장음표시 사용
101쪽
consilium continent, non ero praeceptum Vel Si praeceptum continent, Xcludunt Vindictam privatam, non autem publicam vel si publicam reprobant, eam Scilicet reprobant, quae Sit perpetrato Sceleri improportionata, quae Ve, Ut Saepe contingit, e formali in proximum odio
2I SCHOLION EX dictis constat, in quo defensio contra iniustum aggressorem et reparatio damni illati dis
ferant a punitione Seu poena poena autem definitur, malum passionis seu privationis delicti causa etiam in in vitos auctoritate sociali inflictum i).
Defensio respicit iniuriam eamque in feri, et tendit ad eam impediendam ne fiat Punitio respicit crimen illudque iam perpetratum, et tendit ad illud expiandi m in
ut dicitur, Deut. I. Dotuini est iudicium, cum aliquis auctoritate iudicis vel vindictam quae it ad comprimendam malitiam et non propter odium, vel etiam cum auctoritate alicuius superioris suam defensionem procurat, intelligitur Iocum fare irae, id est, divino iudicio, cuius ministri sunt principes ut dicitur inf. cap. XIII. Dei minister est vindex in iram ei, qui malum agit. Unde etiam Paulus procuravit se per armatos defendi contra insidias Iudaeorum, ut patet Act. XXIII. In eodem v I9. legitur: a cibi vindictum c. Servate, et ero retribuam, i. e. vindictam Volo reservatam mihi et principi bu terreni S, quibus tamq iam ministris mei potestatem vindicandi iniurias communico, et ad quos priVati recurrere debent ut per
eos vindicent acceptas iniuriaS. Cf. S. T l. 2.2. q. Ο8. . . ad I
si Poena consistit in amissione eorum , quae homo max: me diligit. Q Haec autem, inquit S. Thoma S, 2 2. q. IOT . . . . Sunt, quae homo maxime diligit, vitam, incolumitatem corporis, libertatem sui et bona exteriora, puta divitias, patriam et glarium. Et ideo, ut Augustinus refert, de civ. Dei l. XXI. . . . Octo genera poenarum in legibus sess scribit TulliuS, Scit mortem, per quam tollitur vita, verbera et Iulionem, ut Scit oculum pro Oculo ' perdat,
102쪽
sontena I), qui scelus perpetravit. - De sensio tendit alres memi in bonum propriis Hr et proinde ille, qui defensione utitur, non intendit malum physicum, quod aggressori infert, sed parmittit. Punitio tendit ad obtinendum
bonum restaurationis ordinis moralis, quem crimen vio
lavit et proinde ille, qui punit, inleudit malum physicum, quod reo infert, non quidem ut irem, sed ut medium
ad illud redintegrationis bonum conSequendum. - Defensio non praesupponit eum, qui illam exercet, habere auctoritatem Seu iurisdictionem in alterum, cui malum infert Punitio e contrario talem superioritatem prae- exigit. Restitutio seu reparatio damni, illa etiam quae a civili auctoritate imponitur, - actionem iniuriosam con- Siderat, prout ea est laesi iuris seu iusti alieni et actus est iustitiae commutatioue Punitio autem actionem iniuriosam spectat, prout ea est violati legis et contemptus legis Litoris, et actus est iustitiae indicativae a),
quae Secu ac commutativa praeeXigit superioritatem in eum, in quem Xercet Ur.
per quae amittit quis corporis incolumitatem, servitutem et vincula per quae perdit libertatem, exilium, per quod perdit patriam, datu-nuin, per quod perdit divitias, ignominiam, per quam perdit glo
I Hic Sus verbi expiatre, reperitur apud probatos auctores. Sic Cicero, Pis. S., ait: Tu scelera Di immortales in nostros milites expiaverunt, h. e. nostro milites puniendo. - unitio hanc addam animadversionem tendere etiam solet, sed potius secundaris, ad impediendum ne crimen sat iterum a reo vel ab aliis. Et sic poena est Saepe non modo expiatoria sed etiam medicinalis et exemplaris CL super vol. I. thes XLVI. pag. 36S., ubi de sanctione legis naturalis locuti sumuS.
a Iustitia vindicativa est illa, quae inclinat Principem ad son-
103쪽
Ut huius capitis ordinem ob oculo ponam US, iuris praestituto umo, multiplice eius acceptiones ac partitiones deduximus thes. I. et II.) - item osset assignato ebm Ι), eius u0tionem ac praecipua . dioisiones deteximus thes III.) - tum vero inqui Si VimVS, quaenam obiective sit origo iuris et ossicii thes. IV.), - et quodnam quoad 0s sit principium cognitionis eorumdem thes V.) - tandem de iuris proprietatibus, ut eae dici solent, egimu atque has solvimus quae Stiones, an lituitatio sit naturalis conditio iuris cuiuslibet humani et quinam sit modus eos limites dignoscendi the S. V. Schol.), an iura humana venire in conflictum queant, quidque de ea collisione sentiendum sit, quidve in ea Sit agendum thes VI.), - utrum iuri humano is uactiva competat, tum ad impediendum ne iniuste laedatur, tum ad exigendum ut si iniuste violatum fuerit reparetur thes VII.).
Occasione autem capta, alia etiam Solvimus quaestiones
quid sit et quotu ple Sit iniuria thes. II. Schol.), utrum ossicia dentur erga bruta thes III. schol.),
utrum ius et officium, Sicut tempore, ita etiam natura etc0gnitione Sint simul, an Vero alierum altero prius thes V. Schol. etc. Alia quae addi potuissent, aliis locis trademus ain sic enim citius et plenius, ut nobi Visum St, ates proportionati poenis pro societatis Cno plectendos. Haec, ut alio loco iam diximus, communius non habetur a Doctoribus utiquarta iustitiae species, sed potius revocatur ad distributivam, quatenu congruas criminum gravitati poenas instigit. i Circa etymon vocabuli Jauius ossicium, sententiam Secuti su muS qu.. probabilior nobis visa est. Alii vocabulum illud derivanta es ciendo. Ita Isidorus, . . tym c. 8 in princi re ossicium ab ciendo est dictum, quasi ossicium, propter decorem SermoniS, Una
a E. . de salsis aliis circa ius et ossicium opinionibus, intortia parte, quae historica erit, agemus nominatim cies definitione
104쪽
- 98 discipulis intelligentur. Neque enim oblivisci debemus illam Tullii sententiam I): si Non solum scire aliquid
arti est, Sed quaedam ars est etiam docendi.
Iam itaque a quaestione de iure ossicioque in genere spectatis progredimur ad quaestionem partisularem quaenam in specie sint naturalia hominis iura et ossicia. Visne naturalia haec hominis iura et ossicia uno veluti intuitu perspecta habere Naturales respice relationes eas nempe, quas homo habet, ad Deum, utpote Suum auctorem, ad alios homines, utpote sibi aequales sibique Socios, ad emetipsum. Ha enim relatione seu hunc naturalem ordinem e naturalis si conservari iubet
perturbari vetat, praecipit nimirum, ut illud fiat illud que mittatur, quod naturale eae relationes fieri exigunt vel omitti. Ex hoc autem naturali legi praecepto nascuntur ossicia tum individualia tum socialia erga Deum iura ossiciaque individualia item et socialia erga alios homines, ac demum laominis ossicia erga semetipSum.
iuiis amant tradita ius est potestas eliciendi eas action8s, quaru uexercitium, quamvis uisersale, coexistentiam aliorum, prout entia libera sunt, non impedit. Unum de hac definitione iuris hoc loco ani
madvertam : multae OSSunt eSSe et sunt actioneS, quae aliorum
coexistentiam et libertatem non impediunt, qui tamen ius ad eas ponendas dari queat, eo quod prohibeantur lege naturali, utpote de se malae, vel P quod lege positiva vetentur. i De leg. l. II. c. I9.
105쪽
DE IURIBUS OFFICIIS UE INDIVIDUALIBUS.
22. Nulla sane fit quaestio de ilι1 ibus erga Deu=n, quae scilicet, ut paulo ante I diximus, nec dantur nec dari ullo pacto possunt. Itaque quaestio St tantummodo de inciis, quibus creatura intelligens Deo creatori suo ac Supremo gubernatori adstringitur. 23. Haec autem erga Deum ossicia duplicis sunt generis, nimirum individiιalia et socialia. Priora sunt moralia illa erga Deum debita, quorum subiectum est homo isque inspectus ut individuum est seu persona phySica: altera vero sunt ea moralia debita erga Deum, quorum proprium subiectum est humana societas, . . familia vel civitas, formaliter inspecta, qua talis 2ὶ Neque enim humanae societates, familia praesertim et civitas, ut suo loco ostendemus, minus quam individua, tenentur Deum suum principium finemque ultimum revereri. In hoc itaque articulo tantum de individualibus seu privatis ho-
I CL hes. IV pag, I. - Deus, utpote supremu rerum omnium creator simul et gubernator, non subiicitur ulli legi, sed est ipsa lax distribuens iura, imponens ossicia. a Simili pacto iura, ex parte subiecti, distinximus in iura iu- dividualia et socialia vide thes II pag. 37.
106쪽
minis erga euna ossiciis sermonem habebinatis, de socialibus erga Deum ossiciis acturi in capite sequenti. 24. Haec porro naturalia ac privata ossicia non omnia sunt unius eiusdemque rationis. Alia enim immediate consequuntur ipsam naturam homhais, qui X eo tantum
quod existit, iam nulla alia facta hypothesi iis moraliter
adstringitur tale est . . Ossicium colendi Deum, eique gratias agendi. Alia vero in natura mediate fundantur, i. e. praeter factum nativitatis seu existentiae hominis praesupponunt et OnSequuntur actum aliud, nempe beram humanae voluntatis determinationem vel divinae factum revelationis huiusmodi sunt ossicia Deum ut pares invocandi, si quis velit Deum in veritatis testimonium in Vocare, promissa Seu Ota SerVandi, si quis velit Deo Se Se voti obstringere, superrationalibus veritatibus
adhaerendi, quas Deus voluerit homini revelare. Prioris generis ossicia dici possunt essentialia, quatenus imme tale
conSerta Sunt cum pSa natura asteriu autem generis
ossicia dici queunt accidentalia, quatenus accidunt naturae in Suo Sse iam constitutae. - Haec asterius generis ossicia multi auctores appellant hypothetica, priora ero Vocant
absoluta. Sic inter alios Tapa relli Ι), qui hanc, quam
sibi proponit, quaestionem, quonam pacto fides Deo revelanti dici possit ossicium naturale , sic solvit: si fides Deo revelanti dici potest officium naturale, si non abs0hι tum, certe 3p0thelicum, nempe supposito quod Deus loquatur.' Haec autem officia hypotetica, id quod seduloeSt animadvertendum, erificata hypothesi sive conditione
I Corso elam di at dirilis l. II. c. a. num. 94. - Vide divisionem iurium super traditam thes II pag. S., in congenita et acquisita. Huic enim iurium divisioni haec, quam tradimus, ossiciorum partitio reSpondet.
107쪽
impleta, aequivalent absoluti seu ut dici passim molet, in officia absoluta tran Seunt. a J. En igitur rerum hoc in articulo pertractandarum series atque ordo. Uatuor at articulus paragraphis cor 1-
stabit Agemus prinio de iis erga Deum ossicii S, quae essentialia sunt, Seu ipsam hominis naturam immediate consequuntur: secundo loquemur de ossiciis illis, quaeliberum aliquod ex parte hominis factum praesupponunt: tertio de iis disputabimus ossiciis, quae ex parte Dei supponunt factum divinae revelationi S quarto tandem de religione, ad modum perspicui ex tribus prioribus para- graphis corollarii, diSSeremuS.
26. Antequam manum his Solvendis quaestionibus ad-mOVeam US, Operae pretium Si animadVertere, haec erga
Deum ossicia primatum cetera inter naturalia debita habere: primatum, inquam, tum dignitatis, tum roboris, tum originis. Primatum habent dignitatis terminus enim, in quem immediate referuntur, est Deus . M. quo nihil praestantius potest cogitari. Insuper primatum habent roboris titulus enim, in quo proxime innituntur, sunt naturales hominis ad Deum elationes, quibus nihil firmius concipi potest. Habent etiam primatum originis nullum enim erga noS vel erga alios debitum haberemus, si prius non teneremur hoc erga Deum ossicio, ei Scilicet plene et in omnibus obtemperandi. Neque enim datur morale debitum sine obligatione omnis autem obligatio est a Deo eiusque
aeterna lege. - Hunc autem triplicem primatum cum
habeant impii profecto sunt et apprime inepti ii omnes, qui de officiis agentes, ossicia quidem erga alios homines
patriamque extollunt, moralia etiam debita adstruunt erga ipsa bruta, simul vero de supremo Dei in hominem iure silent, omnia erga Deum ossicia praetereunt, haud raro etiam superbe negant. Absit ut hos imitemur: immo econtrari quanta possumus diligentia perscrutemur ossicia
108쪽
haec erga Deum, quorum custodia ad aliorum quoque ossiciorum observationem nos necessario adducit orans gres Sio Vero ad ceterorum quoque violationem impellit.
S. I. De iis homini erga Deum officiis, quae cum ipsa homini natura sunt immediate connexa.
THEsis VIII. Deus absolutum et essentiale habet in hominem dominium, cui respondet in homine absolutum et essentiali osscium reverendi atque honorandi Deum, eique in omnibus obediendi.
27. DEMONSTRATIO. De US Si homini - creator conservator, finis ultimuS. Haec tria si perpent dantur,
id, quod hac in thesi statuimus, illico patebit.
I. Fides et naturalis ipsa ratio nos docent, Deum esse creatorem hominis. IpSe St, qui Orpu hoc corruptibile ac mortale plasmavit, hanc animam simplicem et immortalem e nil illo eduxit, eamque huic corpori coniungens effecit admirabile hoc ex materia et spiritu compositum, quod est homo si Creavit Deus hominem ad imaginem Suam I). - Atqui si Deus est hominis creator, Si eo ipSo etiam dominus hominis. Nam duplex est effectionis modus, nempe vel ex aliquo vel ex nullo praeeXistente subiecto Iam vero artifex, qui primo essectioni modo operatur e g. Sculptor, qui Statuam fingit
I Gen. I. 27. - Hanc veritatem, Deum esse hominis creatorem, Theologia etiam naturalis docet ab hac autem scientia, cui Ethica Subaliernata est v vol. I. Prologum pag. X.), iure meritoque veritatem hanc Ssumimu S.
109쪽
e marmore), acquirit an dominium in opus a se e sectum illud enim opus est uinu, et in id, quod est Suum, nuSqui Sque ius habet. At multo magis tale dominium competit illi, qui altero productionis modo, . . per creationem I), aliquid facit. Dixi, illa magis. Etenim opus ab aliquo per creationem effectum multo magi S StSulιm, i. e. eius qui e nihilo it id eduXit, nempe est Suum, non iam tantummodo quoad dispositionem partium vel compositionem, sed quoad ipsan totam realitatem.
Quare dominium, quod creator in rem a se creatam habet, est dominium absolus uni, non autem tantummodo secundum quid est dominium essentiale, non autem accidentale a) Cum Deus sit dominus hominis, constat Deum habere erga hominem ius ad reverentiam et obedientiam dominus enim habet ius exigendi a servo cultum atque servitium. Hoc autem' ius est in Deo abso-
i Creatio definitur productio seu sectio ex nihilo. Voces hae,
ex nihilo, Secernunt creationem ab aliis effectionis modis. Eae tamen sunt recte intelligendae. Neque enim significant nihilum esse subiectum, ex quo re fit sed denotant creationi nihil se nussam Omnino realitatem praesupponi, ex qua res fiat. Itaque creatio est productio rei, quae nullo modo efformatur ex aliquo subiecto seu materia ante ipsius productionem existente. Definiri etiam solet, productio entis secuudum totam suum realitatem, vel productio totius esse, Vel productio eniis tuq autum ens. Quae omnia, ut liquet, significant idem, quamvis diversimode Lege . AuguStinum, Consess. XI. S. 2 Est Deus dominus non se accidens, Sicut homini homo, Sed per naturam. Ita s. Thomas contra gent. l. III. c. I9. Cum dominium Dei in creaturas sit esseritiale, Vnc Deu non potest i se illud abdicare. Ad rem De Lugo de iust et iure disp. II.
feci. . num. 4. Q uod homo poSsit dominium a se abdicare, et in alium transferre, non est perfectio, sed impersectio dominii, eo quod non essentialiter sed accidentaliter sit dominus illius rei Deus Vero, qui essentialiter est dominus non potest non esse dominuS.
110쪽
lutum et essentia , cum Deus, ut dictum est, sit hominis dominus absolutus et essentialis. Huic porro iuri, ut per Se patet, respondet in homine ossicium, illudque absolutum et ess 'ntiale, colendi Deum eique in omnibus, quae lege sive naturali sive positiva praecipit, obtemperandi.
II. Hoc argumentum confirmatur ex eo, quod Deus sit non modo creator, sed etiam coiiservator hominis. Conservatio, Si clive eam spectes, est actio, qua fit utre succeSSive in Suo S Se permaneat. Si autem dupleX, indirecta et directa. In directa est, quum actio causae hoc
praeStat num remotionem eorum, quae sive impediunt conservationem rei, Sive cauSant eius deStructionem e g.
soler medic is qui lethalen tuo e corpore morbum pellit, vel amicus qui te ne in flumen cadas retinet, te conservare, sed indirecte dicuntur. Est directa se immediata, cum causa influxu suo sustentat rei XiStentiam, ita ut eo influxu cessante res ipsa desineret. IamVero homo non solum in directa, sed etiam directa et perpetua
Dei conservatione indiget, ut esse pergat I). si Dependet, sic loquitur . Thomas a), esse cuiuslibet creaturae a Deo, ita quod nec ad momentum subsistere OSSent, Sed in nihilum redigerentur, nisi operatione divinae virtutis SuStentarentur sicut Gregorius 3 dicit uare rat
i Hanc quoque veritatem Theologia etiam farturalis locet, ab eaque nos uti demonstratam a SSumim US. ay In I. p. q. Iod a. I 3 L. XVI. Moral. 6. - as addaia comparatione ex Lessio, de pers mor di V. . . cap. III. num. O. α Sicut Ut mundus illustretur, non sussicit solem semel ex se lumen sudisse sed necesse est ut illud assidue conservet, continuando primum influxum. Si enim vel unico momento vim Suam cohiberet, repente totum lumen exting teretur. Similiter si pondus ab quod in aere suspendas,
illud ass due sursum teneri et eoden impetu ibi conservari debet, quo ab initio ibi cst SuS 'LUSU m. μ