se ex alia lapidis parte transiturum, & optaturum manu su lapidis foramen,dum facies Austransiret: ne faciem uideret Moseli, post iu uero facies eius uideri no poterat,abstulit manu suam,dc uidit Moseli posteriora Domini, non autem faciem: Se credendum est, Deum hum na effigie pertransilie coram Moseli : ne is locus est metaphorae,Domini Cayetani.
CAPITIS. XXXIII. AD MOArum compositionem annorata.
V de Ucede hinc tu, populus , a
terram pro qua iuraui , Abraham,
Isaac o Dacob. Nunqnam hucusque legimus Deum, festinasse &uigisse sic Iudaeos, ad
176쪽
tirram promissim,quemadmodum nunc, post peccatum,ut intelligamus peccatores saepius ad maiora dona, quam ante Hecatum habuerint, resurgere. Et sit nul discimus quid faciat Dominus, ne honorem,& tamam amittat. Dixerat enim illi Moseli, ueritatem suam periclitatura, si promissa patribus non impleret, quare Dominus ne mendax reputetur, promissa nunc urget.
Similiter discimus quam iustus 3c uerax sit Dominus, qui urget eum cui debet, ut a se promissa accipiat. Nos consuevimus pauperes ad debita soluenda urgere, Deus uero uidetur nos cogere, uidet quae nobis promisit. Sic&apud Erechielem legis quam sollicitus sit, ut soluat Nabuch lonosor ministeria quibus aduersus Tyrum exercitum suum fecerat seruire, unde in premium illi datur Egyptiis. his mihi datet, Deus nil,sic festinare, quae tibi promisi soluere, quemadmodum tu laboras, nulli promissa c plere Pollicitus sum te Deum habere, promisi, mandata tua seruare, saeculo de pompis eius abrenunciare, sed quae horum, unquam tibi prestiti Impletur in me, quod regius prophetae di xit,.sc Paulus ad Romanos citauit,te uidelicet
esse ueracem, nos uero omnes mendaces .
Afittam ante te ait 'lum. Saepius dantur ui. carii, propter peccata nominum: qui enim abiiciunt l,olium pr latum, saepius traduntur in manum sevioris domini: quemadmodum de Iudaeis legimus primo Sem uelis octauo & duodecimo. Quia enim,abieceruntPraelatum Deum, scbonum sacerdotem,traditi sunt in manus regis, tyrannidem in eos exercentis, qui meliora eorum, sibi usurparet. Non ascendam in medio tui reforte consumam te. Admonentur hoc in loco biliosi uiri, non se immiscere quaestionibus. Similiter, non debere uelle praelaturam accipere: qui non potest, aut uix potest ferre peccata suorum subditorum. Non uult Dominus populum ducere, quia tanta maiestas & sancti--: non facile ferret eorum errores,& tii, qui uix iram continere Iiotes:audes praelaturam subire.
Et audiuit populus sermonem hunc, e
luxerunt. Quantum debeat peccator sentire recessum & absentiam Dei, pulchre locus iste adumbrat. Vt quid Domine recessisti longe Nam quemadmodum omnes aduersus uidua consurgere solent, quia non habet qui eam possit defendere: ita & aduersus animam, cum eam uideri:it praesidio suo destitutam. Qiai custodie t(inquio animam meant,consilium fecerut in uni in dicentes. Deus dereliquit eam, perse- sequimini de comprehendite eam: quoniam no
est materipiat Descender ac ornatum tu
um a te, ut piam quid faciam tibi. No
libenter uidet Dominus peccatorem festiuis uestimetis indutum : sed quemadmodii dedecentiustum, uestimenta lugubria, ita de peccatorem, indumenta iocunditatis. Nescio, unde pessima haec consuetudo,in ecclesia inoleuit, ut foeminae Christianae,ad exomologesim suorum peccatorum faciend , ad ecclesiam euntes, ornent se, melioribus indumentis, ac si ad nuptias irent. Non sic starores meae, edo 1 Domino estis. Considerate quaesis peccatricem illam, cuius sa- L a. r. cra meminit hystor, qualiter ad saluatorem ,, non ornati ed solutis crinibus lienerit uerecuda ut non fiterit ausa, faciem Christo ostedere, sed eam capillis sitis operuerit, & retro steterit. Tu ergo qui a Domino Deo tuo , ueniam requiris ornamentum depone, sacco induere, de cinerem super caput tuum sparge, nudumque si fieri potest,coram Deo tuo te exhibe: ut ipse quatum placuerit, flagella multiplice: Audi quale se exhibeat Domino suo sanctus David. Ecce is(inquit ego in Ragella paratus scim: dc dolor
meus in conspectu meo semper: sic sese Domino exhibet, ut nudum dominus seruum,quan-
tum placuerit uerberet. uosth accepit taber naculum: tetendit illi extra castra pro I
cula castris. Nihil suum uult Dominus habe-
re apud cratorem, Onania sua cupit ab eo auferre uti in quantum malum iit peccatu, quo non solum Deum ipsunt, sed cuntia dona eius perdi .Thei aurum uult perdere, qui in loco nos uro, illud deponit: sic qui bona collocat sea apud peccatorem, cui continue Dominus rui- .ham minatur. Loquebatur Dominus ad
u eb facie ad faciem :sicut homo loqui.tura focium suum. NunquIm antehac si
initia audiuimus, facta Moseli. Nunquam Dominus letiorem utilium ac plures pavores iu- bilis ostendit, iis,m cum uideritalios peccatorebo a se recedere. quod facere solet,ut eos ad inuidi- tare oam Irouocet. Cum enim Dominus peccatore M castigare disponit, cora eo extollit iustum. Quia enim nouerat,diabolum inuidum,commendat iustitiam Iob coram eo, quod non sit ei simi, Iob. i. lis in terr iustus ac timens Deum. Solent principes,tunc maxime, fideles milites diligere,& ex Jtollere,cu omnes alios uiderint infideles Vosbit
Xps apostolistastis, qui permansilis mecum in
tentationibus ineis ideo in regeneratione, sede
bitis super sedes Iehosiah ilius Nuii, no re
cedebat a tabernaculo Admonet locus iste custodiendas esse ecclesias, ne contingat aliquid
immunditi eis fieri. Tu duis ad me isceu
177쪽
EXODI. XXXIIIdere uelit:&memento,maxime nobis, hoc caput, gratiam commendare.
Dola tibi duas tabulas lapideas.
Verbum hebraicum pata,est hebraeis dolare de sculpere : &dicitur tam de lignis, quam de lapidibus. Deutero decimo habes. Va epli solid est. Et dolaui duas tabulas lapideas. Inde pe-set,id est aeulptile. Significat etiam Iudi. tertio, lapicidinani, seu latomiani,locum , quo lapides dolantur: quo in loco dicitur. Et iese reuersus et nil in hapi sitim, id est a latomiis, seu lapicidinis.Posset tamen uerti,a sculptilibus,id est a loco,in quo erant sculptilia. Loquitur enim ibi textus, de terra Moabitarum,in qua erant scul ptilia. Exquirendum hic niihrito esset, cur Dona inus noluerit, alias tabulas dolare, sed Mosel, pcipit,ut fabricet ipse eas.Ad qd dicitur,Duin, Deum hac uoluisse damnatione, punire Iudaeos, ne gloriarentur amplius, se habere rabulas Dei opere fabricatas. Quod autem sequitur.
Tibi. Occasionem prebuit rabbi Selomoni, fabulandi dictio liby, quam exponit, ad utilitate tuam. Dicit enim Deum Molet, os endiisse, lapidis iaspidis latomiam,unde lapides, ex quibo tabulas dolauit extri ucit: ex quorum reliquiis, Moseli ualde ditatum asserit. Quo quid mendacius dici possit,ignoro.Nugant isti rabbini, cumscripturis,lit lubet,& miror eum ignorare,phrasim esse linguae.Vade tibi. Ibo mihi. Et sunt multi scripturae loci, in quibus non quadrat, ad utilitatem tuam' ut patet Numeri decimo tertio; quo in loco Dominus dicit Moseli. Mitte tibi uiros qui terram explorent qui non ad utilitate Nosel, mittebantur, sed populi, & fortassis neque ad populi utilitatem:cum eorum occasione populus a Domino fuit grauissime punitus. Si e capite decimo qui arto eiusdem libri. Proficiscimini uobis: quod etiam falsiim est,fuisse ad eorum utilitateiit: cum iubeantur retrocedere. Tene ergo modum este loquendi,& hebrais u.
has registi significat uerbum sana. ar,fran
pere diuidere, & scitidere: addunt uero liebraei, ligniticare emere, propter illud Getielis quadragesinio septimo. Pro alimento, quod ipsi choderint,id est emebant: quo ni loco, seruata Pro pria significatione, uerti potest. Quo ipsi frangebant, scilicet famem . Vt enim eodem loco admonuimus, uocant hebraei frumentum, fractionem, quod uidescet famem frangat: & sicut hebraei dicunt, fregi tibi famem, id est cibavi te, sic
nos Lusitani. Occidi tibi fame,mateitea fame, Na ine malastes a fame, nem a sede, id est non
extinxisti mihi famem neque sitim. Esto paratus inime . Non solum significat uerbum chi in parare,sed etiam certificare, Sc firmare: ut patet secundo Samuelis quinto. Cognouit David,q rhechino, id est confirmasset eum Dominus, in regem: unde postes hic uertere. Esto firmus, seu
certus,mane. Non mentiaris non mutes senten
tiam. Et tibis mihi ibi up uertice motis.
Pete ita ilic a rabbi Selomone: quomodo Moseli stabat ad utilitate: Dei, in uertice motis, aut quid utili ratis erat Domini, quod Mosel, , meo in monte maneret. non ascendet tecu. Noluit Dominus aliquem adesse manifestationi, qua se ostendere decreti erat Moseli. Pectis
cir bos non pascant eregione motis. Dicito
nisi, id est eregione,no solum hoc significat: sed circucidere. Vol uitDoininus, etiam pecora abigere,& pastores seu custodes eorum De uidere possent illa, quae in monte agebantur. Confli gens mane.Poisset etiam uerti.Elevasse mane.
Et uocauit in nomine Domini. Non satis
constat, quis uocauerit, an ipse Mosch, uel Dominus ipse: de crediderim Moseli, prius inuocasse Dominum dicendo. Domine, quae autem se- qiruntur, reuera, sunt uerba Dei,non Moseli, licet omnes fere nostri,optositum dicant: dc li tera sequens, sic reddenda ad uerbum est.
Ea transiuit D cminus uper faciem eius.
id est, iuxta faciem eius,medio tamen lapide,ciatra quem erat Mosch. Et clamauit Dominus scilicet dicendo. Dominus Domhius e
go sum fortis, commotus, misericors, lovis gus iris, multus misericordia ueritate, seu stibistate , custodiens misericordiam milibus, leuans iniquitatem,stu poena iub
quitatis, O praeuai stationem, es pecca tum, es' innocentem iudicando, non inno. centem iudicabo, nisitans ,seu memorans
iniquitatem, uel poenam iniquitatis patrum, seper filios, es' super Flius filio,
rum, super tertios-super quartos.
Complet hic Dominus, quod capite praecedenti promiserat Moseli. Promiserat autem, quod transiret ante faciem eius, dc clamaret seu uocaret nomen Iehouali,quae duo hie facit. Dicitur eminui textu. Et transiuit Dominus, super aue
178쪽
iuxta faciem eius. Et dicit stiper faciem eius,quoniani locus perqnem Dominus transibat, erat altior loco, in quo stab. at Moseli. Aut idem diactu est super: iuod coram,seu eregione : quem
admodum de uelo, dictum est sit pra, quod eos et super arcam testimonii,cum reuera esset iuxta eam, potius quam super eam. Secundo clamauit, quasi indicans, transitum suum Mosesi. Clamauit autem bis, ut attentum redderet Moseli. Posset etiam esse sentus. Et clamauit,scilicet Erillista Dominus, Iehouali Ieliouali,scilicet traia sit, autium iam' illeluis,Ieliouali lebouali, scilicet o sum. Et rurum incipit statini tertium ostendere, scilicet omne bonu suum, dicendo. Ego sunt fortis. Et 'st ca pcedenti,in lumina dixerat. Malerebor, cui nuserebor,& comouebor, cui comouebor. hic particulariter explicat,dicetis. Fortis,commotus, id est
Ego sum qui sum fortis, S qui sum commotus,
id es cuius uiscera, commouentur ex uisa milena Audi quid ipse dicat Ieremiae trigestino primo. Nonne filius praeciosus est mihi Ephraim, nonne puer delectabilis: Quia ex eo tempore,
quo locutus sum cum eo: recordando recordabor eius adlluc, idcirco sonuerunt uiscera mea Propter eum, miserando miserebor eius, ait dominus. Sum etiam misericors,seu clemens, praestans effectum commotionis. Videtur enim hic
chanum , id est misericors,significare effectum
pietatis, seu interioris commotionis. Sum etiam
longus ad iram. Non statim uindico illatam in iuriam: aut non irascor, quam primum homosti peccat in me. Hos eat, pruno habes. Quomodo
ponam te Ephraim,tradam te Isi a Ponant te, licui ad mali, nam te sicut Seboim. uersum est in me cor meum, pariter Incaluerunt pinnitudines meae. Non faciam secundum iram furoris mei, non cora uertar ad disperdendulii Ephraim:quonia Deus sum, & non uir, in medio tui sanctus. Sum etiam multus misericordia, id est extendens misericordiam meam ad multos, aut omnibus, multam misericordiam exhibeo: ac si dicat.Sum tituli; nil sericordiae. Et veritate, seu stabilitate, ac si dicat. Sum multum stabilis in promissis: alit summultum uerax, ciuia nemini mentior,immo metitientibus mihi, seruo pactum. Neque italum sum misericors, S uerax,lais cum quidus paciscor,led seruo misericordiam in indidus, seu in mile progenies, tilom. Sum etiam leuans, seu auferens iniquitatem,
seu poenam iniquitatis aut conaminarunt, aut inflictam, S praeuaricationem,&peccatum ' ac si dicat. Absoluo a culpa & a poena, aufero culpam & pchnam. Ponitiatur hic tria no mina, quorum discrimen, non est plene notum Hebraeis: A nobis, scilicet adon,quod aliquando significat iniquitatem .iionnunquani poenam iniquitatis ac radita eius,scilicet auali uidetur significare curuum , seu tortum esse, siue dolo, liuepcoena: inique, dc peruerse agere. Habes eni in Iob trigelimo tertio. Et rectum heeueti, id est curuatii seu obliquum feci Sic Isaiae uigesimo primo. Naaueti,id est incuruatus suta cum audirem. Et Ecclesiastes secundo. Meuuat, id est tortum, non I terit dirigi. Videtur egoaon, significare curui talent, iniquitatem, leuperuersitatem.Secundum uero nomen, scilicet
pes est a pas quod est rebellare, aut infideliter
agere: Sc ut dicit Rabbi Daii id in radicibus, est exire a uolui itate, iel praecepto Domini , exsuperbia. Secundo Regia septimo habes. Rex Moab pasa, id est rebellauit,seu infideliter egit, contra me. Est autem coniectura Prouerbiorum decimo octavo, quod significet rebellare, ubi dicitur l rater niphsa, id ei duriores , ciuitate forti,seu rebellior es , ciuitate forti, quae scilicet fidit in fortitudine sua. Nomen uero pes a iuxta hoe significabit rebellionem, S duritiam , aut pnaeuaricationem. Diximus de significati ite nutus nominis, supra vigesimo secundo capite huius libri. Tertium autem nomen, scilicet chatali, itidetur communiter significare peccatum Es ergo litera liaec sic reddenda. Leuanscurilitatem,seu iniquitatem,& rebellionem, de peccatum. Neque(meo iudicio bene uertas se rens: quoiatiam aliud est,iniquitatem ferre, aliuud leuare seu auferre: ac si dicat, leuo seu aus
ro peccatum,ex malicia, quod uocatur curvitas:& ex superbia, quod ei rebellio & peccatum
forte ex infirmitate. Quod autem sequitur. Et innocentem ni dicando. Hebraice est. Et innocentado, non ita nocet it(si sic liceret, latinis auribus loqui aut , dc qui mundum existedo, seu
eum qui mundus exii ivron mundabit: & sensus est, quod noniiunquana, eum qui itere innoces est,ita percutiet, ac ii no esset innocens, ut ad
oculum videmus. Aloueor autem sic interpretari, quia cum liob,anxius quaerere quare eum
sic tractaret, iiihil aliud respondit, quani quod in potestate sua ellet, facere de creaturis suis, quod uellet Secundo quia nullus es , apud eum
mundus, etiam infans unius dici.Tertio ex uerbis literae: tuae hoc sonare uidentur. Praedixit Mitem lioe,ne eum iniustum homines putarent, cum eiana uiderent innocentes ne si impii essent
flagellare.Aliqui sic locum intelligunt. Et mundando, non mundabit dei non ita hominem a culpa de prema mundabit, quod illi non aliquid pumae inferat. Secundo sic. Mundando,
non mundabit, id est neminem, omnino mundum a peccato,reputabit: si eum exacte examinauerit: quoniam nullus per se, aeud eum ianocens est. Neque displicent expositiones. Milii tamen, prior uideturgermanior, quod scilicet innocentem sic aliquando tractabis flagellit sitis
179쪽
ae si innocentes non essent. Quod autem sequitur. Visitans iniquitatem patrum, super filios,m tertio s&qu. artos expositum est,uigesimo capite liuius lilari. Aduerte lite, qualiter Domi nus Mosel, duo ostendit, scilicet omne bonum suuna,cliuod ut diximus, est esse Deum , mrtem, pium, & caetera. Secundo ostendit ei uias suas, quod scilicet omnes itiae suae, sint misericordia, Sueritas,ut postea dixit David. Notas enim tacit, uias suas Moseli, filiis lime uoluntates suas. Aduerte eti am Deum ut plurimum, non expectasse peccatores in punitione, ultra quartam generatione D: ut patet in Amoreeis,& Hama sicliitis, quos expletis quadraeinta annis deleuit.rnumerarit liebraei,in hocsoco undecim elogia Dei. Nam quod bis dicitur, Dominus Dominus,eo significari dicunt,duplicem in Deo miserihordiam. Alteram . qua hominem a peccato prvieruat. Alteram qua remittit et , qu peccauit delicium. Secundo uocat se et .i. rtem: quo innuitur potentia eius, qua sui utcunque opprelsis, succurrere potest.Tertio imisericors,clitaten praeserunt a lapsu .Quarto clemens, erigens l. lapsum Quinto longanimis.quoniam non itatim punit homines, ac peccant,sed poetiani dister ut peccator conuertatur. Sexto multae pie vis, erga eos scilicet qtii indigent, & moerita non habet Septimo multae ueritatis .c in pnestandis p- missi s. Octauo custodit bonitatem , seu pietate in mille generationes, ut elu, misericordia, eius iram excedat. Nono remittit omnis generis peccata. Decimo quia non est personam respector. Vndecimo uisitat iniquitate patrum in filios, si
peccata parentu imitentur Et festinauit Moseb, incuruauit se, super terram, hu
miliavit h. De significatione uerbi mahar.i. tastinare,abunde diximus Gene. l . &.2r. huius libri. Ponuntur aut hic in laebrato, duo uerba, quasi ide lignificantia. s. chadad,& sachab, qu incuruare significant: sed prius, 'prie senificat caput
inclinare, unde ab eo est,chodchodaei. uertex capitis. Secundum uero, uidetur significare deiicere se in terram,aut corpus totu inclinare. Et aduerte, id post diis finierat uerba sua, incuruauit se Moseli,& precatus est,quae sequuntur, scilicet.
Si quies inuem gratia, in oculis tuis Do. minet iurdat nuc Do minus,in medio nostri,
quia populus dune ceruicis est: re parces iniquitatis' Osiris, peccatis nostris es
haereditabis nos. Constat ex hoc loco, praec deria uerba,no fuisse Mosebi qu'nia nuc adorat praecatur: quod non fecisset, si ii pratus estet.
Et considera,qualiter cinctus uir ex coenita uia
Domitii, quoa uidelicet citet iniucricordia, eum
rogat, ut eoru misereatur,licet sit populus durae ceruicis. Et quia Dominus praeceperat, tabernaculum sui ima castris separari,quali nollens inter eos liabitare, precatur nunc, uir sanctus , ut uelit, in medio illorum ambulare quemadmodum consueuerat, ut parceret iniquitatibus eo 'ini Dixi etiam discrimen,inter aoia, id est iiii-quitatem,torti iositatem,& clotali, id est peccatum. Quod autem sequitur Et latreditabis nos, duplicem sensum habere potes . Alter est .Hereditabis nos,id est dabis nobis haereditate, in te ra promissa. Alter, ut mihi germanior uidetur, est.Accipies nos,in haereditate, ut scilicet simusti aereditas tu.a,quemadmodum dixit Deuter;r. Quia pars Domini,populus eius Iaacob tam i l',aiit sors haereditatis eius. Vocat aute ianicululi reditatis, qui a mnibus, solebi quoda haere
ditate metiri & sortiri Ecce ego seriosae us
coram omni populo tuo. Fregeram iudaei,iniatum si h lus,cum Domino, ideo pollicetur se iterum fitidus initurum cum eis et sed quando ini- tu meri , satis costat Deut.r'. quia tamen hic statini, tarderis praecepta repetit, crediderim hic foedus initu in:aut iteratum. Diximus etiam in hebraismis, quare tadus inire, diceretur foedus percutere quod uidelicet tunc uictimae iugul rentur, ad lacrificium: ut patet de finder; iliter Deum Sc Abraham: Genesis decimo quinto. Et dicit cum populo tuo, quia nondum uolebat uocare situm , ne pectatum minus aestimaret.
Faciam mirabilia. Veibum palma quo niph. laot. i. mirabilia,significata pries arari, & ab sconditiam est e. Niphlaotuero, separatum, seu distine sum ab aliis. Dicit ergo Dias, se facturum
separa a.i. quae nullus alius Deus,aut homo, facere possit. qualia sunt,uera miracula, quae soliis ipse facit. stu e creata in omni
terra. Posset etia uerti. Quaeno sunt piluc aequonia ut diximus Gene i. cibara)no solii crea
re,sed aeducere significat.Et uidebit omnis populus ii cuius medio tu es,omne opus Do
mini: quonia separatum, aut a dmirabile est opus, ego facio tecu. No solii me admi
rabile apud oes getes facia, sed & populus iste, in cuius medio tu es,uidebit,s admirabile, ct insigne facio te, facie lo.L p manu tua, admirabilia opera. Posset etia tioc lintelligi, de familiaritate qua ipsi ostedebat: qua nulli alteri, ung ostedit.
Custodi tibi. id est sema apud te, ego scispis tibi hodie, hepta sequetia: q sunt, no mi
re foedus, cu Chenanaeis, destruere aras& idola eorum . Nouerat enim Diis, populo aenii ad idolatriam: ideo adnititur, ab eo auferre oem idololatrandi
180쪽
olatradi occasione. cite oc Ecce a facie tua emorra, circa ac si dicet et. Ecce ego ob idololatria, elicio a facie tua has gentes:
caue ergo ne similis illis fias. fortesit in laqueum, in medio tui. Omnes fere nostri,
uertunt. Ne forte sint in laqueum, scilicet lauiusmodi gentes, in medio tui: liebraice tamen habetur. Ne forte erit, inlaqueum:& uertendum est. Ne fortest in laqueum, scilicet inire cum eis foedus,seu amicitiam cum eis. ras eo rum diruetu.Significat natas, proprie diruere,seu euertere: quemadmodum aedificia euertuntur.Scamar uero,quod statim sequitur, confringere: unde me, iubentur dirui, statuae uero
confringi. Lucos eorum siccidetis. Nomen
asserati, quod nostri lucum uertunt, uidetur significare arborem rectam. Taserati enim uidetur potius a lassar, quod est rectum esse, seu roectificare,quam radicem per se: de tales, licet rectae, erant arbores, quae apud idolorum altaria, plantari solebant. Rabbi Dauid dicit, hoc nomine appellari, omnem arborem,quae colitur, aut laniatur, ad gloriam alicuius, qui colitur:&uiusmodi arbores, seu luci, apud idolorum altaria plantabantur,ad comedendum, & bibendum,de ad concubitum , ac saltandum, quibus
Daemones delectabantur, & quae uolebant sibi, suis cultoribus exhiberi. Dominus , elotes
nomen eius, fortis qe tes ipse Vocat Do
minus, se resolem, quod non patiatur secum consortium, terius Dei. Neque selum est Eelotes,sed fortis,qui potest iniuriam sibi illatam a indicare. Est autem retus,cuiusdam quasi inuidiae motus,quemaliqui, amorem non Patientem consortium definiunt Solemnitatem in
sermentatorum Vocat fellu Paschae, in sementatorum , quia noniicebat, Panc fermentatum in eo comedere. si madmo
dum praecepi tibi in tempore mensis litae
id est, quo nouae spicae maturescere incipiunt. Vertit hic Sane es noster,in priori editione. In mense Iiilii, sed non bene, ut aduersiis eum de- du imuhsupra capite decimo tertio, huius libri. Nomen enim abib, significat proprie spicam: S ut dicit rabbi David, in libro radicum,sgnificat eam,cum culmo, seu calamo. Incipi tint autem spicueti terra sane amaturescere, in fine Martii, aut in principio Aprilis. Videtur etiam ex hoc loco, nomen moed, significare t pus itatutum, d esse a laad, quod est tempus statuere, aut congresari, ad shatutum tempus. Dicitur etiam mensis hebraice chodes, si ch
das,quod est renouare, ouod in principio mensis, luna innovettir: unde idem est,mensis hebraice, quod innovatio, uia tunc cut diximus)innotiatur lunarct iudue, per nouas lunationes, menses suos constituunt. Significat etiam chodes , menstruum, quod semel in mense, soleat eminis accidere et ut patet Ieremiae secundo. Sed locus ille, non multum cogi ad hanc significationem. Posset enim locus Ieremiae citatus, sic uerti. In mense suo, inuenient eam,id est inornatu suo. Solebant enim tu minae, apud Iudaeos. in noviluniis, seu initiis mensium, quando halendae erant mari,S festum agere diem.
Omnis apertio uuluae mihi, scilicet debe
tur.Umnes nostri,uertunt hic, o mne primoge nitum, & bene textum reddunt: sed hebraice est,ut interpretati sumus. Significantius tamen dicitur, omnis aperito uuluae , quam on ne Primogenitum, quoniam filius uiduae habentis alium priorem, & uiri non habentis alium filiis, primogenitus erat patri,sed non apertio uuluae.
Oepec tusi, qd masculii nascicitur,primogenitum lotiis di pecudis.Subaudi meu est.
Adverte hic, quod uerbum Eachar,quod hic phnitur,significat proprie recordari, dc memoram quare rabbi David,interpretatnr hic, omne ph
cus tituwrit memoratu,ut.s.separetur ab eo, mas
culi primogeniti. Posset etiam uerti, omne pecus tuum erit in memoria, scilicet tam primogenitum bouis,quam citiuscunque alterius pheudis:ut scilicet Domino offeratur. Quia uero ab hac radice,es rachar quod est masculus,ideo Sancte de cum eo aliqui uerterunt , quod maseculum nascitur. Videturautem a rachar, quod
est memorari deduci rachar, id est masculus, quod in masculis filiis, manat parea ni me
moro. Primogenitum asini, redimes oue.
Hebraice est. Apertio asini, sed sensus redditus es , ab interprete. Et quod se tuitur. Redimes oue, nomen fel, , quod hic ponitur, non solum ouem,sed & hcedum, signincare inuenitur in s. cris litteris: ideo non are es Domini sententia, ad stalam ouem, uel agnum: quoniam limio etiam, poterat redimi, primogenitum asiae. Si quaeras, quare noluit Dominus primogenitum asini, dico, quod quia uile animal apud homines reputatur,& quia ineptus erat ad cibum. Erant autem,t alias diximus fricrificia ueteris te is, quodammodo cibationes Dei: sed prior ratio,
melior & germanior est. Si non redemeris, decernicabis i m. orias significationes, tribuunt hebraei, iterbo araph, qtiod uertimus de ceruicare: quod significare dicunt, etiam s3ill xe:a quo oreph d est ceruus aut collum. Videa r