Institutiones philosophiae moralis

311쪽

- 299 dustriam exercere decerneret, huiusque suae determina tionis signa figeret per casam quam ibi XStruit, aut epena quam ei circumducit. Quare hic quidem alter, non autem ille prior, factum occisationis poneret.

Iam vero, ut in Iure Romano I legitur, si quod

ante nullius est, id naturali ratione occupanti conceditur. D

Et sane quidnam tandem est naturale it id ius, quod homini inesse diximus, res etiam stabiles sibi acquirendi PES potestas facta homini, ut res quas natura decrevit nemini immediate i. e. sua, ut Sic loquar, an V, attribuere seu applicare ipse suis capiat manibus, ipSe Sua rum Sta potentiarum sibi applicet, uno verbo occupet, eoqU Occupationis actu, dummodo sine alterius iniuria

siat, sibi proprias essiciat nulli vero fit heri iniuria, ubi

de rebus agitur, quae actu nullius Sunt. Haec porro Onfirmantur dupliciter i. e. tum e unanimi omnium hominum consenSu, tum etiam e in Stinctu, quo omneS homines naturaliter feruntur ad res, quas primi sine alterius iniuria occuparunt, fer VandaS, eaSque si impetantUr

defendendas, si ablinae fuerint repetendas tamquam Sua. 3).

I Instit. de rerum divis. S. 2. - Cir locum Ciceronis paulo ante allatum pag. 28O. Idem auctor, de n. bon et mal. III. 28O., quemadmodum, inquit, theatrum, quum commune Sit, recte tamen dici potest, eius esse eum locum, quem quisque occuparit, Sic in urbe mundove communi non adversatur ius, quominu Suum quidque cuiusque Sit. D a Vide ea quae de voce, i iuncipitGit, diximuS Upra pag. 241. adnot. II.

3 Apte a parelli, sitreio eoret di Ss. l. cap. IV. num. 4Ο3. : Osservate due sanci ulli che corrono a gara per asserrare Un pomo i vincitore che ne avrebbe portato in pace la perdita se osse Stato preven ut da competitore con qua Senso di degno et ede rapi re, se questi abusando di una foret superiore glielo vo glia trappar

312쪽

Receiatiores aliqui oeconomistae agentes de facto primigeino, quo mediante in hoc vel illo homine actuale

dominium rei determinatae enascitur, occupationis loco ponunt Libo rem Seu indu Striam, i. e. Speci cationem rei. Id autem, si in mero naturae iure sistamus, admitti nequit Labor enim iste AieSupponit dominium proprietatis in materiam circa quam industria adhibetur, necnon in instrumenta, quibu eadem exercetur. - Utique,

si facto legitimae occupationis rei accedat etiam hoc aliud factum industriae ac laboris circa rem adhibiti ad novam illi speciem seu augmentum Superaddendum, occupans validiori ac duplici quodam titulo ius in remissam habebit. Unde graviori assicietur iniuria, si ab eo res illa auferatur: si quidem ipso fructu sui ingenii suarumque manuum privabitur.

III. Facta autem secundaria, quibus res a dominio unius transit in dominium alterius, sunt multiplicia. Factum, quo ab uno in alterum tran Sit dominium, interdum est derelictio rei quando Scilicet primus poSSeSSor,

voluntate rem sibi retinendi depo Sita, abiicit rem, quae proinde dicitur derelicta et fit primi occupantis. At factum, per quod fit domini translatio est multo

frequentius contractu aliqui S, Onationi e . . Vel venditionis, cum altero initus ad rem essiciendam alienam.

Huiusmodi contractu rerumque permutatione seu commercia Sunt pror SUS Secundum naturam: primo quidem

quia non sunt nisi e Xercitium iuris, quod dominus a natura liabet, utendi et disponendi de re sua, prout vuli Secundo autem, quia Saepe Xiguntur a natura fundi aut fructuum. Nimirum, fundus saepe fit primo possessori minus utilis vel etiam inutilis. Fructu frequenter ei re dundant eorum igitur partem suppeditabit alteri, aliis quibus indiget rebus ab eo accepti S. Domini translatio mon semper aest, ut in duobus

313쪽

praedictis casibus, volitntaria quandoque etiam est Ne-ceSSaria, i. e. alia consequens facta, praeter vel etiana contra ipsius domini consensum. Exemplo sit factum sententiae iudicis seu principis civilis, statuentis quod millatae iniuriae reparationem dominium rei alicuius alaesore in laesum tranSeat.

84 SCHOLION. Quonam igitur sensu debet intelligi illud, quod dici solet, tu pri u reriιm origine bona muta

extitisse communia ZI. Nos ut ex tota liuius theseos demonstratione manifeste patet in intelligimus, bona omnia ab initio fuisse communia communione ne aliva I). - Scilicet, in prima rerum creatione natura nulli sive homini sive hominum communitati rem ullam in particulari applicuit, sed introduxit homines in mundum, pluribus variisque bonis refertum, ut Singuli acciperent et accipiendo facerent sua ea, quibus indigerent. Quare ab initio antecedenter ad quodvis humanum factum res erant sub diverso respectu omnium et nullius. Erant omnium potentia quatenu Omnibus facultas inerat, et quidem ab ipsa natura, re Occupandi sibique acquirendi, priusquam ab aliquo Ssent Occupatae. Erant nullius actu quatenus antequam aliqui Srem aliquam apprehenderet, nemo dicere poterat, haec res est mea, illa est tua a).

I Balle rini, in adnot. ad tract. p. Gur de tu St. et iure ab init. haec habet: κ In prima rerum origine, bona omnia extitisse communia, non Sic intelligas, quasi homines tunc in communi seu in solidum ea possiderent en communio positiva, quae excluditur) sed quatenus cum nullius adhuc dominio subiicerentur, poterant aquolibet occupari e communio ei alitia, quae admittitur). a Ineptum est hoc quorumdam effatum primi homineS, ut

vacuam acceperunt, ita debuisSent vacuam relinquere terram successoribus. - Nam primos homines accepi SSe terram acriam, Significat, eos terram accepisse, domino quidem AEXpertem, sed itiam

314쪽

II. Non desunt profecto auctores, qui essitum illud alio modo intelligant, et admittant bona omnia ab initio

fuisse communia communione positiva. - Hoc autem non eodem omnes modo concipiunt et explicant. Mitto αὶ eos qui affirmant, bona omnia ita ad omnes actu tunc pertinuiSSe, ut humana communitas naturali lege teneretur permanere in tali positiva bonorum communione. Haec enim est sententia communistarum, excludens privata dominia utpote naturali legi contraria, quam sententiam satis in praecedente thesi refutavimus. Alii j asserunt, omnia terrae bona ita actu pertinuisSe ad omnes collective homines, ut tamen communita pOSSet,

naturali lege id omnino concedente, inducere dominia privata si haec viderentur utilia, immo deberet inducere

si ea evaderent neceSSaria. Et reapSe ViX ac numerus hominum caepit augeri, communitaS, publica quiete ac pro Speritate Sic Xigente, Statuit et decrevit, bona in medio ponere ita ut iam essent actu nullius et in posterum fierent primi occupanti S. - Haec eSt Sententia, qtiam auctores aliqui, iique graVe etiam ac docti, sequiantur.

De qua sententia duo haec subiicimuS. Animadverte '. cum Card de Lugo It v Id, quod dicunt, divisionem non potuisse fieri absque decreto aliquo vel communitatis vel principis habentis potestatem Supra communitatem a durissi uum videtur Sec id enim

nudam et incultam. Nonne satius Successoribus est, terram accipere excultam et florentem - Adde generatione interSeri, non autem, ut in ei lato illo supponi videtur. Si naul et Semel occumbere. i Loc iam Saep. cit num . . a Id sane debet in hac sententia, secus ac in nostra, dici. Iudepeudduter a decreto sol consensu comm uuitatis, nullum tunc poterate nasci privatum dominium ex rei occupatione, itemque ex industria circa rem occupatam adhibita nullus tunc suisset titulus sui sciens ad proprietatem privatam inducendam.

315쪽

Omii decretum et leges ipsius etiam Adami Peto si aliquis propria industria, labore et arte depinxisset pulchram imaginem aut bellam statuam sculpsisset, nonne ipS iure aiaturae imago vel statua fuisset in dominio artificis, ut nonnisi furto posset ab eo invito auferri Quis lao neget Item, Si aliquis propria industria gregem sibi ovium

vel gallinarum procreasset nonne illa animalia essent iure naturae in eius dominio An necessarium peculiare fuit Adae decretum, Ut greges pecorum, quae Abel pascebat, Sui Ssent, Vel ut segetes, qua Cain Sua cultura colligebat, Ssent Suae. Ergo ipsum tu naturae ante omnem

legem positivam humanam dividere poterat dominia, et de facto dividebat. Unde sine ullo tali decreto provinciae

et agri esse potuissent primi occupanti S. Ob hanc, aliasque etiam rationes cuiusmodi est, nullum omnino primaevi illius pacti seu decreti Xstare e Stigium), a praedicta sententia recedi IDUS. Animadverte '. discrimen maXimum quod intercedit inter sententiam hanc et theoriam communiStarum. Assirmant communistae legem naturalem praecipere ut Omnia OSsideantur communiter, vetare ne quid privati habeant sibi proprium hoc autem non SSeritur, immo aperte negatur in hac, de qua modo loquimur, Sententia. Cum autem tantum discrimen intersit con Sequitur, ea omnia, quae de Systemate communistarum diximus, quod Scilicet sit Vstema rectae rationi ac publicae quieti et ipsi humanae vitae prosperitati directe contrarium, non OSSed hac sententia repeti. - Demus iuXta sententiae huius

placita decretum seu pactum, quo primi illi homines apositiva bonorum communione reces Serunt. Profecto tandum est pactis iisque praecipue, quibus tamquam fundamentis universa iam societas innititur iis, ad quae ineunda homine compulit necessitas publicae quietis ac

prosperitatis. Haec neceSSitas nunc ierdurat, immo i St

316쪽

- O maior, quam illis esset temporibus: si ergo primos illos homines impulit ad ea pacta ineunda, multo magi S OS ad ea retinenda ac servanda debet impellere. Numquam Sane omnes et singuli homines consentirent I), ad ea, quae propria habent, in commune ponenda: id autem requireretur, ut a primaevo illo pacto resilire liceret . Si tamen fingamus, omnes et singulos esse ad id em

ciendum paratos, ordo publicu S, qui totu Statim Verteretur, Vetaret ne id eXsequerentur. - Sed hanc thesim

concludam US.

Uaerenti primo, quomodo ab initio ficta fuerit bonorum di Visio, respondemus, factam fuisse ex simplici

Occupatione rerum communium idest, nondum Occupatarum independenter etiam a decreto Se pacto, Voopu non fuit, communitatis. - Hoc, ait Gury a), verisimilius omnino apparet. Videtur enim ille modus

divisionis bonorum, nempe per occupationem, Valde naturalis et facillimus, dum alii difficultatibus non paucis

subiiciuntUr. Quaerenti autem secuti io, quomodo res iam ab uno occupata, transierit in dominium sterius, respondemuSplura assignando facta, praecipue Vero contractUS, . . donationis sive inter vivos sive per testamentum, Venditioni etc. i In Aristophanis comoedia, de qua malo prius mentionem

fecimus, sic vir aliquis, decreto Praxagorae fidito, inducitur loquens: Putas civem aliquem Sua delaturum, qui saltem vel pauxillum mentis habeat Neque eitim e more nostro istuc est Sed no capere tantum oportet, ita me Iupiter amet. Quippe et ita dii solent id autem ex illorum manibus nosces simulacra enim, quum fundimus preces, ut bona nobis largiantur, Stant manu supina porrecta, non quasi quicquam datura, sed ut aliquid accipiant. et Loc iam Saepius it.

317쪽

- GOS THEsis XXVII.

I. Ex contractibus valide initis nouuralis oritur obli ratio, vel ex utraque parte vel ex alterutra aut uui, prout Herosi sunt vel gratuiti. II. Dantur auten conditiones ipso naturali iure necessariae ad contractuu A altilitatem. III. Porro obligatio ex contractu orta putes phiribus ex causis deficere. 8S. P. AENOTIONES. DiximuS, fictum praecipuli in per quod fit domini translatio esse contractus. Hinc rectUS ordo exigit, ut breviter hic de co ractibus agamus. Duo

autem in primis trademus: - quid sit contractus, qu6tuplex sit contractu S.I. Contractu e Si conVentio, per quam UnUS Ut

plure Se Obligant erga unum aut plures alios ad aliquid dandum vel faciendum vel omittet adum. Exemplo stri locatio, in qua usu alicuius rei pretio conceditur mari dat uni, in quo quis ex ossicio aut amicitia negotium alterius sibi demandatum sine ulla mercede gerendum US-cipit, ac si de re sua ageretUr. II. Contractus dividuntur multipliciter praecipuas tantum divisiones paucis innuemu S. α Contractus dividuntur in uerosos et gratuitos Ι . Etenim ex contrahentibus vel uterque invicem vel alte-

i Contractus onerosi praecipue sunt permutatio empti et Venditio, locatio et conductio, emphyteuSis, censu etc. Contractu gratuiti sunt promissio donatio, commodatum et precarium, depc situm et SequeStrum, mandatum et geStio negotiorum, mutuum. Contractus bilatera lis dicitur etiam 3uallagitiaticus, ex verbis graeci τυγ

318쪽

- ο ruter alteri se obligat ad aliquid dandum, faciendum aut omittendum. Si primum, contractus dicitur onerosus Vel etiam bilateralis sin alterum, contractus dicitur gratuitus

vel uni lateralis. Sic locatio Si contractus Onero SUS: mandatlim autem Si contractu gratuitu S.

I Dividuntur etiam in nominatos et inns minato S. Scilicet, vel nomen proprium in iure habent, vel non habent. Si primum, dicuntur nominati, cuiusmodi St e. g. venditio Sin alterum, dicuntur in nominati praecipui innominati sunt, do ut des, do ut facias, facio ut facias, facio ut deS. Dividuntur quoque in conditio natos et absolutos. Etenim contractu vel a paciscentibus apponitur Onditio aliqua, vel non apponitur. Si primum, contractUS est conditionatus: Sin alterum est absolutus. Sic promissio, qua quis alteri se obligat ad dandum ei centum aure OS, Si absoluta, si nulla adiiciatur conditio est conditionata, si conditio aliqua addatur, v. g. si felici itinere in Angliam perveniam vel incolumis e tali periculo Vadam.

ὀὶ Dividuntur etiam in expressos et lacitos. - Etenim consensus vel explicite manifestatur, vel solum implicite.

Si primum, contractu est expres SuS: sin alterum S tacitus. Sic mandatum est contractus XpreSSUS: negotiorum

gestio, qua qui absentis et ignorantis negotium utilitergerendum suscipit ex eius commissione rationabiliter

praeSUmpta, Si contractus tacitu S. Hisce breviter praemissis, Veniamus ad the Sim, quae, Ut e eius nunciatione clare patet, re habet parteS.

86. DEMONsTRATIO. I. Mulia dantur iura alienabilia es): tale ius, per se loquendo, est dominium Tro-

i Vide ea, quae de hac iurium divisione diximus super thes II. pag. 36.

319쪽

prietatis. Qui est dominus rei alicuius is sane potest de re illa sua disponere, prout vuli poteSi ergo eam rem alienare alteri Si igitur hanc potestatem velit Xercere seu si consentia in rei illius alienationem, et alter in eiusdem rei acceptionem conveniat iam con SenSU Xutraque parte dato, alter naturaliter in eam rem ius habet. Hoc autem ius omnes debent agnoscere ac revereri, ille in primis qui eam rem facere alienam seu cedere Voluit. Hoc sane debitum seu obligationem hanc ei imponit naturalis illa lex, quae praecipit ut servetur iustitia, illudque proclamat principium, inicuique suum. Restat igitur, e contractu naturalem oriri obligationem recognoscendi in altero ius in eam rem, de qua conventio facta St,

illudque ut inviolabile habendi. Illud autem ex dictis

patet, hanc obligationem vel e utraque parte XSUrgere Vel ex alterutra tantum, prout contractu eSt oner0Sus vel erat ullus. II. Haec tamen obligatio non oritur nisi e con tractu, cui nulla desit ex iis conditionibus, quae ad eius Tu iditatem requiruntur. Quaeres, quaenam Sint hae conditiones Respondeo, alias quidem determinari ipsa lege naturae, alia vero adiici legibus positivis I). Nos autem

breviter Xponemus eas tantum conditioneS, quae primo exiguntur ab ipso iure naturae, quae secundo Sunt omnibus in genere contractibus communes Porro ex hisce conditionibus aliae respiciunt materiam contractus, aliae perSonas contrahentes, aliae consensum. Scilicet, Ut contractu sit validias, requiruntur haec tria debet esse, materia apta Subiectum capax, consensu legitimus.

1 Hac de re lege Suareet, de leg. l. V. c. 9. n. I. Ubi Stendit, hanc potestatem principi competere, quia non repugnat legi naturali et alioquin expedit ad conanaune bonum reipublicae.

320쪽

α Nomine materiae intelligimus id, circa quod versatur contractu S. Iam Vero materia, ut sit apta debet esse

possibilis et honesta, propria contrahentis, certa et delerminata. - Debet esse possibilis et honesta: siquidem ad impossibile et ad inhonestum nulla potest dari obligatio. Debet esse propria contrahentis quia nemo potest transferre in alium id, quod non habet ut suum. - Debet

esse certa et determinata Secta enim coiri racita eSSet,

ut dici solet vagus et illusorius. J Nomine si biecti intelligimus per SonaS. quae contractum ineunt Seu inter Se paci Scuntur. - Iam Vero Subiectum, ut sit capax, debet esse libero rationis usu praeditum qui eo caret, nequit rerum Suarum dominium transferre et obligationes in seipso suscipere Aliis verbis, contractus est actu humanus, o intarius et liber. Hinc contrahere nequeunt pueri qui rationis usum nondum habent, amentes et furio Si perfecte ebrii. Nomine consensus intelligimus, non quidem merum Voluntati propositum, sed actum eiusdem essi cacem, quo res vel ius ab uno remittitur et accipitur ab altero. Iam vero consensus, ut Sit legiti uus, debet esse verus et internus uru tuus, externus, deliberatus. - Debet esse Verus et internus si quidem obligatio contractu oritur a Sola contrahendi voluntate. - Debet esse mutuUS contractu Senim est conventio duorum vel plurium, et proinde si sit oneroSu requiritur X Utraque parte ceSsio et acceptatio, Si Sit gratuitus requiritur ex una parte ceSSi et ex altera parte acceptatio. - Debet e SSe externus: UterqUe enim paciscens debet voluntatem alterius perspectam habere, nec poteS Sane cogno Scere nisi ea signo aliquo externo fiat manifesta. - Debet esse deliberatus: agitur