장음표시 사용
131쪽
limite extensionis co. tanquam partes componentes extensum nego. Nam substantia habet modos, & limites, idest principium &finem; sed ex iis tanquam partibus non coalescit. Iam vero extensum est substantia. Ergo habet primum principium , 3c ultimum finem, idest suos limites, sed ex iis tanquam partibus minime coalescit. q. 74. Instantia. Atqui extensio constat ex punctis inextensis tanquam partibus illam compinientibus. Ergo &c. Prob. min. subc Linea est vera extensio; atqui linea constat ex punctis inextensis tamquam partibus; ergo &c. Prob. min. Sphaera perfecta, aut angulus cubi pedi secti si ducantur supra planum persectum, describunt lineam constantem ex punctis; ergo &c. Prob. anti Sphaera, aut angulus cubi semper tangunt planum in puncto inextent. . Ergo &c. Prob. anta Id constat eκ Geometria & ex eo quod, ut diximus, angulus cubi est inextensus. Ergo non potest tangere planum, nisi in puncto
f. 75. Responsio. Diit. Angulus cubi tangit planum in puncto inextenso, si foret possibilis contactus in pura superficie plani co. si non sit possibii nego. Hoc argumentum ab antiquissimis temporibus objectum &nondum ab aliquo evidenter solu tum sic facile a me diluitur. Si comtactus fiat in superficie plani, rationes Geometriae pro sphaera, &ratio allata pro cubo evidenter conficiunt sphaeram & angulum cubi non posse tangere superficiem plani nisi in puncto inextenso. At haec nihil probant, si angulus cubi non possit tangere planum in pura superficie, sed debeat aut per aliquod exiguum spatium distare, aut debeat in interiorem plani substantiam insinuare. Tune enim aut nullo modo contingeret planum, nec in parte extensa, nec in inextensa, aut pars extensa angularis cubi se in interiorem substantiam intrudens partem pariter extensam plani contingeret. Iam vero contactus in pura superficie non potest exsistere ; nam initia,& fines rerum sunt quidem, sed non per se sola, sed simul cum re bus, quia non sunt substantiae , sed modi , & limites substantiae;
unde puncta omnis extensionis expertia non possunt esse sine lineis extensione in longum donatis; nec lineae expertes extensionis in laeum & profundum sine superficiebus, quae sunt in longum & latum extensae ; nec superficies sine corpore in longum , latum &profundum extenso, quia puncta sunt limites linearum, lineae s Perficierum, superficies corporum. Unde linea & superficies sunt Duili od by Corale
132쪽
quidem verae extensiones, sed in sensu abstracto, non in concreto, id est cum linea sine latitudine percipitur, aut superficies sine profunditate, percipiuntur eo modo, quo esse non possunt. Ex quibus stut initium contactus esse possit, sed una cum contactu, non vero per se solum. Atqui contactus insuperficie est principium contactus, quia cum unum corpus pervenit ad superficiem alterius, vere incipit illud
contingere; & sicut superficies non est corpus, sed initium corporis, ita contactus in superficie, non est contactus, sed initium contactus. Ergo contactus in pura superficie esse non potest, sed vel non incipiet contactus,& angulus cubi adhuc distabit a plano; vel si incipiet, se in interiorem plani substantiam angulus intrudet ad
q. 76. Instantia. Atqui contactus fit in pura superficie; ergo &c. Prob. min. subcSi non fieret contactus in pura superficie, corpora se invicem coma penetrarent. Atqui corpora se compenetrare non possunt; omnia enim corpora sunt impenetrabilia. Ergo &c.
f. 77. Respon fio. Diff. Corpora sunt impenetrabilia ex sua essentia, nego; ob aliquam vim accidentalem in iisdem creatam subdis. Per sensibile sp tium co. per insensibile nego. Nam ut infra ostendemus , essentia corporeae extensionis non postulat inpenetrabilitatem , sed ideo corpora sunt impenetrabilia, quia Deus singulis corporibus, ut in Physica & hic etiam videbimus, impressit quamdam vim repellentem in interiori substantia, qua fit ut corpora incurrentia in alia cor pora ab illis penetrandis arceantur per sensibile spatium , non per insensibile. Nam haec vis repellens aut impedit corpora mota , ne usque ad superficiem alterius perveniant, extinguendo motum alio rum ante contactum I aut si permittit , ut usque ad superficiem perveniant , non extinguit eorum motum nisi postquam in se se vicissim paulisper insinuarint. a. Atque haec de objectis contra primam partem; l. Vero a II.& seq. afferam & solvam ea, quae adversus secundam afferunrur a
Buscho vi chio & ab aliis. q. 78. Propositio.
In uno extenso vere continuo non sunt partes actu distinctae ut partes actuales. Prob. Vel illae partes distinctae sunt inextensae, vel extensae; si primum, ex iis non poteit componi extensum *. 7 L. si extensae, jam non esset unum continuum, sed plura simul conjuncta. Quare de una tantum ex iis partibus quaero , an in e a Diuitigod by Corale
133쪽
sint verae partes inextensae, aut extensae,& similiter rationem conis cludam et eodemque modo in infinitum progredi possum . Quare unum tantum extensum Vere continuum partes distinctas, ut partes actuales, habere non potest. a. Ex hoc enim progressu constat nos semper invenire extensi nem ante quaslibet partes, eamdemque a partibus minime pendere; eoquod ex partibus inextensis extensum componi nequit. AN qui si omnes partes forent actu distinctae in continuo extenso, extensio non foret ante partes , sed ab iis penderet; nam essentia rei compositae ex partibus actu distinctis posita est in partibus &in modo, quo partes conjunguntur, atque ideo est ratio a priori
omnium eorum, quae enti composito conveniunt; unde si etiam continuum extensum ex partibus vere distinfiis componeretur, extemsonis ratio penderet a partibus & a modo, quo eaedem junguntur. Iam vero minime pendet, ut probavi. Ergo in vero continuo partes non sunt actu distinctit.
f. 79. Objectio. Corpora mundi sunt extensa ; atqui corpora habent partes actu distinctas, nam in eas separari possunt; ergo &c.
f. 8o. Responsio. Dist. Corpora sunt congeries plurium extensorum continuorumco. sunt unum tantum nego . Nos Non agimus hic de composito
ex pluribus distinctis continuis; qualia sunt omnia corpora, quae sub sensus cadunt , sed de illo extenta continuo , quod sit unum tantum, qualia sunt sngula primitiva corpuscula proxime a Deo creata, ex quibus omnia corpora coagmentantur, &de hoc affert. mus nullas in eodem reipsa esse partes distinctas. q. 8 I. Instantia. Atqui etiam unum extensum continuum, quale est primitivum corpulculum, habet partes actu distinctas ; ergo &c. Prob. min. subs. De quibus vera sunt contradictoria, illa sunt reipsa distincta; sed de partibus, v. g. de duobus unius corpusculi dimidiis vera sunt contradictoria; ergo &c. Prob. min. fac dimidium corpusculi tangi ab alio corpore, alterum non tangi; tuncque in corpusculo contradictoria sunt vera, scilicet illud tangi & non tangi; ergo &c. q. 8a. Responsio. Dist. Contradictoria sunt vera, quae constituunt partes distinctas, tanquam partes actuales, distinctione reali maxima nego; tamquam partes potentiales distinctas distinctione reali quidem , sed minori, quam maxima co. Nam partes actuales,& distinctae distincti, T. II. I ne Diuitigod by Corale
134쪽
ne reali maxima eae sunt, quae separari possunt , & separatae pedimanere, quod altera ab altera non pendet g. 26. num. 3. ad hoc autem necesse est ut singulae suis terminis propriis i undequaque circumscribantur; tales sunt duae laminae optime cohaerentes, quae separari queant , eoquod suos quaeque proprios terminos habent ,
id est suam quaeque superficiem , in qua se contingunt. Partes potentiate; & distinctae distinctione regi, sed minori quam maxima, sunt illae, quae nec a Deo separari possunt, eoquod habent quidem
terminos communes, non autem proprios , in quibus se contingant; id est duo corpusculi dimidia non habent superficies in medio, sive confinio utriusque dimidii, in quibus se contingant. Tactus autem in uno dimidio, non in altero facere non potest has partes actuales, eoquod nihil mutat absoluti ,& interioris substantiae continui, sed solum externam mutationem & relationem stus
ad aliud corpus inducit. Ergo duo dimidia continui non sunt partes actuales distinctione reali maxima distinctae, sed solum potentiales minori quadam discretae. f. 83. Instantia. Atqui partes continui saltem a Deo possunt separari. Ergo &c. Prob. min. subs. Si partes continui sunt potentiales , fieri possiunt actuales saltem a Deo; sed si fieri possunt actuales, separari queunt. Ergo &c. Prob. min. Omne quod est in potentia , potest adactum reduci saltem a Deo. Ergo si partes continui sunt potentiales, fieri possunt actuales saltem a Deo.
q. 84. Responsio. Omne, quod est in potentia , potest reduci ad actum possibilem
c o. impossibilem nego. Ergo si in uno corpusculo sunt potentiales partes, possunt seri actuales in alio corpulculo co. in eodem nego. Astentior omne quod est in potentia, posse reduci ad actum, illum tamen , qui possibilis est, eo quod potentia necessario adactum refertur. Ajo vero non esse possibilem illum actum , ut in eodem corpusculo partes fiant actuales quia ubi non sunt partes, nec Deus illas facere potest , uti nequit separare animas in duas partes, eoquod anima iisdem caret. Nec ajas divisione non fieri partes, quod attinet ad substantiam, sed solum quod ad terminos, qui ante non erant, quorum primum est impossibile , quia divisio, ut accidens, substantiam facere nequit non vero secundum , quia accidens potest ficere aliud accidens. Nam respondeo relati-Va per se proxime nec a Deo fieri post e, sed solum absoluta , ex quibus relativa exsistunt 3. 39. ut Deus proxime non potest ia
135쪽
cere similitudinem inter parietes, sed solum quit ponere duos parietes albos, ex quibuς similitudo exstitit. Jam vero termini sunt aliquod relativum in extensione. Ergo in corpusculo extenso eos terminos qui ante non erant, facere nequit illud in duo dimidi, di υidendo, quia hoc pacto ipsos per se terminos proxime gigneret, quod repugnat. 2. Quare partes potentiales in uno continuo extenso possunt fieri actuales in altero; quia potest Deus creare corpusculum secundum duplo minus primo, tertium triplo minus primo, quartum quadruplo, & ita in infinitum. Ex quo fit ut primum quamvis nullas hvbeat actuales partes , tamen aequivaleat duobus secundis distinctione reali maxima distinctis, quae idcirco pol sunt dici ipsius actuale partes, tribus tertiis, quatuor quartis,& ita in infinitum ob ea iii
85. Instantia. Atqui partes potentiales possunt fieri actuales ici eodem extensae continuo; ergo &c. Prob. min. subf. Geometricis rationibus suadetur polse continuum dividi usque in infinitum; ergo &c 86. Propositio. Dist. Suadetur posse designari partes minores usque in infinitum eo. parteς actu dividi nego. Nam in eo decepti sunt Philosoplii, qui putarunt Geometricis rationibus confici continuum posse divi. di utque in in sinitum ; si1quidem rationes Geometricae in eo positae siunt , quod duci poisit linea in superficie continui dispescen ς illud in duo dimidia, duae lineae in tres partes, quatuor in quatuor &c. At lineae non dividunt revera continuum in partes ,distinctione maxima distinctas, sed solum contingunt unam partem non aliam: contactus autem, ut dixi, non essicit internam, & absolutam mutationem in continuo extenso, qualis est divisio, sed solum externam,& relativam. Quare lineae solum designant plures partes, quae in uno continuo sunt potentiales , in aliis possunt fieri actualex
q. 87. Corollarium. Ex his colligitur I quodlibet corpusculum primitivum , quod
est unum extensum vere continuum, esse proprie unum ΣΟ. Asimplex; unum quia non potest nec a Deo in plura dispesci; simplex, quia caret partibuς actu distinctis: et illius essentiam nota in partibus , sed in extensione esse ponendam , quia extentio estante partes, quae originem ducunt ab extensione, quatenus unum continuum extensum licet partibus actualibus careat, tamen Ob
136쪽
extensionem intellig tur esse aequale duobus aliis coi sculis aequalibus inter se distinctis, tribus, quatuor &c. quae corpuscula tamquam illius partes habentur: 3 cum extensam continuam a Philosophis definitur id, quod habet partes extra partes, hanc definitiorum non esse a priori, quae contineat essentiam continui j. I 36. Og sed a posteriori, quae attributum, sive possibilitatem, qua unum extensum intelligitur esse posse aequale duobus,tribus&caextensis perfecte distinctis. q. 88. Propositio. In extenso possunt designari partes minores usque in infinitum di Prob. super extensam superficiem in medio ducatur linea, designansire extenso duo dimidia; stingula debent esse extensa, non ineti tensaia Si enim serent inextensa , ex iis extensum coalescere nequiret ..
Quare super singulis dimidiis possunt duci duae lineae designanteρ in sinoulis alia duo dimidia, quae singula ob dirum rationem erunde tenta; si enim inextensa serent, ex iis dimidia extensa componi nequirent. Cum vero id in infinitum continuari, possit , quia su- pee quodlibet vel exiguo extenso semper linea duci potest, duas partes in illo designans; evidenter patet in continuo posse designarι
Infinitum extra Deum est impossibile; atqui si in extenso continuo possunt designari partes minores in infinitum , essent pan tes infinitae; ergo &c., PO. Responsio. Infinitum actu extra Deum est impossibile omitto; nam de hoc
mox videbimus: infinitum in potentia nego. Atqui si in extenso &c. essent partes infinitae potentia co. actu ne. Nam illae extensi partes designabiles non sunt actuales, sed solum potentiales, qua tenus unum corpusculum potest aequivalere multis minoribus distinctis q. 84. Ergo non esticiunt infinitum actu, sed solum in potentia ; uti numerus hominum est finitus acto, infinitus potentia, quia Deus alios in infinitum creare potest. Ergo &c.
f. 9 I. Propositio.' Unum continuum extensum potest esse densius alto' omnino continuo, & quidem in infinitum. Prob. Ubi nullus est definitus gradus densitatis, ibi densitas potest esse major & major usique in i finitum ; atqui densitatis continui extensi nullus est definitus gradus; ergo &c. Maior patet, quia Isicuti extensum potest esse aliud alio majus in infinitum , quia nullus est definitus magnitudinis gradus; ita si nullus est definitus densitatis gradus, densitas in in
137쪽
finitum alia major alia esse potest. Prob. min. In extenso conti nuo nullae sunt reipsa partes, quae ubi ad proximum contactum pervenerunr, aliquem definitum & maximum spissitudinis essiciant
gradum, quo majorem essicere nequeant. Ergo &c.
esse infinitum ; cumque infinitum esse extrinsecus nequeat Ob e ternos fines jam positos, debebit esse infinitum intrinsecus; quod aliter esse non potest, nisi continuum aliud alio densius in infinitum intra cubiculum contineri queat. 3. Tum etiam motus omnino continuus alius alio velocior in i finitum esse quit, ut infra probabitur. Ergo & extensum. 4. Demum corpora continua extensa, si sola ipsorum essentia consideretur, possunt compenetrari; sed in compenetratione duorum continuorum, ibi fit major densitas continua, quam erat in uno tantum ex iis ante compenetrationem. Ergo potest unum continuum esse densius alio omnino continuo. Prota maj. Si sola corporum essentia consideretur, corpora se contingere possunt; nam ideo non possent se contingere, quia alterum ad alterius superficiem pervenire non
posset; ideo non posset pervenire, quia illius motus a vi repellente corporis quieti ante extingueretur, quam ad illius superficiem perveniret,& simul quia & corpus quietum ante recederet pulsum avi repellente moti, ut in Physica dc infra explicabimus. Atqui vi
res corporum non sunt essentiales, sed pura accidentia a Deo in corporibus creata, quas proinde creare & non creare potest, & creatas perimere, quin corpora destruat f. 42. & seq. Ergo si sola corporum extenserum essentia consideretur , corpora postlint se contim gere , atque ideo ob rationem β. 73. allatam se compenetrare. I. Ex ratione eodem i. 73. allata magis compertum fit coni,nuum extensum ex inextensis coniunctis & se contingentibus componi nequire. Nam si contactus inter extensa, quae superficies habent extensas, fieri debet in interiori substantia , multo magis id fiet, si sint inextensa, quae extensis carent superficiebus. Jam Verosi duo inextensa se in interiori substantia contingunt, prorsus con gruant necesse est, & partes extra partes non faciant. Nam si primum contingeret solum unam secundi partem, non alias, hae aliae
forent extra contactam ; atque idcirco secundum foret extensum, non autem inextensum, ut ponitur.
Si unum extensum continuum posset esse densius alio omnino continuo, partes in uno continuo se magis contingerent quam in
138쪽
alio ; atqui partes se in uno continuo non possunt magis continiagere, quam in alio. Ergo &c. P. M. In omni continuo partes se immediate contingunt; atqui non datur contactus major immediato Ergo &c. . 93. Responsio. Dis. In omni continuo partes potentiales se immediate contingunt, con. Vel omitto, partes actuales nego; atqui non datur contactus major immediato in sententia communi, & salsa, quod contactus fiat in superficie con. in sententia nostra, δc vera quod fiat in interiori substantia nego; haec difficultas, quae ab omnibus Philosophis usquenum tamquam invicta demonstratio putata est, duo ponit, quae vulgus Philosophorum certa putat, nos salsa ostendimus: primo contactum fieri in pura superficie; cum nos supra docuerimus initium contactus esse in superficie, initium autem per se solum esse non posse, atque ideo ultra superficiem in interiori substantia corpus contingi. Quamobrem etsi in continuo serent partes actuales, tamen se in uno continuo possent aliae in alias magi in trudere, & prosundius penetrare, quam in alio; unde hoc pacto continuum posset esse aliud alio densius. a. Secundo ponit in continuo esse partes actuales; nam contactuc est relatio inter duo extensa, quorum unum aliud a se distinctum contingit. Jam vero in nostra sententia f. 78. partes actu non sunt, sed istum in potentia; ergo etiam contatius non est actu, sed iapotentia; quatenus unum corpusculum potest esse aequale duobus, tribus, quatuor &ta distinctis sese reipsa contingentibus .. Unde corruit ratio inde ducta, quae idcirco visa est efficacissima etiam iis, qui nobiscum sentiunt continuum extensum ex inextensis non posse componi, eo quod non viderunt inde sequi partes actuales non e se in continuo f. 78. ex qua communi partium actualium senten.
tia omnes difficultates omnesque errores in hac materia fluxerunt. 9, 94. Corollario. Quo confirmatur quod ante statuimus, unum continuum extensum posse cum alio compenetrari. Nam si compenetratio foret impossibilis, non alia de caussa foret hujusmodi , nisi quia per com-
penetrationem duorum extensorum ibi major densitas foret . quam ante. Atqui major densitas in uno extenso continuo, quam in alio, esse potest. Ergo etiam compenetratio. a. Deinde ex iis, quae hactenus disputavimus, alia plura eliciuntur; I. non esse veram definitionem continui extensi, inter cujuς partes aliae interponi non possunt nam ex compenetratione contrarium Diuili od by Corale
139쪽
rium colligitur; a. extensionem corporum non esse solidam & im. penetrabilem. 3. & idcirco in definitione corporis corpus est subsantia extensa non esse addendum impenetrabilis o solidis.
De loco ρο motu.93. Definitio & Propositio. Nomine loci Plii losophi intelligunt aliquod extensum in quo
corpus extensum continetur; duplex est locus, alter ex te nus, in quo superficies corporis continetur; alter internus in quo tota substantia corporis continetur. a. Vacuum non efflocus in quo corpora continentur. Pro. Nomine loci Philosophi intelligunt aliquod extensum, in quo corpora continentur; sed vacuum non est extensum actu 3. 37. sed sola potentia recipiendi extensa. Ergo vacuum non est locus in quo cor pora continentur. q. 96. Propositio.. Superficies corporum ambientium est locus externus corporum interpositorum, & si corpus minus cum majori compenetretur, codipus majus est locus corporis minoris. Pro. I. Pars. Locus externus
est aliquod extensum, quo corporum superficies continetur; atqui superficies corporum ambientium est extensa, & ea continetur suis perficies interpositorum. Ergo &c. Prob. II. Pars. Locus internus est aliquod extensum , quo tota substantia corporis continetur; atqui interior substantia corporis majoris est extensa , & corporis misenoris cum illo compenetrata substantia in illa continetur. Ergo &c. Cum vero corpus non possit alterum in pura superficie contingere 6 s. inde sequitur non dari locum ita proprie externum, ut alterum corpus a sola alterius superficie contineatur. q. 97. Definitio & Propositio. Motus localis est corporis aflectio, qua corpus fit proxime potens tangendi non solum plures alterius corporis partes, sed etiam aliam post aliam, sive mutandi continue locum extensum propter rationem, seu vim in ipso corpore moto sitam ἰ quae definitio bona est, nam cadit & convenit in omnes corporis motus; quia ubicunque est ista proqima potentia , est etiam motus, & ubicunque eit motus, est etiam illa proxima potentia: utraque pars solutione objectorum suadebitur. q. 98. Diuili od by Corale
140쪽
f. 98. obiectio contra primam Partem.
Corpus in vacuo moveri potest; sed in vacuo alterius corporis partes, quae non sunt, succestive non contingit; ergo datur motus sine successivo contactu plurium partium. q. 99. Responsio. Dist. Nec actu contingit, nec habet proximam contingendi potentiam nego, aliter con.; nam vel corpus quod in se habet vim, est in vacuo, vel in pleno; si est in vacuo, quamvis a nullo alio corpore circumdetur, ideoque nec plures successive alterius corporis, quod non est, partes contingat, proximam tamen habet potentiam eas contingendi, cum nihil illi intrinsecus desit, desiit tantum admotio cujusidam corporis: ut ignis in vacuo diceretur calidus, quamvis nullum corpus actu calefaceret, proptereaquod ipse per se potentiam proximam calefaciendi haberet q. 89. Log. Si vero corpus sit in pleno, & ab aliis circumdetur, tunc revera propter rationem
in ipso sitam plures corporis partes alias post alias contingit, eo tamen sensu, quem supra explicavimus, ut si vere contingat , in ejusdem substantiam se aliquantum intrudat.
Atqui nec habet proximam potentiam contingendi ; ergo &c. Prob. min. sub. Si hanc proximam potentiam haberet, in pleno
corpus motum successive eas partes contingeret; atqui nec in pleno contingit partes alias post alias. Ergo &c. Prob. min. Arena in carina navis semper easdem partes contingit, quamquam moveatur. Ergo &c. f. IOI. Responsio. Diit. Arena easdem semper partes contingit proxime con. re mole nego; nam contactus fit prope superficiem corporis moti . Quare partes interiores non contingunt alias partes alterius corporis post alias proxime, sed solum adminiculo earum , quae prope superficiem sunt; unde si corpus ex pluribus aliis intra alia contentis coalescit, quae omnia eadem celeritate moveantur, corpora contenta non contingunt successive plures partes, nisi habita ratione partium corporis continentis, uti est arena, quae proxime easdem carinae partes contingit, sed adminiculo navis cum qua unum veluti corpus efficit, & eadem fertur celeritate, contingit plures aeris& aquae partes gradatim alias post alias.
f. IO 2. Instantia. Atqui nullo modo nec remote nec proxime corpus plures par
tes alias post alias contingit; ergo &c. Pro. min. sub. Si sphaera cir