Institutiones philosophiae moralis

201쪽

nienter divinitus homini credenda proponitur. - Hoc autem de illa primo ostendendum est, ita inquisitio tirationis pervia esse potest ne forte alicui videatur, e quo ratione haberi potest, frustra id supernaturali inspiratione

credendum traditum S Se . Hoc prae Stituto prooemio, quo tum Stat V quaestionis tum eiu S dem utilita Opportune admodum exponitur, sic a s Thoma dilucide simul et essicaciter thesis haec demonstratur.

st Sequerentur tria incon Penientia, si huiusmodi veritas solummodo rationi inquirenda relinqueretur. Unum est, quod paucis hominibus Dei cognitio in esset. A fructu enim Studiosae inquisitionis, qui est veritatis inventio, plurimi impediuntur tribus de causis. Quidam siquidem impediuntur propter conflexionis indi-Sp9Silio ueni, e qua multi naturaliter sunt indispositi ad sciendum. Unde nullo studio ad hoc pertingere possent, ut Summum gradum humanae cognitioni attingerent, qui in cognoscendo Deum consistit. - uidam Veio impediuntur necessitate rei familiaris. Oportet enim esse inter homines aliquos, qui temporalibus administrandis insistant, qui tantum tempus in otio contemplativae inquisitionis non possent X pendere, ut ad summum fastigium humanae inquisitionis pertingerent scilicet Dei cognitionem. - uidam autem impediuntur pigritia. Ad cognit 1onem enim eorum, quae de Deo ratio inve Stigare potest, multa praecognoscere Oportet, quum fere totius philosophiae consideratio ad Dei cognitionem ordinetur. Propter quod metaphysica, quae circa divina versatur, inter philosophiae partes ultima remanet addiscenda. Sic ergo nonnisi cum magno labore studii ad praedictae veritatis inquisitionem perveniri potest quem quidem Libo rem pauci

202쪽

subire Volunt pro amore scientiae, cuius tamen mentibus hominum naturalem Deus inseruit appetitum. Secundum inconveniens est, quod illi, qui ad praedictae veritatis cognitionem vel inventionem perVenirent, vix piut 0n lim templis pertingerent: - tum propter huiuS- modi veritatis profunditatem, ad quam capiendam per viam rationis nonnisi post longum exercitium intellectus humanus idoneus invenitur tum etiam propter multa, quae praeeXiguntur, ut dictum St: - tum propter hoc, quod tempore iuventutis, dum diversis motibus passionum anima fluctuat, non est apta ad tam altae veritati Scognitionem, sed in quiescendo fit prudens et sciens,

ut dicitur in septimo Physicorum I). Remaneret igitur

humanum genus, si sol i rationis via ad Deum cogno Scendum pateret, in maximis ignorantiae tenebris quum Dei cognitio, quae homines maxime perfectos et bonOS facit, nonnisi quibusdam paucis, et his pauci etiam OSt temporis longitudinem, perveniret. Tertium inconveniens est, quod investigationi rationis humanae plerumque falsitas admiscetur propter debilitatem intellectus nostri in iudicando et phantaSma thala permiXtionem. Et ideo apud multos in dubitationem

permanerent ea, quae Sunt VeriSSi me etiam demonStrata,

dum in demonstrationis ignorant, et praecipite quum videant a diversis, qui sapientes dicuntur diversa doceri. Inter Ulta etiam vera, quae demonstrantur, immi Scetur aliquando aliquid falsum, quod non demon Stratur, Sed aliqua probabili vel sophistica ratione asseritur, quae interdum demonstratio reputatur. Et ideo oportuit per viam

naturali tumultu, fit aliquid prudens et Sciens.

203쪽

- 93 fidei, fixa certitudine, ipsam veritatem de rebus divinis hominibus exhiberi. Tribus hisce propositis argumentis, ita S. Thomas I in concludit si Salubriter ergo divina providit clementia, ut ea etiam, quae ratio investigare potest, fide tenenda praecipei et ut Sic mite' de facili possent divinae cognitionis participes esse et absque dubitatione et errori Similia

habentur in Actis Concilii Vaticani a): si Huic divinae

revellationi tribuendum quidem St, Ut ea, Uae, in rebUS divinis humanae rationi per se impervia non Sunt, in praesenti quoque generis humani conditione ab omnibus expedite firma certitudine et nullo admixto errore cognoSci possint. 49 SCHOLION. I. Dices: Sto, Singulos homines non posse has rationales Veritates detegere. At nonne in promptu est magi Sterium Sapientum seu philosophorum ΘPer horum scilicet institutionem possunt omnes, de facili, absque dubitatione et errore in cognitionem harum rationalium veritatum devenire. - Duo animadverte. α Hoc, quod obiicitur, si verum esset, non id sane demon Straret, quod foret contra hanc thesim probandum, nempe divinam de veritatibus rationalibus revehitionem

non esse utilem sed hoc unum esticeret, nimirum re Velinionem harum veritatum non SSe neceSSariam.

ο Sed ne hoc quidem dici potest. Id enim, quod

obiicitur, gratis omnino affirmatur, et est apprime hil Sum. Etenim absque divina revelatione cum solo philosophorum magi Sterio, non omnes, non de facili non absque dubitalione et errore praedicta Veritate co-

1 Eadem s. Thomas docet alii loci S, I p. q. . . . quae St. disp. de Verit. q. Id. a. IO.

204쪽

N. I 0l tales. - Nn philo, ophi hoc etiam adnaisso, quod vellent in aprobula hunc Libo rem cetero omnes docendi assumere quonam pacto alios docerent Θ Non qui deni assirm uado veritatem et fidei assensum suis verbis suaeque auctoritati Xigendo I); Sed earum, qua enunciant, veritatum ratione demonstrationesque afferendo et explicando. Atqui harum vis demonstrationum non pote St

percipi nisi a paticis plurimi enhia, ut dixi, impediunturco implexi0uis iudisposition , n cessitate rei a Hiiliar s, pigritia.

Non de facili. Nam veritatum harum demonstratione Stum profundae Sunt atque Subtiles, tum multarum rerum cognitionem praeeXigunt, tum postu in animi a passionum motibus quietem, quam ibi comparare omnibus dissicile est, praesertim Vero iuvenibUS. Non absque dubitatione et errore. - Id autem hisce

potissimum de causis quia ipsi philosophi vera dubitanter traderent a), quia veris falsa admiscerent 3), quia ha-

1 u Ad verum, ita praeclare Lactantius, di V. in St. . . a P. T. , frequenter accedunt Piailosophi): sed nihil ponderis habent ista praecepta, quae Sunt humana, et auctoritate maiori, i. e. divina illa carent. Nemo igitur credit, quia lom se ho liuem prιlut esse qui altilit, qua ui est ille iι praecipit. D et Ethnici philosophi etiam prae Stanti S Sinai, quot u mi iSque

de aut iud ii; in ortulitate dubiis premebantur Cicero qua est. TUSc. l. I. c. I. haec habet u Nescio quo modo, dum lego Platoni librum, qui est de animo , ad Sentior, cum o Sui librum et mecum ipse de immortalitate animorum coepi cogitare, ad Sensio omnis illa elabitur. - Seneca epist. IO2., iuvabat, inquit, de aeternitate animarum quaerere, nam mehercule credere. Credebam enim facile opinionibus magnorum virorum rena gratissimam proni ille illiι u magis quam probaui iuru Socrate ipse, quamvis doctrinae immortalitate animae suisset in vita sua a id ictus, tamen iam iani moriturus videtur de ea dubitasse. Ait enim in pol Plat. in sine si Sed hora Si iani hinc abire nae ut moriar, VOS Ut Vitam agatis utri ve o no Strum in melius eant omnibus praeterquam Deo

est incertum. D

3 Perpende, quid ethnici philos Iphi docuerunt e. g. l. ' -

205쪽

Nime inter se dissentirent I), quia illa, quae aliis praeciperent esse facienda, non ipsi facerent a).

ri s. Multa sane egregie dixerunt: Simul autem quot quantaque turpia atque inhonesta tradiderunt tamquam bona et acienda Lege

Diogenis Laertii libros de vitis, dogmatibus et apophthegmatibus

.clarorum philosophorum. Alii docuerunt re furto et adulterio et sa- crilegio, cum tempeStivum erit, daturum operam sapientem nihil quippe horum natura turpe S lib. II cap. . num. 17. in Alii sic Tatiocinabantur: α Omnia deorum sunt, amici autem sunt sapientibus dii, sunt autem amicorum omnia communia, omnia igitur Sapientum βunt 'o Et addebant, g non esse iniquum e templo quidpiam accipere, aut quodvis gu Stare animal, ne iniustum quidem esse humanis vesci carnibuS, idque ex aliarum gentium consuetudine liquere, lib. VI cap. 2. num . . f. lib. VII. cap. 7. num. 2. , lib. IX. cap. . num. 3.). Haec autem legenti illud occurrit Ciceronis, de divinat. lib. I. cap. 8. Ne Scio quomodo nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philo Sophorum. μ i De ethnicorum philosophorum uter se diSSen Su S. Augustinus, de civit. De lib. VIII cap. I. num . .. Sic loquitur: si Alii asserebant unum, alii innumerabile mundo S ip Sum autem unum alii ortum esse alii vero initium non habere alii interiturum, alii Semper uturum alii mente rvina, alii fortuitu et casibus agi alii immortales e SSe animas, alii mortales et qui immortales, alii re- olvi in bestias alii nequaquam qui vero mortales alii mox interire post corpus, alii vivere etiam postea Vel paululum, vel diutius non tamen Semper alii in corpore constituebant mena boni, alii in animo, alii in utroque, alii extrinsecus posita etiam otia ad animum et corpus addebant: alii sensibus corporis semper, alii non Semper, alii numquam putabant esse credendum . . Ad rem etiarn facit locus hic Tullii, de nat. Deor. l. I. c. I. Plerique deos SSe di Xerunt. dubitare se Pythagoras nullos esse omnino Diagoras Melius et Theodorus Cyrenaicus putaverunt. Qui vero deos esSe dixerunt, tanta sunt in varietate et dissensione, ut eorum moleStum sit di-

numerare Sententia S.

a Ita de philosophis sui temporis conquerebatur Tullius, Tu-

Scul disp. l. II. c. q. uotus enim quisque philosophorum inve-Ditur, qui sit ita horatus ita animo ac sita constitutus, ut , ratio

206쪽

- 96 II. Quaeres ergone divina harum rationalium veritatum revelatio est dicenda necessarii Huic quaestioni sic breviter laac enim de re pertractatio Spectat potius

ad Theologos respondeo:

Revelatio divina est vi oraliter neceSSaria, Ut ea, quae tu rebus divinis humanae ratio ui per se impervia non Sunt, ab omnibus, expedite, firma certitudine et nullo admixto errore in praesenti quoque humani generis conditione cognosci possint. - uaedam huius assertioni verba breviter sunt explicanda ii autem Xplicatis, Verita a SSertionis ex dictis intelligetur. α Revelatio dicitur quidem necessaria, Sed 0raliter. Necessarium p sic dicitur id, cuius defectu iam non amplius habetur potentia phvsica aliquid agendi vel cognoScendi. Necessarium vero moraliter dicitur id, sine quo de Si quidem potentia physica aliquid agendi vel cognOScendi, Sed tot tantisque obstaculis difficultatibusque

impedita, ut, Spectatis moribus hominum, certum Sit eam haud esse ad actum Venturam.

J Sermo est de iis, quae in rebus divinis humanae

rationi per se impervia non sunt. - Si nempe Sermo

de collectione earum Veritatum, quae in quavis hypothesi ad religionem pertinent: sunt autem dogmata de Deo creatore, legislatore, iudice ac ne hominis ultimo, necnon dogmata de animae immortalitate, de futurae vitae

postulat qui disciplinam suam, non ostentationem Scientiae, Sed legem vitae putet qui obtemperet ipse sibi et decretis suis pareat 'Videre licet alios tanta levitate et iactatione, ut iis fuerit non didicisse melius, alios pecuniae cupidos, gloriae nonnullos, multOS libidinum servos, ut cum eorum vita mirabiliter pugnet oratio. Iamvero, ut recte advertit Lactantius, diu institui. l. III. c. 6., qui docetu tantum nec faciunt, ipsi praeceptis suis detrahunt

207쪽

- 9 eXistentia, ac praemiis poenisque in ea obtinendis a bonis et ab impiis uendis, de lege naturali, deque naturalibus hominis erga Deum, erga proximum et erga Seipsum ossiciis. De huiusmodi veritatibus agitur, non autem de veritatibus sisperrationalibiιs. Harum Superrationalium Ve-Titatum seu mysteriorum revelatio Si homini necessaria hypothetice, i. e. facta suppositione elevationis humani generis ad ordinem finemque supernaturalem quae elevatio non est homini debita, sed, si a Deo fiat, merum est Dei donum ac maXime gratuitum Ipsius beneficium i). Eae etiam adduntur voces, i a praesenti humani generis contritio . - Scilicet moralis haec necessita reve lationis affirmatur, non quidem simpliciter, sed facta 3p0- Ihesi ordinis praesentis Providentiae. Non enim negatur, Deum potuisse humanae Succurrere infirmitati aliter, quam per hoc adeo excellens caelestis magisterii seu revelationis auxilium, aliter, quam per hoc quod Ipse fiat generis humani institutor ac veluti paedagogus Potuisset sane Deus alia providere hominibus ac suppeditare au- Nilia naturalia, per quae, obstaculis impedimenti Sque Semotis, facilior ipsis redderetur applicatio potentiae physicae ad actum, i. e. ad inquisitionem, inventionem et conservationem rationalium de divinis rebus veritatum. Quae si ob oculos habeantur, illud patebit, eam, quam adstruimus, m0ralem neceSSila texu non pugnare cum liberali ac benefica, quae tenenda Sane est, divinae revelationis

gratuitale. Sed de his fusius agere, ad Theologos, ut diXi,

pertinet.

i Hac de re f. Frangelin, de ab rat hum ad diu fidem cap. III. num III. - Vide etiam Super Vol. I. thes XLVII. p. 374 ubi ex s. Thoma locum attulimus, qui est omnino ad rem, ex .

a R. I. a. 4. s. quoque de Verit. q. q. a. a. et a Io.

208쪽

Utilissima quoque est maXimeque convenien ea mim rebelati veritatum, quae Superrationales sunt 3steriaque dicuntur. o. DEMONSTRATIO Ut modo dicebamuS, Super rationalium Veritatum seu mysteriorum revelatio Si hominibus necessaria m hypothesi elevationis humani generi Sad finem supernaturalem. Semper autem Si lini valde atque apprime conveniens. Quantam porro revelatio my- Steriorum convenientiam habeat, quantamque nobis asserat utilitatem, S Thoma S l. ae p. cit. cap. V., praeclari Shisce ostendit argumenti S.

Est necessarium huiusmodi veritatem ad credendum hominibus proponi, ad Dei cognitionem veriorem habendam. Tunc enim Solarin Vere Deum cognoscimus, quando ipsum S Se credimus supra omne id, quod de Deo cogitari ab homine possibile est, eo quod naturalem O- minis cognitionem divina substantia excedit, ut supra OStenSUm St. Per hoc ergo, quod homini de Deo aliqua proponuntur, quae rationem Xcedunt, firmatur in

homine opinio, quod Deus sit aliquid supra id, quod

cogitari pote St. Alia etiam utilitas inde provenit, scilicet praesumptionis repreSSi0, quae est mater erroris. Sunt enim quidam

tantum de suo ingenio praesumentes, Ut totam natUram divinam se reputent Suo intellectu posse metiri, ae Stimante Scilicet, totum esse verum quod eis videtur et falsum quod eis non videtur. Ut ergo ab hac praesumptione humanus animus liberatus ad modestam inquisitionem veritatis perveniat, necessarium fuit homini proponi quaedam divinitus, quae omnino intellectum eiu eXcederent.

209쪽

Apparet etiana alia utilitas ex dictis Philosoplai i). uum enim Simonides a cuidam homini praetermittendam divinam cognitionem perSuaderet, et humanis rebus ingenium applicandum oportere, inquienS, humana Sapere hominem et mortalia mortalem, contra eum Philosophus

dicit, quod homo debet se ad immortalia et divina trahere quantum potest. Unde in libro primo de animalium partibus 3 dicit quod, quamvis parum Sit, quod de Substantiis superioribus percipimus, tamen id modicum est magis amatum et de Sideratum omni cognitione, quam de substantiis in serioribus habemus. Dicit etiam in se

cundo Coeli et Mundi ), quod, cum de corporibu coe-

citum, eum, qui tomo Si humana cogitare, quique mortali e St, mortalia, sed quantum fieri potest conetur fieri inamortalis, et omnia sacere ad vivendum iuxta illi id quod in seipSo optimum Si quam Vis enim inertia parvum sit alii e litui, pondere parvum it), Virtute et pretio omnibus longe prae Stat s a Cf. Arist. Metaph. I. 2.

πγρ ηαι χροχυτυ . Utrumque Studium tum caelestium tum in seriorum substantiarum voluptatem habet licet enim parum illa attingamus, tamen hoc propter nobilitatem cognoscendi dulcius est, quam omnia quae circa no Sunt, as Sequi. - Loquitur Aristoteles de substantiis iraturalibus hoc est corporibus sensibilibus, quae dividit in duo genera, . . m corpora coetistia, quae iuXta ipsius opinionem sunt ingenita immortalia ac saeculis omnibus duratura, et in corpora si ιbluuar a quae generantur et corrumpuntur. 4 TeXt comm. 4. - . Augustinus de gen ad lit t. l. V. n. 4., dicit esse incomparabili selicitate praestantius Deum ex quantulacumque particula pia mente Sentire, quam illa universa creata comprehendere.

210쪽

lestibus inaestiones possint solvi parva et topica Solutione, contingit auditori, ut vehemens sit gaudium eius. Ex quibus omnibus apparet, quod de rebus nobilissimis quantumcumque imperfecta cognitio maximam perfectionem animae confert. Et ideo quam vi ea, quae

Supra rationem sunt, ratio humana plene capere non possit,

tamen multum sibi persectionis I acquirit, si saltem ea

qualitercumque teneat fide. μHoc aliud animadvertam Posita VSteriorum reVelatione, nos id, quod optimum in nobi est atque praestanti SSimum, PS Sumta Deo offerre ac Subiicere, nemperatione u ea, quae aliqualiter tantum intelligimus, plene ac firmiter credentes ob in illi bilem Dei loquentis aucto

ritatem. Iam vero est ex parte Dei conveniens, quod Ipse hoc a nobis eXigat, pariterque est e parte no Stra omnino conveniens, quod nos hoc Ipsi Xhibeamus ob Sequium, hoc, inquam, obsequium adeo honorificum acceptumque Deo ac nobis merito Uum. Nonne utilitas haec, si aliae deessent, vel sola susticeret ad ostentendam maXimam re Velationis divinae, quae musteria etiam complectatUr, On-Venientiam PSI SCHOLION. Cuna Deus, sic arguunt nonnulli, po S sit perfectam 3 steriorum cognitionem largiri, inconveniens videtur, quod eam homini deneget. - Respondeo, quod iuxta catholicam, quam hic supponimus, doctrinam D. V perfectam musteriorum cognitionem homini non

; Quod sic etiam ostendi potest. - Revelatio Vsterii Trinitati ac mysterii Inci, rnationis prosundiorem nobi attulit cognitionem a otionum perso tire, et lationis et Nuturae. Revelatio V- sterii Eucharistici ampliore ni nobis attulit cognitionem circa mituram corpoream, extensioueni, spatiit u et loci ι m. Ergo USterium, quamvis suis sit tenebris obvolutum, non tamen obtenebrat, Sed

illuminat intellectum hoc sane es scit, ut caute incedat in ratioci

nando erroreSque Vitet.