Institutiones philosophiae moralis

161쪽

- IJ J eum ex levi causa testem inducit quod non praesumeret etiam de aliquo viro honesto imminet etiam periculum

peccandi, quia de facili homo in verbo delinquit. A Itaque

proportionata cauSa omnino requiritur, primo quidem propter reverentiam Deo debitam, Secund autem propter labilitatem linguae humanae . Causae vero in quibuS liceat iurare, hae sunt i rinio, pro pace firmanda, sicut Laban iuravit I). Secundo, pro fama conservanda. Tertio, pro fidelitate tenenda, sicut laudatarii iurant dominis. Quarto, pro obedientia implenda, si praecipitur a Superiore aliquid honestum. Quinto, pro securitate facienda. Sexto pro Veritate attestanda, sicut iuravit Apostolus a): Testis enim iihi est gus .... quod sine intermiSSione nemoriam vestri facio se inper in orationibus meis. Sic suseficientes iurandi causas breviter ac generaliter SSignat

2 Rom. I. . - . Augustinus, in i die mend. c. I S., haec de Apostolo habet: κ Apostolus in epistolis Suis iurans ostendit, quomodo accipiendum esset, quod dictum est, Dico vobis, non iurare omnino: ne scit iurando ad facilitatem iurandi perveniatur et ex acilitate ad consuetudinena, et a consuetudine in periurium decidatur. Et ideo non invenitur iurasse nisi scribens, ubi consideratio cautior non habet linguam praecipitem n 3 In comment in p. ad Hebr. c. I. ecl. 4. - dictis apparet, quo Sensu Dominus in Evangelio, Matth. V., et S. Iacobus' sua Epistola, cap. V., praecipiant ne iuremus, i. e. sine debita reverentia ac necessitate. Haec necessitas frequenter abest saepe enim sussicit simplex affirmatio vel negatio. Sic etiam intelligas sentontiam ab initio allatam Menandri. - Isocrates duas admittit causas iurisiurandi, et quidem λακτου. i. e. iudicialis, ve ut teipsum a turpi

Deum iuraveris. Haec autem, ut patet, sunt rigorose nimis dicta. 4 In a. a. q. 89. a. S.

162쪽

tionem instituit inter medicinam et iuramentum Medicina iuvat ad subveniendum infirmitati, cui aliquis est obnoXius iuramentum valet, ad Subveniendum defectui, Qquo unus homo alteri discredit uemadmodum vero medicinam non adhibemus, nisi quando necessitas cogat; ita iurare non debemus, nisi vera necessitate Ompul Si. Tertius boni iuramenti comes est iustitia et Nomine iustitiae, inquit Suare I), in hac conditione seu Omite iuramenti intelligi debet non solum iustitia particularis, sed etiam meralis, prout de omni virtute dicitur a), ita ut idem sit materiam iuramenti debere esse iustam, quod debere esse honesta in o Haec conditio sic explicata patet de iuramento promi Ssorio, prout ab assertorio distinguitur. De iuramento autem pure asSertorio dubitare quis posset, an ad liceitatem ipsius requiratur materia iusta Seu honesta. Nonne, Sic OSSet qui argUere,

nonne qui de homicidio testificantur coram iudice civili, licite iurant, quamvis de re prava testimonium praebeant λAd hanc tollendam dubitationem, duplex distinguenda est

materia iuramenti, una proxima et altera remsta. . Pro-Ximam appello, ita eodem loco pergit idem eximius doctor, S Sertionem ipsam, nam illa St, in quam immediate cadit iuramentum remotam Voco rem aut factum, de quo Si assertio sicut in sacramento poenitentiae peccata dicuntur materia remota Sacramenti, conses Sio autem proxima. Dico ergo ad honestatem iuramenti assertorii non SSe nece S Sariam honestatem in materia remota Nihilominus tamen verum est, conditionem hanc SSeneceSsariam in iuramento as Sertorio ex parte materiae

a Hac de divisione iustitiae diximus saepius et in hoc in

praecedenti volumine. Vide huius voluminis pag. O. adnot. 2.

163쪽

- IS proximae non enim Si SatiS, ut Ssertio sita vera, Si alias sit iniusta vel inhonesta, ut licite possit iuramento confirmari. o Sic e . . qui factum occultum, etiam ho nestum, prOXimi, quod Sub Secreto SerVare tenetur, c-Velat, Stramque SSertionem iuramento confirmat, is illi cite utitur iuramento . Ratio autem St, quia contra reverentiam divinitati debitam agit ille, qui invocat Deum

in testem ad confirmandam assertionem iniquam, quocumque modo iniqua Sit, et de quacumque materia riit.

Dixi '. quod tres hi comites sufficiunt. - Ratio Vero St, quia iuramentum iis conditionibus veritatis, iudicii et iustitiae affectum non habet, unde possit SSe illicitum. Loquimur enim per se et intra latitudinem religionis et ex vi talis actus. Nam per accidens et X parte operantis vel e specialibus circumstantiis loci aut tempori poterit adiungi malitia et pravae intentionis et scandali aut similes. Sed haec, quae sunt per accidens, noucadunt sub scientiam, quamvis possint haec omnia sub iudicio comprehendi. Ita, et egregie quidem, noster

Suares ius I). Itaque iuramentum, quando tribus hisce comitibus circumdatum procedit, est, ut ipse Philosophus ait a), quid

honorabili ssimum ορκος et τι puώτατον ἐστιν Honorabilissimum quidem est, protestari, eum Omnia intueri, et esse maxime fidelem, Veracem, Veritati Sque defensorem.

At in Dei dedecus cedit iuramentum, si qua aec tribus

I De iuram. l. I. c. . num . . i. g. cum iurare per creaturam absolute et secundum se spectatam sit idololatria, si iuramentum absolute fiat, et fiat inter eos qui non satis valent discernere quo sensu sat facile potest iis scandalum praeberi, et ideo in hoc cautionem adhibere necesse est. Cf. eumdem auctorem . c. c. I. Um . .

a Metaph. I. 3.

164쪽

- 38 illis conditionibus ei desit, praecipue vero si veritas desit et iustitia qui enim sic iurat, is, ut iam diximus, assirmat Deum aut res nescire aut mendacio et iniquitati favere. uare iuramentum malum pote Si distingui triplex, i. e. in aut lim, mendax et iniquum seu illicitum. In cautum est illud, quod caret iudicio is Mendax est illud, quod caret veritate, et hoc dicitur proprio nomine periuriu n. Iniquum seu illicitum est illud, quod caret

iustitia s)

36. SCHOLION Ut pluries iam diXimus, in omni quidem iuramento requiritur veritas de praesenti, qua deficiente, habetur semper periurium. At in iuramento promissorio praeter veritatem hanc de prae Senti, i. e. Sinceram voluntatem faciendi id quod promittitur, requiritur etiam eritas d futuro, i. e. verita facti seu rei promissae eXSecutio. Q Tenetur enim aliquis, ut faciat Verum Sse

id, quod promisit adhibendo Deum tamquam fidelius.

Sorem in alioquin deest veritas in iuramento ai. In iuramento igitur promissorio duplex quemadmodum paulo ante de volo agentes diximus obligatio debet distingui, una quidem quasi antecedens iuramentum

et e Xigens, ut ipsum rite fiat cum veritate, iudicio et iu-Stitia, altera vero conSequens iuramentum sectum et exigens, ut id quod promissum est, reddat ut Etenim et iuramentum promissorium obligat ratione veritatis, ne contingat Deum esse invocatum in testimonium falsitati s 3ὶ. Haec porro animadVerte. Primo Obligatio haec consequens oritur ex iuramento promissorio, quod non sit de re mala, seu cui non desit

si is SuareZ, de iuram. l. III. c. . num. 8. 2 In a. a. q. 89. a. I. Recte Tullius, de ossi l. III. c. I 8. Quod affirmate, quasi Deo teste, promiseris, id tenendum est. μ 3 De iuram . . . c. I 2. num. S.

165쪽

- IS9 iustilia. Si enim haec desit, seu si iuramentum sit iniquum, aperte patet, nullam esse posse obligationem illud implendi. Nemo enim potest obligari ad rem malam le

gique Dei oppositam implendam. Insuper nequit idem simul praecipi et pro laiberi alioquin homo ad impossibile

obligaret Ur. Sectindo Promissio, quae alteri fit, saepe adiectas habet conditiones, Sive en Erale Ι), si V Speciale

ex iuris dispositione, sive e recepta con Suetudine. Iam vero si tali promissioni adiungitur iusiurandum, hoc conditiones illas a promissione non aufert, Sed immo ea Sin se suscipit Brevius, iusiurandum equitur naturam promissionis, cui superadditur si haec sit abso ita, et illud ab Solutum est, si ea Sit conditio nata, et illud est conditionatum a). Et re quidem Vera, quem in Scopum promissioni superadditur iusiurandum Non quidem, ut promissio evadat alia vel recipiatur aliter, quam per Se accipi olet, Sed ut alter certior fiat, o promis Sionem,

i Praecipuae coni litiones egitaratis Sunt hae tres prima, si potuero secunda, si licite potuero tertia, nisi praelatus habens in me auctoritatem aliud disposuerit, utique ex rationabili causa et iuste utendo facultate sua. Inde vero minime ci illigas, omne iuramentum esse conditionatum seu nullum dari iuramentum absolutum Etenim absolutum iuramentum est, quod non habetus ecialem conditionem quasi additam ex peculiari intentione operuulis conditionatum autem St, quando talis conditio additur. - Haec autem valent etiam devoto. 2 Hoc est principium, quod cum communi octorum Statuit

SuareZ, de iuram . . . c. a. n. 3. Iuramentum de Se non mutat vel auget naturalem Seu humanam obligationem actus, cui adiun

gitur, sed solum addit illi religionis obligationem; quia supponit

actum, cui adiungitur, et illum afficit addendo vinculum altioris rationis, et ideo de se non mutat naturam talis actus sed illum metinduit sua obligatione.

166쪽

intellectan eo modo quo intelligi consuevit, reapse impleturo S, tum alii de cauSis, tum praecipue ob speciale virtutis religionis motivum, quo e adiecta supremi Numinis invocatione fortiter impellimur ad eam implendam. Ex his autem patet, fieri interdum posse, ut id, quod prudenter promi SSum S et iuramento confirmatum, abSque culpa et sine debitae veritatis detrimento X secutioni non detur, quia scilicet promissio ac iusiurandum quasdam includebant conditiones, quae non erificantur. Immo X conditionum, quae Subaudiuntur, defectu fieri potest, Ut illicita et culpabilis sit impletio promissionis et iuramenti. Hinc s. Ambrosius I dixit Est contra stactum

nonnumquam promi SSUm SolVere, Sacramentum custodire:

sicut Herodes, qui necem Ioannis praeStitit, ne promissum negaret. De hoc Herodis iuramento ita s. homas at si Hoc iuramentum poterat esse a principio licitum, intellecta debita conditione, scit si peteret, quod dare deceret, sed impletio iuramenti fuit illicita n uaeres, quid ergo dicendum sit de eo, qui iura mento promittit aliquid e . . Se OS menSem centum aureos publico valetudinario daturum cum animo iurandi ac se obligandi, simulque etiam cum animo non reddendi rem iuramento promissam 3). - ReSponsio

I De Off. l. I. cap. So. Huc referri possunt illa Ciceronis, de oss. l. III. c. 16. a Promissa non facienda nonnumquam, neque semper deposita reddenda. Si gladium quis apud te sana mente de-pOSuerit, repetat insanienS, reddere, peccatum sit, non reddere, O ficium n a In a. a. q. 89. . . ad 2 . Exena plum aliud esse potest, cum aliquis iurat se pecuniam soluturum, quae ei postmodum i Vel furto subtrahitur: tunc enim videtur excusatus esse a faciendo quod iuravit. Ibi d. in corp. art.

3 Nil dico de alia hypothesi videlicet alicuius, qui iuramento promittat aliquid cum animo non iurandi aut se non obligandi. Ux

167쪽

patet e dictis, is pecc.it, peccato quidem tuli ui', quando iuramentuli e pacto profert, peccato Vero Xterus, quando obligationem e prolato iuramento ortam tempore debito non implet e. . quando post mensem publico illi valetudinario non solvit centum aureos). Si quod autem ius ex promissorio illo iuramento alteri advenerit, tunc proniis sionem non implendo iniuria illi alteri irrogatur: quae iniuria perseverat, donec iuri ab piter acquisito non satisfiat e g. donec ea pecuniae vis publico illi valetu dinario non solvat Urin. Illud porro quaere S, an et quomodo cesset obligatio iuramenti promissori Duplici modo nempe ab utriu- seco et ab X triuSeco. - Cessat ab intrinseco, ob notabi lena materiae mutationem, Vel etiam ob cessationem motivi seu causae finali S V. g. Si iuramento promisisti eleemosynam Petro ceu pauperi, et hic locuple, fili. - Cess itiab extrin: eco, irritatione Vel commutatione vel dispensatione ad quae intelligenda, recolantur illa, quae paulo ante de voto I diXimus, ac iurament rite applicentur. Hoc addi debet, iuramenti promissorii obligationem es Sare etiam poSSe relaXatione seu condonatione obligati cinis ficta ab eo, cuius in favorem promissio data est ac iuramento firmata. enim nobis videtur, in tali hypotlaesi non haberetur solidum verumque iurament una, Sed mera prolatio X terior verborum iuramentiscu sormulae iuratoriae. Unde obligatio, quae eo in ca Su oriretur, non p. oprie Vi iuramenti, quod reapse non adest, sed aliunde proveniret. Cf. tamen Suare Z, de iuram. l. II. c. 7. i CL num. 33 pag. 4o. Et Si votum et iuramentum differant vide adnotat. m. pag. J4.), in multi lamen conveniunt. Quandoque etiam promissio Deo facta firmatur iuramento, et tunc Notu ut iura tu ui habetur. - iuramento, aeque ac de voto, aliquot alias quae Stione s)lvemus in tractatu de contractibus.

168쪽

Sed iam, aliis omissis vel dilatis quaestionibus, ab ossiciis, quae hypothetica sunt ex parte hominis, ad ea progrediamur, quae hypothetica Sunt ex parte Dei, seu

qu. te divinae factum revelationis Supponunt. III. Decii hypotheticis erga Deum officiis,

quae divinae factum re elationi praeSupponunt.

37. Hac in re tres Sunt praecipui errores tribus distinctis thesibus refellendi. - St error eorum, qui quamcumque Dei revelationem reiiciunt tamquam impossibilem contra o statuemus, revelationem divinam, eam saltem quae immediata Sit, Ullo pacto repugnare. - . CS error eorum, qui contendunt revelationem quidem immediatam esse possibilem, minime vero me diatam ostendemus autem hanc quoque non in Volvere repugnantiam ullam. - . eS eiror eorum, qui admittunt quidem possibilitatem revelationis tum immediatae tuna etiam mediatae, Sed negant revelationem posse suo ambitu continere mysteria hos refutabimus, demonstrando, nihil impedire quominus revelatio etiam circa J Steria

THEsis XII. Hoc est in pri/uis manifestum, revelationem divinam supernaturalem, eam auem quae immediata sit, esse possibilem. 38. PRAENOTIONES. Priusquam thesim hanc demon- Stremus, quatuor haec breviter declarabimus, videlicet 1'. quid in genere sit revelati' - 2'. quid sit revellatio

169쪽

divina - '. quid sit revelatio divina supernati ratis η'. quid revelatio supernaturalis in nediata.

lum, quo res aliqua occultabatur, sicque reddere rem illam ex occulta manifestam I). - Hinc autem clare patet, quidnam in tota hac tertia paragrapho veniat nomine revelationis. Hoc scilicet nomine venit, manifestatio alicui facta veritatis ei aliquo it0d occultae. 2'. Haec porro manis Statio, quemadmodum Saepetit ab ho nitue, ita concipi potest, quod ab ipso Deo fiat. Hinc autem liquet revehuionis divisio in hu uana u et divinani, prout veri manifestatio ab homine fit, vel ab ipso Deo. Quare revelatio dioina nihil est aliud, quam manifestatio veritatis ab ipso Deo ne uti u nauae facta. 3'. Deus proculdubio veritates intellectui humano

manifestat per opera naturae, in quibus scilicet tamquam in speculis infinitas suas periectiones inspiciendas ei X-hibet. Verum alius concipi potest, Sque multo praeStantior, OdUS, quo Deus menti humanae veritate pates l-ciat, nempe per f0mualdiu oculi0ne u - Hinc autem que revehitionis divinae partitio in natura leni 2 et supernaturale in prout Veri manifestatio a Deo fit per opera

i CL Suareet, de fide r. I. disp. III. Secl. 3. num . . a Rationalistae crebro qui dein loquuntur de divina revelatione sed non alia in intelligunt ni Si naturalem, quam unice admit

tunt, Supernaturali revelatione reiecta. - NOS contra, praeter reve

lationem naturalem, admittimus quoque supernaturalem, quae proprie est revelario, quaeque semper intelliguur, quoties iii addit revelatio nominatur. Imo, cum supernaturalis haec reVelatio OSSit, ut videbimus, pro obiecto habere tu i veritates, quae 'umanae menti per se imperviae non sunt, tum v sthmia seu VeritateS, quae si humanae mentis intelligentiam omnino superant; n harum posteriorum veritatum manifestationi convenit ac tribuitur, sensura tityis stricto, nomen revelationi S. Cf. Liberatore, Ius nat num 38 t 44.

170쪽

Sed ani aliis omissis vel dilatis quaestionibus, ab ossiciis, quae hypothetica sunt ex parte hominis, ad ea progrediamur, quae hypothetica Sunt ex parte Dei, seu

quoi divinae factum reVelationi supponunt. ΙΙΙ. De iis hypotheticis erga Deum officiis,

quae divinae factum re Velationi praeSupponunt.

37. Hac in re tre Sunt praecipui errores tribus distinctis thesibus refellendi. - .' Si error eorum, qui quamcumque Dei revelationem reiiciunt tamquam impossibilem contra o Statuemus, reVelationem divinam, eam saltem quae immediata Sit, nullo pacto repugnare. - .' Si error eorum, qui contendunt revelationem quidem immediatam S se possibilem, minime Ver me diatam ostendemus autem hanc quoque non in Volvere repugnantiam Ullam. - .' Si et ror eorum, qui admittunt quidem possibilitatem revelationis tum immediatae tum etiam mediatae, sed negant revelationem OSSe suo ambitu continere musteria: ho refutabimuS, demonstrando, nihil impedire quominus revelatio etiam circa mySteria

Tu Esis XII. Hoc est in priniis viani est uni, revelationem divinam stι- pernaturalem, eam saltem quae immediata sit, esse possibilem. 38. PRAENOTIONES. Priusquam thesim hanc demon- Strem VS, qui tuo haec breviter declarabimus, videlicet 1'. quid in onere sit revelatio - 2'. quid sit revelatio