장음표시 사용
91쪽
centia et occasione committendi graviora scelera quare
caritas ipsa dictat obviandum esse in radice his gravioribus periculis iniquorum, quod aliter fieri non potest, nisi sciant, licite posse ab iniuste invasis interfici ob tutelam
Dixi 2'. possessorem iuris in ea vi adhibenda pos-
Se etiam damnum, si hoc necesse sit, iniusto aggres Sori inferre. - Hoc autem patet rursus α ex unanimi legislatorum omniumques hominum consensu. qui scilicet hoc pacto rem intelligunt et explicant, . . ita vim adhiberi posse, ut damnum etiam iniusto aggressori inferatur. - Patet β e eo quod vi umquam vis vi repelli potest absque damno aggressorii iniusti unde nulla aetirrisoria esset legis naturalis concessio, si in vi adhibenda damnum aggressori inferre mon liceret. - Pateto ex eo quod lex naturalis, quae est ei divina, mequit moneSSe maXime aequa et Summo in gradu rationabilis. Ex hoc scilicet principio sic arguimus. Quando alter per vim ius alterius impetit, nec eius aggressio potest i propul- Sari, quin ei da innum inferatur, oportet, ut alteruter Subeat damnum, aut iniustus iuris aggressor aut pacificus et innocens iuris possessor Atqui e his duobus aequum est et rationabile, ut damnum subeat sotius ciniquus, quam innocenS, potius, inquam, ille qui causa est et quidem iniusta conflictus huiusmodi, in quo alteruter damnum subeat necesse St. Ergo dicendum est e rem naturalem id omnino concedere. Si id lex naturalis vetaret, aggressorem dili-
I L. cit num Q 43. Ubi ex eo etiam arguit, quod secus omnia etiam bella desensiva essent iniuSta.
92쪽
- 86 geret prae innocente, Sanciret quodammodo iniustitiam, atque aggressoris fieret complex I . At enim potesta haec, qua naturalis ex quemlibet armat in sui defensionem, quoia Sque Seu quantum Se S porrigit Anne se se protendit ad grave Sque vulnus aut etiam necem iniusti aggressoris His aliisque dissicilioribus, utpote magis determinatis e particularibus, quaestionibus satisfaciemus paulo inferius quo loco alia etiam addemus argumenta ad ea, quae hac in thesi diximus, magis magisque confirmanda. Haec interim animadver
α Illius, qui damnum infert, intentio debet esse
recta, i. e. tendere, ut iam Innocentium III loquentem audivimus, si non ad vindictam sumendam, sed ad iniurima propulSandam : aliis verbis tendere ad bonum proprium, quod iniustus aggreSSor abripere conatur, retinendum et conservandum, ita ut malum phySicum, quod aggreSSori infertur, Sit praeter intentionem inferentis et ab
β Hinc illud dumtaxat damnum inferri licite potest,
quod est cessariiιm ad iniuriam seu imminens periculum avertendum. Hoc exprimi vulgo solet iis verbis, servandum S Se moderamen lucis alae tutelae. Itaque si os Sisverberando bonum tuum Servare, certe nequi aggreSSOrem vulnerare multoque minus interficere intenderes enim malUm pro Ximi, atque ageres e motivo ultionis et X
formali in proximum odio. Oportet insuper, ut inter damnum inserendum et
bonum, cuius posse S Sio defenditur, conveniens adsit proportio. Haec proportio, ut perSpicuum asseram US Xem - i CL Tongiorgi Eth. partic num. 363
93쪽
- 87 plum, regulariter non intercedit inter conservationem unius aurei et grave aggre Ssori Vulnus vel necem I).d Haec autem, quae diximus, sane valent de iniuria foranali seu de aggressore formaliter iniusto, cuiu nempe aggressio sit actus humanus, voluntarius et liber. Quid autem, Uaeres, Sentiendum est de iniuria materiali, seu de aggresSore, puta de mente, qui iniustus quidem est, sed tantummodo materiali te Haec scilicet una est ex illis dissicilioribus quaestionibus, de quibus, ut diximus, data Opera agemus paulo inferius. ε Eo tandem pacto, quo potes vi adhibita iniuriam a te repellere, pote etiam eamdem repellere a Socio. Immo fieri quandoque potest, ut ad id praestandum te obliget caritas. Hinc s. Ambrosius 2 ait: Q ut non repellit iniuriam a socio, cum potest, tam est in Vitio, quam ille qui facit. II. Quando iniuria iam illata est et consummata, tunc ille, qui eam passus est, .' ius habet exigendi a
laesore congruam iniuriae acceptae reparationem, eamque 2.' eXigendi, vi etiam physica in laeso rem adhibita,
si scilicet laeso obligationem, qua tenetur, illatam reparandi iniuriam nolit sponte implere. - De modo Utem vim physicam adhibendi, po Stea dicemus, utrum qui Simmediate per Se Πιm Xercere eam OSSit, an Vero C- diate per civilem aucturitatem, via, ut aiunt, iudiciali.
Dixi ci.' eum, qui iniuriam passus est, ius labere
i Hinc merito ab Innoc. XI damnata sui haec propos io: Regulariter occidere possum scirem pro conservatione unius aurei. a Lib. I de oss. cap. 36. in princ. Huc etiam faciunt Innocentii V verba relata in C. Dilecto . de sent excommunic in VI.: Cum liceat cuilibet suo vicino vel proximo pro repellenda ipsius iniuria suum impertiri auxilium immo si potest et negligit, Videatur iniuriantem fovere, et es e particeps eiusdem culpae et D
94쪽
- 88 exigendi a laesore congruam iniuriae acceptae reparationem. - Lex enim naturalis vult iustitiam. Sed si iusti tia, inquit s. Augustinus I), ea virtUS St, quae Sila cuique distribuit n. Ergo ex naturalis Vult unumquemque habere quod suum est, nimirum retinere si iuste possidet, si vero in tu Ste amisit recuperare. Si qui e g. iniuste ob acceptam furti iniuriam amisit equum ius habet exigendi a fure restitutionem equi, necnon compen-Sationem pro lucr cessante seu pro bonis quorum ac
turam ex rei illius demptioue est passus siquidem illa
etiam lucra seu bona erant SUA.
Dixi a.' eum, qui iniuriam passus est, habere tu exigendi iniuriae reparationem, vi etiam physica in laesorem adhibita, si scilicet laeso nolit obligationem, qua tenetUr, illatam reparandi iniuriam implere. - Et sane ille, qui in iuriam passus est, habet ius reparationem iniuriae a lae- Sore exigendi mediis illis omnibus, quae et sunt ad obtinendam iniuriae compensationem necessaria et inSuper nullius ius violant. Atqui usus vis physicae in iis quae SupponimuS, adiunctis est in medium ad obtinendam ini Uriae reparationem necessarium , atque etiam Si )medium quod nullius ius violat. Ergo ille, qui iniuriam passus est, ius habet in physicam adhibendi in laesorem ad illud, quod suum St, recUperandum Minor quoad I. membrum est perspicUM SUPPO nimUS enim laesorem, cum possit, nolle implere obligationem, qUa tenetur, reparandi iniuriam. Quoad 2. membrum Sic probatur. Si quod ius violaretur, hoc ius foret illud, quod laeso haberet, exigendi ne vis physica ei inseratur. Atqui laeso non labet tales ius. Etenim in
95쪽
tantum homo ius habet exigendi, ne quis vi physica a Se auferat, e g. hunc librum, in quantum habet in hunc librum ius, seu quia aic liber est suus: Si non es Set SUUS, sed alienus, non haberet tale ius erga legitimum libri illius dominum. Atqui id, quod hiesor reddere non Vult, non est ipsius sed alterius, illius nempe qui iniuriam passu est. Ergo 1eson non habet ius ab eo exigendi, ne ille per vim physicam repetat id quod est Suum. Hic autem Sistimus, plura paulo inferius dicturi de specialibus, quae ino Veri possunt, quaestionibus. Haec in
α Vocabula, quibus usi sumus, reparati Seu 9mpensati ' generica sunt. Duplex enim distingui potest reparatio Seu compensatio iniuriae, restituti et satisfactio I). Prior illa est reparatio dum ni illati alier est compensatio offensa illatae Iam vero quae iniuriae non modo offensam inferunt alteri, sed etiam damnum, bonum aliquod a proximo de me id sa), eae inducunt onus restitutionis, idque etiam ante sententiam iudicis. Ouae autem iniuriae non
I Apte Struggi, theol mor tract. VI de iure et iust. q. VII. a. a. num. 2. Restituti a satisfactione primam differt per hoc, quod satisfactio sit compensatio offensae seu iniuriae personali per aliquod obsequium, petitionem veniae, aut aliquam mulctam re Stitutio vero Sit compensatio damni iniuste illati. Item secundario inserunt per hoc, quod restitutio sit actus iustitiae commutativae et ad illam obligemur ante sententiam iudicis satis actio vero pro pura iniuria sit actus iustitiae vindicativae, cuius exercitium pertinet ad publicam tantum potestatem. Unde ante sententiam iudicis non datur obligatio iustitiae ad satisfactionem ; ut cum S Thoma, Molina, et aliis docet Layma lib. . tract. a. cap. I. um . . Interim tamen ante sententiam iudicis ad sati Stactionem pro pura etiam iniuria datur saepe obligatio caritatis aut alterius virtutis; ut communiter advertunt Theologi. D 2 Cf. thes II pag. I. adnotat. I. ubi ex Varrone de etymo huius ocis, dum dum diximuS.
96쪽
proprie damnum, sed potius offensam alteri inferunt, eaeno a inducunt per se onus restitutionis, sed potius satisfacit 'riS, . . per Veniae petitionem, mulctam aliquam etc
Illae porro iniuriae vere inferunt damnum, quae Sunt laesiones iuris seu iusti illius, quod est proprium iustitiae commutati Vae obiectum, quaeque, ut diXimus I), versantur vel in bonis fortunae vel in bonis famae et honoris vel in bonis vitae et corporis hae Stricto voci sen Sudicuntur iniuriae. Aliis verbis, iustitia colu mutativa est illa, quae obligat sub onere restitutionis a). Ceterae vero iustitiae Species legalis, distribuli υa, indicat ida, si cui placeat hanc, quae ad distributivam' reducitur, Uti quartam
1 Cf. eam d. the S. pag. 39. 2 Cf. s. Thomam, . . . a. a. I. Restitutio nihil aliud videtur, quam iterato aliqu-m Statuere in possessionem vel dominium rei suae ; et ita in restitutione attenditur aequalitas iustitiae Secundum recompeia Sationem rei ad rena, quod pertinet ad institiana commutativam. Et ideo restitutio est actus commutativae iustitiae quando scilicet res unius ab alio habetur vel per voluntatem eius, Sicut in mutuo vel deposito, Vel contra Voluntatem eius, sicut in rapina vel furto D. Immo in responsione ad 2 ' addit, restitutionem proprie dici de iniuriis circa exteriora fortunae bona vi Nomen restitutionis, inquantum importat iterationem quamdam, supponit se identitatem. Et ideo secundum primam impositionem nominis, restitutio videtur locum habere praecipue in rebu exterioribus quae manente eaedem c secundum Substantiam et secundum ius do ii inii, ab uno possunt ad aliud devenire. Sed sicut ab huiusmodi rebus nomen commutationis translatum est ad actio nes vel passioneS. quae pertinet ad reverentiam vel iniuriam alicuius perSonae Seu nocumentum Vel pros clunaci ita etiam nomen restitutionis derivatur ad haec quae licet realiter non maneant, tamen manent in effectu vel corporali puta cum ex percussione laeditur corpus vel qui sest in opinione hominum, sicut cum aliquis verbo opprobrioso remanet infamatus vel etiam minoratus in suo
97쪽
- I iustitiae speciem admittere obligant quidem, non tamen per se loquendo I cum onere restitutionis Sed congruae satisfactioniS. 8 Cum autem iniuriae, ut iam saeptu diXimus, vel formale sint vel tantum materiales, Sermo nobis est de prioribus. Si enim quis absque ulla prorsu culpa, nedum
theologica sed etiam iuridica, i e nulla omissa diligentia damnum alteri intulerit, obligatione illud reparandi
non tenetur. - DiceS: nonne qui bona prorsus fide detinet rem alienam, is errore detecto, eam domino reddere tenetur Tenetur omnino quia scilicet si post detectum errorem eam adhuc sibi retineret, iam Scienter retineret alienum, Seu iam iniuria ex materiali fieret formaliS.
γ Illud etiam advecte, iuris subiectum, Societate
con StitUta, non OSSe plerumque per se suiu exercere vim physicam contra laeso rem ad rem Suam repetendam, Sed actionem tantum habere apud legitimum iudicem civilem, a quo eXigat, ut laeso cogatur ad ius laesum reparandum ain. QuaereS, undenam id constet, Seu quaenam
I Per se l. e. nisi eae, ut saepe fit, iungantur iustitiae commutativae QSic restituere tenetur magistratus vel iudex, qui propter gravem negligentiam in puniendo causa est, cur privati vel Ommunitas grave damnum patiantur quo in casu non Olum reuS Si
boni communis, ad quod iustitia legalis inclinat, sed etiam violati contractus, quo assumendo fficium se implicite obligavit ad damna
a Huc facit decretum Marci l. creditores . . ad leg. Iul. de vi priv. l. XLVIII. t. VII.): Optimum es , ut Si qua pute te habere petitiones, actionibus experiaris interim ille in possessione debet morari, tu petitor es; et quum Marcianus diceret: vim nullam seci Caesar dixit: tu vim putas Sse solum, si homines Vulnerentur Vis est et tunc, quoties qui id, quod deberi sibi putat, non
98쪽
sit restrictionis lauius ratio Quia scilicet naturalis ex vult pacem ac Securitatem esse inter a Omines, et OnSequenter ea prohibet, quae illiusmodi paci ac securitati opponuntur. Atqui actum Sset de pace et securitate inter homines, Si privatu quisque posSet per SeipSum X ercere contra laesorem vim materialem ad obtinendam iniuriae illatae reparationem tunc enim, multi per vim exigerent compensationem iniuriarum, quae non Uni Uerae, Sed tantummodo existimatae, alii vim secerent in eos, qui non Sunt veri iniuriae illatae auctore S - plures compenSationem Xigerent maiorem damno, quod re ipsa illatum est, plurimi vim exercerent maiorem illa, quae
neces Saria est, Vel etiam quando non est necessaria
et sic omnia suspicionibus, odiis, terroribus, insidiis, caedibus replerentur, seu iniuriae ad obtinendam iniuriarum compensationem in indefinitum multiplicarentur. Ergo provida naturae ex civilem instituit societatem, in eaque principem iudicemque civilem, ad quem privati ob accepta iniurias recurrant, quique de iniuriae veritate decernat, de veris iniuriae auctoribus inquirat, eoSque quando et quantum opus est cogat ad illatae iniuriae reparationem reddendam, omniaque haec peragat Sine ei Sonarum acceptione partiumve studio. Hac itaque in re discrimen adest inter privatam personam et plιblicam. Nam, ut apte
disserit Card Bella minus I), α privati homines et qui Superiorem labent, si ab aliquo iniurias accipiunt, OS-
per iudice in reposcit non puto aute in nec verecundiae nec dignitati tuae convenire, quid qua ira non iure sacere. Quisquis itur probatus mihi fuerit, rem ullam debitoris non ab ipso sibi traditam sine ullo iudice temere possidere, eumque sibi ius in eam rem r-xisse ius crediti non habebit . i De Laicis l. III. c. II. s. Liberatore, clux mat part
99쪽
- sunt ad Superiorem confugere atque ab eo iudicium petere. At principes, Si ab aliis principibus aliquid pati an tur, non habent commune aliquod tribunal, ad quod illos accusent, et ideo licet eis bello iniurias publicas propulsare .d Civilis autem princeps, cuius ad tribunal recurrit privatus, debet eum, qui iniuriam intulit, tum cogere,
ut dictum est, ad debitam restillitionem, tum etiam plectere proportionata poena. Qui enim actionem ponit iniuriosa in is duo facit, et insurgit contra ordinem a Deo statutum, et perturbat tu seu iustum alienum. Quate tenus Superbe se alis Hi contra legem a Deo latam, debet deprinii, et depressio fit per poenam Iin quatenUS iniuste perturbat ius alienum, debet cogi ad illud in pristinum suum Statum restituendum. Haec dub complecti tu vindicta, Scit complectitur coactionem tum ad reparandum damnusia tum ad subeundam poenam.
ε Cum ergo quaeritur, utrum in diota de acceptis in iuriis sit licita necne, duo praecipue sunt ob oculo Shabenda. - Primo vindicta vel publica est vel privata, prout a publica auctoritate Xercetur, Vel directe Xercetur a privato, qui Scilicet per seipsum infert laesori malum physicum ad eum cogendum, ut congruam reddat iniuriae illatae reparationem vel ad eum puniendum Se cuudo, Vindicantis animus vel fertur principaliter in malum physicum laesoris et ibi quiescit ac de eo delectatur, Vel fertur principaliter ad aliquod bonum, quod obtinetur per malum physicum laesoris, puta propriam indemnita tem laesoris emendationem vel saltem cohibitionem, publicam securitatem, iustitiae conservationem Dei lonO
I Cf. s. Thomam. I. a. q. 87. a. I. Quem praeclarum locum attulimus super Vol. I. thes XLVI. pag. 367.
100쪽
rem. Iam Vero illicitum est velle et Xercere vindictam
privatam Illicitum quoque est velle vindictam publicam, sistendo principaliter in nrato p sic laesoris quia, ut s. Thomas ait I), si delectari in malo alterius pertinet ad odium, quod caritati repugnat, qua omnes homines debemus diligere , At illicitum non est velle vindictam publicam utique iniuriae et crimini proportionatam) bonum, quod per damnum laesori illatum obtinetur, tamquam finem intendendo. Itaque locari Scripturae a), quae
I In . . . O8. a. I. Vide respons ad φ. , ubi duplicis generis iniurias sic dicit uaguat si Iniuria, quae insertur perSonae alicui, quandoque redun at in Deum et in Ecclesiam et tunc debet aliquis propriam iniuri am ulcisci. Id autem ostendit exemplis adductis Eliae Elisei, Silverii apse). In quantum vero iniuria in aliquem allata ad eius personam pertinet debet eam tolerare patienter, si expediat. Huiusmodi enim praecepta patientiae intelligenda sunt Secundum praeparationem urimi, ut AuguStinus dicit in lib. I. de serna Domini in monte cap. 9. et seq. D Tolerare quidem patienter iniurias debemus sed vindictam non expetere hoc quandoque non expedit sive ad immunitatem eius qui laeditur, sive ad cohibitionem lae
dentis, Sive ad communem Securitatem.
a H e loca sunt praecipue illa, quae exstant in p. ad Rom. cap. XII. In v. 7. legitur Nulli muluin pro malo reddotes Sc. sitis si Sed hoc ita s. Thomas in comment in praed. epi St. intelligendum est forinaliter prohibemur enim affectu odii vel iravidiae reddere malum pro malo, ita quod in malo alterius delectemur, Sed si pro malo culpae , quod quis facit reddat iudex malum poenae secundum iustitiam ad compensandam malitiam, materialilo quidem infert malum, sed formaliter et per se infert bonum. Unde cum iudex sui pendit latronem pro homicidio, non reddit malum pro malo, sed magis bonum pro malo In V. 9. legitur Non vosmetipsos defendentes, carissinii, sed date locum irae c. committite vos iudicio Dei, qui potest vos defendere et vindicare. Sed haec, ita s. Thomas l. c. intelligenda sunt in casia, in quo nobis non adest seculias aliter faciendi secundum iustitiam. Sed quia,